Жамоатчилик фикри ва ахборот хавфсизлиги - Психология - Рефераты

Жамоатчилик фикри ва ахборот хавфсизлиги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

www.arxiv.uz Режа : 1. Жамоатчилик фикрини ўрганишнинг аҳамияти. 2. Жамоатчилик фикри ва унинг жамият ижтимоий ҳаётидаги ўрни . 3. Жамоатчилик фикрини ўрганиш ва ижтимоий фикрни шакллантириш механизми .

www.arxiv.uz Ахборот хавфсизлигини таъминлаш масаласи бугунги кунда фавқулодда муҳим аҳмиятга эгадир. Ахборот хавфсизлигини самарали таъминлаш эса жамоатчилик фикри фенонемини чуқур англашни тақозо этади. Жамоатчилик фикрини ўрганиш эҳтиёжи эса бир томондан, давлат ва жамият тузилмаларининг демократия тамойилларига нечоғли асосланишига, иккинчи томонда эса мавжуд эмпирик манбаларни илмий аналитик мушохадалаш, назарий қайта ишлаш, сентизлаш ҳолатларига бевосита боғлиқ, ҳолда шаклланади. Ана шу икки жихатлардан бирор бири бўлмаса жамоатчилик фикрини ўрганиш ҳам уни демократик услубларда шакллантириш ҳам самарали кечмайди. Жамоатчилик фикри ижтимоий онгдан ҳам давлат ёхуд тузумнинг директив қарашларидан ҳам, ёки алохида шахс фикр-қарашларидан ҳам фарқ қилади. Жамоатчилик фикри ижтимоий онгнинг ҳосиласи, жамият турли табақаларининг фикр-қарашлари, муносабатларининг реал ва умумлашма ифодасидир. Жамоатчилик фикри муайян ижтимоий-сиёсийҳолат, турмуш тарзи, иқтисодий ўзгаришлар ҳусусида умумий ёки бир неча хил муносабатларга, мавжуд холатларнинг Келиб чиқиш сабаблари, харакатлантирувчи кучлари, муаммонинг ечимига хилоф бўлаётган омиллар борасида эса мутлақо қарама-қарши ҳамда ўзгарувчан қарашларга эга бўлади.Жамоатчилик фикрининг тез ўзгарувчан табиати ҳам уни ижтимоий онгнинг фаол қисми сифатида характерлайди. Айни чоғда, жамоатчилик фикрининг ўзгарувчанлик табиатига таъсир ўтказиш уни муайян меъёрларда ушлаб тура олиш ҳамда мақсадли шакллантириш давлат, жамият хавфсизлиги ва барқарорлигини таъминлаш кафолати ҳам саналади. Мамлакатда амалга оширилаётган барча ислоҳотлар, мақсадли ижтимоий ўзгаришлар, янгиланишлар жараёни жамоатчилик фикрида намоён бўлади. Шу боисдан, жамоатчилик фикрини хаотик асосларда, ёхуд инерцион тарзда шаклланишига йўл қўйиш кутилмаган натижаларга олиб келиши

www.arxiv.uz мумкин.Тарихда собиқ шўролар ҳукуматининг сўнги ледирлари томонидан амалга оширмоқчи бўлган қатор лойихалар, ижтимоий ўзгаришлар ислохотининг инқирозга юз тутганлиги фикримизнинг далили бўла олади. (масалан, қайта қуриш дастурини амалга ошириш орқали собиқ сиёсий тузим асосларини мустахкамлашга уриниш, Сибир дарёларни буриш, англанган эхтиёжларини шакллантириш, алкоголизмга қарши кураш харакатлари ва ҳ,к) Шу боисдан ҳам, ислохотларни амалга ошириш жараёнларини жамоатчилик фикрида қандай намоён бўлаётганлиги, уни қандай шакллантириш, оммани янгиланишлар рухида тарбиялаш ва энг мухим жихатлардан бири бўлган ахборот хавфсизлигини таъминлаш масалалари юртбошимизнинг диққат-эътиборида бўлиб келаётганлиги бежиз эмас. Яқин ўтмишимиздан маълумки, шўролар даврида жамоатчилик фикрига хукуматнинг ҳеч қандай эътирозларга ўрин қолдирмайдиган директив кўрсатмалари, махсус сиёсий-назарий йўналишлар орқали узлуксиз равишда таъсир ўтказилиб келинар эди. Бунинг учун эса ўзига хос икки босқичли таъсир услуби амалга оширилар эди. Биринчи босқичда вертикал таъсир услуби, яъни энг юқоридан энг қуйи буғинларгача давлат томонидан режалаштирилган хукмрон фикр тазйиқи тизимий тартибларда мукаммал дастурлар асосида амалга оширилса, иккинчи босқичда горизонтал таъсир услублари ишга туширилиб, ишлаб чиқариш корхоналари, таълим тизими муассасалари, жамоат ташкилотларида «буюртма » қилинган сиёсий фикр ижтимоий қатламлар онгига мунтазам равишда сингдирилар эди.Ана шу механизмни ҳаракатга келтириш учун эса давлат тизими марказлашган партия ва турли хил ташаббус гуруҳлари ниқоби остида мунтазам равишда фаолият юритиб келар эди. Директив кўрсатмалар таъсири ва тазйиқи остида сиёсий ва маънавий забун бўлган ўз характерида табиий равишда ялпи тазйиқдан ҳимоя стандартларини шакллантирган эди.

www.arxiv.uz Бугунги кунда ана шу услубда, яъни жамоатчилик фикрига режавий тарзда бевосита таъсир ўтказиш амалиёти Хитой, Шимолий Корея, Куба, Ироқ сингари мамлакатларда сақланиб турибди. Аммо, ривожланган Ғарб ва Шарқ мамлакатларида жамоатчилик фикрининг билвосита услублари кенг қўлланилиб келмоқда.Бу услуб демократия тамойилларига асосланган бўлиб, асосан оммавий ахборот воситалари, реклама, норасмий лидерлар таъсири, шоу дастурлар ва бошқа омиллар воситасида амалга оширалади. Фуқаровий жамиятда инсоннинг ўз салохиятларини юзага чиқазиш ҳамда ўз-ўзини ҳимоялаш эҳтиёжи учун табиий равишда муайян ижтимоий- сиёсий гуруҳларга аъзо бўлиши тақозо этилади. Бу эса инсонга ўзи аъзо бўлган жамият, партия орқали ташқи воқеликка ижтимоий таъсир этиш имкониятини ҳам юзага келтиради.Ривожланган мамлакатларда жамоатчилик фикрини шакллантиришнинг умумий (оммавий ахборот воситалари, телевидения, реклама, шоу дастурлар) ва горизонтал (жамоат ташкилотлар, оила, норасмий лидерлар, корхоналар, партиялар) йўналишлари амал қилиб келади. Айни вақтда таъкидлаш жоизки, ахборот хавфсизлигини таъминлаш ниқоби остида ахборот хуружини глобаллаштиришга интилишдан иборат шовинистик харакат ҳам авж олидирмоқда. Масалан, жамоатчилик фикрини бошқариш деб номланувчи (Publice Relation) тизими орқали Америка Қўшма Штатларида жамоатчилик фикрини махсус шакллантириш борасида 200.000 кишидан кўпроқ киши доимий фаолият юритиб келади. Биргина АҚШ мудофаа вазирлиги фаолияти тарғиб этиш бўйича 15.000 мутахассис ишлайди. Худди шундай тизим Англия, Франция, Италияда ҳам мавжуд бўлиб, бу мамлкатларда берилаётган ахборотларнинг таъсири, уларнинг ахолининг турли қатламлари орасида ижтимоийлашуви кўламларини ўрганишга ихтисослашган социолог-психолог штаталари амал қилиб келади. Мисол учун, Рено заводининг, Париждаги илмий лойихалаш ва моделлаштириш маркази ( марказда 2,5 минг киши фаолият юритади) да 35 кишидан иборат социолог ва психологлар гуруҳи доимий иш олиб боради. Шунга ўхшаш

www.arxiv.uz мисолларни бошқа кўплаб йирик мамлакатлар ахборот индустрияси иш тажрибаси орқали ҳам кўрсатиш мумкин. Ахборот интевенциясининг бугунги моҳияти тоталитар тузум давридаги давлат ва хукмрон партиянинг директив кўрсатмаларини аҳоли онгига тазйиқи сингдириш услубидан фарқ қилади.Бугунги кунда ахборот тазйиқи Асосан, билвосита услублар орқали, яъни, санъат ва маданият , дин, саноат махсулотлари, таълим тизими орқали амалга оширилмоқда. Ахборот хуружларига қарши кураш жамоатчилик фикри социологияси фанини ривожлантиршни тақозо этади. Ўзбекистонда истиқлол йилларининг илк даврлариданоқ жамоатчилик фикрини ўрганиш ва ана шу реал эҳтиёжлар асосида хақлнинг маънавий сарчашмалри булоқини очиш, ўзлигини намоён этиш имкониятларини тиклаш борасида муҳим қадамлар қуйилди. Биринчидан, ана шу ижтимоий жараёнини ҳам назарий ҳам амалий ўрганишга мутасадди бўлган социология соҳасининг илмий-педагогик асослари таркиб топтирилди. Ўнлаб ўқув-услубий адабиётлар, монографилар, илмий тўпламлар нашрдан чиқазилди. Иккинчидан социология фанининг илмий-назарий потенциали таркиб топтирилди. Ҳозирги пайтда Республикамизда 3 та социология фанлари доктори ва 6та фан номзоди фаолият юритмоқда. Учинчидан, жамиятнинг турли табақалари орасида ижтимоий фикрни ўрганишга ихтисослашган профессионал нодавлатлар тизими шаклланади. Биргина “Ижтимоий фикр” жамоатчилик фикрини ўрганиш марказида ўтган беш йил мобайнида 103 та махсус социологик сўровлар ўтказилиб 130 мингдан зиёдроқ киши тадқиқотларга жалб этилди.Агар мамлакатимиздаги ўнлаб ихтисослашаган социологик марказлар, ташкилотларнинг мустақил равишда ўтказувчи сўровлшарига ялпи жалб этилган ахоли сони тахмин этилса, бу рақам бир неча юз мингдан ошиб кетади. Ўзбекистонда жамоатчилик фикрини ёйиш орқали ахборот хавфсизлигини таъминлаш ҳолатини умумий бахолайдиган бўлсак, бу

www.arxiv.uz жараён бугунги кунда ўзининг фаол шаклланиш босқичида эканлигига амин бўламиз. Хўш, шаклланиш босқичидан ўтиш ҳолатида қандай сабоқларга социология фани ўз эътиборони қаратиши лозим? Биринчидан, ахзборот хавфсизлигини таъминлаш ишларининг тизимий ҳолатда эмаслиги, социологи рилмаганлиги яъни ахборотга бўлган ижтимоий эхтиёжлар негизида аниқланган фикр-хулосаларнинг тегишли давлат ва нодавлат ташкилотларнинг амалий харакат дастурларига жорий этилмаслиги, иккинчидан, тадқиқотларнинг етарли профессионал билим ва махоратга эга бўлмасдан ўтказишнинг одатий ҳолга айланганлиги жиддий муаммоларлардан саналади.Мисол учун, мамлакатимиздаги жамоатчилик фикрини ўрганишга ихтисослашган «Ижтимоий фикр» марказидан бошқа бирор бир социологик тадқиқот ўтказувчи ташкилотга социология фани бўйича ихтисослашаган, мутахассис социолог олимлар ишламайди. Учинчидан, ўтказилган сўров натижалари турли ахборот воситалари, радио ва телевидения орқали халққа етказилмасдан оммалаштирмай келинмоқда. Бунинг оқибатида эса жамоатчилик фикрини ўрганиш иши ижтимоий фикрни шакллантиришдан иборат провард мақсадга хизмат қилмай келмоқда. Мамлакатимиз Президенти И.А.Каримов жамоатчилик фикри омилига жиддий эътибор қаратиб, мазкур соханинг фуқаролик жамиятини барпо этиш ва жамиятини барпо этиш ва жамиятни эркинлаштириш борасида катта имкониятлари мавжудлигини бир неча бор таъкидлаганликлари бежиз эмас. Айниқса, жамоатчилик фикрини мақсадли шакллантириш, ахоли турли табақалари онгини эзгулик ғоялари рухида тарбиялаш, маънавият, маърифат, одоб-ахлоқ тамойилларини устувор мавқеларга кўтаришда социологиянинг аҳамиятига бежиз урғу берилмади. Жамоатчилик фикри масаласида ўз қарашларинг илгари сурган профессор С.Жураев мазкур масаланинг бенихоя муҳимлигини чуқур асослаб беради. («Халқ сўзи»2002 йил, 19-Октябрь сони ) Айни чоғда

www.arxiv.uz профессор С.Жураев “жамоатчилик фикрини ўрганишни давлат даражасида ташкил этиш” таклифини илгари суради-ки, бизнингча бундай ёндашув бахсли ҳисобланади.Негаки, ошкоралик ва демократия шароитида жамоатчилик фикрини ўрганишни фақат давлат маъсуллиги доирасига кўчирилиши бу жараённинг эркинлигини бўлиши мумкин. Шу ўринда давлатнинг ўрни қандай бўлади, деган ҳақли савол туғилиши табиийдир.Давлат ошкоралик ва демократия шароитида фуқаровий жамият эркинлигини таъминлаш гранти сифатида намоён бўлади. Бу жараёнларда давлатнинг иштироки фақат ташкилий-хуқуқий, техникавий, моддий шароитларни таъминлашга кўмаклашиш билан чегараланади.Жамоатчилик фикрини ўрганиш ишларини эса нодавлат жамоат ташкилотлари, партиялар, илмий муассасалар, социологик марказлар бевосита, тўғридан-тўғри амалга ошириб борадилар. Хўш, бугунги кунда мамлакатимизда ижтимоий фикрни мақсадли шакллантириш, ахборот хавфсизлигини таъминлаш борасида қандай потенциалларимиз мавжуд? Ҳозирги кунда Республикамизда 507 та газета ва 157 та журнал рўйхати олинган. Пойтахтимизда 5 та телеканал 30дан ортиқ тахририят орқали кўрсатувлар тайёрланмоқда. Вилоятларда 10 та телестудия фаолият юритмоқда. Бундан ташқари, мамлакатимизнинг бутун худудлари билан тўла қамраб олинган. Юртимизда 37 та радио маҳсулотлар тарқатувчи марказлар куну-тун иш олиб бормоқда. Айни чоғда Ўзбекистонда ўрта ва махсус таълим тизимида 300 мингдан ортиқроқ ўқитувчи педагоглар 300 зиёдроқ инженерлар ҳамда олий маълумотли қишлоқ хўжалик мутахассисларидан иборат зиёлилар армияси мавжуддир. Шунингдек мамлакатимизда 12 минг кишидан иборат олий ва ўрта махсус маълумотга эга бўлган мадани-маърифий соха ходимлари фаолият юритмоқдалар. Барча вилоят ва туман ҳокимликлари қошида “Маънавий ва маърифат” марказлари ишлаб турибди.

www.arxiv.uz Хўш, ана шундай потенциалдан қандай фойдаланмоқда.Таассуфки, мазкур имкониятлардан фойдаланиш холати талаб даражасида эмас. Масалан, Республикадаги 6 минг клуб ва маданият уйлари, 17 минг кутубхона, 320 та маданият ва истирохат боғларида ишловчи ўн минглаб малакали зиёлилар жамоатчилик фикрини шакллантиришга фаол фаол хизмат қилишлари керак эди. Маданият вазирлиги тасарруфидаги мазкур ташкилотлар, ҳамиша ҳам туманлардаги маънавият ва маърифат марказлари билан бақамти, уйғун хаккорликда фаолият юритмаётирлар. Шундай қилиб жамоатчилик фикрини шакллантирувчи маънавият марказларида мутахассис кадрлар, социологлар, бино, маблағ кам бўлгани холда юзлаб туманлардаги маданият уйлари, клублар аҳоли онгида мунтазам шакллантирилиши зарур бўлган маънавий маҳсулотни қаердан олишни билмайдилар. Жойлардаги маданий-маърифий муассасалар фаолияти оммага фақат санъат жанрларини тарғиб этиш, ёшларни бадиий хаваскорлик ишларига жалб этиш билан чекланиб келмоқда. Маълумки, клуб муассасалри, телевидиние ёки газеталардан фарқ қилиб, конкрет аудитория, реал аҳоли гуруҳлари ўртасида бевосита иш олиб бориш имкониятларига эгадир. Аслида улар аҳоли билан жонли, юзма-юз мулоқатга киришиш, мафкуравий таъсир кўрсатиш имкониятларига кўра бошқа ижтимоий таъсир омилларидан устунроқ мавқега эгадирлар. Бу биринчи муаммо. Иккинчи катта муаммо-бу ўрганилган ижтимоий воқелик, жараёнлар тўғрисидаги ижтимоий фикрни оператив тарзда оммавий ахборот воситалари ҳамда телевидение орқали мунтазам равишда бериб борилмаслигидир. Социологик тадқиқотлар воситасида ўрганилган жамоатчилик фикрининг дахлсизлиги масаланинг нечоғли муҳимлигини теран англаш ва уни қадрият даражасида баҳолаш ҳам мухимдир.Маълумки,телевидение ёки бошқа оммавий ахборот воситалари социологик сўров натижаларидан телевидение ёки газета манфаатлари йўлидагина фойдаланишга интиладилар.Жамиятнинг ҳолис фикри сифатида социологик сўров натижалари минбарлари ташкил этилмаган. Учинчи муаммо жамоатчилик

www.arxiv.uz фикрини шакллантиришда миллий менталитет омилидан етарли фойдаланмай келаётганимиздир. Маълумки, ўзбеклар табиатан жамоавий халқ бўлишларига қарамай ледирнинг ибратига, раҳбарнинг, обрў- мартабали шахсларнинг намунасига қараб иш қилувчи халқ ҳисобланадилар.Жамоатчилик фикрини шакллантиришда жойлардаги обрў- эътиборли шахсларга таяниш, уларнинг рухлантирувчи потециалидан фойдаланиш имкониятига етарли даражада эътибор берилмай келинмоқда. Яна бир муаммо бу ўтказиладиган маънавий- маърифий тадбирлар аудиториясидир.Социологик кузатувлар шундан гувохлик берадики, ҳозирги пайтда маҳаллалар, туманлар ва ҳатто ишлаб чиқариш корхоналардаги маънавий-маърифий масалаларга бағишланган мажлисларда аксарият доимий қатнашувчи бир хил одамлар гуруҳи таркиб топиб қолаётганлиги ҳам эътиборга олиниш зарур. Жамоатчилик фикрини шакллантириш механизмини йўлга қўйиш мақсадларига қуйидагилар таклиф этилади; 1. мамлакатимизда жамоатчилик фикрини фақат ўрганувчи эмас, балки уни шакллантириш ишлари билан ҳам бевосита олий малакали кадрлар тайёрлаш ишларини қўйиш, жамоатчилик фикрини шакллантирувчи социологик мутахассислигини алохида таълим йўналиши сифатида жорий этиш керакдир. 2. “Истеъдод ” жамғармаси орқали Олий ўқув юртларида фаолият юритаётган прфессор ўқитувчиларни ривожланган мамлакатларда малака оширишлари, хориждаги иш тажрибаларни ўзлаштириш имкониятларини янада кенгайтириш лозим. 3. Ўзбекистон Фан ва Технологиялар қўмитаси кўмагида ахборот хавфсизлигини таъминлаш борасида жамоатчилик фикрини шакллантириш мавзуида муаллифлар жамоаси илмий тўпламини тайёрлаш ва нашр эттириш мақсадга мувофиқ бўлиб, мазкур ишга Фанлар Академиясидаги ижтимоий фанлар соҳасидаги етук олимлар, олий ўқув юртлари профессор- ўқитувчиларини жалб этиш соҳанинг ривожига хизмат қилади.

www.arxiv.uz 4. Бугунги кунда мамлакатимиздаги ахборот хавфсизлигини таъминлаш борасидаги жамоатчилик фикри ҳолатини оммага етказаётган даврий нашрларга барча ташкилот ва муассасаларни обуна қилишга эришиш ҳам муҳимдир. 5. Ахборот хавфсизлигини маданият ва санъат сохалари орқали Ўзбекистондаги минглаб клублар фаолиятини жойлардаги маънавият ва маърифат марказлари иши билан уйғунлаштирш, ягона маъмурий бошқарув тизимини йўлга қўйиш кун тартибдаги масала ҳисобланади. 6. Оммавий ахборот воситаларида социологик марказлар томонидан ўрганилган ижтимоий фикр натижаларини оператив тарзда бериб бориш аниқроғи таҳририятлар манфаатларига буйсўндирмаслик ва уларнинг мазмунини яхлитлигича, бузмасдан эълон қилиш, социологик тадқиқотлар якунларининг дахлсизлиги хусусида шартномалар имзоланиши мақсадга мувофиқ. Шунингдек оммавий ахборот воситаларида доимий эълон қилиб борилувчи “Социолог минбари” рубрикасини жорий этиш зарур. Доимий рубрика эса социологик тадқиқот натижаларини мунтазам равишда кетма- кет бериб боришни тақозо этади. Бу социологияга нисбатан реал таклиф бозорини юзага келитради. Фан ва соха ривожига кенг йўл очилади. 7. Ахборот хавфсизлигини таъминлаш учун оммавий ахборот воситаларининг юқори ва қуйи буғинлари рейтинги мониторини жорий этиш ва ва хар уч ойда холис социологик марказлар кўмагида мазкур нашрларнинг жамоатчилик фикридаги ижтимоий мавқеи даражасини аниқлаб бориш ҳамда матбуотда оммалаштириш ҳам бугунги кун талабларидан ҳисобланади. 8. Амалдаги социологик марказлар фаолиятини сифат кўрсаткичларини аниқлаш , касб маҳоратларини ошириш мақсадларида, шунингдек янги тузилувчи социологик марказларнинг ҳаётда амал қилиши учун доимий фаолият юритувчи Социология илмий-амалий Марказини тузиш ва ана шу Марказда аттестациядан ўтганидан сўнг уларга амалий фаолият учун рухсат лецинзияларини олишлари мақсадга мувофиқдир.

www.arxiv.uz 9. Социологик марказлар фаолиятини уйғунлаштириш мақсадларида уларнинг фаолиятиларини координация қилувчи “Ўзбекистон Социологлари” миллий ассоциацияни тузишга кўмаклашиш керак. 10. Ахборот ва мафкуравий хуружларга қарши фаолият юритувчи туманлар ва вилоятлар ва вилоятлар ҳокимликларида уларнинг мавжуд штатлари рўйхати доирасида социолог штатларини жорий этишни амалга ошириш жоиздир. Ахборот хавфсизлигини масаласида жамоатчилик фикрини шакллантирш жараёнларида миллий менталитетни ўзгараётган замон мантиғига мувофиқ равишда ўзгартириш масаласига ҳам алохида эътибор қаратиш лозим. Презитентимизнинг “Тафаккур” журнали бош мухарририга берган интерқьюсида, хамда “Камолот” ёшлар ижтимоий харакати мажлисида сўзлаган нутқларида ва бошқа чиқишларида ёш авлод табиатида шижоат, ташаббускорлик, янгиликка интилиш, ғайратчанлик сингари фазилатларни шакллантириш хусусида тўхталган эдилар. Бу эса миллат менталитета таркибида мустақиллик, индивидуал ривожланишга эриша билиш хусуситяларини ривожлантиршни ҳам табиий равишда тақозо эди. Ахборот хавфсизлигини таъминлаш, мафкуравий таъсирдан огоҳлик масаласида фаолият дастурларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш заруратини кун тартибига қўяди. Хуллас, мамлакатимиз Президенти халқимизни озод ва обод жамитя барпо этиш ишларига қатъий азму қарор, шижоат билан киришишга даъват этмоқда. Бунинг учун эса кўпгина масалалар ечими ўзимизга боғлиқ, эканлигини теран англамоғимиз, енг шимариб, ғайрат билан ишга киришмоғимиз лозим. к тадқиқот ўтказиш ишларининг пировард, якуний мақсадга қатъий бўйсунди

www.arxiv.uz АДАБИЁТЛАР: 1. Каримов И.А .Ўзбек халқи ҳеч қачон, ҳеч кимга қарам бўлмайди.13-жилд- Т.:Ўзбекистон.2005. 2. Концепция виртуальн ы х миров и научное познание.-СПб.:РХГИ,2000. 3. Новая технократическая волна на Западе.-М.:Прогресс, 1986. 4. Сиберт Ф.С., Питерсон Т.,Шрамм У. Чет еры теории прессы.-М.:1998. 5. Харрис Дж. Психология массовых коммуникаций.-М.: 2001. 6. Чазов А.В. Ценности как фактор формирования поитических предпочтей.Политический анализ.-СПб.: 2000.

Похожие

Очиқ ахборот тизимларида ахборот – психологик хавфсизлик фанига кириш

Оммавий ахборот воситалари ва ахборот карама–каршилиги

“Очиқ ахборот тизимларида ахборот-психологик хавфсизлик”курснинг предмети ва мақсади

Ахборот ва жамият тараққиёти

Глобаллашув, миллий маънавият ва ахборот тизимлари