Бир ва икки йиллик гулли ўсимликларни етиштириш технологияси - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Бир ва икки йиллик гулли ўсимликларни етиштириш технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

76.5 KB

Бир ва икки йиллик гулли ўсимликларни етиштириш технологияси Режа: 1. Бир йиллик ва икки йиллик гулли ўсимликларнинг биологик хусусиятлари, уларни ишлатилиши ва ўстириш агротехникаси. 2. Бир йиллик гулли ўсимликларнинг гуруҳланиши. 3. Бир йиллик гулли ўсимликларнинг қисқача таърифи. 4. Икки йиллик гулли ўсимликлар ва уларнинг қисқача таърифи.

Бир мавсум давомида ўзининг манзаравий қийматига эга бўлувчи пишган уруғлар берувчи ва ўсувчи ўсимликлар бир йилликлар дейилади. Ўзининг биологик хусусиятлари бўйича улар фақатгина бир йиллик эмас, балки кўп йиллик ҳам бўлиши мумкин. Айрим ҳолларда бир йиллик сифатида икки йилликлар ҳам қўлланилади. Масалан, январ, феврал ойида экилган виола ўсимликнинг ранги, гулининг ва тупининг шакли, гулаш давомийлигининг хилма-хиллиги, унинг ривожланиши, кўчириб ўтқазишнинг турли даврларида яхши тутиб кетиши ва ҳоказолар туфайли бир йилликлар гулчиликда асосий ўринлардан бирини эгаллайди. Бир йилликлар гуруҳига кўп йиллик гулдонлардан қўлланувчи гиламли ўсимликлар ҳам киради, уларнинг она туплари ойнавон иссиқ бинода қишлайди ва ҳар йили вегетатив кўпаяди, уларга альтернатера, гелиотроп, геран, иризине, клиния ва бошқалар киради. Кўпгина бир йилликлар бизнинг юртимизда географик минтақалардан интродукциялангандир. Бир йилликларнинг келиб чиқиши турлича бўлганлиги учун уларнинг ўсиш шароитларига муносабати ҳам турлича бўлади. Кўпгина бир йилликлар узоқ кун ўсимликларидир (василек, хушбўй нўхат, настурция ва бошқалар), аммо қўқонгул, хрезантемалар қисқа кунларда яхши гуллайди. Шундай қилиб бир йилликлар гуруҳига ташқи кўриниши турлича ўсимликларгина эмас, балки биологик хусусияти ва ташқи муҳит шароитларига муносабати турлича ўсимликлар ҳам киради. Бир йилликлар ботаник белгиларига кўра турли оилаларга бўлинади. Кўпгина бир йилликларнинг бошқа гуруҳ ўсимликлари сингари энг қимматбаҳо хусусияти – гулларининг серяпроқлигидир. Бир йилликлар баландлиги билан ажралиб туради. Баландлиги бир метр бўлган ўсимликлардан (космия ва канакунжут), бўйи унча катта бўлмаган ер устидан салгина кўтарилиб турадиган ўсимликларгача (портулак, лобилия ва бошқалар) бўлади. Бир йилликлар ўсиш хусусияти бўйича фарқланади. Бунга ампел (настурция, чирмашувчи хушбўй нўхат ипомия)дан тортиб то тик турувчи ўсимликлар дельфинум,

люпин, канакунжут ва бошқаларни мисол қилиб кўрсатиш мумкин. Гулининг шакли рангларининг хилма-хиллиги ва айниқса гуллаш давомийлиги бўйича кўпгина бир йилликлар бошқа гуруҳ гул ўсимликларидан юқори туради. Бир йилликлар клумбалар, рабаткалар, гуруҳлар ва гулдонларнинг бошқа элементларини ясаш учун, айвончалар, ойна токчалар, деворлардаги токчаларни кўкаламзорлаштиришда учун жуда кенг ишлатилади. Улар эрта баҳорга ёки кузги гуллаш учун тувак ўсимликлар сифатида ҳам ишлатилади. Кўпчилиги кесиш учун яхши материал беради. Барча бир йилликлар асосан уруғ билан кўпаяди, лекин баъзиларини қаламча билан кўпайтириш ҳам мумкин (петуния, хушбўй нўхат, сальфия ва бошқалар) жуда кўп бир йилликларни бевосита очиқ ерга экиш мумкин. Бу эса кўчат билан етиштиришга нисбатан гул маҳсулоти қийматини маълум даражада арзонлаштиради. Кўчат етиштиришда бир йилликлар вегетация муддатларининг турлича эканлигини ҳисобга олиб, уларни экиш турли вақтларда шундай амалга ошириладики, ёзги мавсум бошида ўсимликлар гуллашга тайёрланган бўлишлари керак. Шунга кўра уларни январ феврал ойида экиш керак, бунинг учун хўжаликда иссиқхоналар мавжуд бўлиши зарур. Кечки қўқонгул, агератум, левкой, шероғиз, духобагул, хрезантема сингари бир йилликларда экилгандан гуллаш бошлангунгача 100-120 кун бўлади. Шунга кўра уларни март ойида экиш керак. Годеция, дельфинум, календула, люпин, тагетис ва бошқаларда бу давр 70 кунча давом этади, шунга кўра уларни март – апрел ойига экиш керак. Совуққа чидамли бир йиллик кўчатларни очиқ ерга мартнинг охири апрел бршларида, совуқдан зарар кўрувчи ўсимликлар кўчатлари эса 5 -10 апрелдан сўнг экилади. Ўсимликларнинг ҳаммасини кўчириб ўтқазишга мойил эмас, кўкнори, матиола, резеда ва бошқаларнинг уруғлари бвосита ерга, сопол идишларга ёки торф чириндили 7 см дан 9 см гача ўлчамли тувакларга сепиш билан етиштирилади. Кўчатлар очиқ ерга 3-4 чинбарг ҳосил бўлган даврда кўчириб ўтказилади. Экиш учун учта мавсум қўлланилади: куз, қиш ва баҳор. Уруғлар октябр охири ноябр бошларида шундай ҳисоб билан экиладики улар совуқ

тушгунча унуб чиқмасин. Уларни олдиндан тайёрланган 1-3 см чуқур жўякка экилади ва тайёрланган мўлча органик материаллар билан ёпилади. Очиқ ерда экишда уруғлар сарфи кўчат етиштиришдан уч баробар кўпдир. Қишда гул қор қатлами 15-20 булганда декабр январ ойларда экилади. Участка кузда яхшилаб тайёрланади. Мўлчалаш материали музламайдиган биноларда сақланади уруғлар қўлда экилади бир вақтнинг ўзида мўлча ҳам солинади. Барча бир йиллик ўсимликлар ишлатилиши бўйича бир неча гуруҳларга бўлинади. 1. Чиройли гулловчи бир йилликлар – турли гулли композициларни тузиш учун клумбалар, рабаткалар, миксбордерлар, гуруҳли экиш, кесиш учун ва ҳоказо. Уларнинг катта қисми гуллаш давомийлиги, гуллар ёки гулбаргларнинг ёрқинлиги ва шакли учун қадрланади. 2. Чирмашувчилар – вертикал кўкаламзорлаштириш учун деворлар, айвонлар, ишкомлар, равоқлар, пирамидалар, устунлар ва ҳоказо. 3. Қуруқ гуллар – гулбарг баргчалари қуруқ, ёрқин ранглидир. Бу ўсимликларнинг катта қисми қишки гулдасталарни ясаш учун қўлланилади. 4. Гилам ҳосил қилувчи ўсимликлар – “гиламлар” ва манзарали композициялар яратиш учун (клумбалар, рабаткалар, ва бошқалар). 5. Баргли манзарали ўсимликлар – амарант, гречиха, манзарали карам, ёзги кипарис, канакунжут, каноп, маккажўхори, лаватера, лебеда, мангольд, паслен, перилла, эрмон ва бошқалар. Кичик гуруҳлар ва ягона ўсимлик кўринишида экиш учун қўлланилади. кохич осон кесилади, бу эса ундан турли шаклдаги паст манзарали тўсиқлар ёки солитерлар ясаш имконини беради. Перилладан – яшил баргли шойигуллар аирофида баланд тўқ-қизил хошиялар ҳосил қилинади ёки ёрқин гулловчи паст ьир йилликлар учун фон яратилади. 6. Тувак ўсимликлар, ёз вақтида очиқ ерда қўлланилади – минтақа пеларгонияси, туганакли бегония, гелиотроп ва бошқалар.

2. Бир йиллик гулли ўсимликларнинг гуруҳланиши – кўпгина бир йиллик ўсимликларни экилган вақти ва гуллаш муддатларига кўра уч гуруҳга бўлиш мумкин. 1. Экилгандан 8-9 ҳафтадан кейин гулловчи ўсимликлар. Бу бир йилликлар очиқ ерга экилганда манзарали қимматга эга бўлади ва пишган уруғ берадилар. Булар – аллиссум, василек, ёзги дильфиннум, диморфотека, хитой чиннигули, кларкия, календула, ёзги люпин, ёзги гипсофилла, космея, иберис, линум, эшшольциялардир. 2. 10-12 ҳафтадан сўнг гулловчи ўсимликлар. Улар вегетация даврида тўлиқ манзарага эришади ва қисман пишган уруғ беришга ҳам улгуради, булар – годенция, матрикария, резеда, силена, хушбўй нўхат, мускус василек, скабиоза, гелихризум, акрокленнум, сальпиглосис, роданте, шер оғиз, эртанги қўқонгул, паст тегеттасдир. 3. Экилгандан 13-14 ҳафтадан сўнг гулловчи бир йилликлар. Очиқ ерга экилганда гуллаши мумкин, лекин қоидага кўра пишган уруғ бермайди. Вербена, левкой ва кечки нав қўқонгуллар, баланд тагетес, ёзги флокс, цинния, лобелия, духобали петуния, сальвия ва бошқалар шулар жумласидандир. Учинчи гуруҳ ўсимликларини очиқ ерга экиш тавсия қилинмайди, яхшиси уларнинг кўчатларини етиштириш маъқул. Бир йилликларни бу сингари бўлиш шартлидир. Етиштириш жойи, об-ҳаво шароитларига кўра гуллаш ва пишиш муддатлари ўзгаради. 3. Бир йиллик гулли ўсимликларнинг қисқача таърифи – бир йиллик гулли ўсимликлари қуйидагилар жуда кенг тарқалган. Агератум, долгоцветка – биологик хусусияти бўйича кўп йиллик ўсимлик, аммо бир йиллик сифатида қўлланилади. Қўқонгуллилар оиласига мансуб. Марказий Америкадан келтирилган. Нав таркиби унча катта эмас, турлари 30 тача. Мексика агератуми энг кўп тарқалган. Унинг тупи ихчам, баландлиги 20-35 см дан юқорироқ ҳам бўлиши мумкин. Барглари чўзиқроқ тўмтоқ. Гулчалари майда, диаметри 0,4-0,6 см кўпгулга йиғилган, гулбарглари тахминан шарсимон ёки зонтик кўринишидадир. Барча

гулбарглар тупнинг юқори қисмида жойлашган. Ранги оқ, зангори кўк ва зангори бинафша. Сўнгги ранг гулчиликда алоҳида қимматга эгадир, чунки бундай ранг ўсимликлар орасида камдир. Июннинг иккинчи ярмидан то совуқ тушгунча гуллайди. Гуллаб сўлиган гулбарглар ўсимликнинг манзарали кўринишига зарар етказмайди. Ўсимлик уруғдан кўпайтирилади ва айрим ҳолларда бир текис кўчатлар олиш учун қаламча билан ҳам кўпайтирилади. Март ойида ҳар бир ўсимликдан 20-30 та қаламча кесиб олинади. 18-22 0 да қаламчалар тез илдиз отади. Уруғларни бевосита очиқ ерга экишда, бир текис ўсимликлар олиш жуда қийин. Уруғлар феврал бошида яшикларга сепилади. Кўчатлар яшикка 200донадан кўчириб экилади. Улар очиқ ерга совуқлар тугаганда, яъни апрел бошларида экилади, чунки у енгил совуқларга ҳам чидамсиз. Экишда ўсимликларнинг орасидаги масофа навига кўра 15 дан 20 см гача бўлади. Ўсимлик тупроққа талабчан эмас, озуқали, нордон бўлмаган тупроқларда янги гўнг солмаси ҳам яхши ўсаверади. Очиқ, қуёшли жойларни севади. Алоҳида парваришга муҳтож эмас. Агератумни кесгандан кейин, ҳошияли ўсимлик сифатида экиш учун, айрим ҳолларда эса гултувакларга, яшикларга ва айвонларга экиш учун ҳам ишлатилади. Антирринум, шер оғиз – биологик хусусиятга кўра кўп йиллик ўсимлик, лекин ўрта минтақада бир йиллик, Қрим ва Кавказнинг Қора денгиз соҳилларида эса икки йиллик ўсимлик сифатида ишлатилади. Жанубий Европа ва шимолий Африкадан келтирилган 400 га яқин навлари маълум. Пастак, тупининг баландлиги 15 дан 25 гача, ўрта бўйли – 35 дан 50 см гача (энг кўп тарқалган) ва баланд бўйли – 55 дан 90 см гачабўлади. Баланд бўйли нав тупи устун сифат бўлади. Оч-яшил пояларнинг асоси кузга бориб ёғочлашади. Барглари йирик эмас, тўқ яшил рангда, ингичкадир. Гуллари попукка йиғилган. Тўлиқ гуллаш даврида гулли қисми ўсимлик баландлигининг тахминан ярмисини ташкил қилади. Гулларнинг ранги тоза, ёрқин, хилма-хил, яъни оқ, сариқ, олвон ранг, пушти, қизил ва турли ранг аралашмали. Май ойи охиридан ноябр ойигача гуллайди. Сўлиган гуллар

ўсимлик манзарасига бир-мунча таъсир кўрсатмайди, шунинг учун гуллагандан сўнг марказий поя олиб ташланаи. Феврал ойида уруғларни яшикларга сепиш билан кўпайтирилади. Диаметри 9 см тувакларга ёки кубикларга 3 тадан кўчат шунингдек, яшикка 100 тадан ёки 1 та иссиқхона ромига 500 тадан ўсимлик кўчириб экилади. Совуқлар тугагандан сўнг, очиқ ерга ўтқазилади. Антирринум етарли даражада совуққа чидамли. Қишда ҳам экиш мумкин. Экиш учун масофалар (см ларда): баланд бўйли навлар – 50, ўрта бўйлилар – 30, пастак навлар – 20 см бўлади. Ўсимлик жой танламайди (беор), лекин чириндига бой, механик таркибига кўра ўрта тупроқларда яхши ўсади ва ривожланади. Қуёшли жойни афзал кўрсада соя жойда ҳам ўсади. Айниқса қуруқ ва иссиқ вақтда озиқлантириш ва суғориш яхши натижа беради. Айрим ҳолларда кўчатларни искана пайванд қилиш 4-5 жуфт барглари пайдо бўлгандан кейин тавсия этилади. Пастак антирринум ҳимоя ва тувак ўсимлиги сифатида ишлатилади, ўрта ва баланд бўйлиси – кесиш учун, клумбалар, рабаткалар, айвлнлар, миксбордерларда қўлланилади. сувда гул ғунчалари очилади ва 10-12 кунгача сақланади. Гулижавҳар (бархатец), тагетес – қўқонгуллилар оиласига мансуб бир йиллик ўсимлик. Марказий Америкадан келтирилган. Ўсимликнинг шундай тур ва навлари мавжудки улар баландлиги, тупининг тузилиши, гулбарглари шакли ва ҳоказолар бўйича фарқи катта. Ўсимлик баландлиги 15 дан 120 см гача, туплари зич ёки тарвақайлаган, поялари кучли шохланган. Гулбарглар тупнинг юқори қисмида жойлашган бўлиб, гул оёқчалари узундир. Оддий ва серяпроқдир, гулбаргларнинг диаметри 2 дан 12 см гача сариқ, олов ранг ва жигар рангларини турли тусларидаги навлари бор. Гулчиликда қуйидаги турлари экилади: тўғри гулижавҳарлар , баланд бўйли; тарвақайлаган гулижавҳарлар , шохланган, баландлиги 40-45 см оддий япроқлари кам ва серяпроқ гулбаргли; пастак гулижавҳарлар , баландлиги 15-20 см ихчам тупга эга.

Майдондан октябр ойи охиригача гуллайди. Сўлиган гулбаргларни юқори шохлардаги новдалар беркитгани учун ўсимликнинг манзаралилиги камаймайди. Ўсимлик ўзига хос ўткир ҳидга эга. Уруғларни яшиклар ёки иссиқхона ерига апрел ойи бошларида экиш билан кўпайтирилади. Яшикларга, иссиқхона ва кўчатзор ерларига кўчириб ўтқазилади. Очиқ ерга баҳорги совуқлар тугагандан сўнг апрел ойининг биринчи ўн кунлигида экилади. Ўсимликлар орасидаги масофалар (см. ларда): баланд бўйлилар учун-50, ўрта бўйлилар-30, пастаклар учун-20. Улар жуда тез ўсади. Тупроққа талабчан эмас, лекин енгил ва нам тупроқлар мақсадга мувофиқдир. Очиқ, қуёш яхши тушадиган иссиқ майдонларни афзал кўради, лекин арим сояда ҳам ўсиб гуллай олади. Парваришга муҳтож, аммо намлик камчилигида уларнинг манзаралилиги деярли пасаймайди. Пастаклари- ҳимоялаш учун клумбалар, гуруҳлар ва тувак ўсимлиги сифатида, ўрта бўйлилари-кесиш учун рабаткалар ва даҳаларда экиш учун, баланд бўйлилари-рабаткалар, даҳалар, гузарлар ва кесиш учун қўлланилади. Сальвия, шалфей (маврак) – биологик хусусиятига кўра кўп йиллик ўсимлик, аммо бир йиллик сифатида ҳам ишлатилади, ярим бута. Жанубий Америкадан келтирилган. Манзарали брғдорчиликда ялтироқ шалфей, қизил шалфей, доривор шалфей, адир шалфейи, кумуш ранг шалфейлар кенг тарқалган. Энг кўпи я л т и р о қ ш а л ф е й д и р. Ўсимликнинг баландлиги 40 дан 80 см гача, тупи зич, ихчам. Барглари оч яшил рангда кичик, тухумсимон. Йирик бошларга йиғилган, гуллар туп баландлигининг 1/2-1/3 қисмини ташкил қилади. Гуллари оқ, пушти, қизил бинафша рангда, аммо, айниқса, ёрқин қизил рангдаги гулли навлар юқорибаҳоланади. Май ойида совуқ тушгунча гуллайди. Ўсимликлар 9-12 0 даражали уруғ иссиқхонадаги тувакларга экилганда, гуллашини узайтириш мумкин. Сўлиган гуллар ўсимлик манзарасини бузади. Асосан уруғдан айрим ҳоллардагина қаламча билан кўпайтирилади. Охирги ҳолда кузда совуқ тушгунча яхши, ихчам соғлом кўчатлар танланади, кавлаб олиниб, диаметр 11 см ли тувакларга экилади ва ёруғ, салқин иссиқхоналарда сақланади. Март ойида қаламча

қилинади. Илдиз отган қаламчалар диаметри 7 см ли тувакларга кўчирилади. Уруғ феврал ойи охирида егил озуқали тупроққа сепилади, кўчатларни диаметри 7 см ли тувакларга 1 тадан кўчириб экилади. Очиқ ерга ма й ойи бошларида экилади, орасидаги масофа эса 20-25 см бўлади. Ўсимлик очиқ, иссиқ қуёшли ер майдонларида юмшатилган унумдор тупроқларда яхши ўсади ва гуллайди. Ярим сояга чидамли. Ўсимликни нам, чириндига бой тупроқларга экиш мумкин эмас, бу ҳолда сальвия яхши ўсади, лекин кучсиз гуллайди. Клумбалар, рабаткалар, массивлар, гулдонлар, айвонларда экиш учун ҳамда тувак ўсимлиги сифатида ишлатилади. 1. Икки йиллик гулли ўсимликлар ва уларнинг қисқача таърифи. Гулли ўсимликлар етиштиришнинг иккинчи йилида манзарали ўсимликка икки йиллик ўсимлик деб аталади, яъни икки йилик ўсимликларни уруғи баҳорда ёки ёз бошларида экилиб кейинги йили гулловчи ўсимликлар киради. Шундай қилиб биринчи йил ўсимликларда илдиз олди барглари, иккинчи йили эса гулпоялари, гулар ва уруғлар ривожланади. Деярли барча икки йилликлар кўп йиллик ўсимликлардир, аммо учинчи ва кейинги йилларда вегетация давом этса ҳам туплари палапартиш, гуллари ва гулбарглари майда бўлади, ҳамда ўзининг манзарали кўринишини йўқотади. Икки йилликларни асосан март апрел ойларида яшиклар, иссиқхоналар, кўчатзорлар ёки очиқ ернинг жўякларга экилади. Бир йилликлари сингари янги жойга кўчириб кўчат қилинади. Доимий жойга ёки заҳирадаги жўякларга улар май июн ойларида экилади. Айрим ҳолларда виола сингари незабудка, маргариткалар ҳам эрта баҳорда гуллаши учун октябрда экилади. Ҳаётининг иккинчи йилида парвариш – тупроқни юмшатиш, ўташ, суғориш ва озиқлантиришда зарурий ҳолларда каноп ипларга тортиш ва қуриган гулларни кесишдан иборатдир. Иккинчи вегетация даврида икки марта 10 литр сувда 15 г аммиакли селитра 30 г, суперфосфат ва 8-10 г, калий хлор қўшган ҳолда (2-3 м 2 кўкаламзорлаштириш майдони) озиқлантиради. Икки йиллик ўсимликлар

гулзорларни баҳорги безашда ишлатилади, чиннигул, насперстянка, ўрта қўнғироқгул кабилар. Кўпгина икки йиллик ўсимликларни эрта баҳорда тезлаштириб етиштириш учун қўллаш мумкинКенг тарқалган икки йиллик ўсимликлар. Виола, уч рангли бинафша, анютанинг кўзлари – биологик хусусиятларига кўра кўп йиллик ўсимлик, лекин манзарали боғдорчиликда икки йиллик, айрим ҳолларда эса бир йиллик сифатида ишлатилади. Бинафшагуллилар оиласига мансуб. Европа ва Осиёда тарқалган 45 га яқин турлари маълум. Виоланинг боғ шакллари-уч рангли бинафша ва айрим бошқа турларини гибридлаш ва танлаш натижасида келиб чиққан. Виола – маълум дарада кенг тарқалган, эрта ва узоқ гулловчи, жуда ажойиб рангли ўсимликдир. Ўсимликларнинг қуйидагича гуруҳлари мавжуд: 1) эрта гулловчи, 2) ўрта гулли, 3) йирик гулли. Поялар шохли, баландлиги 20 – 30 см, барглари яшил юмалоқ ясси, нотекис шаклда, ҳажми 4 см дан 10 см гача ва ундан каттароқ. Оқ, сариқ, зангори, кўк, бинафша рангда. Ранги одатда ола-була бўлиб, бир – бирига ўхшаш уч хил тусли, кичик сонли навларда эса бир хил бўлади. Ҳар бир гул 6-8 кун гуллайди. Ўсимлик экилган муддатга қараб, эрта баҳорда ёки бутун ёз давомида гуллайди. Ёз иссиғи бошланиши билан, кузда экилган ўсимлик гуллари майдалашади ва манзараси йўқолади. Қишда ва баҳорда экилган ўсимликлар ўз манзарасини бутун ёз давомида сақлайди. Алоҳида сўлиган гуллар билан ўсимликнинг манзаравий кўриниши пасаймайди. Уруғдан кўпайтирилади. Эрта баҳорда гуллаши учун уруғ кўчатзорлар ёки салқин иссиқхоналарга сепилади ва бошқа жойга кўчириб ўтқазилади. Август- сенябр ойлари бошида доимий жойига кўчирилади. Ёзда ва эрта кузда гуллаши учун уруғ январда сепилади. Яшикларга кўчат қилинади. Апрел ойида 20х10-15 см. оралиқда доимий жойига экилади. Гренадин чиннигули – биологик хусусиятига кўра кўп йиллик ўсимлик, аммо манзарали боғдорчиликда икки йиллик ўсимлик сифатида фойдаланилади. Голландия чиннигули гуруҳига киради. Чиннигуллилар

оиласига мансуб. Жанубий Европадан келтирилган. Поялари тўғри, баландлиги 25 дан 70 см гача, кучли тарвақайлаб кетгунича туплари тик туради. Барглари яшил рангда, гулларининг ўлчамлари 3 дан 6 см гача, 1 та гулбандида 3 дан 8 та гача бўлади. Ранги хилма-хил – оқ, сариқ, пушти, қизил, бинафша. Бир хил тусда ҳам, ола – була (кам) ҳам бўлади. Гуллари оддийдан кучли серяпроққача бўлади, охиргиси, қоида бўйича уруғ бермайди. Ўткир ёқимли ҳидга эга. Май ойи охиридан август ойи бошигача гуллайди. Кўп гуллагандан сўнг ўзининг манзарали кўринишини йўқотади. Уруғдан, айрим ҳолларда қаламчалардан кўпайтирилади. Уруғларини экишда, туслари ва япроқларитурлича бўлган авлодлар олинади. Март ойининг охири апрел ойининг бошларида, айрим ҳолларда май ойида экилади. Кўчатлар 7-9 куни униб чиқади. Яшиклар, совуқ иссиқхоналар ёки кўчатзорларга кўчириб кўчат қилинади. Июн ойида доимий жойига экилади. Ўсимликлар орасидаги масофа 20-25 см. бўлади. Экилган йили калта, кучли шохланган новдали туп қилиб шакллантирилади. Очиқ, қуёшли жойларда, унумдор, қумоқ тупроқларда яхши ўсади ва гуллайди. Нам тупроқда ва совуқда касалланади. Ўсимликлар қиш олдидан сичқонларга қарши ишлатиладиган заҳарли химикатлар (ТМТД ва бошқалар) билан дориланади ва қорақарағайнинг кесилган шохлари билан беркитилади. Шу мақсадда чиннигул томорқасининг атрофи қишда қор билан беркитиб зичланади. Қиш давомида чиннигул чириши мумкин. Қиш тугаганда қуёшдан куймаслиги учун шохларини эрта олиб ташламслик керак. Шохлар булутли ҳавода олиб ташланади. Асосан кесишга, айрим ҳолларда майсазорларда ва миксбордерларда ишлатилади. Турк чиннигули, гулпопук – биологик хусусиятларига кўра чиннигуллилар оиласига мансуб кўп йиллик ўсимлик, аммо манзарали боғдорчиликда икки йиллик ўсимлик сифатида ишлатилади. Жанубий Европадан келтирилган. Тупларининг бўйи 35-50 см. гача етади, экилган йили барглар тўплами ҳосил бўлади. Гуллари оддий, айрим ҳолларда серяпроқ, диаметри 1,5-2,5 см., четлари майда тишли, кўп гулли гулбаргларга

йиғилган, унинг диаметри 10-15 см. ранги оқ, тўқ –қизил, бир тусли ва ола- була. Май-июн ойларида гуллайди. Гуллагандан сўнг ўсимлик ўз кўринишини йўқотади. Апрел ойида уруғни сепиш йўли билан кўпайтирилади. Салқин иссиқхоналар ва кўчатзорларга кўчириб кўчат қилинади. Август ойида доимий жойига экилади. Айрим ҳоллардагина ёзда ёки кузда очиқ ерга экилади. Қаламча билан ҳам кўпайтириш мумкин. Экиш даврида ёки ягоналангандан сўнг ўсимликлар орасидаги масофа 25-30 см бўлиши лозим. Қуёшли жойларда, қумоқ ўғитланган тупроқда яхши ўсади ва гуллайди. Парваришни севади. Қишда ўсимлик қорақарағай шохлари билан беркитилади. Асосан кесишга, айрим ҳолларда гулдонларга солиш учун ишлатилади. Мальва, (гулхайри) штокроза – гулхайрилар оиласига мансуб кўп йиллик ўсимлик бўлиб, икки йиллик ўсимлик сифатида экилади. Ўрта Ер денгизи мамлакатлари ва Осиёдан келтирилган. Поялари тўғри, баландлиги 2-2,5 м гача боради. Барглари жуда йирик, юраксимон шаклда. Ўсимликнинг бутун танаси барг билан қопланган бўлиб гулларининг диаметри 8-12 см гача, марказий ўқда жойлашган, оддий ва серяпроқ, ранги оқ, тўқ қизил, июн ойидан сенябр ойигача гуллайди. Гуллари тўкилгач ўз манзарасини йўқотади. Уруғи апрел ойида сепилиб кўпайтирилади. Иссиқхона ёки кўчатзорларга кўчириб экилади. Август ойида кўчатлар доимий жойига, ораси 40-60 см гача масофада экилади. Ўсимлик қуёш яхши тушадиган жойларда, чуқур ковланган, унумдор тупроқли ерларда яхши ривожланиб чиройми манзара ҳосил қилади. Қурғоқчиликка чидамли, кўчатлар ўсиши билан каноп ипга тортилади. Қишда музламаслиги учун қуруқ барглар билан беркитиш лозим. Гуруҳларда, миксбордерларда ва деворлар четларида экилади.

Адабиётлар : 1. Бўриев Ҳ.Ч., Абдураҳмонов Л.А., Джананбекова А.Т. Гулчилик. Т., « Меҳнат » , 1999 . 2. Вакуленко В.В., Зайцева Е.Н., Клевинская Т.М. и др. Справочник цветовода. М . , « Колос » , 1996. 3. Абдураҳмонов Л.Т. Гулчилик. (Маъруза матнлари) Т . , 2000 . 4. Джананбекова А.Т. Цветоводство (Текст лекци й ) Т . , 2000. 5. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., Ўзбекистон, 1995. 6. Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида”ги қонуни. Т., 1997. 7. Ўзбекистон Республикасининг “Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури” тўғрисидаги қонуни. Т., 1997. 8. Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори “Мева-сабзавотчилик ва узумчилик соҳасини ислоҳ қилиш бўйича ташкилий чора-тадбирлар тўғрисида” қарори. ПФ-3709-Фармони. // Халқ сўзи – 2006 йил 11 январ. 9. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида экиш учун тавсия этилган қишлоқ хўжалик экинлари Давлат Реестри. Т., 2006. 10. Чувикова А.А., Потапов С.П. и др. Учебная книга цветовода. Москва « Колос » , 1974 . 11. Чувикова А.А., Потапов С.П. Практикум по цветоводству. Москва, « Колос » , 1984. 12. Б ы лов В.Н., Михайлов Н.Л., Сурина В.И. Роз ы . Итоги интродукции. М . , « Наука » , 1988. 13. Зиновьева Н.Ф. Комнатное цветоводство. Т., « Меҳнат » , 1988 . 14. Кияткин А.К. Цвет ы Узбекистана. Т . , « Мехнат » , 1978 .

Похожие

Кўп йиллик гулли ўсимликларни етиштириш технологияси

Гулли ва манзарали ўсимликларни ёпиқ (оранжерия) ерларда ўстириш технологияси

Гулли ва манзарали ўсимликларни ёпиқ (оранжерия) ерларда ўстириш технологияси

Манзарали ва гулли ўсимликларни вегетатив кўпайтириш

Гулли ва манзарали ўсимликларни очиқ ерларда ўстириш агротехникаси