Ўсимликшунослик - қишлоқ хўжалигининг етакчи тармоғи эканлиги - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ўсимликшунослик - қишлоқ хўжалигининг етакчи тармоғи эканлиги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

39.5 KB

Ўсимликшунослик - қишлоқ хўжалигининг етакчи тармоғи эканлиги Режа: 1. Ўсимликшунослик фанининг аҳамияти, мақсади ва вазифалари. 2. Ўсимликларнинг келиб чиқиш марказлари. 3. Дала экинларининг гуруҳларга бўлиниши.

Ўсимликшунослик - қишлоқ хўжалигининг етакчи тармоқларидан бири бўлиб, аҳоли учун озиқ-овқат маҳсулотлари, чорвачилик учун ем-хашак ва кўпгина енгил саноат тармоқлари учун хом-ашё етказиб беришдек вазифаларни ўз олдига мақсад қилиб қўйган. Бу тармоқнинг ўзига хос хусусиятлари мавжуд: мавсумийлик, янги ўсимликлар, навлар, янги технологиялар ва ҳ.к.з. Жаҳонда ҳозир 400 минга яқин ўсимлик тури бўлиб, шундан 12 минга яқин ўсимликлардан инсонлар мунтазам фойдаланадилар, 5 мингга яқин ўсимликдан селекцияда фойдаланилмоқда. Дунё миқёсида 1500 га яқин қишлоқ хўжалик экинлари бўлиб, улардан 250 га яқин муҳим қҒх экинлари ҳисобланади. Ундан 100 га яқини ҳар йили кенг майдонларга экилиб, асосан озиқ-овқат маҳсулотлари, чорва учун ем-хашак ва енгил саноат учун хомъашё етказилади. Бу экинлар дала экинлари деб юритилади. Ўсимликшунослик ана шу дала экинлари ҳақидаги фандир. Ўсимликшунослик қишлоқ хўжалигининг асосий тармоғи бўлиб, дала экинлари ва уруғларнинг биологик-экологик хусусиятларини ўрганиш, маълум тупроқ-иқлим шароитида мос бўлган илғор технологияни ишлаб чиқиш ва уни ишлаб чиқаришда кенг жорий этиш натижасида мўл ва сифатли ҳосил олишни илмий ва амалий асослаб беради. Қишлоқ хўжалигида доимо янги ўсимликлар, навлар, янги технологияларнинг кириб келиши туфайли бу соҳадаги мутахассислардан чуқур билим талаб қилинади. Ўсимликдан юқори ҳосил олиш мўлжалланган вақтда энг аввало ўсимликларнинг биологик хусусиятларини билиш муҳим аҳамиятга эга. ўсимликнинг ташқи муҳитда бўлган талаби ўрганилганда, бунда унинг иссиқликка, ёруғликка, сувга, озуқага ва тупроққа бўлган талаби ҳисобга олинади. ўсимлик турлари маълум бир тупроқ ва иқлим шароитида шаклланади ва шу жараёнда ўсимликда маълум бир биологик хусусиятлар вужудга келади. Демак, ўсимликнинг биологик хусусиятларини билиш учун энг аввало унинг келиб чиқиш минтақаси ҳақида маълумотга эга бўлиш

зарур. Шунинг учун ўсимликларнинг келиб чиқиш марказлари П.И.Вавилов ва бошқа олимлар томонидан тадқиқ қилиниб, 12 та келиб чиқиш марказлари аниқланган: 1. Хитой-Япония маркази - соя, буғдой, маржумак. 2. Индеонезия-Жанубий Хитой маркази - сули, шакарқамиш, мева ва сабзавот экинлари. 3. Австралия маркази - шоли, ғўза, себарга, тамаки. 4. Ҳиндистон маркази - шоли, ҳинд буғдойи, ғўза турлари, мева ва сабзавот экинлари. 5. Ўрта Осиё маркази - кўк нўхат, мош, ясмиқ, нўхат, юмшоқ буғдой, наша, ғўза турлари, қовун, кўп йиллик ўсимликлар. 6. Олд-Осиё маркази - буғдой турлари, арпа, сули, жавдар, кўк нўхат, беда, зиғир, сабзавот ва мева экинлари. 7. Ўрта Ер денгизи маркази - сули, арпа, буғдой турлари, зиғир, карам, лавлаги, сабзи, шолғом, пиёз, саримсоқ пиёз, кўкнори, оқ хантал. 8. Африка маркази - жўхори турлари, тариқ, канакунжут, шоли, буғдой турлари, дуккакли экинлар, кунжут, ғўза турлари. 9. Европа-Сибир маркази - толали зиғир, дурагай, себарга, беда турлари, мева ва сабзавот экинлари. 10. Марказий Америка - маккажўхори, ловия, қовоқ, ширин картошка, махорка, қалампир, кўп йиллик ўсимликлар. 11. Жанубий Америка - маданий картошка, тамаки, помидор, маккажўхори турлари. 12. Шимолий Америка - арпа турлари, люпин турлари, кунгабоқар, сабзавот ва резавор экинлар. Ўсимликларнинг келиб чиқиши, тарқалиши катта илмий-амалий аҳамиятга эга. Ўсимликшунослик фани ўсимликларнинг келиб чиқиши, тарқалиши, дастлабки экила бошланиши тўғрисида тўла маълумотларга эга бўлиши лозим.

Ҳозирги кунда инсонга зарур бўлган маҳсулотларни етказиб бериш учун турли-туман экинлар экилмоқда. Дала экинларини ўрганиш осон бўлиши учун олинадиган маҳсулотга қараб қуйидаги гуруҳ лар га бўлинади: 1. Донли экинлар. Бу гуруҳ 2 та биологик гуруҳга бўлинади: а) ҳақиқий дон экинлари (буғдой, арпа, жавдар, сули); б) тариқсимон дон экинлари (маккажўхори, жўхори, тариқ, шоли, маржумак); 2. Дон-дуккакли экинлар - (нўхат (горох), маҳаллий нўхат (нут), ловия, соя, ясмиқ, бурчоқ, мош, вика, вигна, ҳашаки дуккак). 3. Туганакмевали экинлар (картошка, топинамбур, батат); 4 Илдизмевали экинлар (қандлавлаги, хашаки лавлаги, хашаки сабзи, хашаки шолғом); 5. Полиз экинлари (қовун, қовоқ, тарвуз). 6. Мойли экинлар - 2 та биологик гуруҳга бўлинади: а) серёғли ўсимликлар - (кунгабоқар, махсар, кунжут, ерёнғоқ, мойли зиғир, рапс); б) эфирмойли экинлар (оқ зира, қора зира, кашнич, арпабодиён). 7. Толали экинлар 3 та биологик гуруҳга бўлинади: а) тола уруғда ривожланади - ғўза турлари; б) тола поя пўцлоғида ривожланади - каноп, жут, зиғир рами; в) тола баргда ривожланади - толали банан, Янги Зеландия зиғири. 8. Ем-хашак ўтлари - бу гуруҳ 4 та биологик гуруҳга бўлинади: а) кўп йиллик дуккакли ўтлар (беда, себарга, баргак, қашқарбеда); б) кўп йиллик қўнғирбош ўтлар (мастак турлари, оқсўхта, эркак ўт, ялтирбош, ажриқбош); в) бир йиллик дуккакли ўтлар (шабдар, берсим, вика); г) бир йиллик қўнғирбош ўтлар (судан ўти, қўноқ, мастак). 9 . Наркотик экинлар - тамаки ва махорка.

Адаби ё тлар: 1. Каримов И. А. «Кишлок хужалик тараккиёти тукин хаёт манбаи» Олий Мажлиснинг 10-сессиясида сузлаган нутки. Тошкент 1997 й.- 2. Отабоева. Х. ва бошкалар. «Усимликшунослик». Тошкент. Мехнат. 2000 й. 3. Ёрматова Д. «Усимликшунослик» Тошкент Шарк 2007 й. 4. Е. Т. Шайхов ва бошкалар Пахтачилик. Тошкент Мехнат 1997 й 5. Чирков В. Н. «Усимликшунослик» Тошкент, Узбекистон. 1994 й. 6. Керефов К. Н. «Биологические основў растениеводетво» Вў с шая школа. М. 1982 г.

Похожие

Ўсимликшунослик-қишлоқ хўжалигини асосоий тармоғи

Ўсимликшунослик-қишлоқ хўжалигини асосий тармоги

Мева – сабзавот ва полиз маҳсулотларини етиштириш

Қишлоқ хўжалик экинларининг аҳамияти ва гуруҳларга бўлиниши. Ўсимликларнинг келиб чиқиш марказлари

Ўзбекистонда агросаноат мажмуасининг ривожланиши ва инфратузилма