Агрохимия тарихи,ўсимликлар таркиби ва озиқланиши - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Агрохимия тарихи,ўсимликлар таркиби ва озиқланиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

Агрохимия тарихи,ўсимликлар таркиби ва озиқланиши Режа: 1. Агрохимия фанининг қишлоқ хўжалигида ахамияти ва вазифалари. 2. Агрохимия фанини ривожланишида хисса қўшган СНГ ва чет эл олимлари. 3. Ўсимликларни кимёвий таркиби, озиқланиши.

Таянч иборалар: Агрохимия, ўсимликларнинг озиқланиши, кимёвий таркиби, моддалар айланиши, хосилдорликни ошириш, фотосинтез, элементлар динамикаси, иқдисодий самара, минерал ўғитлар, махаллий ўғитлар. Агрохимия фани - дехқончиликда химиялаштириш, комплекс механизациялаш, ерларни мелиорациясини яхшилашда, янги илмий техника прогрессини қишлоқ хўжалигида амалга оширишда ва уларни интенсивлаштиришда хамда унумдорлигини оширишда асосий вазифани бажарувчи фандир. Бу фаннинг бош вазифаси. «Дехқончиликда моддаларнинг табиатда айланиш процессини ўрганиш ва шу айланиш процессида ўсимлик-тупроқ-ўғит орасида рўй берган барча химиявий ходисаларни кузатиш ва уларни хосилдорликни оширишга ёки хосилни химиявий таркибини ўзгартириш сабабларини ўрганишдир». Главная задача агрохимии является изучение круговорота веўеств в земледелии и вқявление тех мер воздействия на химические процессқ, протекаюўие в почве и растении, которқе могут повқшать урожай или изменять его состав. Агрохимия бу ерда қуйидаги саволларни ўрганади: 1. Ўсимликларни озиқлаш усул ва услубларини ўрганиш ва озиқланишини бошқариш. 2. Махсулот сифатини яхшилаш. 3. Тупроқ унумдорлигини ошириш ва уни сақлаш каби муқим саволларни ўрганади. Бу саволларни ўрганишдан мақсад қишлоқ хўжалик экинларидан юқори ва сифатли хосил олишдир. Аграном, агрохимик, чорвачилик асосларини хам яхши билиши керак жумладан: чорва чиқиндиларини қайси тури қишлоқ хўжалигини қаерида ўғит сифатида фойдаланилиши, қанча миқдорда белгилашни билиш керак.

Бунинг учун эса агрохимия фанининг изланиш усуллари мавжуд: Булар асосан 4 та: 1) Лаборатория усули, 2) ўсув даврида тажриба ўтказиш усули, 3) дала стоционар тажрибалар ўтказиш усули, 4) ишлаб чиқариш дала тажрибалари ўтказиш усулларидир. Бу изланиш усуллари асосан учта об o ектда ўсимлик - тупроқ - ўғит тимсолида ўрганилади. Бу учта изланиш об o ектини СНГ да агрохимия фанининг асосчиси академик Д.Н.Прянишников қуйидаги уч бурчак шакл билан ифодалади. 1- об o ект 2 - об o ект 3- об o ект 1- об o ект. Ўсимлик - бунда ўсимликларни озиқланишни усул ва услублари ўрганилади. 2- об o ект. Тупроқ - тупроқдаги озуқа элементларнинг динамикаси ва миқдори ўрганилса. 3- об o ект. Ўғит - ўғитларни таркиби, турлари, химиявий ва физикавий хусусиятлари, самарадорлиги ўрганилади. Иқтисодий самарасига келсак ёрқин далиллар кўп. Жахон бўйича барча қишлоқ хўжалик экинлари хосилдорлиги ўғит эвазига 2-3 баравар ортиши энг камида 50 % қишлоқ хўжалик экинлари хосили ўғти қўллаш хисобига етиштирилаётганлиги тасдиқланган. М: СНГ да қишлоқ хўжалик бўйича гар 2,4 млрд сўм ўғит учун сарф қилиниб 6,3 млрд. сўм соф фойда олинган ёки 1 сўм кетган харажат 2 сўм 62 тийин даромад келтирган. Гўнгдан фойдаланиш учун кетган 1 сўм пул 1,70 сўм даромад келтирган.

Республикамиз пахтачилигида эса 2,8 млн. тонна минерал ўғит учун 85,1 млн сўм сарф қилиниб бу ўғит эвазига 1,835 млн тонна пахта етиштирилган, бу эса 812 млн сўм соф даромадни ташкил қилди ёки 1 сўм харажат 9,54 сўм қўшимча даромад келтирди. Агар ўғит қўлламай шу қўшимча хосилни олмоқчи бўлсак унда республика 1,5-1,6 млн. гектар янги ер ўзлаштириши керак бўларди, аммо бу эса 5-6 млрд. сўм харажатни талаб этар эди. Бундай кўрсаткичлар бошқа экин турларида хам ва бошқа республикаларда хам аниқ исботланган. Бобо дехқонимиз узоқ даврлардан бери гўнг, кул, охак ва бошқа махаллий ўғитлардан дехқончиликда фойдаланиб келишган. Аммо ўсимликлар озиқланиши ва кўк массани ўсиш сирлари кўпдан буён одамларга қизиқарли жумбоқ бўлиб келган. Грек материалист - файласуфлари ўсимлик хаёти учун сув, хаво, ер ва ўт (олов) зарур деб тахмин қилдилар. Бу тахминлада албатта хақиқат бор, чунки ўт-бу қуёш энергияси ер - озиқа билан та o минлайди хаво - углерод билан сув - эса ўсимликларни 3Ғ4 қисмини ташкил қилади. Ўсимликлар озиқланиши хақида 1563 йил француз Бернар Палисси туз - ўсимлик хаёти манбаи деб ёзди. Аммо қайси туз хақида аниқ ёзмаган. 1656 йил инглиз Глаубер томонидан селитра ўсимлик учун озиқа деб топилди. 1753 йили М.В.Ломоносов томонидан ўсимликларни хаводан озиқланиши ўртага ташланди. Бу фикрни тасдиғи кислородни очилиши муносабати билан Присейли (1775), Ингенгуз (1779) ВА Сенобғе (1782) йиллар ичида яшил барг хаводан углекислотани ютиб кислородни чиқаради, бунда ўз таркибида угрерод қолади деб тасдиқлашди. Бу билан ўсимликлар фотосинтези ма o лум бўлди. 1761 йилда Ўвед олими Валериус ва сал кейинроқ немис олими ТЭЕРлар ўсимлик чиринди билан озиқланади, минерал озиқлар эса фақат чириндини ўсимлик томонидан истемол қилишига ёрдам қилади холос деб фараз

қилдилар. Аммо кўпчилик олимлар буларни фикрига қўшилмадилар, хатто қарши чиқдилар. Булардан бири француз олими жахон агрохимия асосчиси Жан Батис Буссенгодир. Буссенго ўсимликларни азот элементи билан ва хар хил минерал ва органик ўғитлар билан озиқланишини исботлаб берди. Аммо шунга қарамасдан Тэер назарияси 1840 йилгача ўз кучини сақлаб борди. Дархақиқат ўсимликларозиқланиши хақидаги хар хил нотўғри фикрларга 1840 йилда чоп этилган немис олими Либихнинг «Химия дехқончилик ва ўсимликлар физиологияси фанлари хизматида» деган китоби билан чек қўйилди ва ўсимликлар озиқланиши хақидаги фикр оқимига туб бурилиш ясади. Аммо Либих бу китобида қатор камчиликларга йўл қўйди. 1- хатоси - атмосферадан ювилиб тушган азот ўсимлик учун етарли, тупроққа кўпроқ фосфор солиш керак деб уқтиради. 2-хатоси гўнгни тупроққа қуйдириб кулини солиш керак деган тавсиясидир. Либихни хатоларини инглиз олими Лооз 1843 йилда дала тажрибалари билан тўғрилади. Аммо Либихни «моддалар алмашинишини дехқончиликда онгли равишда жорий этиш керак» деган оқилона фикри К.Маркс томонидан юқори бахоланди. 1850 йилларга келиб Кноп, Сакс деган олимлар хам ўсимликлар озиқланиши хақида нисбат ва миқдорий жихатдан яхши фикрлар яратдилар. Гелғригел дуккакли ўсимликлар азот тўплаши учун кераклигини исботлади. 1865 йилда биринчи бўлиб Чили селитраси ( NANO 3) ва калийли ўғитлар фойдалана бошланди. Агрохимия фанини ривожланишида рус олимларини хам хиссаси катта. 18-аср охирларига келиб Комов Болотовлар томонидан тупроқ унумдорлигини тиклашда гўнг, компост, кул, охак ва бошқа махаллий ўғитлар солиш керак деган тавсиялар ишлаб чиқилди. 19-асрнинг 60-70

йилларига келиб А.Н.Энгелғгард, Д.И.Менделеев, П.А.Костичев, К.А.Темирязевлар ўсимликлар озиқланиши хақида жуда катта ишлар қилдилар. Агрохимия ривожланишида Менделеев хизмати катта, чунки у биринчи бўлиб минерал ўғитлар билан дала тажрибалари қўйди ва турли тупроқ иқлим зоналарида тажрибалар ўтказган. К.А.Темирязев томонидан фотосинтез тажриба ишлар методикаси ишлаб чиқилди. Агрохимия фанини ривожланишида Д.Н.Прянишниковни хиссаси бенихоя каттадир. У киши томонидан 400 дан ортиқ илмий мақола ва асарлар ёзилган. 1918 йилда 1 - чи агрохимия илмий текшириш институти очилди. Хозирги кунда бундай институтлар жуда кўп.

Фойдаланган адабиётлар : 1. Агрохимия - Смирнов П.М. Петербургск. М.- 1976 г. 2. Агрохимия - Смирнов, Муравин М- 1981 г. 3.Агрохимия и система удобрения - Петухов М.П и др. М-1979 4. Справочник агрохимика М- 1980 г. 5. Журнал Агрохимия, химия сғх, хлопководчтво, сғх ўзбекистана и другие.

Похожие

Ўсимликларни химиявий таркиби ва озиқланиши

Ўғитлар қўлланиши таъсирида хамда ўсимликлар озиқланиши туфайли тупроқ хусусиятларининг ўзгариши

Ўсимликлар карантинининг умумий асослари фани тарихи, мақсади ва вазифаси

Ўсимликлар билан тупроқдан чиқиб кетадиган биологик ва хўжалик ўғитлар сарфи хақида тушунча

Азотли ўғитлар