Q’ishloq’xo’jaligi melioratsiyasi va uning turlari. Sug’orish melioratsiyasi. - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Q’ishloq’xo’jaligi melioratsiyasi va uning turlari. Sug’orish melioratsiyasi.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

42 KB

Q’ishloq’xo’jaligi melioratsiyasi va uning turlari. Su g’ orish melioratsiyasi. Reja: 1. Melioratsiya xaqida tushuncha va uning turlari. 2. Sug’orish melioratsiyasi . sug’orishning asosiy maqsadi. 3. Sug’orishda ishlatiladigan suvning sifati va qo’yiladigan talablar. 4. Sug’orish turlari: muntazam , bir marta va maxsus sug’orishlar. 5. Sug’orishning maxsus turlari xaqida tushunchalar.

Melioratsiya lotincha “melijratio” so’zidan olingan bo’lib,yaxshilash degan ma'noni anglatadi va tabiiy shart sharoitlarni q’ishloq’xo’jalik yoki nlari uchun qulay bo’lgan tomonga tuproq’va suv rejimlarini rostlash yo’li bilan o’zgartirishga qaratilgandir. A. N. Kostyakov ta'biri bilan aytganda “q’ishloq’xo’jaligi melioratsiyasi - halk xo’jaligida er resurslaridan yanada samarali foydalanish maqsadida noqulay bo’lgan gedrologik, tuproq’gedrogeologik tuproq’va agroiqlim sharoitlarini tubdan va uzoqdavr uchun yaxshilashga yo’naltirilgan tashkiliy xo’jalik , texnikaviy va ijtimoiy - iqtisodiy tadbirlar majmuidan iborat,,. Xozirgi paytda meliorativ tadbirlarning 40 yaqin turlari mavjud bo’lib, melioratsiya fani asosan 4 guruhga bo’linadi. Tuproq’va o’simliklarga ta'sir etishiga qarab agrotexnikaviy, o’rmon texnikaviy , ximiyaviy va gidrotexnikaviy melioratsiya turlari farqlanadi. Agrotexnikaviy melioratsiya er tyoki slash, almashlab eqish tuproq’qa tug’ri ishlov berish, undan zararli tuzlarni yuvib ketgazish kabi chora tadbirlardan iborat. o’rmon texnikasi melioratsiyasi biologik usulda bo’ta va daraxtzorlarni (o’rmon) barpo qilish yo’li bilan tuproq’, iqlim, er osti suvi sathi sharoitlarini o’zgartirishga imkon beruvchi tadbirlar tizimini o’z ichiga oladi. Ximiyaviy melioratsiyada tuproq’qa ohak, gips, sentetik kauchuk osh tuzi , oltingugurt kislotasi , tomas shlak, fosforit, uning kabi kimeviy birikmalar kiritilib tuproq’yaxshilanadi, suv havzalari va kanallardan shimilishini kamaytirish uchun polimer materialllar ishlatiladi. Gidrotexnikaviy melioratsiyada tuproq’unumdorligini oshirish uning suv rejimini o’zgartirish (sug’orish, tug’onlar, suv omborlari, kanallar, zax q’ochirish tarmoqlarini qurish va x.z) orqali amalga oshiriladi. Gidrotexnikaviy melioratsiya o’z navbatida sug’orish va zax q’ochirish melioratsiyasiga bo’linadi. Sug’orish tuproq’ning tabiiy nam tanqisligini sun'iy ravishda to’ldirishdir. Sug’orish deganda tuproq’ning unumdorligini oshirish , q’ishloq’xo’jalik yoki nlaridan mo’l hosil olish uchun tuproq’ning suv rejimini va u bilan bog’liqbo’lgan

havo, issiqlik va oziqlantirish rejimlarini hosil qilish boshqarish hamda ularni saqlab turish maqsadida erni sug’orishni tushunish lozim. Sug’orish tundradan boshqa barcha tabiiy zonalarda amalga oshiriladi. Tabiiy namlik etarli bo’lmagan zonalar, ya'ni doimiy bug’lanish miqdori atmosfera eg’inlaridan ortiq(e ‹1) xududlarda sug’orish erlarni q’ishloq’xo’jaligi uchun o’zlashtirishning asosiy sharti hisoblanadi; bu rayonlarga kavkaz orti va kaspiy bu past tyoki sligidagi quruqcho’l va yarim cho’l joylari , Qozog’iston va Markaziy Osie davlatlari , shu jumladan O’zbyoki ston Respublikasi xududi ham kiradi. Respublikamiz xududi o’zining issiqva quruqiqlimi bilan tavsiflanadi , bu erda kam miqdorda (yiliga o’rtacha 200-300 mm) eg’in eg’adi , bundan tashqari uning ko’p q’ismi vegetasiya (o’sish) davridan boshqa paytga tug’ri keladi. Bu erda sug’orishsiz yoki nlardan juda kam hosil olinadi, shu sababdan bunday rayonlarda erlarni sug’orish madaniy dexqonchiliqning zarur sharti hisoblanadi hamda yuksak agrotexnika usullarini qo’llash bilan sug’orish orqali paxta va boshqa yoki nlardan eng yuqori hosil olish mumkin. Sug’orishda ishlatiladigan suvning sifatiga uning tarkibidagi cho’kindilar , (loyqa miqdori, erigan tuzlar va xaroratiga nisbatan talablar quyiladi.). Cho’kindilar diametri 0,1 ... 0,15 mm bo’lsa , zararli hisoblanadi , chunki ular kanallarga cho’kib , loy bostiradi va suv o’tqazish qobiliyatini kamaytiradi. O’lchami 0,1...0,005 mm gacha bo’lgan cho’kindilar tuproq’ning epishqoqligini kamaytirib fizikaviy holatini yaxshilashi mumkin , lyoki n unda ozuqa moddalar kam bo’ladi. Juda mayda , diametri 0,005 dan kichik , ayniqsa diametri 0,001 dan kichik bo’lganlari ozuqa moddalarga boy bo’ladi , lyoki n ularning ko’p miqdori tuproq’ning fi-zikaviy xossalarini , suv shimuvchanligini va aerasiyasini kamaytiradi. Cho’kindilar ximiyaviy tarkibiga ko’ra loyqa yaqin va ularda qum tuproq’, giltuproq’, gumus , organiqmoddalar , kalsiy , magniy , natriy va kaliy tuzlar bo’ladi. Mineral moddalar ayniqsa cho’kindilar bilan tushadigan kaliy va fosfat kislotalari o’simliklarning ozuqa moddalariga bo’lgan ehtiejini qondirishga sarf bo’ladi.

Sug’orish suvlarida muallaqcho’kindilardan tashqari erigan tuzlar va gazlar bo’ladi. Masalan: 1m3 suv tarkibida 40...5 sm3 ga yaqin erigan gazlar, shu jumladan 20 sm3 SO2 , 15...20 sm3 azot va 8...12 sm3 kislorod bo’ladi. Gazlar miqdori qishda ezdagiga nisbatan ko’proq. Sug’orish suvida erigan tuzlar miqdori 0,1 % , ya'ni 1 g/l gacha ruxsat etiladi , bunda har 1 000 m3 suv bilan 1000 g erigan tuz tuproq’qa olib kelinadi. Sug’orish suvidagi erigan tuzlarning yo’l qo’yiladigan miqdori uning kimeviy tarkibi va tuproq’ning suv - fizikaviy xossalariga bog’liq. Bu miqdor engil tuproq’larda og’ir tuproq’larga nisbatan ko’proq bo’ladi. Sug’orish suvidagi tuzlarning yuqoriroq miqdori quyidagi holatlarda yo’l quyiladi. Atmosfera eg’inlari ko’p tushganda va doimiy sho’r yuvishlar olib borilganda , kichik sug’orish me'erlari bilan sug’orilganda, yuqori agrotexnika qoidalariga amal qilinganda va organiqug’itlar ishlatilganda , almashlab eqishda ko’proqo’t-beda yoki lgan holllarda. Q’ishloq’xo’jalik yoki nlari o’sish , rivojlanishi va yuqori hosil berishida sug’orish suvining xarorati 150S dan kam bo’lishi maqsadga muvofiqemas. Past xaroratli suv bilan (muz suvlari , er osti suvlari) issiqsevar yoki nlarni sug’orishda ular ez paytda ochiqhavzalarda isitib olish kerak. Iliq(t›100S) suv bilan sug’orish yoki nlar ildiz tizimini tez rivojlantiradi , umumiy hosil 14...20% gacha ortadi. O’simliklarga ta'sir etish vaqti va samaradorligiga qarab sug’orish muntazam va bir martalik turlarga bo’linadi. Muntazam sug’orishda suv q’ishloq’ х o’jalik yoki nlarining ehtieji , iqlim va tuproq’sharoitlari, xo’jalik ehtieji va imkoniyatiga qarab doimiy ravishda berilib turadi. Muntazam sug’orish tuproq’ning suv , issiqlik ozuqa , havo va tuz rejimlarini rostlab turadi va yaxshilaydi. Bir martalik sug’orish bahorda toshqin suvlarni , erigan qor suvlarini to’plab liman usulida sug’orish yoki nam to’plash uchun ko’zda sug’orishni uz ichiga oladi. Muntazam sug’orishning bo’lib-bo’lib sug’orish, sug’orishlar davri orasida bo’lib sug’orish va tuxtovsiz sug’orish (tomchilatib sug’orishning ba'zi turlari ,

sinxron - impuls usulda emg’irlatib sug’orish) turlari mavjud. Shuningdek, sug’orishning eppasiga va tanlab sug’orish turlari ham qo’llaniladi. Sug’orishning quyidagi maxsus turlari farqlanadi: erni ug’itlash maqsadida sug’orish (tarkibida unumdor loyqa ko’p bo’lgan suv bilan) , issiqlik elektro- stansiyalaridan chiqadigan suv yoki er osti issiqsuvi bilan sug’orish va aerozol usulda sug’orish (havo qurg’oqchiligini yo’qotish uchun o’simliklarning bargini namlash) usullaridir.

Foydalanilgan adabiyotlar ruyxati: 1.Axmedov X.A. Zax q’ochirish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1975. 2.Axmedov X.A. Sug’orish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1977. 3.Kostyakov A.N. Osnov meliorasii. M., «Seldxozizdat», 1960. 4.Raximbaev F.M. Shukurlaev X.I. «Zax q’ochirish melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat»., 1996 . 5.Raximbaev F.M. Hamidov M.X. «Q’ishloq’ xo’jalik melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat», 1996 .

Похожие

Q’ishloq’xo’jaligi melioratsiyasi fani, Respublikamiz taraqqiyotida uning tutgan o’rni.

Sug’orish tarmog’ining o’tkazuvchi q’ismi va uning konstruksiyasi

Zax qochirish myeliorasiyasining rivojlanish tarixi va uning asosiy vazifalari

Meliorativ tizimlarni loyihalash va qidiruv ishlari

Sug’orish turlari va usullari. Yer ustidan sug’orish