Qo’ychilikning halq xo’jaligida ahamiyati - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Qo’ychilikning halq xo’jaligida ahamiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

72 KB

Qo’ychilikning halq xo’jaligida ahamiyati Reja 1. Qo’ychilikning taraqqiyotining qisqacha tarixi 2. Qo’ychilikning xozirgi ah voli 3. Chet el mamlakatlarida qo’ychilikning xozirgi ahvoli

Mamlakatda yetishtirilayotgan go’shtning 96% xususiy sektor hissasiga to’g’ri kelmoqda. O’zbekiston Respublikasining 1993 yil 3- sentiyabrda qabul qilingan«Vetirnariya» to’g’risidagi 1995 yil 21 dekabrda qabul qilingan «Nasilchilik» to’g’risidagi qonunlari chorvachilikni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Respublika vazrlar mahkamasining 1993 yil 15 martdagi Respublika Chorvachiligida iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish chora tadbirlari to’g’risidagi 1994 yil 23 fevraldagi «Chorvachilikda iqtisodiy islohatlarni takomillashtirish hamda dehqon feomer xo’jaliklari va xususiylashtirilgan fermerlar manfatlarini himoya qilish choralari to’g’risida»gi 2006 yil 23 martdagi «Shaxsiy yordamchi, dehqon va fermir xujaliklarida chorva mollarini ko’paytirishni rag’barlantirish chora tadbirlarito’g’risida»gi qarorlari esa sohani taraqqiy ettirish jarayonida asosiy dastur bulib xizmat qilmoqda O’zbekiston Respublikasi prezdentining 2006 yil 23 martdagi «Shaxsiy yordamchi, deqon va fermer xo’jaliklarida chorva mollarini ko’paytirishni rag’barlantirish chora tadbirlari to’g’risidag»gi PQ-308 qarori ikkinchi bandiga asosan ma’qullangan «2006-2010 yillar davrida shaxsiy yordamchi, dehqon va fermir xujaliklarida chorva mollari birinchi navbatda qora mollar sonini ko’paytirishni rag’barlantirish dasturi»da esa shu maqsaddan kelib chiqib, quydagi vazifalar belgilangan: - 2010 yilda qora mollar sonini 2005 yildagiga nisbatdan shaxsiy yordamchi, va dehqon xo’jaliklarida 40.2 %yoki 2422,5 ming boshiga ko’aytirib 8450 ming boshga, fermer xo’jaliklarida98 % ko’paytirib, 655 ming boshga yetkazish - Shaxsiy yordamchi, dehqon va fermir xujaliklariga zoovetenarinariya va boshqa servis xizmatlari ko’rsatuvchi infratuzilmalar tarmog’ini rivojlantirish maqsadida, besh yil davomida qo’shimcha 575 ta zooveternariya shaxobchalari, 330 ta sun’iy urug’lantirish punktlari tashkil qilib , zooveternariya shaxobchalari soni 2343 taga, sun’iy urug’lantirish punkitlari soni 884 taga yetkazish;

- Nasilchilik xo’jalik maqomi berilgan fermer xo’jaliklarida zotni yaxshilangan qora mollarni ko’paytirish Bilan shug’illangan fermer xo’jaliklarida besh yil davomida 100.8 ming ta nasilli va zoti yaxshilangan mol yetishtirilib, ularni auksionlar orqali shaxsiy yordamchi, dehqon va fermer xo’jaliklariga sotish. Jahonning ko’pgina mamlakatlarida qo’ychilik maxsuldor chorvachilikning muhim tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Mazkur soxa zotlarning miqdoriga, berilgan maxsulotlarning turli- tumanligiga kura chorvachilikning boshqa ssoxalaridan ustun turadi. Qo’ychilik vatanimiz chorvachiligining eng qadimy vash u bilan birga eng muhim tarmoqlaridan biridir. Bu muhim soxadan insoniyat qimmat baho hisoblanadigan bir nechta maxsulotlarni oladi. Bu maxsulotlar jumlasiga sanoat uchun qimmatbaho xom ashyolar_jun,qo’yterilari, bara terilari, oziq-ovqat mahsulotlari- qo’y gushti va yog’i,qator rayonlarda sog’ib olinadigan qo’y suti kiradi. Qo’ylar mahsuldor hayvonlari orasida eng ko’p sonlisidir.Qo’ylarer sharining shimoliy qutibdan to eng janubiy rayonlar hisoblanmish Argentenaning Olovli yer orollarigacha tarqalgandir. Qo’ylarning shuningdek Avstraliya, Yangi Zelandiya, Hindiston, va Yevropa mamlakatlarining past tekisliklariga, ko’pgina sahrolarga va hatto eng baland hisoblanadigan tog’ yaylovlariga ham tarqalgan. Ximolay va Tibet tog’larida halqlar qo’ylardan yuk tashuvchi hayvonlar sifatida foydalanishadi. 1990 yillarning o’rtalariga kelib, yer kurrasida yashovchi har 100 kishiga 30 boshga yaqin qo’y to’g’ri kelgan. Bu kursaigich Yangi Zellandiyada 2160 boshni, Avstraliyada 1640 boshdan ortiqroqni, Mangoliyada 1000 boshni, AQShda 10 boshni, Yevropa mamlakatlarida -2-6 MOX da esa 60 boshni tashkil qiladi. Xo’jaliklarda qo’ychilik Bilan shug’illanish ulardagi ozuqa resurslaridan tulig’icha va samarali foydalanish imkonini beradi.

Eramizdan bir necha asirlar ilgari va eramizning boshlarida MOX ning hozirgi chegaralarida yashagan skflar, samatlar, va boshqa halqoar rivojlangan chorvachilikka, ayniqsa otchilik va qo’ychilikka ega bo’lganlar. Jun qoplamining kompleks hususiyatlariga kura hozirgi paytda qo’ychilikning asosiy yo’nalishlari mavjuddir: Mayin jun beruvchi, yarimmayin jun beruvchi, va dag’al jun beruvchi yo’nalishlardir. Mayin jun beruvchi qo’ychilik – o’z ichiga 22 zotni kiritib, asosiy maqsad bu qo’ylardvn iloji boricha ko’p miqdorda bir xil tolali Mayin jun olishdir. Yarim jun beruvchi qo’ychilik_- 22 qo’y zotini o’z ichiga olib bulardan yarimmayin jun va qisman qo’y gushti asosan bir yoshga yetmagan qo’zilardan olishdir. Shu sababli ham bu yo’nalishdagi qo’y zotlarini urchitish paytida asosiy e’tibor ularning jun maxsuldorligi Bilan bir qatorda tez pishuvchanligiga, jussasi og’irligiga, tezsemiruvchanligiga, kamroq ozuqa hisobiga ko’proq gusht beruvchanligiga qaratiladi. Yarim dag’al jun beruvchi qo’ychilik –o’z ichiga 3 qo’y zotini olib, yarim dag’al qo’y junidan tashqari gusht, yog’ va qimmatbaho qo’y terisi olinadi. Dag’al jun beruvchi qo’ychilik – bu yo’naliga 23 qo’y zoti kiradi. Bu zotlarning asosiy belgisi juning harxil tolalardan iborat bo’lib dag’alligidir. Bular turli-tuman mahsulotlar beradi. Bizda ko’p miqdorda juda ham ko’p miqdorda qo’y gushti, juni, pusti muynabop xomashyolarniyetishtirish va halqimiznng anna shu mahsulotlarga bo’lgan talabini tulig’icha qondirish imkoniyatlari mavjuddir. O’zbekistonda 1997 yilning 1 yanvarida qo’y va echkilar 7986 ming boshni, 1998 yilning 1 yanivarida 8075900 boshni tashkil qiladi. 1996 yilda 13720 tonna 1997 yilda esa 12914 tonna jun yetishtirildi. N.A.Vasilyev /1978/ ma’lumotlarga bo’yicha yer kurrasidagi mayda tiyoqli mollar bosh soni 1976 yilda 1.038 mln.ni tashkil qildi, jun ishlab chiqarish esa 2590ming tonnani yoki harbir bosh qo’y hisobiga 2,5kg.ni tashkil qiladi. Oxirgi 30 yil davomida qo’ylarning soni 33 prosentga jun yetishtirish esa 42 prosentga

ko’paydi. Jun yetishtirishning ko’payishi qo’ylar bosh soning ko’payishi va mahsuldorligini oshirish hisobiga yuz bergan. Yer yuzida bo’lgan jami qo’ylar va echkilarning yarmidan ko’prog’i qo’ydagi mamlakatlardadir: Fvstraliya, Yangi Zelandiya, Argentena, Urugvay va AQSh.ana shu mamlakatlar birgalikda xayirli 1,8 mln.tonnadan ko’proq, yoki jahon yalpi jun mahsulotlarining ¾ qismini yetishtirishadi. Xorijiy mamlakatlar orasidav qo’ychilikning taraqqiyotiga ko’ra Avstraliya alohida o’rin egallaydi.bu mamlakatda 1976 yilda 148,6 mln bosh qo’y bo’lgan edi, yillik jun yetishtirish 754,3 ming tonnani tashkil qilgan edi.Avstraliyaning qo’ychiligining asosiy yo’nalishi-mayin jun yo’nalishdir.qo’ylari gavdalari kichginaligiga qaramasdan ko’p miqdorda yuqori sifatli jun berish qobiliyatiga egadir.Avstraliyaning dehqonchiligi yaxshi taraqqiy etgan dengiz sohili rayonlarida esa qo’ychilik yarim mayin jun gusht berish yo’nalishidir. Bu mamlakatda qo’ylarni butun yil bo’yi chegaralangan yaylovlarda ochiq havoda boqishadi. Chuponlar mehnati minimumga keltirilgan. Bu esa o’z navbatida mehnat unimdorligini oshishga, mahsulot tannarhning kamayishiga olib kelmoqda. Eng yuqori mahsulotlar qo’ychililikka ega bo’lgan Yana bir mamlakat Yangi Zelandiyadir. Bu yerda 1996 yilda 56,3 mln.bosh qo’y bo’lgan, 311,8 mingtonna jun yetishtirilgan.Qo’ychilikning asosiy yo’nalishi- yarimmayin jungusht berish yo’nalishidadir.Har bosh qo’ydan o’rtacha 5,52 kg jun qirqib olinadi.Qo’ychilikning Yana bir serdaromad tarmog’i-qo’y gushti yetishtirish.Gusht uchun asosan 4-5 oylik boqilgan qo’zilar so’yiladi. Avstraliyadabulgani kabi Yaning Zelandiyada ham dag’al va yarim dag’al jun beruvchi qo’tilmaydi. Butun yil davomida qo’ylar chegaralangan tusilgan yaylovlarda ochiq havoda boqiladi. Bu mamlakatlarda qo’ylar galasini, qaytarish, chumiltirish va boshqa ishlarda o’rgatilgan itlardan keng foydalaniladi. Amerka qit’asida rivojlngan qo’ychilik asosan Argentina, Urugvay va AQSh dadir. Bu mamlakatlarda ko’pincha yarimmayin jun-gusht beruvchi, qisman Mayin jun beruvchi qo’y zotlari uchratiladi. Qo’ylar ko’p vaqti baland tog’

yaylovlarda boqiladi. Bu mamlakatlarda ham yosh qo’zilar boqib, semirtirib gushtga suyish keng tarqalgan. Qo’ylarning o’rtacha jun mahsuldorligi3,5-4 kg. Bu qit’aning boshqa mamlakatlarida asosan jun beruvchi qo’y zotlari uchratiladi. Kuba va Braziliyada hattto bittadan junsiz qo’y zotlari ham uchratiladi. G’arbiy Yevropa mamlakatlari orasida Angiliyada qo’ychilik yaxshi rivojlangan. 1976 yilda bu mamlakatda 28,2 mln.bosh qo’y bor edi. Qo’ychilarning asosiy yunalishi-yarim mayin jun-gusht berish yo’nalishidir. Angiliyada 47 qo’y zot uchratilib, hujaliklar ulchami urtachadir. Ko’pgina fermasillik hayvonlar yetishtrish Bilan, boshqa mamlakatlarga sotish Bilan shug’illanishadi. Angiliyadagi qo’y zotlari o’zlarining irsiy hususiyatlarini nasilga berish hususiyatlari o’ta kuchlidir, shu sababli ham bu zotlardan mahaliy qo’y zotlarini yaxshilovchi sifatida keng foydalanishadi. Osiyo mamlakatlari asosan dag’al jun beruvchi qo’y zotlarini urchitishadi.ana shunday qo’y zotlaridan Hindistonda 26, Ironda 18, Xitoyda 13, Pokistonda 19, Turkiyada 12 xili mavjuddir.Bundan tashqari Hindistonda,Indoneziyada, Seylonda, Birmada va Shri Lanka respublikasida junsiz qo’y zotlari ham uchratiladi. Mayin jun beruvchi qo’y zotlari Osiyo mamlakatlari orasida Hindiston va Xitoyda u ham bulsa kam miqdorda, yarimmayin jun beruvchi qo’y zotlari, ular ham kam miqdorda Hindistonda, Pokistonda, Xitoyda,Mangoliyada va Turkiyada uchratiladi.Afrika qit’asida 82 qo’y zoti mavjut bulib, ularning 43 tasi junlikdir. Afrikaning qo’ychilik Bilan shug’illanuvchi 33 mamlakatning 29 tasida asosan junsiz zot qo’ylar uchratiladi.. Mayin jun beruvchi qo’y zotlari faqatgina Janubiy Afrika Respublikasida, qorakul qo’ylari Nambiya va Jar kam miqdorda Angoliyada, mozambekda, Chadj respublikasida uchratiladi. Afrika mamlakatlari qo’ychiligining zot tarkibiga kura turli-tuman bulishga mkzkur hit’a iqlim sharoitining qziga xosligi va aholisining mayda-mayda etnik gupalarga bulinib ketishi bilan izohlash mumkun.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ризаев Ш.М. «Жуншунослик ва жун товаршунослиги» ва бошқалар. Т ошкент. 1985 . 2. Юсупов С.Ю «Овцы и козы Узбекистана». Т. 2002. 3. Юсупов С.Ю. « Пустинно-пастбишное животноводства » Самарқанд 2001. 4. www.Ziyonet.uz 5. http://www//uralrti/ru.

Похожие

Fermer xo’jaligida mehnat munosabatlari

Qishloq xo’jaligida xududlarni tashkil kilish

Qo’ychilikdan olinadigan mahsulotlar zotdor qo’ylarning joylashuvi va rayonlashishi.

Uzumchilik. Uzumchilikning xalq xo`jaligidagi ahamiyati, tokzorlar barpo qilish, tok ko`chatlarini yetishtirish texnologiyasi

Fosforning o’simliklar oziqlanishidagi ahamiyati