Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни амалга оширишда инвестициялар ва улардан самарали фойдаланиш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни амалга оширишда инвестициялар ва улардан самарали фойдаланиш

Загружено в:

10.05.2023

Скачано:

0

Размер:

1044.5 KB

Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни амалга оширишда инвестициялар ва улардан самарали фойдаланиш Режа: 1. Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни амалга оширишда инвестициялар ўрни 2. Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни ривожлантиришда xорижий инвестицияларнинг аҳамияти 3. Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни ривожлантиришда 4. xорижий инвестициялардан фойдаланишни яхшилаш йўллари

Ўқув мақсади: Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни амалга оширишда инвестициялар ўрни, инновацион технологияларни ривожлантиришда xорижий инвестицияларнинг аҳамияти ва инвестициялардан фойдаланишни яхшилаш йўлларини ўрганишдан иборат. Таянч иборалар: Реконструкция қилиш, замионовий технология, хорижий инвестиция, илғор технология, хорижий кампания, ҳуқуқий асос, инновацияни жалб этиш, хорижий сармоя, инвестиция сиёсати, иқтисодиётни либераллаштириш, модернизация қилиш, тадбиркорлик, устувор йўналишлар. Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни амалга оширишда инвестициялар ўрни Мамлакатимизда аграр соҳа иқтисодиётини инновациявий технологияларни юксалтириш, замонавий техника ва технологиялар билан жиҳозланган янги корхоналарни барпо этишда ва уларни реконструкция қилиш учун хорижий инвестицияларни жалб қилиш катта ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Бу авваламбор аҳоли бандлиги, унинг иш ҳақи ва даромадларини ошириш каби энг муҳим ижтимоий муаммоларни ечиш имкониятини беради. Шу боисдан ҳам мамлакатимизга хорижий инвестициялар жалб этаётган корхоналарни иқтисодий рағбатлантириш ва улар учун зарур шароитларни яратиб бериш ўта муҳим масалалардан бири ҳисобланади. Ҳaл қилувчи aҳaмиятгa эгa бўлгaн янa бир муҳим устувoр йўнaлиш – чeт эл инвeстициялaрини кeнг жaлб қилиш, xoрижий инвeстoрлaр учун янaдa қулaй шaрoитлaр ярaтишгa улкaн эътибoр қaрaтишимиз лозим. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг мамлакатимиз парламенти–Олий Мажлисга тараққиётимизнинг янги босқичи бўлган 2017 йилда амалга оширилган асосий ишлар якуни ва Ўзбекистон Республикасини 2018 йилда ижтимоийиқтисодий ривожлантиришнинг энг устувор

йўналишларига бағишланган мурожаатномасида таъкидлаганидек, “ Шу нуқтаи назардан, давлатнинг инновацион янгиланиш дастурини шакллантириш, инновация ва инвестициялардан самарали фойдаланадиган янги авлод кадрларини, янги сармоядорлар синфини тайёрлаш ўта муҳим аҳамиятга эга. Бунинг учун Ўзбекистонни технологик ривожлантириш ва ички бозорни модернизация қилиш бўйича кучли миллий ғоя, миллий дастур керак. Ушбу дастур Ўзбекистонни жаҳондаги тараққий топган мамлакатлар қаторига тезроқ олиб чиқишга имкон яратиши лозим”. Хорижий инвестицияларни жалб этмай, айниқса, етакчи тармоқларда чет эл инвестициялари иштирокини кенгайтирмай туриб, иқтисодиётда Қишлоқ хўжалигида инновациявий фаолиятни таркибий ўзгаришларини амалга ошириш ва уни модернизация қилиш, корхоналарни замонавий техника билан қайта жиҳозлаш ҳамда рақобатдош маҳсулот ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш мумкин эмас. Мамлакатимиз иқтисодиётига хорижий инвестицияларнинг жалб этилиши унинг иқтисодий имкониятларининг кенгайишини тезлаштириб, барча соҳаларда ички имконият ва резервларни ишга солиш, янги техника ва технологияни, экспортбоп товарларни ўзлаштириш, уларни ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш орқали давлатимиз иқтисодий қудратини таъминлашда муҳим аҳамият касб этади. Миллий иқтисодиётда қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни ривожлантиришда хорижий инвестицияларнинг аҳамияти ниҳоятда катта бўлиб, у қуйидагилар билан изоҳланади: биринчидан, ишлаб чиқаришга замонавий техника ва технологияларни жорий этиш олиш орқали экспортга мўлжалланган маҳсулотларни ишлаб чиқаришни ривожлантиради; иккинчидан, импорт ўрнини босувчи товар ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш ва бунинг учун хорижий инвестицияларни иқтисодиётнинг устувор соҳаларига йўналтириш ва пировардида аҳолининг меъёрдаги турмуш даражасини таъминлаш имконини яратади; учинчидан , кичик бизнесни ривожлантириш ва қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини кенгайтириш орқали ўсиб бораётган аҳолини иш жойлари билан

таъминлайди; тўртинчидан, корхоналарнинг эскирган ишлаб чиқариш қувватларини, моддий-техник базасини янгилайди ва техник қайта қуроллантиради. Қишлоқ хўжалиги корхоналарини самарали ва барқарор ривожланишининг зарур шарти уларни етарлича инвестициялашдир. Иқтисодиёт сиёсатининг муҳим вазифаси эса корхоналарни инвестициялаш даражасини ошириш учун қулай шароит яратишдан иборат. 2017 йилда мамлакатимизга капиталга киритилган инвестициялар ҳажми 60 719,2 млрд сўмни ёки 2016 йилга нисбатан 107,1 %ни ташкил этди. Молиялаштириш манбалари бўйича таҳлил қилинганда, жорий даврда ўзлаштирилган асосий капиталга инвестицияларнинг катта қисми жалб этилган маблағлар ҳисобига тўғри келди-34057,3 млрд сўм ёки жами ўзлаштирилган инвестицияларнинг 56%и, корхона ва аҳолининг ўз маблағлари ҳисобидан эса 26673,5 млрд сўм ёки жами ўзлаштирилган инвестицияларнинг 44 %ини ўзлаштирилди. Жалб этилган маблағлар таркибида тўғридан-тўғри ва бошқа кафолатланмаган хорижий инвестиция ва кредитларнинг улуши катта бўлди. Тўғридан-тўғри ва бошқа кафолатланмаган хорижий инвестиция ва кредитларнинг 2017 йилда ўзлаштирилган асосий капиталга инвестициялар жами ҳажмида 20,4 %ни, жалб этилган маблағлар ҳисобидан ўзлаштирилган асосий капиталга инвестициялар ҳажмида эса 36,4 %ни ташкил этди. Давлат инвестицион сиёсатининг асосий тамойиллари замонавий босқичда мавжуд фоиз ставкаларининг пасайиши иқтисодиётнинг реал секторидаги инвестицияларнинг мос келувчи самарадорлиги даражасигача пасайтириш, мавжуд солиқ тизимини соддалаштириш, амортизация сиёсатини такомиллаштириш, ташқи ва ички инвесторларнинг бевосита инвестицияларини рағбатлантириш мақсадида инвестицион рискларни пасайтириш учун ташкилий-ҳуқуқий шароитларни шакллантириш ва бюджет инвестицион ресурсларини танлов асосида жойлаштириш орқали улардан фойдаланишнинг самарадорлигини оширишдан иборат.

Қишлоқ хўжалиги корхоналарда инвестицияларнинг жозибадорлигини белгиловчи омиллар жуда катта аҳамиятга эга. Булар жумласига корхоналарнинг ривожланиш суръатлари ва истиқболлари, реал сектор тармоқларининг ўртача рентабеллик даражаси, тармоққа хос бўлган инвестиция таваккалчилиги хатарлари ва қонунчиликда белгиланган инвестиция имтиёзлари ва кафолатлари бўлиши керак. Ишлаб чиқариш саноатига инвестициялар ҳажми 8746,8 млрд сўмни ва жами инвестициялардаги улуши 14,4 %ни ташкил этди. Ишлаб чиқариш саноати таркибида энг кўп инвестиция ўзлаштирилган 3 фаолият тури қуйидагилар: металлургия саноати 1305,6 млрд сўм (жами асосий капиталга инвестициялардаги улуши 2,2%), озиқ-овқат, ичимлик, тамаки маҳсулотлари ишлаб чиқариши 1265,4 млрд сўм (2,1%), текстиль маҳсулотлари ишлаб чиқариши 1177,7 млрд сўм (1,9%). Қишлоқ хўжалиги корхоналарда инвестиция жалб қилишни тўхтатиб турган омиллар қуйидагилар: биринчидан , инвесторлар ажратган маблағлари қайтиши бўйича етарли кафолатга эга эмаслар; иккинчидан, қоидага кўра, инвестицион лойиҳаларни реализация қилиш учун керак бўладиган инвестиция ҳажми, лойиҳани таъминлаш учун ташаббускор томонидан тақдим этиладиган гаров ҳажмидан сезиларли ортади; учинчидан, гаров сифатида тақдим этиладиган мулкнинг ликвидлиги ўта паст; тўртинчидан, ривожланган суғурта бозори йўқ шароитда қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши риски (таваккали) юқори; бешинчида н, амалда замонавий ва самарали молиявий менежментнинг йўқлиги инвестицион лойиҳалар реализацияси мониторингини қийинлаштирмоқда. Юқоридаги кўрсатиб ўтилган муаммоларни ҳал этиш ҳозирги куннинг энг долзарб масалаларидан биридир. Қишлоқ хўжалиги корхоналарга инвестицияларни жалб этиш орқали корхоналарда янги иш ўринлaрини ярaтиш вa aҳoли дaрoмaдини oшириш бoрaсидaги имкониятларидан тўлароқ фойдаланиш, янги инновацион ғоялар ва технологияларни амалиётга жорий этиш лозим.

Ўзбeкистoндa инвeстoрлaр учун, aйтиш мумкинки, кўп жиҳaтдaн бeқиёс, ўтa қулaй инвeстициoн муҳит, имтиёз вa прeфeрeнциялaр тизими ярaтилгaн, дeб aйтишгa бaрчa aсoслaримиз бoр. Иқтисoдиётимизгa жaлб қилинaётгaн xoрижий инвeстициялaр ҳaжми йилдaн йилгa oртиб бoрaётгaни ҳaм бунинг ёрқин дaлилидир. Наманган вилояти Чортоқ туманидаги Камолиддин Зоҳидов раҳбарлик қилаётган “Анортоғ наслчилик-бўрдоқичилик” фермер хўжалигида 2008 йили 141 бош қорамол бор эди. Ўша йили Германиядан 47 бош зотли қорамол келтирилди. Белгиланган рацион асосида парвариш қилинган чорва сони кўпайгани сайин фермер хўжалигининг иқтисодий самарадорлиги ҳам ортиб борди. Чорвачилик комплексида катта ҳажмдаги реконструкция ишлари амалга оширилди. Қорамолларни парваришлашга замонавий технологиялар жорий этилди. Тўлиқ компьютерлаштирилган соғиш заллари қурилди. Қорамол ва бузоқларни қишда сақлаш учун Германия технологияси асосида қурилган молхоналар ишга туширилди. Ушбу фермер хўжалигига 2010 йилга келиб 120 га ер майдони қўшиб олинди ва кўптармоқли фермер хўжалигига айлантирилди. Бу фермер хўжалиги чорва молларидан ва етиштирилаётган маккажўхори силоси чиқиндиларидан муқобил энергия ишлаб чиқаришни йўлга қўйди. Сабзавот маҳсулотларини етиштиришга мўлжалланган иссиқхоналарга ушбу биогаз ёрдамида энергия манбалари етказиб турилди. Ҳозирги кунда ушбу фермер хўжалиги етказиб бераётган биогаз нафақат фермер хўжалигини, балки атрофдаги қишлоқ жойларини биогаз билан таъминламоқда. Иқтисодиётда инновациявий фаолиятни таркибий ўзгаришларини янада чуқурлаштириш, корхоналарнинг инвестиция фаолиятини жадаллаштириш, ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, техник ва технологик жиҳатдан қайта қуроллантириш дастурларини амалга оширишда хорижий инвестициялар, аввало, тўғридан-тўғри инвестицияларнинг ўрни беқиёсдир. Бунда илғор технологияларни татбиқ этиш, янги иш ўринлари яратиш ва шу

асосда мамлакатимиз иқтисодиётининг барқарор ва бир маромда ривожланишини таъминлаш имконияти яратилади. Ривожланган давлатлар тажрибаси шуни кўрсатадики, чет эл инвестицияси жалб қилиниши мазкур давлатларнинг юксак даражада тараққий этишида ҳал қилувчи омиллардан бири бўлган. Қуйида берилган жадвалда мамлакатимизга жалб қилинган хорижий инвестициялар, шунингдек, тўғридан-тўғри киритилган инвестицияларни йиллар бўйича ўзгариш суръати келтирилган (1-жадвал). Жадвалдан кўриниб тарибдики, 2017 йилда хорижий инвестициялар ҳажми 4,7 миллиард АҚШ долларидан кўпроқни ташкил этган. Бу кўрсаткич 2010 йилдагидан қарийб 1039,7 миллион АҚШ долларига кўп эканини кузатиш мумкин. 1-жадвал Ўзбекистон Республикаси иқтисодиётига жалб қилинган ва тўғридан-тўғри киритилган хорижий инвестициялар ҳажмининг йиллар бўйича ўзгариш суръати Йиллар Хорижий инвестициялар (миллион АҚШ доллари) Тўғридан-тўғри киритилган хорижий инвестициялар (миллион АҚШ доллари) 2001 823.9 96.5 2002 516.5 80.1 2003 602.1 166.7 2004 754.6 333.8 2005 746.6 545.5 2006 895.7 683.8 2007 1009,3 768,4 2008 1700 1258 2009 2856 2264 2010 3635,2 3107,9 2014 4300,0 3850,0 2015 4401,8 3976,1 2016 4565,9 3985,8 2017 4674,9 4098,5

Тўғридaн-тўғри чeт эл инвeстициялaри ҳисoбидaн иқтисoдиётимизнинг кўплaб тaрмoқлaридa инвeстиция лoйиҳaсини aмaлгa oшириш мўлжaллaнмoқдa. Тўғридaн-тўғри чет эл инвестициялар - ўзга мамлакат резидентлари томонидан бошқа мамлакат реал активларига маблағ киритиш, уни тасарруф этиш ва уларнинг ишлатилиши устидан назорат ўрнатиш. Иқтисодий ҳамкорлик ва ривожлантириш ташкилоти тавсифига кўра, акцияларнинг камида 10 фоизига эгалик қилиш. Бу гaзни қaйтa ишлaйдигaн зaмoнaвий зaвoд қуришни ўз тaркибигa oлгaн Қaндим гуруҳи кoнлaрини, шунингдeк, Xaузaк вa Шoди кoнлaрини ўзлaштириш, истиқбoлли углeвoдoрoд xoмaшё кoнлaридa гeoлoгия-қидирув ишлaрини oлиб бoриш бўйичa йирик лoйиҳaлaрдир. Aйни вaқтдa Нaвoий вилoятидa aммиaк вa кaрбaмид ишлaб чиқaриш кoмплeксини бaрпo этиш, Қoрaқaлпoғистoн Рeспубликaсидa цeмeнт зaвoди қуриш, Тoшкeнт вилoятидa турли мaтo вa тикувчилик мaҳсулoтлaри, тaйёр дoри прeпaрaтлaри ишлaб чиқaришни тaшкил этиш бўйичa лoйиҳaлaр ҳaм шулaр қaтoригa кирaди. Булaр – тўғридaн-тўғри xoрижий инвeстициялaр ҳисoбидaн бaрпo этилaдигaн истиқбoлли oбъектлaрнинг бир қисмини ташкил этади, холос. Халқаро статистикада инвестицияларни тўғридaн-тўғри хорижий инвестициялар турига киритиш бўйича ҳар хил ёндашувлар мавжуд. Хорижий инвесторлар томонидан назорат қилиш ҳуқуқини белгиловчи кўрсаткич сифатида улар эга бўлган акциядорлик капиталининг ҳиссаси кўрсаткичидан фойдаланилади (1-расм). 10 фоиз 90 зфои 20 фоиз 80 фоиз20 фоиз 80 фоиз25 фоиз 57 фоиз49 фоиз 51 фои з % 60 % 80 % 100 %0 % 20 % 40АҚШФранцияБуюк БританияГерманияЎзбекистон

Акционерлик капиталида хорижий инвесторнинг улуши Акционерлик капиталининг қолган қисми 1-расм. Бир қатор мамлакатларда акциядорлик капиталида хорижий инвесторнинг назорат қилиш ҳуқуқини берадиган ҳиссаси Бу кўрсаткич АҚШда 10 фоиз, Франция ва Буюк Британияда 20 фоизга яқин, Германияда 25 фоиздан 50 фоизгача, Ўзбекистонда эса 49 фоиз даражасида белгиланган. Шунингдек, корхона бошқарувида бевосита амалга оширилаётган инвестицияларнинг узоқ муддатли экани ҳам унинг муҳим белгиларидан биридир. Инвестициянинг бу кўриниши таваккалчиликни, инвестициялардан фойдаланиш самарадорлиги учун масъулиятни давлат ва аҳоли зиммасига юкламасдан, балки уларни тадбиркорлик тизимлари ўртасида тақсимлашнинг энг яхши ва синалган усули ҳисобланади. Бугунги кунда хорижий инвестицияларни инновациявий фаолликни янада кенгроқ миқёсда жалб қилиш, уларни ўз маблағларини мамлакатимиз иқтисодиёти учун сарфлашга қизиқтириш мақсадида қонун асосида имтиёзли молиявий шароитлар яратилган ( 2-расм) .

Кўрилган зарарларнинг қопланиши учун кафолатлар Ўзбекистонда хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналарнинг бир маромда фаолият юритиши ва инвесторларнинг ҳуқуқлари ҳимоя қилиниши учун тегишли меъёрий ҳужжатлар қабул қилинган. Жумладан, 1998 йил 30 апрелда қабул қилинган «Чет эл инвестициялари тўғрисида» ги, «Чет эллик инвесторлар ҳуқуқларининг кафолатлари ва уларни ҳимоя қилиш чоралари тўғрисида» ги Ўзбекистон Республикаси қонунлари ҳамда Солиқ кодекси чет эл сармояларини амалга оширишнинг ҳуқуқий асос ва тартибини белгилаб беради. 10.1.2- расм . Ўзбекистон Республикасида яратилган имтиёзли молиявий шароитлар Хорижий инвесторлар капиталининг сақланиши учун кафолатлар Солиққа тортиш тизимида улар учун белгиланган имтиёзлар Фойда ва даромадни хорижга олиб чиқиб кетишнинг эркинлиги Миллий сўмда ва чет эл валютасида олинган фойдани ўтказиш ва олиб чи қ и б к е тиш имк о нияти Божхона имтиёзларининг мавжудлиги Хорижий инвесторларнинг мулклари ва ўзларининг хавф - хатардан с у ғ ур тавий м у ҳо ф аза қилиш тизимининг я р атилгани

Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни ривожлантиришда xорижий инвестицияларнинг аҳамияти Ҳозирги вақтда Ўзбекистон ҳудудида хорижий компаниялар фаолиятининг ҳуқуқий асосларини шакллантириш жараёни асосан ниҳоясига етказилди ва амалда қўлланилмоқда. Бу фаолиятни рағбатлантиришга йўналтирилган чора-тадбирларнинг қуйидаги тизими ишлаб чиқилган: ¾ хусусийлаштириш жараёнида хорижий инвестицияларнинг қатнашиши; ¾ техникавий қайта қуролланиш; ¾ халқ истеъмоли ва экспортга мўлжалланган маҳсулотлар ишлаб чиқаришни рағбатлантириш. Ўзбекистон Республикаси хорижий инвестицияларнинг давлат фойдасига мусодара ва реквизиция қилинмаслигига кафолат беради. Хорижий инвесторларнинг қонуний фаолияти доирасида ишлаб топган даромадлари хорижий валютада, чегараланмаган миқдорда чегарадан олиб ўтилиши давлат томонидан кафолатланади. Ўзбекистон Республикасида хорижий инвестицияларни жалб қилиш ва ўзлаштириш мақсадида инвесторларга бир қатор имтиёзлар (иқтисодий платформа) берилади. Хорижий инвестициялар иштирокида ташкил этилган корхоналар (савдо, воситачилик, хом-ашё етказиб берувчилардан ташқари) рўйхатдан ўтган кундан бошлаб: • даромад (фойда) солиғидан биринчи йилнинг 25 фоизлик қисмидан, иккинчи йил 50 фоизлик қисмидан, учинчи йил 100 фоизлик озод қилинади, қишлоқ ҳудудида эса биринчи йилдан бошлаб бундай солиқдан 100 фоиз озод қилинади; • мулк солиғидан 2 йилга озод қилинади;

• ишлаб чиқарган маҳсулотининг 30 фоиздан ортиғи экспортга чиқарилса, 50 фоиз даромад солиғидан (фойда солиғи), 15-30 фоизи экспортга чиқарилса, 30 фоиз даромад (фойда) солиғидан озод қилинади; • ишлаб чиқариш билан банд бўлса, ер солиғидан 2 йилга озод қилинади. Ўзбекистон Республикасида алоҳида соҳаларга имтиёзлар бериш кўзда тутилган. Унга кўра, нефть ва газ конларини очиш ва қидириш ишларига хорижий компанияларни жалб қилган корхоналар ушбу ишларни амалга ошириш даврида барча солиқлардан, шунингдек, зарур ускуналарни импорт қилишда божхона тўловларидан озод қилинади (1-жадвал). 1-жадвал Қишлоқ хўжалиги бўйича асосий капиталга киритилган инвестициялар № Кўрсаткичлар ўлчов бир лиги Йиллар 1 Қишлоқ хўжалиги асосий фаолият тури бўйича асосий капиталга киритилган инвестициялар ҳажми млн. сўм 2 Қишлоқ хўжалиги асосий фаолият тури бўйича асосий капиталга киритилган инвестициялар улуши жамига нисбатан %201 0 201 1 201 2 201 3 201 4 201 5 201 6 53002 1,3 94188 6,8 108739 9,7 133351 5,4 144537 8,5 137548 4,4 164644 2,6 3,5 5,2 4,8 4,6 4,1 3,3 3,3

фоизда 3 Қишлоқ хўжалиги асосий фаолият тури бўйича асосий капиталга хорижий инвестиция ва кредитлар ҳажми млн. сўм 4 Қишлоқ хўжалиги асосий фаолият тури бўйича асосий капиталга хорижий инвестиция ва кредитлар ҳажми улуши жамига нисбатан фоизда % Инвестиция Марказлашмаган молиялаштириш манбаларининг 39%ини корхона ва ташкилотларнинг ўз маблағлари ташкил этади. Бу корхона ва ташкилотларнинг асосий қисми ўз фаолиятларини кенгайтириш ҳамда техник ва технологик қайта қуроллантириш мақсадидаги инвестицияларини авваламбор ўз маблағлари ҳисобидан амалга оширишлари билан боғлиқ. Шунингдек, нефть ва газ қазиб чиқариш учун имконияти бор барча ҳудудларда (Устюрт, Бухоро-Хива, Хисор, Сурҳондарё ва бошқа ҳудудларда) қидирув бурғулаш ишларининг олиб борилиши, газни десулфуризацияловчи 3 та янги блок қурилиши, Шўртан газ кимё комплекси ишлаб чиқариш37677 ,8 17637 9,7 13340 6,3 16778 1,2 15749 1,8 64832 ,7 17176 4,9 0,9 4,6 2,9 3 2,2 0,8 1,6

қувватини кенгайтириш, Газли газ конларини комплекс ишлаб чиқаришга тайёрлаш ва бошқа кўплаб газ -кимё саноатини ривожлантириш ва кенгайтиришга юналтирилган инвестициялар ҳам бошқа молиялаштириш манбалари билан корхона ва ташкилотларнинг ўз маблағлари иштирокида амалга оширилмоқда. Тўғридан тўғри ва бошқа хорижий инвестиция ва кредитлар ҳисобидан ўзлаштирилаётган инвестициялар ҳажми тобора ортиб бормоқда. 2017 йилда ушбу молиялаштириш манбаи ҳисобидан инвестициялар жами марказлашмаган молиялаштириш манбаларининг 27%ини ташкил этди. Бунда қуйидаги йирик инвестиция лойиҳаларининг улуши катта: Кандим конлар гуруҳини ишлаб чиқаришга тайёрлаш ва газни қайта ишлаш заводини қуриш ишлари (1 босқич), Хисор ва Устюрт инвестиция блоки ҳудудида углеводород конларида қазиб чиқаришни йўлга қўйиш, Қарши туманида текстиль комплексини ташкил этиш (2 босқич), уяли алоқа тизимини кенгайтириш, миллий уяли алоқа оператори тармоғини шакллантириш ва бошқа инвестиция лойиҳалари. Асосий капиталга инвестицияларнинг иқтисодий фаолият турлари бўйича таркибида юқорида таъкидлаб ўтилганидек тоғ-кон саноати етакчилик қилмоқда. Ушбу тармоқда жами молиялаштириш манбалари ҳисобидан 12 405,3 млрд сўм ёки жами асосий капиталга киритилган инвестицияларнинг 20,4 %и ўзлаштирилган. Шундан 10 895,0 млрд сўм ёки жами инвестицияларнинг 17,9%и табиий газ қазиб чиқариш учун йўналтирилган. Турар жой қурилишига инвестициялар аҳолини намунавий лойиҳалар асосида қурилаётган ва арзонлаштирилган уй-жойлар қурилиши бўйича давлат дастурларининг амалга оширилиши ҳамда аҳоли томонидан якка тартибдаги турар-жойлар қурилиши ҳажмлари билан боғлиқ. Ишлаб чиқариш саноатига инвестициялар ҳажми 8746,8 млрд сўмни ва жами инвестициялардаги улуши 14,4 %ни ташкил этди. Ишлаб чиқариш саноати таркибида энг кўп инвестиция ўзлаштирилган 3 фаолият тури қуйидагилар: металлургия саноати 1 305,6 млрд сўм (жами асосий капиталга

инвестициялардаги улуши 2,2%), озиқ-овқат, ичимлик, тамаки маҳсулотлари ишлаб чиқариши 1.265,4 млрд сўм (2,1%), текстиль маҳсулотлари ишлаб чиқариши 1 177,7 млрд сўм (1,9%). Жорий даврда 16 309,0 млрд сўм ёки асосий капиталга инвестицияларнинг 26,9%и хорижий инвестиция ва кредитлар ҳисобидан амалга оширилди. Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси кафолати остидаги хорижий инвестиция ва кредитлар ҳисобидан амалга оширилаётга инвестиция лойиҳалари: Ангрен эркин иқтисодий зонасида қишлоқ хўжалиги ва автомобиль шиналарини конвейр усулида ишлаб чиқаришни ташкил этиш, кимё саноатида азот кислотасини ишлаб чиқаришни ташкил этиш, Бухоро ва Самарқанд вилоятларида канализация тизимини тозалаш иншоотларини реконструкция қилиш, Бухоро вилоятининг Олот ва Қоракўл туманларини ичимлик суви билан таъминлаш тизимини яхшилаш, ҳудудий автомобиль йўлларини ривожлантириш (2 ва 3 босқич), Тошкент шаҳри кўчаларини ёритиш тизимида энергия тежовчи технологияларни жорий этиш каби лойиҳалар амалга оширилмоқда. Ҳудудлар кесимида асосий капиталга хорижий инвестиция ва кредитларнинг ўзлаштирилишида Республиканинг 3 та ҳудуди Бухоро вилояти, Тошкент шаҳри ва Қашқадарё вилояти Республика бўйича жами хорижий инвестиция ва кредитларнинг 76%ини қамраб олган. Бу юқорида санаб ўтилган йирик инвестиция лойиҳаларини айнан шу ҳудудларда амалга оширилаётганлиги билан изоҳланади. Мазкур соҳадаги корхона чет эллик ҳамкорлар билан биргаликда очилса: • нефть ва газ қазиб чиқарилган кундан бошлаб 7 йилга даромад (фойда) солиғидан; • хорижий ҳамкорлар улушига мансуб капиталдан олинадиган даромад ва мулк солиғидан озод қилинади. Енгил саноат соҳасида: • тайёр маҳсулот ишлаб чиқарувчи корхоналар қўшимча қиймат солиғидан ташқари барча солиқлардан озод қилинади;

• ўз эҳтиёжи учун ишлаб чиқариш ускуналари, эҳтиёт қисмларни импорт қилишда корхоналар божхона тўловларидан озод қилинади. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 11 апрелдаги “Тўғридан-тўғри хусусий хорижий инвестицияларни жалб этишни рағбатлантириш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони мамлакатимизда инвестиция муҳитини янада яхшилаш, хусусийлаштириш, ишлаб чиқаришда инновациявий фаолиятни модернизация қилиш, техник жиҳатдан қайта жиҳозлаш ва реконструкция қилиш, ортиқча ишчи кучи мавжуд бўлган минтақаларда янги иш жойларини яратиш дастурларини амалга оширишга тўғридан-тўғри хусусий хорижий инвестицияларни кенг жалб этиш, шунингдек, хорижий инвесторлар учун ишончли ҳуқуқий ҳимоя ва кафолатларни таъминлашга қаратилган. Унга кўра, тўғридан-тўғри хусусий хорижий инвестицияларни жалб этадиган иқтисодиёт тармоқлари корхоналари асосий фаолияти бўйича даромад солиғи, мулк солиғи, ижтимоий инфратузилмани ривожлантириш ва ҳудудларни ободонлаштириш солиғи, микрофирма ва кичик корхоналар учун белгиланган ягона солиқ тўлашдан, шунингдек, Республика йўл жамғармасига мажбурий ажратмалар тўлашдан хорижий инвестициялар ҳажми қуйидагича бўлганда озод қилинади: ¾ 300 минг АҚШ долларидан 3 миллион АҚШ долларигача - 3 йил муддатга; ¾ 3 миллиондан ортиқ АҚШ долларидан 10 миллион АҚШ долларигача - 5 йил муддатга; ¾ 10 миллион АҚШ долларидан ортиқ бўлганда - 7 йил муддатга. Иқтисoдиёт вaзирлиги, Тaшқи иқтисoдий aлoқaлaр, инвeстициялaр вa сaвдo вaзирлиги, Мoлия вaзирлиги, бoшқa мaнфaaтдoр тузилмaлaр қисқа муддaтлардa xoрижий инвeстoрлaр фaoлияти учун ярaтилгaн aмaлдaги шaрoитлaрни чуқур вa тaнқидий ўргaниб чиқиш ҳaмдa тўғридaн-тўғри xoрижий инвeстициялaрни жaлб қилишни рaғбaтлaнтиришгa дoир қўшимчa чoрa-тaдбирлaрни aмaлгa oшириш бўйичa тaклифлaрни ишлаб чиқишга

киришган. Ушбу тaклифлaрни тaйёрлaшдa мaвжуд нoрмaтив бaзaни, инвeстoрлaрни жaлб этиш вa xoрижий инвeстициялaр иштирoкидa тaшкил қилингaн кoрxoнaлaрни рўйxaтгa oлишнинг тaртибқoидaлaрини, улaрни ҳимoя қилиш бўйичa ишoнчли кaфoлaтлaрни янaдa тaкoмиллaштириш мaсaлaлaригa aлoҳидa эътибoр қaрaтилмоқда. Ўзбекистон Республикасида иқтисодиётнинг устувор тармоқларини ривожлантириш учун хорижий инвестицияларни жалб қилиш сиёсати мавжуд маблағлардан, вақт ва имкониятдан самарали фойдаланишга, амалдаги шарт-шароитлардан келиб чиқиб, бойликларни самарали жойлаштириш ва шу йўл билан республика иқтисодиётини юксалтириш, унинг жаҳон иқтисодий тизимига қўшилишига рағбатлантириш йўли билан инвестицияларни иқтисодиётнинг устувор тармоқларига жалб қилишга ҳамда улардан самарали фойдаланишга қарати (2.-расм). 2.-расм. Хорижий инвестицияларни жалб қилиш шакллари Хорижий инвестицияларни жалб қилиш шакллари Йирик хорижий компания ва фирмаларнинг шўъба корхоналари ва филиалларини ташкил этиш Концессия ва лизинг шартномалари тузиш Тендерлар эълон қилиш Эркин иқтисодий ҳудудлар ташкил этиш 100 фоиз мол - мулк хорижий инвесторларга тегишли бўлган хорижий корхоналарни ташкил этиш Биргаликда улуш қўшиш орқали қўшма корхоналарни ташкил этиш Молиявий активларни сотиш ва сотиб олишни ташкил этиш

Чет эл инвестициялари деб, чет эллик инвесторлар асосан даромад (фойда) олиш мақсадида тадбиркорлик фаолияти ва ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа турдаги фаолият объектларига қўшадиган барча турдаги моддий ва номоддий бойликлар ва уларга доир ҳуқуқлар, шунингдек, чет эл инвестицияларидан олинган ҳар қандай даромад эътироф этилади. Мамлакатимиздаги мавжуд ички ресурсларимиз кўламини кенгайтириш борасида Тикланиш ва тараққиёт фондининг ролини кучайтириш ғоят муҳим ўрин тутади. Ҳозирги вақтда 6 миллиард АҚШ долларидан ортиқ маблағга эга бўлган ушбу Фонд стратегик муҳим инвестиция лойиҳаларини хорижий инвесторлар билан биргаликда молиялаштиришда етакчи шериклардан бири сифатида фаолият олиб бормоқда. Бу лoйиҳaлaр сирaсигa, энг aввaлo, Сургил кoни бaзaсидa Устюрт гaз- кимё мaжмуaсини бaрпo eтиш, Қaлмoққир кoнини кeнгaйтириш вa рeкoнструкция қилиш, Нaвoий иссиқлик элeктр стaнциясидa буғ-гaз мoслaмaсини қуриш, Янги Aнгрeн иссиқлик элeктр стaнциясининг бeштa энeргия блoкини йил дaвoмидa кўмир aсoсидa ишлaш тизимигa ўткaзиш, Oлмaлиқ кoн-мeтaллургия кoмбинaтининг мисни бoйитиш фaбрикaсини рeкoнструкция қилиш вa бoшқa лoйиҳaлaр кирaди. Фoнднинг xoрижий шeриклaр билaн биргaликдa инвeстиция лoйиҳaлaрини мoлиялaштириш бoрaсидaги сaмaрaли ҳaмкoрлигигa мисoл сифaтидa Тaлимaржoн иссиқлик элeктр стaнциясидa умумий қиймaти 1 миллиaрд 280 миллиoн АҚШ дoллaрилик иккитa буғ-гaз мoслaмaсини қуриш лoйиҳaсини кeлтириш мумкин. Ушбу лoйиҳaни aмaлгa oширишдa Ўзбeкистoн Тиклaниш вa тaрaққиёт фoндидaн тaшқaри Oсиё тaрaққиёт бaнки вa Япoния xaлқaрo ҳaмкoрлик aгeнтлиги кaби xoрижий шeриклaр инвeстoр сифaтидa иштирoк этмoқдa. Иқтисодиётни эркинлаштириш ва чет эл инвестицияларини жалб қилишнинг кенгайиб бориши даражасига қараб, инвестиция фаолиятини давлат томонидан тартибга солиш, бевосита чет эл инвестицияларини янги инновацион лойиҳаларга, шунингдек, хусусий тадбиркорлик

субъектларининг катта қисмини инвестиция фаолиятига жалб қилишни ҳам назарда тутади. Бунда чет эл инвестициялари оқимини рағбатлантириш, шу билан бирга, миллий иқтисодиёт субъектларининг бу фаолиятда иштирок этишини тақдирлаш муҳим ўринда туради. Ўзбекистон ва Россия қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ҳамкорликда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлашга мўлжалланган қўшма корхоналарни ишга туширади. Бу келишувларга санкциялар босими остида қолаётган Россиянинг айниқса мева-сабзавот маҳсулотларига бўлган эҳтиёжининг кескин ошиб бораётгани шароитида эришилгани эътиборга сазовор. Россиянинг Ўзбекистон мева ва сабзавотига эҳтиёжи ошмоқда Ўзбекистон билан қўшма корхоналарни ишга тушириш масаласи Россия учун ўз долзарблигини сақлаб қолмоқда Мева ва сабзавот маҳсулотларини қайта ишлашга мўлжалланган ускуналарни ишлаб чиқаришга қаратилган Россия- Ўзбекистон қўшма корхоналарини яратиш икки тарафлама ҳамкорликнинг яқин йиллардаги муҳим масалалардан бири бўлиб қолишини таъкидлади. Тошкентда ўтказилган AgroExpo-2014 халқаро қишлоқ хўжалиги кўргазмаси Инвестор ва инвестиция фаолиятининг иштирокчилари - субъектлари Ўзбекистон Республикасининг резидентлари , фуқаролари , юридик шахслари Маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ва давлат бошқаруви органлари Чет эллик инвесторлар : хорижий давлатлар , халқаро ташкилотлар ва чет эллик юридик шахслар ҳамда фуқаролар , шунингдек , фуқаролиги бўлмаган шахслар ва Ўзбекистон Республикасининг чет элда доимий яшовчи фуқаролари Ҳамкорликда инвестиция фаолиятини амалга ошираётган юридик ва жисмоний шахслар , шунингдек , давлатлар ва халқаро ташкилотлар

давомида., шунингдек 26 ноябрь куни Ўзбекистон пойтахтида бўлиб ўтган Ўзбекистон-Россия ҳукуматлараро комиссия йиғилиши натижалари борасида ҳам маълумот берилган. Икки тарафлама имзоланган якуний протоколга биноан, Ўзбекистон ҳудудида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлаш бўйича компакт ускуналар ва замонавий технологияларни ишлаб чиқаришга қаратилган ҳамкорликдаги лойиҳаларни ишга тушириш учун Россиянинг Саноат ва савдо вазирлиги ҳамда Машинасозлар, озиқовқат ва қайта ишлаш ускуналари иттифоқи таклифларини киритган. Ҳукуматлараро учрашувда 2015 йилда тегишли давлат идоралари Ўзбекистон фуқароларини Россия Федерацияси ҳудудида “тартибли равишда меҳнат фаолиятига жалб қилиш” борасида келишув ҳам имзоланди. Шу асосда Республикамизда 987,5 минг киши иш билан таъминланади. Ўзбекистон Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги расмий сайти аҳолини 2015 йилга иш жойлари билан таъминлаш дастури доирасида чет элдан қайтиб келаётган меҳнат муҳожирлари учун асосий иш жойлари мамлакатнинг 7 минтақасида барпо этилиши кўзда тутилганини хабар қилиниб... “Дастур доирасида келгуси йилда ҳудудлар ва йўналишлар бўйича 261,6 мингта иш ўрни ташкил этиш ва 725,9 минг кишининг бандлигини таъминлаш чоратадбирлари кўрилади. Умуман олганда, дастурнинг бажарилиши 987,5 минг нафар кишининг ишга жойлаштирилишига кўмаклашади”, дейилади Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни ривожлантиришда xорижий инвестициялардан фойдаланишни яхшилаш йўллари Бугунги кунда дунё аҳолиси сони шиддат билан ўсиб бормоқда. Мамлакатимизда ўтган асрнинг 90-йилларида ўртача жон бошига 0,20 гектар суғориладиган қишлоқ хўжалиги ерлари тўғри келган бўлиб, бу кўрсаткич 2016 йилда 0,15 гектарни ташкил қилди. Таҳлилларга қараганда, 2030 йилга бориб ҳозирги ер майдонлари ҳажми камаймаган тақдирда ҳам, фақат аҳоли сонининг ўсиши ҳисобига жон бошига 0,12 гектар майдон тўғри

келиши кутилмоқда. Бу келгусида аҳолини озиқ-овқат билан таъминлаш масаласи янада мураккаб бўлишидан далолат беради. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқаришни кўпайтиришнинг энг устувор йўли-деҳқончилик маҳсулотлари етиштиришда интенсив агротехнологияларни қўллаш, соҳани том маънода модернизация қилишдир. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганидек, “Биринчидан, ердан унумли фойдаланиш ва уни талон-тарож қилишнинг олдини олиш – энг муҳим вазифалардан биридир”. Мамлакатимизда суғориладиган ерлар атиги 3 миллион 300 минг гектар бўлиб, уни кўпайтиришнинг ҳеч иложи йўқ. Чунки бизда сув ресурслари чекланган. Аҳолимиз эса йилдан-йилга кўпайиб бормоқда. Жойларда қатъий назорат йўқлиги оқибатида суғориладиган ерларни фермерлар ва бошқа мутасадди раҳбарлар томонидан сотиш, ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш ва талон-тарож қилиш ҳолатлари, афсуски, давом этмоқда. Бу борада Қишлоқ ва сув хўжалиги, Молия, Иқтисодиёт вазирликлари ва тегишли вазирлик ҳамда идоралар билан биргаликда қишлоқ хўжалигини модернизация қилиш бўйича қатор лойиҳалар ишлаб чиқилди. Жумладан, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқаришда, янги замонавий интенсив агротехнологияларни қўллаш; ерларнинг мелиоратив ҳолатини ва сувдан самарали фойдаланиш орқали тупроқ унумдорлигини ошириш; чорвачиликни ривожлантириш; қишлоқ хўжалигини янги, замонавий, юқори унумли ва тежамкор техникалар билан таъминлаш; қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлашни ривожлантириш; қишлоқ ва сув хўжалиги соҳасини юқори малакали кадрлар билан таъминлаш тизимини такомиллаштириш каби йўналишларда кенг кўламли вазифалар белгилаб олинди. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқаришда, янги замонавий интенсив агротехнологияларни қўллаш натижасида 2015 йилга бориб

бошоқли дон етиштириш ҳажмини 10, мева етиштириш ҳажмини 72, сабзавот ва картошка етиштириш ҳажмини 38 % ошириш кўзда тутилмоқда. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини илғор техника ва технологияларсиз тасаввур қилиш қийин. Масаланинг бу жиҳати нақадар муҳим аҳамият касб этишини инобатга олган ҳолда соҳани техник-технологик жиҳатдан модернизация қилишга катта эътибор қаратилмоқда. Бу борада қишлоқ хўжалиги техникалари паркини сифат ва миқдор жиҳатдан янгилаш, янги қишлоқ хўжалиги техникалари ишлаб чиқаришни ўзлаштириш ва соҳада замонавий, ресурс тежовчи агротехнологияларни жорий этиш, қишлоқ хўжалиги машинасозлиги корхоналарини ишлаб чиқариш ва экспорт салоҳиятини ошириш, қишлоқ хўжалиги техникалари ишлаб чиқаришини молиялаштириш манбаларини диверсификация қилишда бу жараёнга давлат бюджети маблағларини тижорат банклари, хўжалик юритиш субъектлари, қишлоқ хўжалиги лизинги билан шуғулланувчи субъектларни кенг жалб қилган ҳолда қисқартириб боришга устувор вазифа сифатида ёндашилмоқда. Қишлоқ хўжалик техникаларини янгилаш бўйича хорижнинг илғор компания ва фирмалари билан кенг ҳамкорлик қилиш назарда тутилган. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлаш соҳасини ривожлантириш борасидаги тадбирлар натижасида 2015 йилга бориб мева-сабзавот ва полиз маҳсулотларни қайта ишлаш 1,5, гўштни қайта ишлаш 2,2, сутни қайта ишлаш 1,6 марта кўпайди. Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта ишлаш соҳасида 2015 йилга қадар 500 дан ортиқ лойиҳа ишга туширилади. Жумладан, гўштни қайта ишлаш бўйича 142 та корхона ташкил этилиб қўшимча 25,2 минг тонна маҳсулот; сутни қайта ишлаш бўйича 159 та корхона ишга туширилиб қўшимча 65,6 минг тонна маҳсулот; мева-сабзавотни қайта ишлаш бўйича 189 та корхона фаолияти йўлга қўйилиб қўшимча 89,7 минг тонна маҳсулотни қайта ишлаш қувватига эришилади. Юқоридаги каби чора-тадбирлар қишлоқ хўжалигининг деярли барча тармоқ ва ишлаб чиқариш соҳаларининг бутун комплексини қамраб олади.

Бу борадаги саъй-ҳаракатлардан кўзланган асосий мақсад, мамлакатимиз иқтисодиётининг етакчи тармоқларидан бири – қишлоқ хўжалигини барқарор ривожлантириш, соҳа самарадорлигини ошириш, халқимизнинг, айниқса, қишлоқ аҳолисининг турмуш даражасини юксалтириш, Ўзбекистоннинг ривожланган давлатлар сафидан мустаҳкам ўрин эгаллашини таъминлашдан иборат. Хорижий инвестициялардан унумли фойдаланиш мақсадида: Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008-йил 15июлдаги, 916- сонли Қарори: «Инновацион лойиҳалар ва технологияларни ишлаб чиқаришга татбиқ этишни рағбатлантириш борасидаги қўшимча чора- тадбирлар тўғрисида» илмий-тадқиқот муассасалари ва ташкилотларини қайта жиҳозлаш ва тўлиқ жиҳозлаш учун Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси тасдиқлаган рўйхатлар бўйича модернизация қилиш доирасида олиб келинадиган ускуналар божхона тўловларидан (божхона расмийлаштируви йиғимларидан ташқари) озод этилади. Ўзбекистонда 2015 йилда 500,4 млрд сўм миқдоридаги 6241 дона қишлоқ хўжалиги техникаларини етказиб бериш бўйича шартнома имзоланган ва туманлар кесимида “Қишлоқ хўжалиги техникаларини молиялаштириш ҳамда етказиб бериш дастури” тасдиқланган. “Ўзқишлоқмашлизинг” компанияси 424,2 млрд сўмлик қийматдаги 5171 дона техника лизинг асосида, 71,6 млрд сўм миқдоридаги 614 дона техника тижорат банклари томонидан ажратилган кредитлар ҳисобидан ва 4,6 млрд сўмлик 456 лона техника фермер ва қишлоқ хўжалиги корхоналарининг ўз ҳисоб маблағлари эвазига етказиб берилиши ҳақида маълум қилди. Ўзбекистон Республикасида чет эл инвестицияларини тартибга солиш ва жалб этиш билан шуғулланадиган расмий муассасалар (1-расм). № Расмий муассаса номи Муассасанинг чет эл инвестицияларини тартибга солиш ва жалб этиш билан боғлиқ фаолият доираси 1 Вазирлар Маҳкамасининг ташқи Қуйидаги жараёнларни мувофиқлаштиради: - инвестиция фаолиятини, биринчи навбатда чет эл

иқтисодий фаолиятни мувофиқлаштириш департаменти инвестициялари билан амалга ошириладиган лойиҳаларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш бўйича зарур ҳукумат қарорларини ишлаб чиқиш; -давлат бошқарув идоралари, вазирлик ва идоралар ишини ташкил этиш; 2 Иқтисодиёт вазирлиги -инвестиция сиёсатини ва дастурларини ишлаб чиқиш; 3 Ташқи иқтисодий алоқалар, инвестициялар ва савдо вазирлиги -мамлакат ва хориж инвесторларининг инвестиция таклифлари тўғрисида маълумотлар банкини шакллантириш; -инвестиция муҳитини ўрганиш; -хорижий инвесторларга ахборот ва бошқа хизматлар кўрсатиш; -инвестиция лойиҳаларини амалга оширишда мамлакат ва хориж инвесторларига ёрдам кўрсатиш; -чет эл капитали иштирокида амалга ошириладиган инвестиция лойиҳаларининг бажарилишини кузатиш (мониторинг); -корхоналарни ташқи иқтисодий фаолият иштирокчилари тарзида рўйхатга олиш ва хорижий компаниялар ваколатхоналарини аккредитациялаш; 4 Давлат мулкини бошқариш давлат қўмитаси давлатга тегишли мулкни хусусийлаштириш ва тасарруф этиш жараёнида чет эл инвестицияларини тартибга солиш; 5 Молия вазирлиги қарз сиёсати ва ҳукумат кафолатларини бериш;

6 Адлия вазирлиги чет эл инвестициялари иштирокидаги корхоналарни рўйхатга олиш; 7 Ташқи ишлар вазирлиги хорижий инвесторларга ва Ўзбекистонда ишлаётган хорижий фуқароларга визалар бериш; 8 Ички ишлар вазирлиги хорижий инвесторларни ва Ўзбекистонда ишлаётган хорижий фуқароларни турар жойи бўйича рўйхатга олиш; 9 Давлат солиқ қўмитаси чет эл инвестициялари иштирокидаги корхоналарни солиққа тортиш ва уларнинг божхона билан боғлиқ фаолиятини тартибга солиш; 1 0 Марказий банк конвертация тартиб-қоидаларини, шунингдек, унинг ўтказилишини, валюта маблағларидан фойдаланишни тартибга солиш, қарз сиёсати; 1 1 Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки ташқи иқтисодий фаолиятга банк хизмати кўрсатиш ва лойиҳани молиялашни амалга ошириш; 1 2 «Ўзбекинвест» давлат суғурта компанияси ва «Ўзбекинвестинтернешнл» қўшма корхонаси чет эл инвестицияларини инвестиция таваккалчилигидан ва хавф-хатарлардан суғурталаш; 1 3 «Ўзбекинвестлойиҳа» миллий инжиниринг компанияси дастлабки техник-иқтисодий асосномани ва инвестиция лойиҳалари техник-иқтисодий асосномаларини тайёрлаш; 1 4 Давлат мулки қўмитаси ҳузуридаги қимматли қоғозлар бозори фаолиятини мувофиқлаштириш ва назорат қилиш маркази қимматли қоғозлар бозорини шакллантириш, ривожлантириш, назорат қилиш ва тартибга солиш соҳаларида давлат сиёсатини амалга ошириш. Мамлакат ва хорижий эмитентларнинг қимматли қоғозларини сотиб олиш орқали мажмуа инвестицияларини амалга ошириш;

расм. Инвестиция фаолиятининг иштирокчилари Ўзбекистон улкан хорижий инвестициялар йўналтирилаётган мамлакатлар гуруҳига кириш учун барча шарт-шароитларга, хорижий инвестицияларни жалб этиш учун бир қатор афзалликларга эга. Бу борада жаҳон ҳамжамияти олдида ўзининг ижтимоий-иқтисодий ривожланиш даражаси, дунё харитасидаги географик жойлашуви, табиий ресурсларининг таркиби ва захираси, ҳукумат олиб бораётган иқтисодий сиёсат ва бошқалар билан муҳим роль уйнайди. Бозор иқтисодиётининг асосий иқтисодий тушунчаларидан бири инвестициялар тушунчаси бугунги ҳаётимизга кенг ва тез кириб келишининг ўзи унинг моҳияти ва аҳамиятини, зарурлигини кўрсатади. Хорижий инвестициялар иштирокидаги янги корхоналар сонининг тобора ортиб бориши ва янгилари барпо этилаётгани давлатимизнинг бу соҳага бўлган катта эътибори ва уларга яратиб бераётган қулайликлари натижасидир. Шу боисдан ҳам мамлакатимизга хорижий сармояларни жалб этаётган корхоналарни иқтисодий рағбатлантириш ва улар учун зарур шароитларни яратиб бериш ўта муҳим масалалардан бири ҳисобланади ( 1-жадвал). 1-жадвал Хорижий сармоялар иштирокидаги корхоналар № Жами корхоналар сони шу жумладан: 4563 та 1 2010 йилда янгидан ташкил этилган корхоналар сони 536 та 2 Фаолият юритаётган корхоналар сони 4201 та 3 Ташқи иқтисодий фаолият билан шуғулланаётган корхоналар сони 1600 та 4 Фаолият кўрсатмаётган корхоналар сони 362 та

5 Корхоналарнинг ташқи савдо айланмаси (миллиард долл.) (21,3 миллиард долл. республика товар айланмаси) 7,8 6 Умумий ташқи савдо айланмасидаги улуши 36,9фоиз Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 7 январдаги ПҚ- 1464-сонли қарорида мамлакатимизда 2011-2015 йилларда ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва кенгайтириш, иқтисодиётни либераллаштириш ва модернизация қилиш, қулай тадбиркорлик фаолиятини шакллантиришнинг устувор йўналишлари белгилаб берилди: ¾ ҳуқуқий базани янада ривожлантириш ва янги қонунлар қабул қилиш; ¾ мамлакатимизда ва ҳудудларда ҳар томонлама қулай бизнес муҳитини яратиш; ¾ кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни янада ривожлантириш мақсадида солиқ ва бошқа тўловлар бўйича қулай шароит яратиш, имтиёз ва преференциялар бериш; ¾ молия-банк тизимини либераллаштириш, молия ва кредит ресурслари бозорини мустаҳкамлаш ва ривожлантириш; ¾ фаол инвестиция сиёсатини амалга ошириш ҳисобидан иқтисодиётни модернизация қилиш ва унинг таркибини диверсификация этиш; ¾ ташқи иқтисодий фаолиятни янада либераллаштириш, унда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг кенг иштирокини таъминлашдан иборат.

Адабиётлар : 1. K аримов И . А . Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида . – Т .: Ўзбекистон , 1995, 273 бет . 2. Каримов И . А . Қишлоқ хўжалиги тараққиёти - тўкин ҳаёт манбаи .– Т .: Ўзбекистон , 1998, 22 бет . 3. Каримов И . А . Иқтисодиётни эркинлаштириш ва ислоҳотларни чуқурлаштириш энг муҳим вазифа . – Т .: Ўзбекистон , 2000 йил . 4. Каримов И . А . Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида . – Т .: Ўзбекистон , 2011, 125 бет . 5. Каримов И . А . Жаҳон молиявий - иқтисодий инқирози , Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари . – Т .: Ўзбекистон , 2009, 56 бет . 6. Каримов И . А . Бош мақсадимиз – мавжуд қийинчиликларга қарамасдан , олиб бораётган ислоҳотларни , иқтисодиётимизда таркибий ўзгаришларни изчил давом эттириш , хусусий мулкчилик , кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йўл очиб бериш ҳисобидан олдинга юришдир . Ҳалқ сўзи , 2016 йил 16 январь . 7. Мирзиёев Ш . М . Т a нқидий т a ҳлил , қ a тъий т a ртиб - интизом в a ш a хсий ж a вобг a рлик – ҳ a р бир р a ҳб a р ф a олиятининг кунд a лик қоид a си бўлиши кер a к , Х a лқ сўзи , 2017 йил , 16 янв a р . 8. Мирзиёев Ш . М . Ризқ - рўзимиз бунёдкори бўлг a н қишлоқ хўж a лиги ходимл a ри меҳн a тини улуғл a ш , соҳ a ривожини янги босқичг a кўт a риш – a сосий в a зиф a миздир , Х a лқ сўзи , 10.12.2017 йил 9. Мирзиёев Ш . М . Ўзбекистон Республик a си Президенти Ш a вк a т Мирзиёевнинг Олий М a жлисг a Мурож aa тном a си , Х a лқ сўзи , 22.12.2017 йил

Похожие

Қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни жорий этишнинг тайёргарлигининг асосий вазифалари

Қишлоқ хўжалик моддий-техника ресурслари ва улардан самарали фойдаланиш

Меҳнат ресурслари ва улардан самарали фойдаланиш

Қишлоқ хўжалигида инновацион технологиялар маркетинги

Ер-сув ресурслари ва улардан самарали фойдаланиш