Газ-тақсимлаш механизми - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Газ-тақсимлаш механизми

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

54 KB

Газ-тақсимлаш механизми Режа: 1. Газ тақсимлаш механизми (ГТМ) нинг вазифаси ва турлари; 2. ГТМ қисм ва деталлари; 3. Декомпрессион механизм.

Двигателларнинг ишлаши учун цилиндрларга ёнувчи аралашма ёки ҳаво киритиш ва ишлатилган газларни цилиндрлардан чиқариб туриш зарур. Газ тақсимлаш механизми ана шу аралашма ёки ҳаво кирадиган ва ишлатилган газлар чиқариладиган тешикларни вақтида очиб ёпади. Замонавий двигателларда қўлланиладиган клапанли газ тақсимлаш механизми икки турли бўлади. Клапанлари юқорида жойлаштирилган газ тақсимлаш механизми барча трактор двигателларида ва баъзи ўзи юрар ҚХМ юритмалари двигателларида қўлланилади. Бу механизм киритиш ва чиқариш клапанлари, клапанлариниг йўналтирувчи втулкалари, клапан пружиналари, сухарик шайбалар, коромислолар, коромислолар ўқи, гайкали ростлаш винтлари, штангалар, туртгичлар,муштчали тақсимлаш вали ва тақсимлаш шестернясидан иборат. Газ тақсимлаш механизми қуйидагича ишлайди. Двигател ишлаб, тирсакли валнинг тақсимлаш шестернялари тақсимлаш валини айлантирганда, вал муштчасининг дўнги пастга қараган бўлса клапан пружина таъсирида тешикни беркитади. Тақсимлаш вали муштчасининг дўнги туртгичга тиралганда у юқорига кўтарилади. Туртгич штанга ва ростлаш винти орқали коромислонинг бир учини кўтаради, иккинчи учи эса клапан стерженини босади. Бу холда пружина сиқилиб, клапан пастга сурилади яъни киритиш ёки чиқариш тешигини очади. Муштча дўнги остидан бурилиш билан пружина керилиб клапанни жипс ёпади. Клапанлари пастда жойлаштирилган газ тақсимлаш механизми асосан ўзи юрар ҚХМ юритмалари двигателларида қўлланилади. Бу механизмнинг ҳаракат узатувчи деталлари кам бўлганидан у анча ихчам тузилган. Тақсимлаш вали айланиб, муштчанинг дўнги туртгич остига тиралганда уни кўтаради. Туртгич ростлаш болти орқали клапанни кўтаради. Клапанлар головкага жойлаштирилганда двигателни сиқиш камераси ихчам ясалади, иш аралашма тезроқ ёнади, двигателни сиқиш даражасини ошириш, яъни ёнилғининг иссиқлик энергиясидан кўпроқ фойдаланиш мумкин

бўлади. Клапанлар блокка жойлаштирилганда механизм ихчамлашиб, двигателнинг вазни енгиллашади. Клапанларни очилиш ва ёпилиш пайти. Двигател цилиндрларига ёнувчи аралашма ёки ҳаво тўлдириш, шунингдек ишлатилган газларни чиқариш учун киритиш ва чиқариш клапанлари поршен чекка нуқталарга келмасдан илгарироқ очилиши ва кечроқ ёпилиши лозим. Газ тақсимлаш механизми деталларининг тузилиши. Клапан. тарелка ва стержендан иборат бўлиб, киритиш ва чиқариш тешикларини керакли пайтда очади ва жипс беркитади. Газнинг юқори температураси, кучли босими ва кимёвий таъсирига бардош бериши учун киритиш клапанлари хром-никелли ёки хромли пўлатдан, чиқариш клапани эса ўтга чидамли махсус сильхромли пўлатдан ясалади. Баъзан клапанларнинг уясига ейилишга чидамли чўян втулка ўрнатилади. Йўналтирувчи втулка клапаннинг ҳаракатини йўналтириб, уясини тўғри беркитишини таъминлайди. Бу втулка чўяндан ясалиб, цилиндрлар головкасига ёки блокка пресслаб ўрнатилади. Клапан пружинаси, клапанни ёпади ва уясини жипс беркитишини таъминлайди. Пружина махсус пўлатдан ясалади. Баъзан ҳар клапанга иккитадан пружина ўрнатилади. Пружинанинг бир учи блок ёки головка тепасига. иккинчи учи тирак шайбага тиралади. Тирак шайба сухариклар билан клапан стерженига махкамланади. Клапан стержени ва йўналтирувчи втулкасига ёндама босим тушмаслиги учун баъзан клапан пружинаси устига стакан ўрнатилади. Коромисло ўққа ўрнатилиб, калта елкасига ростлаш винти бураб кийгизилган, бу елкаси штанга билан кўтарилганда, узун елкасининг учи клапанни босиб очади. Коромисло ўқи ковак қилинади, ундан келган мой коромисло втулкасини ва ростлаш винтининг головкасини мойлайди. Коромисло ўқи головка стойкаларига махкамланади. Штанга енгил бўлиши учун трубасимон қилинади. Штанганинг туртгич тираладиган пастки учи шарсимон шаклга эга бўлиб, юқориги учи сферик

ўйиқли учлик пресслаб ўтқазилган. Штанга пўлатдан ёки алюминий қотишмасидан ясалади. Туртгич муштча дўнги тиралганда штангани ёки клапанни кўтаради. Туртгич пўлатдан ясалиб, ишқаланадиган сирти цементация қилинади ва тобланади. Баъзи дизель двигателларнинг туртгичи тебранувчи ричаг шаклида осма роликли бўлади. Ролик тақсимлаш вали муштчаси устида ғилдираб ишлайди, бунинг натижасида ишқаланиш ва ейилиш камаяди. Туртгичнинг тарелкаси бир текис ейилиши учун йўналтирувчи втулка ичида юқорига ва пастга силжишидан ташқари ўз ўқи атрофида бурилади. Тақсимлаш вали клапанларни вақтида очиб ёпиб туради, у блок картерга ўрнатилган втулкаларда ёки шарикли подшипникларда айланади. Тақсимлаш валида таянч бўйинлар, цилиндрлар сонидан икки баробар кўп муштчалар ва шестерня ўрнатиладиган бўйин бўлади. Тақсимлаш валининг ўқ йўналишида силжиши (0,08-0,25 мм) турли усулда чекланади. Бунинг учун валнинг бўйнига тирак фланец ёки торецига тирак болт ўрнатилади. Уларни бураб, валнинг силжишини чеклаш мумкин. Тақсимлаш шестернялари тирсакли валдан тақсимлаш вали, ёнилғи насоси, мой насоси гидросистема насоси, генератор ва бошқа механизмларга ҳаракат узатади. Декомпрессия механизмининг тузилиши . Сиқиш даражаси юқори бўлган дизель двигателларини ўт олдиришда ва техник қаровдан ўтказишда тирсакли вални айлантириш анча оғир бўлади, чунки деталларнинг ишқаланишидаги қаршиликларини енгиш ва цилиндрларда ҳавони сиқиш учун катта куч талаб этилади. Дизелни ўт олдиришда юргизиб юбориш двигатели ёки электр стартёрига зўр келмаслиги учун цилиндрга келтирилган ҳаво сиқилмасдан қайтариб чиқарилади. Двигател бир мунча исиб ишқаланиш қаршиликлари камайиб тирсакли вал равон айлана бошлагач, цилиндрга киритилган ҳаво қайтариб чиқармасдан сиқила бошлайди. Сиқишдан қизиган ҳавога ёнилғи пуркалиб дизель ўт олдирилади ва ишлаб кетади.

Декомпрессия механизми киритиш клапанларини қисман очиқ ҳолда қолдириб дизелни ўт олдиришда цилиндрлардаги ҳавони сиқмасдан қайтиб чиқишини таъминлайди. Бу механизм газ тақсимлаш механизми билан бирга тузилиб ундан двигателни юргизиб юборишда ва техник қаровдан ўтказишда фойдаланилади. Декомпрессия механизми тақсимлаш валини муштчаларидан ташқари, турткичларни кўтариб ёки коромислонинг узун елкасини босиб, ёхуд калта елкасини кўтариб, клапанларни бир оз очади ва очиқ сақлайди. Бу механизм двигатель картерининг ўнг томонидаги тешикларга ўрнатилган тўртта валикдан иборат бўлиб, уларнинг кемтик учлари киритиш клапанлари туртгичларининг ҳалқасимон ўйиғига кириб туради. Валикларнинг учига бир-бирига рейка билан бириктирилган ричаглар махкамланган. Валикларни қопқоқ тутиб туради. Ричаг рейкага бармок билан бириктирилган. Декомпрессия механизми қуйидагича ишлайди. Двигателни ўт олдиришдан олдин рейка орқага суриб қўйилади. Бунда валикларнинг учи туртгичларни кўтариб, киритиш клапанларини очади ва очиқ ҳолда сақлайди. Цилиндрга киритилган ҳаво сиқилмай чиқарилади, демак, тирсакли вални айлантириш енгил бўлади. Ўт олдиришда рейка олдинга суриб қўйилади. Валикларни буриб кемтиги юқорига қаратилади, киритиш клапанлари уяларини беркитади ва газ тақсимлаш механизми нормал ишлай бошлайди. Демак, ҳаво сиқилиб қизийди, ёнилғи пуркалиб, двигател ишлаб кетади. Барча декомпрессия механизмларида клапанларни кўрсатилгандан катта очилишига йўл қўймаслик керак, акс ҳолда клапан тарелкаси поршен тубига урилиб аварияга сабаб бўлади. Клапанлари головкага жойлаштирилган двигателларда газ тақсимлаш механизми қалпоқлар билан беркитилиб ифлосланишдан сақланади. Газ тақсимлаш механизми ва декомпрессия механизмини назорат қилиш. Газ тақсимлаш механизмининг деталлари ҳам юқори температура ва ишқаланишга бардош бериб оғир шароитда ишлайди. Газ тақсимлаш

механизми деталларини кўздан кечириш, клапанлар оралиғини, дизелларда эса декомпрессия механизмининг оралиғини ва тақсимлаш валининг ўқи бўйича силжишини текшириш, ростлаш, ҳамда клапанларнинг жипс беркитилишини таъминлашдан иборат. Тақсимлаш валининг муштчаси, клапан уяси ва бошқаларнинг ейилиши, гайкаларнинг бўшаб қолиши, қистирмаларнинг зичланиши натижасида клапаннинг стержени билан коромисло ёки туртгич орасидаги оралиқ ўзгаради. Оралиқ камайса клапан ўз уясини жипс беркитмайди, ҳаво ёки газ клапан тирқишидан ўтиб, двигателда компрессия камаяди ва клапаннинг фаскалари ва уялари тез куяди. Оралиқ катталашиб кетса, клапан озроқ ва қисқа вақт очилади, натижада цилиндрга ҳаво ёки аралашма камроқ киради, ёнган газлардан яхши тозаланмайди, клапанлар тақиллаб ишлаб тез ейилади. Клапанли механизмнинг оралиғини ростлаш учун двигател чангдан тозаланади, цилиндрлар головкаси ва коромисло стойкаларининг гайкаси бураб қотирилади. Клапанлар оралиғи двигател исигандан кейин текширилади. Дизелларда тирсакли вални айлантиришни осонлаштириш учун декомпрессия механизмидан фойдаланилади, аммо оралиқни ўлчашда декомпрессия механизми ажратиб қўйилади

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Гуревич А. М. Тракторы и автомобили, Москва, «Колос», 1993. 2. Скотникова В. А. Тракторы и автомобили, Москва, Агропромиздат, 1995. 3. Худойбердиев Т.С. Трактор ва автомобиллар назарияси ҳамда ҳисоби. Тошкент «Ўқитувчи» 1984. 4. Белов С.М. Тракторлар. Тошкент «Ўқитувчи» 1980. 5. Шоумарова М., Абдуллаев Т. Қишлоқ хўжалик машиналари. Тошкент. Ўқитувчи. 2002 й. 6. Хамидов А.Х. Қишлоқ хўжалик машиналарини лойиҳалаш. Тошкент; Ўқитувчи.1991 й. 7. Рахимов А, Тракторланинг асосий механизмлари лойиҳалаш, Тошкент «Ўқитувчи», 1994 й.

Похожие

Кривошип-шатунли механизми

Узумни бошқариладиган газ муҳитида сақлаш

Двигателнинг механизм ва тизимлари

Ёритиш, товуш, тақсимлаш ва ҳимоя аппаратлари, назорат-ўлчаш асбоблари ва симлар

Лойиҳаларнинг энергетик қисми