Пахтачиликнинг халқ хўжалигидаги ахамияти.республикамизнинг пахтачилик бўйича дунёда тутган ўрни - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Пахтачиликнинг халқ хўжалигидаги ахамияти.республикамизнинг пахтачилик бўйича дунёда тутган ўрни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50 KB

Кириш. Пахтачиликнинг халқ хўжалигидаги ахамияти.республикамизнинг пахтачилик бўйича дунёда тутган ўрни Режа: 1.Кириш. 2.Пахтачиликнинг халқ хўжалигидаги ахамияти 3.Ўзбекистон Республикасининг пахтачилик бўйича дунёда тутган ўрни.

Пахтачилик Ўзбекистон Республикасида қишлоқ хўжалигининг асосий тармоқларидан бири хисобланади. Шунинг учун хам Республикамиз президенти И.А.Каримов 1997 йил Олий Мажлиснинг 26 декабрида бўлиб ўтган Х сессиясида «Қишлоқ хўжалиги тараққиёти тўкин хаёт манбаи» мавзусидаги сўзлаган нутқида хамда 1998 йил ноябрда Вазирлар Махкамасининг 1999-2000 йилларда пахта навларини янгилаш ва жойлаштириш дастури тўғрисидаги қарорида республикамиз миқёсида пахтачилик, унинг селекция ва уруғчилигини яхши йўлга қўйиш, яьни тезпишар, серхосил хамда тола сифати жахон бозорида рақобатлашаоладиган даражада яхши бўлиши учун пахтакорлар ва олимлар олдига катта вазифалар юклатилган. Шундай экан далаларнинг унумдорлигини ошириш, пахта етиштириш технологиясини янада такомиллаштириш, олимлар олдида ғўзанинг касалликларга чидамли, серхосил, тола сифати юқори бўлган навларини ишлаб чиқаришга жорий этиш, ўғитлардан самарали фойдаланиш, тўғри алмашлаб экишни барча хўжаликларга тадбиқ қилиш, пахта яккахокимлигига мутлақо йўл қўймаслик, пахтачилик билан шуғулланувчи мутахассислар олдидаги мухим вазифа хисобланади. Пахтачиликда жадаллаштириш технологиясининг элементларини тўла амалга оширишни механизациялашни йўлга қўйиш, бу борада ўз имкониятларимиздан келиб чиққан холда хорижий давлатлар технологиясидан кенг фойдаланиш, ғўзани қўлда яганалашдан тўлиқ воз кечиш, бунинг аниқ уялаб, кам уруғ сарфлашни йўлга қўйиш. Машина теримида ерга тўкиладиган пахтани кескин камайтириш, йиғим-теримни тўлиқ техника зиммасига юклаш, пахта етиширишда харажатлар миқдорини камайтириш мухим хисобланади. Бунинг учун мутахассислар: хукуматимиз томонидан қишлоқ хўжалигини ривожлантиришга бағишлаб қабул қилинган қонун ва қоидаларни сиёсий ва юридик жихатдан тўғри талқин қила билиши;

- ғўзани парвариш қилиш технологияси. Хосилни йиғиб-териб олиш ва мехнатни ташкил қилиш режаларини илмий асосида тузиш; - пахта ва ўтмишдош экинларни апробация қилиш хамда тўғри жойлаштиришни билиш; - ғûçàíè ýкîëîãèê æèõàòäàí òûғри режалаштиришни ва шу асосда юқори хосилдорликка эришишни ташкил қилиш; - пахтачиликдаги фан ва техника янгиликлари билан доимо танишиб бориши ва уни қишлоқ хўжалигига тадбиқ қила билиши; - тажриба асосида олинган натижаларни тўғри тахлил қилаолиши; - қишлоқ хўжалигида қўлланиладиган меъ¸ðèé ùóææàòëàðíè òûëғазишни яхши билиши зарур. Юқоридагиларни билган ва унга амал қилган хар бир мутахассис айтиш мумкинки етук кадр хисобланади. Ўз сохасини яхши билган мутахассис эса қишлоқ хўжалигини ривожлантиришга катта хисса қўшган бўлади. 2. Юқорида айтиб ўтгандек, ғўза техника экинлари ичида энг қадимги ўсимлик хисобланади. Ғўза техника экинлари ичида энг қимматли махсулот бўлиб, у асосан тола учун эқилади. Умуман пахтадан олинадиган махсулотлар халқ хўжалиги учун қимматли хом-ашё манбаи хисобланади. Пахта толасидан турли хил газламалар, ип, арқон, балиқ овлайдиган тўр, тасма, транспортёр лентаси, турли қоғоз каби махсулотлар тайёрланади. Бир тонна пахтадан 340-350 кг тола, 50-60 кг момиқ, 600 кг чигит олинади. Бир тонна чигитдан 170 кг мой, 400кг кунжара, 50-60 кг момиқ, 60 кг ўсимлик оқсили, 300 кг шелуха олинади. Бундан ташқари маргарин, кир совун, алиф мойи тайёрлашда фойдаланилади. Ғўза ўсимлиги пояси ва бошқа аъзоларидан мебель саноатида турли махсулотлар тайёрланади. Ўзбекистон 20 дан ортиқ чет мамлакатларга ўз пахтасини экспорт қилади.

Пахтачилик бир қатор мамлакатлар иқтисодиётининг мухим тамоғидир. Жахон бўйлаб пахта толаси ишлаб чиқариш хажми мунтазам равишда ўсиб бормоқда ва хозир у деярли 19 млн. тоннани ташкил этади. Ўзбекистон йилига тахминан 1.5 млн.т. пахта толаси етиштириб, пахта етиштирувчи 71 мамлакат орасида 5 ўринни эгаллаб турибди. Республикамиз экин майдони бўйича Хиндистон, Хитой АҚШ ва Покистондан кейинги ўринни, хосилдорлик бўйича 14 ўринни эгаллаб турибди. Ўз тараққиётидаги барча камчиликларга қарамай, пахтачилик ўтган ўн йилликлар давомида республикамиз қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида етакчи тармоққа айланди, мустақилликка эришилгандан кейин унинг ахамияти янада кўтарилмоқда, Пахтага қайта ишлов берилгандан сўнг ундан турли сохаларда кенг фойдаланиладиган 1200 дан ортиқ хил махсулот тайёрланади. Асосий махсулот пахта толаси бўйлаб, тўқимачилик саноати учун у тенги йўқ хом ашё хисобланади, халқаро савдода эса унга доим эхтиёж каттадир. Жахон бозорида нефть, кўмир, газ ва ёғоч қаторида пахта хам етакчи ўрин эгаллайди. Бизнинг регионда ўза анъанавий қишлоқ хўжалик экини бўлиб, пахта етиштириш ва қайта ишлаш бўйича бой тажриба тўпланган.Соха кучли моддий-техника базасига ва илмий техника потенциалига эга, лойихалаш ва конструктор ташкилотлари томонидан сохани ривожлантириш бўйича катта ишлар амалга оширилган. Ўзбекистоннинг жахон бозорига мустақил чиқиш шароитидаги бу кунги кунда пахта махсулотини ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш ва унинг рақобат қила олиши қобилиятини таъминлаш мухим хаётий ахамият касб этади. Дехқончилик хар бир сохасида бўлгани каби пахтачиликнинг ривожланиши хам юқори хосилдор, касаллик ва кескин ўзгарувчи шароитларга чидамли ва товар махсулотининг сифати яхши бўлган ғўза навига боғлиқ. Тажрибалар қўшимча харажат қилмай фақат истиқболли янги нав хисобига хосилни 15-20 фоизга ошириш мумкинлигини кўрсатади.

Ўзбекистон пахтачилик минтақасининг энг шимолий қисмида жойлашган ва кўпгина туманлар навфли дехқончилик зонаси хисобланади. Шунинг учун эртапишар навларни яратиш ғўза селекциясида мухим масала бўлиб қолмоқда. Сўнгги йилларда узоқ давом этган серёмғр бахор буни яна бир бор тасдиқлайди. Янги иқтисодий муносабатлар шароитидаги бушунги кунла муаммо айниқса кескинлашади ва пахтакорлар эртапишар, тола сифати юқори, совуқ тушгунча йиғиштирилиб олиш мумкин бўлган навларни яратишни талаб қилишмқда. Селекция ишининг натижа ва ютуқлари уруғчиликни тўғри ташкил қилиш билан узвий боғлиқ. Шу сабабли республикамизда пахта уруғчилигини тартибга солиш зарурати тўғрисида масала кўп марта кўтарилади, чунки бу юқори сифатли махсулот етиштиришнинг ишончли ва мухим гаровидир. Демак, хал қилиниши лозим бўлган муаммолар доираси жуда кенг. Уларни ечиш учун илмий ва ишлаб чиқариш кучларининг яқин мулоқотда бўлиши, мамлакатимиз ва чет эл ишлаб чиқариши тажрибалари, фан ва техниканинг энг янги ютуқларидан фойдаланиш зарур. Бунда олимларни, мутахассисларни, қишлоқ хўжалиги ходимларини пахта ишлаб чиқаришдан бошлаб то махсулотни жахон бозорига олиб чиқиш билан боғлиқ бўлган ахборот билан ўз вақтида ва тўғи тўла таъминланишини ташкил этиш мухим ўрин эгаллайди.

Адабиётлар: 1.И.А.Каримов «Қишлоқ хўжалиги тараққиёти тўкин сочин хаёт манбаи» Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1997 йил 26 декабр куни Олий Мажлиснинг Х сессиясида сўзлаган нутқи.»Ватанпарвар» рўзномаси № 155, 27 декабр Тошкент, 1997й. 2.Ўзбекистон Республикасининг Вазирлар Махкамасининг «Қишлоқ хўжалигида ислохотларни чуқурлаштиришга доир қонун ва меъёрий хужжатлар тўплами» 1-2 томлар. Тошкент-1998 й 3. « Cotton » журнали Нью-Йорк-1998-1999 й. 4.Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг «1999-2000 йилларда пахта навларини янгилаш ва жойлаштириш дастури тўғрисидаги» қарори «Ўзбекистон овози» рўзномаси, № 141, 26 ноябр Тошкент-1998 й. 5.Э. Т.Шайхов ва бошқалар «Пахтачилик», Тошкент 1990 й. 6.Муаллифлар жамоаси «Пахтачилик справочниги»Тошкент 1989 й. 7.М.Мухамеджанов,А.Зокиров «Ғўза агротехникаси» Тошкент 1995й. 8.А.И.Шлейхер ва бошқалар.Пахтачиликдан лаборатория маш-ғулотлари. Тошкент. «Ўқитувчи». 1980 й. 9.»Ўзбекистон худудида экишга тавсия этиладиган Қишлоқ хўжалиги экинлари реестри», Тошкент 1998 10.Пахтачилик комплекси алмашлаб экишда бошоқли дон экинларини жойлаштириш бўйича тавсиялар. Фан-техника тараққиётини тарғиб қилиш ва жорий этиш бош бошқармаси, Тошкент 1994 й. 11.Б.Алеев,О.И.Иброхимов.Истиқболли ғўза навлари агротехни- каси,Тошкент. 1988 й.

Похожие

Ўзбекистоннинг пахтачилик бўйича дунёда тутган ўрни, ғўзанинг келиб чиқиши ва ер юзасида тарқалиши тарихи, ғўзанинг ботаник классификацияси

Қўйчиликнинг халқ хўжалигидаги ахамияти

Ғўзанинг халқ хўжалигидаги аҳамияти

Йилқилик, уни халқ хўжалигидаги ахамияти

Парандачиликни ривожлантириш, уни халқ хўжалигидаги ахамияти