Makkajo’xori nav va duragaylarining qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Makkajo’xori nav va duragaylarining qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

Загружено в:

22.09.2023

Скачано:

0

Размер:

1740 KB

Makkajo’xori nav va duragaylarining qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish Reja: 1. Makkajo’horining qimmatli xo’jalik belgilari 2. Makkajo’xorining biologik yorug’likka talabchanligi

Makkajo’xori dunyo dehqonchiligida asosiy donli va hashaki ekinlardan biri bo’lib, maydoni bo’yicha uchinchi, don xosilida birinchi va yalpi mahsuldorligida esa ikkinchi o’rinda turadi (rasm). Mashg’ulotning maqsadi. Talablarga makkajo’xori nav va duragaylarining qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rgatish. Kerakli ababiyotlar va laboratoriya anjomlari. Donli ekinlar uchun o’quv va uslubiy qo’llanmalar, makkajo’xori navlari va duragaylari uchun jadvallar ma’lumotlari, makkajo’xori o’simligi va mevalaridan tayyorlangan gyerbariumlar, O’zbekiston qishloq xo’jaligi ekinlari uchun davlat reestrining oxirgi nashri, ma’ruza va amaliy mashg’ulot daftarlari, qalam va o’chirgichlar. rasm. Makkajo’xori plantatsiyalaridan biri Makkajo’horining qimmatli xo’jalik belgilari: xosildorlik, tezpisharlik, don sifati, kasallik hamda zararkunandalarga chidamliligi. Makkajo’xorining xosildorligi o’simliklardagi so’talar soni, so’taning kattaligi, so’tadagi donlar soni va 1000 ta donining vazniga bog’liq. Hozirgi kunda seleksionyerlar tomonidan makkajo’xori xosildorligini oshirish uchun o’simlikda ko’p so’talik shakllarni yaratishga qaratilgan seleksiya yo’nalishi katta qiziqish uyg’otmoqda. Chunki duragaylarda so’talar soni va don xosilining oshishi ob-havo

sharoiti noqulay bo’lgan yillarda ham ularning turg’un saqlanib qolishi ta’minlar ekan. Seleksiya ashyolari ichida ikki, uch va ko’p so’tali shakllari mavjud bo’lib jahon seleksionyerlari tomonidan makkajo’xori xosildorligini yanada oshirish uchun keng izlanishlar olib borilmoqda (rasm). rasm. Makkajo’xorining ikki so’tali yangi seleksion tizmasi Tezpisharlik xo’jalik uchun yuqori mahsuldor va qisqa muddatda pishadigan, don uchun ekiladigan makkajo’xorining maydonini kengayishiga imkon byerib, xo’jalikda yalpi xosilni keskin ko’tarilishini ta’minlaydi. Silosbop yerta va o’rta pishar duragaylar joriy etilishi xo’raki makkajo’xorining xo’jalik chorvasi uchun ozuqalik sifatini yaxshilanishiga olib keladi, chunki sut va mum pishishning tezlashishida barg – poya va so’talarining tarkibida quruq moddaning va ozuqa birligining miqdori yertaroq va ko’proq jamlanishiga olib keladi.

Makkajo’xori doni sifati un, yorma, kraxmal, turli oziq ovqat mahsulotlar tayyorlanishida (rasmlar to’plami 31) tarkibidagi uglevodlar (65-70 % gacha), oqsil (9-12 % gacha), moy (3-5 % gacha), va kul (2 % gacha) ta’minlanganligi darajalari bilan tariflanadi. Rasmlar to’plami Makkajo’xori mahsulotlari Don sifatiga qaratilgan seleksiyada bugungi kunda eng muhim yo’nalishi aminokislotalar tarkibi muvozanatli, oqsil sifati yaxshilangan duragaylar yaratish. Chunki oqsilning 16-20 % ga ko’paytirilish bilan tarkibidagi qimmatli lizin va boshqa aminokislotasining kamayishi kuzatiladi. Makkajo’xori o’simligi 40 dan ortiq zamburug’, baktyeriya va virus tabiiatli kasalliklar bilan zararlanadi. Ulardan o’ta xavflilari un shudring, qora kuya, mozayika xillari va boshqalar. Bu kasalliklardan o’simlikning poyasi, bargi va so’talari zararlanib xosili butunlay yo’qotilishiga olib keladi (rasmlar) Makkajo’xori o’simligi 25 dan ko’p zararkunandalar bilan zararlanadi. Ularning eng xavflilari bo’lib makkajo’xori yoki poya kapalagi va makkajo’xori yoki barg shirachalari sanalib o’tiladi. Makkajo’xori kapalagining qurti o’simlik bargini, so’tadagi donlarini, so’ta o’qini va oyoqchalarini, poya to’qimalari bilan oziqalanib ularni shikastlaydi. Buning natijasida poyalar sinishi yoki yotib qolishiga sababchi bo’ladi. Buning natijasida nafaqat xosil sifati buzilishi, kamayish hatto qolgan xosilni mexanizmlarda yig’ib olish natijasini ham yomonlashtiradi

rasm. Qora kuya bilan rasm. Mozayika kasalligi balan zararlangan makkajo’xori zararlangan makkajo’xori so’tasi barglari Makkajo’xori yoki barg shirasi daladagi o’simliklarning umumiy rivojini susaytiradi. O’simlikni oziqlantirish uchun sarflanayotgan o’g’itlarning samaradorligini kamaytiradi. Vegetatsiya oxirida yig’ilgan donlarning nimjon, sifatsiz bo’lishiga olib keladi (rasmlar). Shuning uchun makkajo’xori seleksiyasi bilan shug’ullanayotgan olimlarimiz oldida yangi yaratilayotgan nav va duragaylar genotipida kasalliklar va zararli hashoratlarga majmuali chidamlilikni boshqaradigan genlarni to’plash vazifasi turibdi.

ram. Makkajo’xori kapalagi rasm. Makkajo’xori kapalagi qurtining zarari. Makkajo’xorining Uzbekskaya zubovidnaya, Uzbekskaya -100, Kremnistaya UzROS navlari va ko’plab yangi duragaylaridan O’zbekiston 601 ESV, Qorasuv 350 AMV va boshqalar yaratilib turli yillarda ekish uchun davlat reestrlariga kiritilgan. Bugungi kunda qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishida ekilishi uchun Respublika davlat reestriga (2017 y) O’zbekiston 400 DR va O’zbekiston 300 MV makkajo’xori duragaylari kiritilganligini ko’ramiz. O’zbekiston 400 DR duragayi O’zbekiston makkajo’xori va jo’xori ilmiy tajriba stansiyasi seleksion duragayi. 2009 yilda O’zbekiston Respublikasi hududlarida ekish uchun tavsiya etilgan. Oddiy duragay. Tishsimon turiga mansub. O’simlik bo’yi o’rtacha 225-235 sm. Vegetatsiya davri 109-112 kun. 1000 dona urug’ vazni o’rtacha 240,0-250,0 g. O’rtacha xosildorlik 60,065,0 s/ga. Don chiqishi 68,8 %. Yotib qolishga bardoshli. Sinov yillarida qishloq xo’jalik kasalliklari va hashoratlari bilan zararlanish holatlari kuzatilmagan. Topshiriq 1. Makkajo’xori yoki barg shirasi va boshqa mahalliy hashoratlarning zarari haqida ma’lumotlarni va ularga qarshi seleksiya natijalari yutuqlari haqida hisobot tayyorlang. Topshiriq 2. Davlat reestridan hududlarda ekish uchun kiritilgan ikkinchi O’zbekiston 300 MV makkajo’xori duragayining xo’jalik qimmatli belgilarini o’rganib yuqoridagi navlar va boshqa duragaylardan farqini izohlang. Biologik xususiyatlari. Makkajo’xorining biologik talablaridan biri uning yorug’likka talabchanligi. Shu sababli ham u kun davomiyligiga emas balki yorug’lik intensivligiga talabchan. Bu ekin issiqlikka ham talabchan bo’lib, rivojlanishining ilk davrlarida qisqa muddatli sovuqqa (-2-3 o S) haroratlarga chidagan bo’lsa, keyingi rivojlanish davrlarida 15 o S harorat sharoitida o’simlik

o’sish va rivojlanishidan qoladi. Aksincha havo harorati 45-50 o S dan ko’tarilganida ham rivojlanishi to’xtaydi. Namlikka bo’lgan talabi rivojlanishining turli davrlarida turlicha. Bunda eng yuqori talabchanligi ro’vaklarining poydo bo’lishiga 10-15 kun qolganida boshlanib, to donlarining sut pishish davrigacha davom etadi (rasm). rasm. Qishloq xo’jaligi ekinlari seleksiya va urug’chilik yo’nalishi 4- bosqich, 76- guruh talabasi Nurillaev Ilhom Toshkent davlat agrar univyersiteti tadqiqot tajriba stansiyasidagi makkajo’xorida duragaylashni o’rganmoqda (2017y.). Toshkent davlat agrar univyersiteti olimlari tomonidan makkajo’xorining kolleksiyasi namunalarida harorat va yorug’likka bo’lgan talablari o’rganilib, yangi yaratiladigan duragaylarda ularni optimallashtirish maqsadida ilmiy ishlar olib borilmoqda. Toshkent davlat agrar univyersiteti olimlari tomonidan makkajo’xorining kolleksiyasi namunalarida harorat va yorug’likka bo’lgan talablari o’rganilib, yangi yaratiladigan duragaylarda ularni optimallashtirish maqsadida ilmiy ishlar olib borilmoqda (rasm).

Topshiriq 3. Adabiyotlar va tajriba yordamida O’zbekiston 400 DR va O’zbekiston 300 MV makkajo’xori duragaylarining biologik xususiyatlarini o’rganing.

Adabiyotlar : 1. Абдукаримов Д.Т. Донли экинлар селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2010й. 402 б. 2. Абдукадиров Д.Т. Қишлоқ хўжалиги экинлари селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2002 й. 275 бет. 3. Азизов Б.М. Кузги буғдой дон сифатини оширишнинг муҳим омиллари. Ж.Ўзбекистон аграр фани ҳабарномаси. 3 (69)-сони, 2017й. 4. Азизов Б.М., Исроилов И.А., Худойкулов Ж.В. Ўсимликшуносликда илмий тадқиқот ишлари. Дарслик. Тошкент 2014. 265 б. 5. Азизов Қ.Қ., Ашуров К.К. Қанд жўхорининг янги навларини яратишда селекцияни тутган ўрни “ЎЗБЕКИСТОН ПАХТАЧИЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ” номли Республика илмий тўплами 2014 йил (I-ҚИСМ) 128 ва 130 бетлари 6. Ан Хе Сунг, Азизов К.К., Еденбаев Д., Бобоев Фю Г., Тахирбаева Д.У. Тритикале етиштириш қўлланмаси. Ташкент. 2017. 22 б. 7. Виноградов Б.И., Атабаева Х.Н., Дементьева А.А. Ўсимликшунослик. “Мехнат” матбуоти. 1987. 166 б. 8. Дала тажрибаларини ўтказиш услубиятлари. Тошкент 2007. 149 б.

Похожие

Javdar navlarining, navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

Beda navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

Jo’xori navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

No’xat navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish

Sholi navlarining navdorlik, qimmatli xo’jalik belgilari va biologik xususiyatlarini o’rganish