Hammaxo’r zararkunandalarni hisobga olish uslublari - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Hammaxo’r zararkunandalarni hisobga olish uslublari

Загружено в:

27.04.2023

Скачано:

0

Размер:

116.5 KB

Hammaxo’r zararkunandalarni hisobga olish uslublari Reja: 1. Zararli chigirtkalar 2. Tunlamlar 3. Simqurtlar

Zararli chigirtkalar Osiyo - Locusta migratoria L. Marokash - Dociostaurus maroccanus Thunt. Italiya - Calliptamus italicus L. Otbosar - Dociostaurus kraussi Jng. Har qanday zararkunandalar kabi chigirtkalarga qarshi ham kimyoviy moddalarning biologik samaradorligini o’rganish uchun hasharotning dori ishlatilganga qadar bo’lgan sonini hisoblash talab etiladi. Buning uchun keyingi yillarda eng maqul usul deb kvadrat usuli qabul qilingan. Serharakatligi va yoshiga qarab hasharotning qobiliyati turlicha bo’lishi sababli, o’zga barcha usullar (sachok yordamida yoki taxminan chamalab sanash usullari) kvadrat usuliga teng kela olmaydi. Usul quyidagilardan iborat: o’lik hamda tirik chigartkalarning soni dori sepilganidan 24 soat keyin aniqlanadi. Buning uchun simdan yasalgan sathi 50 x 50 sm (0,25 m2) kvadrat ramkadan foydalaniladi. Ramkani nazoratchi o’zidan 2 m oldinga uloqtiradi va u yerdagi hasharot sonini hisobga oladi. Tajriba variantlarining katta-kichikligi va hasharot zichligiga qarab har bir daladan 10 dan 20 tagacha namuna olish lozim. Bunda to’rtburchak tashlanganida sakragan tirik hamda o’lik chigirtkalar soni alohida-alohida sanaladi. U umumiy miqdor chigirtkalarning dori sepilganga qadar bo’lgan sonini tashkil etadi. Shunday qilib, bir paytning o’zida chigirtkaning oldingi soni qancha bo’lganligi va dori sepilganidan keyin nechta o’lik va tirik hasharot mavjudligi ma'lum bo’ladi. Biologik samaradorlik quyidagi formula yordamida hisoblanadi: S X100 % A ya'ni: A - ramka ichida mavjud o’lik chigirtkalar soni; V - ramkadan sakrab ketgan tirik chigirtkalar soni; S - biologik samaradorlik, %. Dorilarni chigirtkalarga qarshi sinash yaylovlarda, zararakunanda lichinkalari ko’zachalardan yoppasiga chiqa boshlaganida to’da hosil qiluvchi turlarning

zichligi har 1 m 2 yerda 5 tadan, yakka yashovchilariniki esa 15 tadan ortiq bo’lganida o’tkaziladi. Tajribada sinalayotgan dori va andoza variantlari mavjud bo’ladi. Tajriba natijalari quyidagi jadvalga yozilib, hisobotga kiritiladi (jadval). jadval ......................................qarshi...................................................... (chigirtkaning nomi) (dorining nomi) biologik samaradorligi (Qanday tajriba, qayerda o’tkazilgan, qachon, qaysi apparat yordamida) Variantlar Sarf me'yori, ga/l yoki kg 0,25 m2 dagi chigartka soni, dona Samaradorlik, % O’rganilgan dori dori ishchi- eritma tirik o’lik (o’ligi) Jami andoza NSR Dorini sinash maqsadida tajribaga qo’yishdan 1 kun oldin entomologik sachok yordamida kamida 100 ta chigirtkani tutib, undagi turlarning xilma-xilligi hamda hasharotlar qanday yoshda ekanligi aniqlanadi va maxsus jadvalga kiritiladi. Bundan tashqari, lozim topilsa, maxsus tajribada sinaladigan dori turli yoshdagi zararkunandalarga (I-II, III-IV, V- VI) qanday ta'sir etishini va shunga ko’ra dori sarfining samarali me'yorini belgilasa bo’ladi. Tunlamlar Kuzgi tunlam - Agrotis segetum Den.et Schiff. Undov tunlami - A.exclamationis L. G'o’za, makkajo’xori, lavlagi, tamaki va zararlanadigan boshqa ekinlarda sinaladigan dorining xususiyatiga ko’ra tajribalar turli-tuman usullarda o’tkazilipsh mumkin. Masalan, chigitni (yoki boshka urug’ni) ekishdan oldin upalash, ekin ekilishi yoki nihollik davrida superfosfat bilan birga donador insektitsidni tuproqqa kiritish, o’simlikning nihollik yoki ko’chatlik davrida (qurtlar shikastlash davri)

sinaladigan dorini suv bilan purkash kabi keng tarqalgan usullardan birini qo’llash mumkin. Bunda, agar avvalgi har ikkala usul uchun qurt zichligi oldindan ma'lum bo’lmasa, uchinchi usulda tajriba qo’yish uchun zararkunandaning zichligi har 1 m 2 da o’rtacha 1 donadan kam bo’lmasligi kerak. Tajriba rejasi (sxemasi) kamida uch variantdai tashkil topib, u tajriba, andoza va nazorat variantlaridan iborat bo’lishi lozim. Ishchi eritmasi sarfining me'yori ekinga va ishlatiladigan purkagich turiga bog’liq. Sinovdagi dorilarning biologik samarasi ekin nihollarining shikastlanishi hamda daladagi qurtlar zichligi bilan belgilanadi. Buning uchun dalada nihol paydo bo’lgach (birinchi 2 ta usul uchun), 3, 7, 14 va 28 kunlari nazorat o’tkaziladi. Shuningdek, nihollarga dori purkash usuli ko’llanilganda bu boradagi ish dori sepilishdan 1 kun oldin va undan keyin xuddi yuqorida qayd etilgan muddatlarda nazorat qilinadi. Nazorat har bir bo’linmada (takrorda) 10 tadan namuna hisoblash yo’li bilan bajariladi. Namuna ekin nihollari chizig’idan 25 sm kenglikda va 1 m uzunlikda bo’lib, 0,25 m 2 ni tashkil etadi. Bo’lakchani nazorat qilganda qurtlarning aniqlangan umumiy soni (yoshi belgilanib) hamda nihollarning shikastlangan umumiy soni belgilanadi. Bunday tajribalarda mumkin qadar begona o’tlar bo’lmasligi kerak. Begona o’tlar mavjud bo’lganda ularning shikastlanishi va ostida qurt bor-yo’qligi tekshiriladi. Tekshirishda har bir bo’lakcha ildiz chuqurligida kovlab ko’riladi. Biologik samaradorlikni hisoblash uchun tajribada nazoratdagiga nisbatan qurt sonining kamayishi hamda shikastlangan o’simliklar o’rtasidagi farq asos bo’lib xizmat qiladi. Bunda dastlabki ikki usul, quyidagi formula yordamida hisob-kitob qilinadi: S X100 % A ya'ni: S - samaradorlik, %; A - nazorat uchastkasidagi qurt soni yoki o’simlik shikastlanish darajasi; V- tajriba uchastkasidagi qurt soni yoki o’simlik shikastlanish darajasi.

jadval Kuzgi tunlamga qarshi ................................................... biologik samaradorligi (Qanday tajriba, qachon va qayerda qo’yildi, ekin va navi) Variantlar Dori sarf me'yori l/kg/ga 2,5 m 2 dagi umumiy qurt soni, kunlar bo’yicha, dona Samaradorlik, %, kunlar bo’yicha 33 77 114 221 33 77 114 221 yangi dori andoza nazoratNSR Dori purkash usuli bilan sinalganda esa 1-nchi qismda ko’rsatilgan Abbot formulasi ishlatiladi: S = Av − Va X100 % Av Dorining ildiz kemiruvchi qurtlarga qarshi qoniqarlilik darajasi biologik samaradorlik 75 % dan yuqori bo’lsa hisoblanadi. Olingan natijalar quyidagi jadvalga kiritilib, hisobot yoziladi (jadval). Simqurtlar Chertmakchilar (simqurtlar) Qora tanli qo’ng’izlar (soxta simqurtlar) Bu zararkunandalar Elateridae, Tenebrionidae oilalariga mansub. Tajribalarni donli ekinlar, makkajo’xori, sabzavot ekinlari va kartoshkada zararkunandalarining yetuk zoti hamda lichinkalariga qarshi o’tkazish mumkin. Bunda zararkunanda zichligi bir hamda kamida 5 tadan oz bo’lmaslig kerak. Tajribada, odatdagidek,

sinaladigan dori (bir necha sarf-me'yorda) hamda andoza va nazorat variantlari mavjud bo’lishi kerak. Dori xususiyatiga ko’ra tajriba 2 usulda ishlanishi mumkin. Birinchisida urug’likni ekishdan oldin upalash yoki bo’lmasa ekish paytida (yoki nihol paydo bo’lganidan keyin) dorilanishi dorini ishlatish uchun maxsus texnologiya ishlatiladi. Ikkiichisida esa ekin nihollari dori eritmasi bilan ishlanadi. Birinchi usuldagi tajribada polietilen qopga o’lchab solingan ypyg’ va dori aralashtiriladi va bir tekis upalangan urug’ erga ekiladi. Donalangan dori esa, doimo ekin ekiladigan erning 5 sm lik chuqurligiga kiritiladi (kartoshkada esa dorining gektarlik sarf me'yorini hisobga olib ekish uyasining tagiga solinadi). Ikkinchi xil tajribada dori sinashda o’ziga xos usul ishlatilishi mumkin. Buning uchun zararkunanda biologiyasini nazarda tutgan holda, tayyorlangan dori eritmasi har tup o’simlikning ildiz atrofiga 20-30 ml dan quyib chiqishadi. Albatta, bu usul kichik maydonlardagi ekinlarii himoya qilish uchun yaraydi, lekin uning samaraliligi gumonsizdir, Keng maydonlarda purkagichlar yordamida ishlov o’tkazish ham mumkin, ammo bunda ketma-ket kultivatsiya o’tkazish lozim. Har ikkala usulda ham biologik samaradorlik zararkunanda lichinka va qo’ng’izlarining soni (yoki shikastlangan o’simliklar soni) nazorat variantidagiga nisbatan kamayganiga qarab belgilanadi. Uning uchun nazoratni 2 tartibda o’tkazish mumkin. Birinchisida har takrordan 0,25 m2 er satxining (25x10 sm) 4 eridan namuna olinib, 20-25 sm chuqurlikda kovlanadi va uchraydigan barcha bo’g’imoyoklilar hisoblanadi. Nihollar to’liq unib chiqqach va hosil qo’shilgach ikkinchi marta nazorat o’tkaziladi. jadval Simqurt va soxta simqurtlarga qarshi....................................... biologik samaradorligi (Qanday tajriba, qayerda va qachon qo’yildi, nav)

Har m 2 da uchragan hasharot, dona Samara- dorlik, % Nihol paydo bo’lganidan 14 kun keyin Hosil yig’ilganidan keyii simqurt lichinkasi qo’ng’izi lichin kasi qo’ ng’iz i VariantlarSinalgan d Andoza Nazorat ori NS R Ikkinchisida esa, nihollar unib chiqqach, 5 va 15-kunlari shikastlanish darajasi aniqlanadi. Aniqlash paytida makkajo’xorida 20 ta (1 p.metrdan), boshokli ekinlarda esa 10 ta namuna (0,25 m 2 dan) ko’riladi. Kartoshkaning shikastlanishi hosil yig’iladigan paytda o’rganiladi. Bunda 100 ta kartoshka tuganaklari tekshiriladi. Agarda kartoshkada 1 ta teshik mavjud bo’lsa, u kuchsiz shikastlangan, bundan ko’p bo’lsa, kuchli zararlangan hisoblanadi. Hisobot tuzish uchun tajriba natijalari quyidagi jadvallarga joylashtiriladi. jadval Kartoshkada simqurt va soxta simqurtga qarshi.................................... biologik samaradorligi (qanday tajriba, qayerda va qachon qo’yildi, himoya usuli) Variantlar Dori sarf etish Shikastlangan kartoshka tuganaklari soni Samaradorlik, %, shu jumladan:Kanday usul bilan ishlandi Dori sarfi me'yori l/ kg/ t/ ga 14 kunga Hosil yig‗ilganda

me'yori, Jami shu jumladan kuchsiz kuchli kuchsiz kuchli Sinalgan dori Andoza Nazorat NSR

Adabiyotlar : 1. Белуха Н.Т. Основы научных исследований в экономике. - Киев: Вища школа, 1985. 2. Вольф В.Г. Статистическая обработка опытных данных. - М.: Колос, 1996. 3. Деревицкий Н. Ф. Опытное дело в растениеводстве. — Кишинев: Штиинца, 1962. 4. Гар К.А. Методы испытания токсичности и эффективности инсектицидов. —М.: Сельхозгиз, 1963. 5. Доспехов Б. А. Методика полевого опыта. — М.: Колос, 1985. 6. 3ак Г.П. К вопросу о методика фитопатологического сортоиспытания. - М.: Сельхозгиз, 1939. 7. Константинов П.Н. Основы сельскохозяйственного опытного дела. - М.: Сельхозгиз, 1952. 8. Лакин Г.Ф. Биометрия. - М.: Высшая школа, 1980. 9. Литтпа Т., Хиллз Ф. Сельскохозяйственное опытное дело. Планирование и анализ. - М.: Колос, 1981. 10. Методика Государственного сортоиспытания сельскохозяйственных культур. - М.: Колос, 1971. 11. Методика полевого опыта / Под ред. П.Г.Найдина. -М.: Изд-во с.-х. литературы, 1959.

Похожие

Bog’ zararkunandalarini hisobga olish uslublari

G’alla zararkunandalarini hisobga olish uslublari

O’simlik kasalliklarini hisobga olish uslublari

Sabzavot zararkunandalarini hisobga olish uslublari

G’o’zaning yer ustki zararkunandalarini hisobga olish uslublari