Suli navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Suli navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

Загружено в:

22.09.2023

Скачано:

0

Размер:

424.5 KB

Suli navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish Reja: 1. Suli navlarining navdorlik belgilari, qimmatli xo’jalik va biologik xususiyatlarini o’rganish 2. Suli navlarining qimmatli xo’jalik belgilari

Suli o’simligi insonlar va qishloq xo’jaligi chorva mollari uchun ozuqa manbai bo’lib hisoblanadi (rasm 22.). Adabiyotlar ma’lumotlariga qaralganda, donining tarkibida 10-15 % oqsil, 40-60 % kraxmal, 4-6 % yog’lar va 8-10 % kletchatka mavjud. rasm. Suli o’simligining tashqi ko’rinishi. Mashg’ulotning maqsadi suli navlarining navdorlik belgilari, qimmatli xo’jalik va biologik xususiyatlarini o’rganishdan iborat. Mashg’ulot uchun kyerakli o’quv qo’llanmalari va laboratoriya buyumlari. Laboratoriya va amaliy darslar uchun uslubiy va o’quv qo’llanmalari talabaning ma’ruza daftari, adabiyotlar, suli o’simligi gyerbariysi, urug’lik namunalari, suli ma’lumotlari jadvallari, laboratoriya daftari, qalam, o’chirgich va chizg’ich. Donli ekinlar seleksiya va urug’chiligi amaliyotida qayd qilinadigan suli o’simligi navlarining navdorlik belgilari quyidagilardan iborat: Poyasi - mustahkam tik turuvchi, zich, yarim yoyiq, yumaloq, sal egilgan, keng, tuksiz, yashil, yashil ko’kimtir

Bargi – lansetsimon, o’tkir uchli, keng, g’adir budir yoki silliq, yashil, to’q yashil, barg asosida tilchasi (ligula) bor yoki yo’q, cheti tishli yoki tishsiz, Guli – to’pgul, ro’vagi pardali shakllarida 1 yoki to’rtta, yalang’och shakllarida 2 yoki 7 tagacha. Ro’vagi – tarqoq yoki qisilgan, yarim qisilgan (bir elkali), rangi oq, sariq, uzunligi 19, 25 sm gacha (rasm). Boshoqcha – botiq, ikki, to’rt gulli, kam holatda bir gulli, navlar ro’vaklarida 35 tadan 45 tagacha boshoqcha bo’ladi. Boshoqcha qipig’ida 5tadan 9 tagacha chiziqcha, shakli bo’rtib chiqqan, tuxumsimon, lansetsimon, uchida ikkita o’tkir qiltiqcha. Doni - uzunchoq, to’mtoq, navlarida gul qobiqli yoki qobiqsiz, och sariq, jigar rang, qornida ariqcha, qiltiqli va qitiqsiz, qiltiq asosining rangi, mayda yoki yirik (rasm). rasm. Suli doni 1-topshiriq. Talabalar o’quv adabiyotlari, suli navlari o’simliklari gyerbariylari va doni yordamida suli navlarining navdorlik belgilarini o’rganib laboratoriya daftarlariga yuqoridagi navdorlik belgilari tartiblarida konspekt va chizmalarni amalga oshiradilar.

Suli navlarining qimmatli xo’jalik belgilari: xosildorligi, yotib qolishga chidamliligi, tezpisharligi, donining to’kiluvchanligi, donning po’stliligi, qo’shaloq donliligi, mahsulli tuplanish, oqsil va yog’ miqdori, donining bir tekisligi, qurg’oqchilikka chidamligi, qorakuyaga chidamligi, va tojli zang kasalligiga chidamligi. Navlarining xosildorligi so’li belgilari va xususiyatlarining natijasi bo’lib, o’stirish sharoitiga ko’proq bog’liq. Adabiyotlarda xosildorlikni tuplanish hisobiga o’stirishni maqullashmaydi, chunki bu kechpisharlikka, donning har xil pishishiga va tekis bo’lmasligiga sabab bo’ladi. Faqat ro’vagining mahsuldorligi xosildorlikni ta’minlovchi yagona belgi ekan. Bu holatda xosildorlik ro’vagidagi don soni va 1000 don vazniga bog’liq bo’ladi. Ro’vagidagi donining soni navlarda turg’un belgilaridan biri. Yuqori agrotexnika sharoitida suli ekini ro’vagidagi boshoqchalar soni 100 – 120 tagacha ortishi ham takidlanadi. Yotib qolishga chidamligi. Suli navlari seleksiyasida yotib qolishga chidamligi bilan birga mahsuldorligini oshirish ham ko’zda tutiladi. Tanlash natijalari poyasining kaltalashishi va xosil indeksining oshishiga olib keladi. Suli pichani chorva mollari uchun yaxshi ozuqa bo’lganligi sababli poyani 75 – 80 sm dan kamaytirish maqsadga muvofiq hisoblanmaydi. Shu sababli ham seleksiya yo’nalishlari poyaning mustahkamligi, eguluvchanligi, bo’g’in oraliqlarining yo’g’onlashishi va uzunligi, ildizini rivojlantirishi, ro’vagining shaklida qisilgan yoki shoxlangan shakllarini ta’minlashga qaratiladi. 2 - topshiriq. Adabiyotlar va intyernet tarmog’idan foydalanib, sulining jahon va vatanimiz olimlari tomonidan yaratilgan navlarini navbatdagi tezpisharligi, donining to’kiluvchanligi, donning po’stliligi, qo’shaloq donliligi, mahsulli tuplanish, oqsil va yog’ miqdori, donining bir tekisligi, qurg’oqchilikka chidamligi, qorakuyaga chidamligi, tojli zang kasalligiga chidamligi belgilari bo’yicha guruhlarga ajrating. Biologik xususiyatlari: ekma suli qishloq xo’jaligi amaliyotida bahorgi bahorgi o’simlik, urug’lari 1- 2 o S haroratda unib chiqa boshlaydi (rasm).

rasm. Suli o’simligining yosh o’simtalari O’simtalari -3 – 5 o S, hatto -8, 9 o S haroratlarga chiday oladi. Bundan past haroratlar o’sish va rivojlanishni to’xtatadi. Optimal rivojlanishi uchun unib chiqishida va tuplashishida 15 -18 o S ni talab etadi. Vegetatsiyasi davri uchun yerta pishar navlari 1000 – 1500 o S, o’rtapishar navlari 1350 – 1650 o S va kechpishar navlari esa 1500 – 1800 o S talab etishadi. Boshqa don ekinlariga nisbatan suli namsevar. Transpyeratsiya koeffitsienti 430 – 500. Namga eng talabgor davri naychalashdan ro’vaklashigacha. Suli tuproqqa talabchan emas, u qumoq, loy, botqoqli sharoitlarda ham yaxshi parvarishlanishi mumkin. Donli ekinlar ichida tuproqning kislotaligiga eng chidamli ekin biri bo’lib ham suli hisoblanadi (PH -5 -6 gacha). Ildizi tuproqda qiyin yeriydigan oziq moddalarni o’zlashtira oladi. Azotga bo’lgan talabi boshqa ekinlarga nisbatan yuqoriroq. 3-topshiriq. Ma’ruza darsida o’zlashtirilgan navlar xaraktyeristikalari bo’yicha jadvallari va reestr ma’lumotlari asosida respublikamizda

tumanlashtirilgan navlarning biologik xususiyatlarini o’rganib, suli seleksiyasi va urug’chiligi yutuqlari va muammolarini tariflang.

Adabiyotlar : 1. Абдукаримов Д.Т. Донли экинлар селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2010й. 402 б. 2. Абдукадиров Д.Т. Қишлоқ хўжалиги экинлари селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2002 й. 275 бет. 3. Азизов Б.М. Кузги буғдой дон сифатини оширишнинг муҳим омиллари. Ж.Ўзбекистон аграр фани ҳабарномаси. 3 (69)-сони, 2017й. 4. Азизов Б.М., Исроилов И.А., Худойкулов Ж.В. Ўсимликшуносликда илмий тадқиқот ишлари. Дарслик. Тошкент 2014. 265 б. 5. Азизов Қ.Қ., Ашуров К.К. Қанд жўхорининг янги навларини яратишда селекцияни тутган ўрни “ЎЗБЕКИСТОН ПАХТАЧИЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ” номли Республика илмий тўплами 2014 йил (I-ҚИСМ) 128 ва 130 бетлари 6. Ан Хе Сунг, Азизов К.К., Еденбаев Д., Бобоев Фю Г., Тахирбаева Д.У. Тритикале етиштириш қўлланмаси. Ташкент. 2017. 22 б. 7. Виноградов Б.И., Атабаева Х.Н., Дементьева А.А. Ўсимликшунослик. “Мехнат” матбуоти. 1987. 166 б. 8. Дала тажрибаларини ўтказиш услубиятлари. Тошкент 2007. 149 б.

Похожие

Javdar navlarining, navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

Beda navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

Jo’xori navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

No’xat navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

Sholi navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish