Ўсимликларни химиявий таркиби ва озиқланиши - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ўсимликларни химиявий таркиби ва озиқланиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49.5 KB

Ўсимликларни химиявий таркиби ва озиқланиши Режа: 1. Ўсимликлар озиқланишида сувнинг роли. 2.Иссиғлик ва ёруғлик роли. 3. Тупроқ иссиқлиги. 4. Хар хил қишлоқ хўжалик экинлари таркибида элементлар миқдори. 5. Ўсимликлар хаётида ба o зи асосий элементлар роли.

Таянч иборалари: Озиқланиш, сувнинг роли, иссиқлик, иссиқлик сиғими, ёруғлик, элементларнинг миқдори, асосий элементлар, сув ва қаттиқ моддалар, қаттиқ моддаларнинг асосий элементи, органик ва минерал бирикмалар. Ма o лумки хар қандай тирик организмга яшаш учун озиқа керак. Ўсимлик организми хам шундай тирик организмдан бири бўлиб, уни ўсиши ривожланиши ва хосил бериши учун озиқа керак. Хосилнинг кўп ёки оз сифатли ёки сифатсиз бўлиши хам ўсимлик учун берилаётган озиқанинг миқдори сифат турига боғлиқдир. Ўсимликнинг озиқланиши, ёруғлик, иссиқлик,хаво, сув, озуқа, тупроқ реакцияси, нормал бўлган тақдирда яхши беради. хар йили ер юзида ўсган ўсимликларнинг кўк массаси 400 млрд. тоннани ташкил қилади, шундан 100 млрд.т. қуруқликда ўсади. Бунинг учун хар йили 2 млрд.т. азот ва 6 млрд.т. кул элементлари сарф бўлади. Қишлоқ хўжулик экинларидан юқори ва сифатли хосил олиш учун уларни озиқланиш даврида қатор факторларни хисобга олган тақдирда иш юритиш керак. Жумладан: насл та o сири - қайси шароитда ўстирилганлиги ота буваси ким наслнинг авлодга бериш хусусиятлари. Бундан ташқари -сув, ёруғлик, иссиқлик озуқа элементлардан кислород, карбонат ангрид гази, азот, фосфор, калий, магний микроэлементлар хамда қолган кул элементлари кўзда тутилиши лозим. Энди буларни ба o зиларини роли ва ахамиятига тўхталиб ўтамиз. Сув - ўсимлик учун бенихоя кўп керакли нарса бўлиб ўсимлик гавдасини тиклашда қуруқ модда ташкил қилишда катта вазифани бажаради. 1 кг қуруқ модда ташкил қилиш учун дон экинлари ўртача 300 т. сув сарф қилади. 30 ц дон хосилини етиштириш учун кам деганда 3500 т.ғга ёки 350- 400 мм унумли ёнингарчилик ўсув даврида бўлиши керак. Сув тирик ўсимликни 75-95 % ташкил қилади. Ўсимликлардан нормадан ташқари сув

юқолиши уни организмида катта ўзгариш қилади. Ўсимлик (ёзда) ўсув даврида хосил қилган қўруқ моддасига нисбатан 300-500 ва ба o зан 1000 марта кўпроқ сув сарф қилади. Ўсимлик томири орқали олган сувнинг 99,8 % ўсимлик барглари орқали хавога парлатиб кетади, ойига 0,2 % ўсимлик танасини барпо этишга сарф бўлади. Сув сарфи ўсимликлар тури ва уларнинг кўчат қалинликларига хам узвий боғлиқдир. М: Энг кўп сарф дукакли ўсимликларда энг ози мевали дарахтларда. Иссиқлик ва ёруғлик - ўсимликни нормал ўсиши, ривожланиши ва хосил тўплаши учун энг зарур бўлган факторлардир. Иссиқликнинг 5 та манбаи бор: 1)қуёш нури, 2)хаво иссиқлиги, 3)органик ўқитлар иссиқлиги, 4)ернинг ички иссиқлиги, 5) радиоктив процесслар иссиқлги қайсики тупроқ ичида рўй берадиган. Тупроқнинг иссиқлик сиғими - деб 1 см тупроқни 1 0 С иситиш учун кетган иссиқлик миқдорига айтилади. Тупроқнинг иссиқ ўтказиш қобилияти унинг таркибига боғлиқдир, қанча минерал элементлар кўп бўлса ва нам бўлса иссқлик ўтказиш қобилияти ортади. Вегетация даврида Мамлакатимизнинг ғарбий қисмида 1 см 2 тупроқ юзасига сутка давомида 1ккал. бир йилда эса 5*10 23 ккал мамлакатимизда бу иссиқликни хақиқатда 1% яқини фойдаланилади холос. Базибир қишлоқ хўжалик экинларни нормал униб чиқиши учун М, арпага 20 0 С ,кузги буғдой ва жавдар учун 25 0 С, макка, бодиринг, кунжут учун 30-35 0 С, пахта гўза чигити учун 84 0 С керак. Ўсимликларнинг химиявий таркиби иккита катта кампонетдан иборат бўлиб булар сув ва қуруқ моддалардир. Булар органик ва минерал бирикмалардан иборат. Улар орасидаги нисбат хар хил ўсимликда турлича. М: қуруқ модда% сув % нонбоп дон экинларида 85-88 12-15 Помидор, бодринг мевасида 4-8 92-96

ошхона қизилчаси, сабзи, пиёз 10-15 85-90 карам, турип 7-10 90-93 картошка, қанд лавлаги 20-25 75-80 кунга боқар, каноп уруғида 90-93 7-10 қуруқ модданинг асосий қисми (клечатка-хужайра, крахмал, кант) оқсиллардан , ёғлардан хар хил минерал бирикмалардан иборат ўсимлик томонидан тупланган қуруқ модданинг ўртача 45 % - улерод, 42% - О2, 6,5 % - Н, 1,5 - N ва 0,5 % кул элементларидан иборат. Кул элеменлари - деб ўсимлик кули таркибига кирувчи P , K , CA , Mg , Fe , S , Si ва микроэлементларга айтилади.ўсимликлар таркибида 70дан ортиқ химиявий элементлар аниқланган. Азот ва кул элементларини ўсимлик томири орқали тупроқдан олади. Ўсимликни нормал ўсиши учун С ва О2 ташқари N , P , K , Fe , CA , Mg , S хамда микроэлементлар B , Mn , Mo , Cu , Zn , Co ва бошқалар керак. Булардан ташқари ўсимликлар таркибида мингдан бир ва юз мингдан бир улушга эга бўлган улғрамикроэлеменлар хам мавжуддир, улар 10 -6 то 10 - 8 % бўлади. Ўсимликлар таркибида N ва кул элементлари бор йўғи 6-6,5 % ташкил қилади. Аммо бу элементлардан биронтаси ўсимликка етишмаса ўсимлик халок бўлади.ўсимликларни химиявий таркиби қуруқ холатдагиси хўл холатдагисидан кучли фарқ қилади. М: А.В.Виноградов ма o умоти бўйича хўл ўсимликда кислород 70, водород 10,5,углеро 18, N - 0,30 , К- 0,30 , Р0,07, хлор - 0,04 в.х.к. бўлса ( Fe - 0,02, CA - 0,50, Mg - 0,07, S - 0,05, Mn - 0,007, B - 0,001 NA - 0,02). Агар атом хисобида хисобланса ундан хам ўлароқ фарқ қилади. М: тирик ўсимликнинг хамма атомлари 100% деб олсак, нисбатан таркибидаги О2 26,4%, С - 9 , Н -64,3 % ташкил қилади. Агар шу модда қуритилиб анализ қилинса у холда Н6,5%, С-45 % қолиши тасдиқланган. Бу катта фарқланишнинг сабаби шуки, ўсимлик қуритилганда сув парлаб чиқиб кетади, углерод эса парланмай қолиши натижасида уни

миқдори нисбатан ошиб кетади.турли ўсимликлар таркибида турлича миқдорда N ва кул элементлари мавжудбўлиб улардан айниқса N , Р,К кўпроқ фарқ қилади. Айнан шу учта элемент тупроқда кўпинча етишмайди шунинг учун уларни ўғит таркибига киритиш керак. қишлоқ хўжалик экинлари турлари таркибида ба o зи асосий элементлар хар хил миқдорда учрайди. М: % қуруқ модда N Р2О5 К2О Буғдой донида 2,5 0,85 0,50 сомони 0,50 0,20 0,9 Макка дони 1,8 0,57 0,37 Груч таркибида 1,20 0,81 0,31 Пахта уруғи 3,0 1,10 1,25 толаси 0,34 0,06 0,91 Картошка 0,32 0,14 0,60 в.х.к. Энди ўсимликлар хаётида ба o зи асосий элементларнинг қисқача физиологик ролига тўхтаб ўтамиз. (Кейинги дарсларда тўла мукаммал тўх- миз) Азот - ўсимликлар таркибида аминокислоталар, оқсиллар, нуклеин кислоталар, хлофиллар, липоидлар, ферментлар ва бошқа органик бирикмалар таркибига киради. Фосфор - нуклеопротеидлар, нуклеин кислота, фосфаридлар, фитин, сахарофосфатлар ва бошқа бирикмалар таркибига киради. Калий - углеводларни баргдан бошқа органларига ўтишини яхшилаб беради. Олтингургут - аминокислоталар ва оқсиллар таркибига киради. Магний - хлорофил молекуласи компоненти таркибига кириб фотосинтез процессида қатнашади. Темир - хлорофил таркибига кирмасада аммо хлорофилни ташкил қилиш учун зарур. Шунинг учун хам ўсимликда ўсув даврида магний ва темир моддаси етишмаса баргларда оқ доғлар пайдо бўлиб, хлороз касаллиги бошланади. Бу ерда темир ферментлар таркибига киради ёки уларни активлигини оширади. Калций (СА) - ўсимликлар таркибида оқсиллар пайдо бўлишини яхшилайди, органик кислоталарни нейтраллайди,

ошиқча водородлар , аммонийлар, зарарли та o сирини сусайтиради. Mg билан биргаликда фитин тузларини пайда қилишда хизмат қилади. Кўпчилик микроэлементлар эса ўсимлик таркибида ферментлар таркибига киради ёки уларни пайдо бўлишида хизмат қилади.

Фойдаланган адабиётлар: Петухов - 1979 г. Смирнов - 1975 г. Гуляхин - 1977 г. Пряшин Т. - 1 - 1981 г.

Похожие

Агрохимия тарихи,ўсимликлар таркиби ва озиқланиши

Ўғитлар қўлланиши таъсирида хамда ўсимликлар озиқланиши туфайли тупроқ хусусиятларининг ўзгариши

Ўсимликларни ҳимоялаш машиналари

Манзарали ва гулли ўсимликларни вегетатив кўпайтириш

Алт жиҳозлари ва таркиби