Ўғитлар қўлланиши таъсирида хамда ўсимликлар озиқланиши туфайли тупроқ хусусиятларининг ўзгариши - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ўғитлар қўлланиши таъсирида хамда ўсимликлар озиқланиши туфайли тупроқ хусусиятларининг ўзгариши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Ўғитлар қўлланиши таъсирида хамда ўсимликлар озиқланиши туфайли тупроқ хусусиятларининг ўзгариши Режа: 1. Тупроқ таркиби. 2. Тупроқнинг минерал ва органик қисмларини ўсимликлар озиқланишидага роли. 3. Тупроқ таркибидаги озиқа элементлар ва усларни ўсимликлар томонидан ўзлаштирилиши. 4. Ўғитларни тупроқларнинг фойдали унумдорлигини оширишдаги ахамияти.

Таянч иборалари Тупроқ таркиби, тупроқнинг минерал қисми, органик қисми, физикавий, химиявий , биологик хусусиятлар, қаттиқ фаза, суюқ фаза, газсимон фазаси ёки тупроқ хавоси, тупроқнинг суюқ қисми, тупроқнинг минерал қисми, г уминлар Ерга экилган барча қишлоқ хўжалик экинларининг яхши ўсиши ва ривожланиши тупроқнинг физикавий, химиявий ва биологик хусусиятлари билан чамбарчас боғлиқдир. Ўсимликларнинг тупроқ таркибидан қандай ва қанча миқдорда хамда қайси формада ўзиқланиши тупроқ таркибидаги озиқа элементлар запаси, формаларига боғлиқ. Шунинг учун хам экин экиб ўғит қўллашдан аввал тупроқ таркибини билиш хар бир аграном учун энг зарур вазифадир. Тупроқ таркибига назар ташласак тупроқ: 1) қаттиқ фаза, 2) суюқ фаза, 3) газсимон фазаси ёки тупроқ хавоси ларидан иборат бўлиб бир бири билан нихоятда яқин узвий боғланишдадир. Тупроқ хавоси - атмосфера хавосидан углерод гази кўплиги ва кислород газининг камлиги билан фарқ қилади. М:углерод гази хавода 0,03 % бўлса, тупроқда 1% хатто 2-3 % гача бўлиши ва кўпроқ хам бўлиши мумкин. Углерод газини тупроқ бетига яқинлашиши тупроқда кўмир кислотасини кўпайишига ва хосилдорликни ошишига олиб келади.уни химиявий тенгламаси қуйидагича: СО2ҚН2О Н2СО3; Н2СО3 НҚНСО3 Тупроқнинг суюқ қисми :- эса тупроқ таркибидаги энг актив қисми бўлиб бу қисмида ўсимлик озиқланиши учун зарур бўлган хар хил химиявий процесслар содир бўлиб ўтади ва ўзгариб туради.

Тупроқнинг типик ва бошқа шароитларига қараб туриб тупроқ растворида анионлар: ( HCO 3, OH , CE , NO 3, SO 4, H 2 SO 4 HPO 4, PO 4 ва бошқалар) катионлар: ( H , Na , k , NH 4, Ca , Mg ва бошқа) хамда темир, алюминий, сувда эрувчи органик моддалар, туз ва бирикмалари хам мавжуддир. Бироқ шуни айтиб ўтиш керакки тупроқ растворидаги барча сувда осон эрувчи химиявий элементларнинг умумий миқдори юзасидан бир % улушлардан бу (чимли подзол тупроқларда) то бир неча % (шўр тупроқларда) гача бўлиши мумкин. Ўртача тупроқларда 0,05 % атрофида бўлади. Агар 0,2 % ошиб кетса ўсимликлар учун зарар етказади. Аммо тупроқ растворидаги тузлар концентрацияси ва таркиби тупроқ намлиги, органик моддаларнинг тез парчаланиши, ўғитлар солиниши натижасида тупроқнинг қаттиқ фазаси билан боғлиқ холда ўзгариб боради. Тупроқнинг қаттиқ фазаси эса барча ўсимликлар учун керак бўлган запас озиқа элементларни ушлаб туриш учун хизмат қилади. Бу қисм асосан тупроқнинг минерал қисмидан иборат бўлиб, тупроқ қаттиқ қисмининг 90-99 % ташкил қилади. Органик қисми эса атиги бир неча % ташкил қилиб тупроқ хаётида мухим вазифаларни бажаради. Тупроқ қаттиқ қисмининг химиявий таркиби ўртача А.В.Виноградов ма o лумоти бўйича қуйидагича: кислород - 49%, кремний - 33%, алюминий - 7,1 %, темир - 3,7 %, углеро - 2,0 % , калций - 1,3 %, калий - 1,3 %, азот - 0,10 %, Р - 0,08 % қолган 40-50 га яқин элементлар шу кўрсаткичлардан анча пастдир. Юқорида кўрсатилган барча эламентларнинг хаммаси тупроқнинг минерал қисмига кириб хар хил минерал қўшилмалардан иборат фақат N элементи органик моддалар таркибида бўлади ва тупроқдаги чиринди миқдорини мўлжалда 10 дан 1 қисмини ташкил қилади. Шундай экан тупроқнинг минерал қисмига изох берайлик. Тупроқнинг минерал қисми - мураккаб химиявий, минерологик, механикавий таркиблардан ташкил топган. Хар хил минерал заррачаларининг разери млн дан бир улушидан то 1 мм ва катта размергача

бўлади.тупроқнинг минерал қисми келиб чиқишига қараб бирламчи ва иккиламчи минералларга ажралади. Бирламчи минералга - кварц, дала шпати, слюда, роговқе обманки, пироксенлар - тупроқ пайдо қилувчи она жинслар қайсики емирилишлар натижасида тоғ жинсидан (породасидан) ташкил топган бўлиб ер шарининг юза қисмини тупроқни ташкил қилган. Иккиламчи минералларга - глиналар минераллар деб аталувчи - каолинит, монтмориллонит, гидрослюдалар ва бошқалар киради. Иккиламчи минераллар тупроқ таркибида асосан ил ва коллоидлар ба o зан чангсимон заррачалар кўринишида бўлади. Тупроқнинг органик қисми тупроқнинг мухим таркибий бўлагидир. Тупроқ типи ва турларига қараб чиринди миқдори хар хил бўлади. Айниқса хайдов қатламида 0,5% то 10-12 % хатто 16-17 % гача бўлади. М:қумли ва қушоқ тупроқларда 0,5-1 %. Бўз ва ўтлоқи тупроқларда 1-2,5 %. Чимли подзол тупроқларда 2-4 %. қора тупроқларда 4- 12%, 16-17 %. қора каштан тупроқларда 3-4 %. Каштан ва оч тусли каштан тупроқларда 1,5-3 %. қизил тупроқларда 5-7 %. Хамма тупроқларда чиринди миқдори фақат хайдов қатламида кўп бўлиб пастга қараб уларнинг миқдори камайиб боради. 1 гектар ерда агар т. хисобига айлантирилса чиринди миқдори 10-15 тғга дан 25 тоннагача бўлиши мумкин. И.В.Тюрин ма o лумотига кўра маданийлаштирилган тупроқларда йилига хар гектарига ўсимликларни 5-8 хатто 10 т. гача қолдиғи қолар экан. Тупроқ бактерияларининг оғирлиги эса 20 см хайдов қатламда 0,7 т дан 2,4 т. ба o зи бир ма o лумотлар эса 5-8 т.ни ташкил қилишини кўрсатади. чиринди моддалар иккита асосий: 1) гумин кислоталар ва 2) фулвокислоталари группаларига бўлинади. Булардан ташқари 3 группа гуминларга бўлинади. Бу кўрсатилган группалардан гумин кислоталар группаси яхши текшириб ўрганилган. Таркибида 52-62 % углерод, 31-39 % кислород, 2,8-6,6 % водород, 3,3-5,1 % азот бор. Бу азотнинг 40-50 % сувда эримайди. Фулвокислоталар таркиби хали яхши ўрганилмаган

В.В.Понамарева ма o лумоти бўйича 45-48 % углерод, 5-6 % водород, 43-48,5 % кислород, 1,5-3% азотни борлиги аниқланган. Гуминлар - бу тупроқ чириндисидаги гумин ва фулвокислоталарнинг комплексини ташкил қилиб бир - бири ва минерал қисми билан мустахкам боғлангандир. Бу франция таркибидаги азот миқдори умумий тупроқдаги азотнинг 20-30 % ташкил қилади. Тупроқнинг самарадорлигини ошишида ўғитларнинг ахамияти каттадир. Ма o лумки хар хил типдаги тупроқлар ўзининг минерал хамда органик таркиби билан бир биридан фарқ қилади. Шунинг учун хам хайдов қатламдаги озиқа запасининг умумий миқдори турли миқдорда учрайди. N - 0,02 - 0,5 %, Р2О5 - 0,03-0,3%, К2О - 3,0% ёки N - 0,6 -15 т, Р-0,9-9,0 т, К - 15- 90 т. Бу ерда азотни кўп оз бўлиши тупроқ таркибидаги чиринди миқдорига тўғри боғлиқ. Фосфор элементи хам агар сиринди кўп бўлса миқдори тупроқ таркибида ортади. Калий элементи эса тупроқнинг механик таркибига қараб аниқланади. чунки тупроқ механик таркиби қанча майда бўлса шунча калий кўп бўлади. Мамлакатимизда энг кўп миқдорга эга бўлган тупроқ бўз тупроқлардир. Кўпчилик тупроқларда N .Р.К. элеменларининг умумий миқдори хосил билан чиқиб кетган миқдордан 10 ва 100 марталаб катта аммо улар бошқа элементлар билан бирикма холда бўлганлиги учун умумий миқдорнинг кўп қисми ўсимлик ололмайдиган холда. Ўсимлик учун эса уларни фақат сувда ва кучсиз кислота холдагиси холида тупроқда ўрин алмашишиб сингдириладиган формадагиси керак. Бундай ўсимлик учун керакли формасига (мобилизация) ўтказиш ёки жалб қилиш турли тупроқларда хар хил ўтади. Ба o зиларида тез ба o зиларида эса секин бунга об- хаво, тупроқ хусусияти ва агротехника тадбирлари та o сир қилади. Агар тупроққа ўғит солинмаса юқори хосил етказиш учун ўсув даврида ўсимликка керакли миқдордаги озиқа етишмай қолади. Шунинг учун хам тупроқнинг самарали унумдорлигини ва ўсимлик хосилдорлигини оширишда органик ва минерал ўғитлардан фойдаланиш жуда катта ахамиятга эга.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Боходиров М., Расулов А - «Тупроқшунослик» Таш- 1975 й. 2. Ковда В.А., Розанова Б.Г.«Почва и почвообразование»М-1988г. 3. Кимберг Е. - Почвоведения Таш. - 1992 г. 4. Александрова Л.Н. - Практикум по методике составления и исполғзования купномасштабнқх почвеннқх карт. М.- 1983 г. 5.Кауричев И.С. и др. - Почвоведение М. 1982 г. 6. Лобова Е.В., Хабарова А.В. - Почвқ . М. 1983 г. 7. Клечковский В.М., Петербурргский А.В. - Агрохимия . М.-1967 г. 8.Авдонин Н.С. - Агрохимия. М. 1982 г. 9. Петухов М.П. - Агрохимия и система удобрения. М - 1979 г. 10. Гулякин И.В. - Система применения удобрений. М.- 1997 г. 11. Анспок П.И. и др.- Справочник агрохимика . М.-1981 г. 12. Узбекистон кишлок хужалиги журнали - хар ойлик рус -узбекча изд. Фан Ташкент 13. Назаров М. - Пахта етиштириш жадал технологияси . Фаргона - 1991 й.

Похожие

Агрохимия тарихи,ўсимликлар таркиби ва озиқланиши

Ўсимликлар билан тупроқдан чиқиб кетадиган биологик ва хўжалик ўғитлар сарфи хақида тушунча

Тупроқ мелиорациясини кимёвий усуллари. Азотли, фосфорли ўғитлар

Азотли ўғитлар

Тупроқ ва ўсимлик таркибидаги калий элементи ва калийли ўғитлар