Umumiy psixologiyaning predmeti va vazifalari - Психология - Рефераты

Umumiy psixologiyaning predmeti va vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

52.5 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Umumiy psixologiya fani xakida tushuncha. 2. Psixika soxasidagi turl xil karashlar . 3. Psixika bosh miya va nerv sistemasining maxsuli ekanligi. 4. Psixikaning reflektor tabiati. 5. Psixika va ong. 6. Xulosa.

www.arxiv.uz Ma`ruzaning tayanch tushunchalari: psixika, psixologiya, bilish, psixik jarayonlar, psixik xolatlar, psixik funksiyalar, psixik xodisalar, ong, filoginez, ontoginez. Xar bir fanning uz obyekti, urganadigan soxasi buladi. Masalan, zoologiya xayvonlar, ular organizmining tuzilishi, yashash sharaitini urgansa, astronomiya osmon jismilari, ularning xususiyatlarini urganadi. Psixologiya xam aloxida fan bulib, vokelikning aloxida soxasi bulgan psixik (ruxiy) xayotni urganadi. “Psixologiya” suzining uzi yunoncha p s yu x ye (rux, jon) va logos (suz, ilm) degan ikki suzdan olingan bulib, ma`nosi rux xakidagi ilm demakdir. Lekin uning bu ma`nosi xozirgi zamon psixologiyasining asl mazmunini ochib bera olmaydi Chunki xozirgi psixologiya fani psixika, uning zoxir bulishi va rivojlanish konuniyatlari xakidagi fandir (Goziyev E). Psixologiya psixik xolatlar, psixik jarayonlar va ularning mexanizmlarini urganadigan fandir (A.V.Petrovskiy). Xar birimizda mavjud bulgan sezgilar, idrok, dikkat, xotira, xayol, nutk, tafakkur, xissiyot, idora kabilar psixik jarayondir. Bulardan tashkari xar bir shaxsning uzigagina xos bulgan xususiyatlar: kizikish, xavas, šobiliyat va istedod, temperament va xarakter kabilar xam psixik jarayonlar jumlasiga kiradi. Psixik jarayonlarning umumiy yi ђ indisini bir suz bilan psixika deb yuritamiz. Psixika organik xayotning yuksak formalaridan b¢lib, u xayvonlar va insonga xosdir. Lekin xayvonlarning psixikasi inson psixikasiga nisbatan soddarok tuzilgandir. Inson psixikasi mikdor jixatidan xam, sifat jixatidan xam xayvonnikidan fark kiladi. Insondagi psixik xayot soxalari ni ќ oyat xilma- xildir. Shunga karamasdan ular bir-biri bilan chambarchas boglangan buladi. Psixologiya fanining vazifasi ana shu bo ђ lanish va munosabatlarning konuniyatlarini ochib berishdir. Bundan tashkari, Respublikamiz mustašillika erishgan xozirgi davrda inson ongidagi sarkitlarni, birinchi navbatda, sobiš kammunistik ђ oyalardan xalos šilish, bolani yangicha fikr yuritishga urgatish, uning ongiga ta`sir šilishning eng samarali yullarini k¢rsatib berish ќ am psixologiyaning vazifasidir.

www.arxiv.uz Psixologiya kadimiy fanlardan b¢lib, u bundan 2,5 ming yil ilgari paydo b ¢lgan. Kadimgi grek filosoflaridan Geroklit ( e.o. 530-470) Demokrit (e.o.460-370), Gippokrat ( e.o.VI asr), Sokrat (e.o.459- 399), Platon (e.o.428-348) ning asarlaridayok kishining joni va ruxiy xayoti tugrisida juda k¢p va xilma-xil fikrlar bayon kilinganini kuramiz. Inson ruxiy ќ ayoti ќ ašidagi ayrim fikrlarni kadimgi xitoy va xind mutafakkirlarining asarlarida ќ am uchiratish mumkin. Lekin inson psixikasi xakidagi muntazam ta`limotni birinchi marta yunon filosofi Aristotel (Arastu) (e.o.384- 322 y) yaratgan. U “Jon xašida» degan asarida psixika xašida batafsil t ¢xtalib, uning k¢pgina tomonlarini tushuntirishga xarakat šilgan. Shu bilan birga, uzidan oldingi olimlarning fikrlariga tarixiy sharx bergan. Shuning uchun ќ am u psixologiyaning «otasi» xisoblanadi. Psixik jarayonlar miyaning aloxida xossasi b¢lib, fakat miyaning faoliyatiga bo ђ liš xolda ruy beradi. Odam bosh miyasi yuksak darajada tashkil topgan materiya b¢lib, psixika esa ana shu materiyaning maxsuli, uning funksiyasidir. Psixik xodisalarning šanday ruy berishini bilish uchun uning moddiy asosi – nerv sistemasiga boglangan ќ olda ¢rganish kerak, Chunki insondagi barcha psixik jarayonlar bosh miya va nerv sistemasi faoliyatining natijasidir. Xech šanday psixik protsessning uz-uzicha xosil bulishi mumkin emas, psixika fakat u yoki bu š¢z ђ ovchining miyaga ta`siri tufayligina vujudga keladi. Psixikaning boshlanishi šœz ђ ovchining ta`siri bœlsa, uning oxirgi natijasi organizmning šœz ђ ovchiga javobidir. Ќ ar šanday psixik faoliyat miyaning aks ettiruvchi, reflektor faoliyatidangina iboratdir Ma`lumki, psixika va ong birdaniga paydo bulmagan, balki uzok tarixiy evolyutsiya natijasida shakllanib, usib, takomillashib

www.arxiv.uz borgan. Dastlab yerda xayot paydo bulganda bir xujayrali xayvonlar vujudga kelgan. Ularga psixik protsesslardan seskanuvchanlik xos bulgan. Sekin – asta uzok evolyutsiya natijasida xayvonlarning takomillashib borishi natijasida ularning nerv sistemasi va bosh miyasi xam usgan. Miyaning rivojlanishi esa turli psixik protsesslarni vujudga keltirgan. Inson psixikasining tarakkiyoti filoginez va ontoginezni boshidan kechiradi. Filoginez shuki, odamzod paydo bulgandan toki xozirgi davrgacha avloddan-avlodga psixika takomillashgan xolda utgan. Masalan, dastlabki odaminson maymunlar yoki ibtidoiy jamoa tuzumi davridagi odamlar bilan xozirgi insonlar psixikasi urtasida bekiyos darajada katta fark bor. Ontoginez esa bola tugilgan kundan toki umrining oxirigacha yoshining ortib borishi bilan psixikasining xam usib, rivojlanib borishidir. Psixika va ong. Kupincha biz psixika bilan ongni bir ma`noda ishlatamiz. Bu tugri. Chunki psixikaning yuksak shakli ong bulib xisoblanadi. Lekin psixika insonlarga xam, xayvonlarga xam xosdir, ong esa fakat insonlarga xos xususiyatdir. Shunday ekan, xayvon psixikasi bilan inson ongini bir-biridan fark kila bilmok kerak. Yana shuni kushish kerakki, psixika suzi mantik jixatdan olganda keng ma`noli, ong esa unga nisbatan tor ma`noli tushunchadir. Inson ongining xayvon psixikasidan asosiy farkini kuyidagilarda kurish mumkin: 1. Inson xayvonlardan fark kilib uz faoliyatining bulajak natijasini oldindan kura olishi mumkin. Bundan tashkari, kishi uz ishini oldindan rejalashtiradi, uni bajarish uchun eng oson yul, usullarni tanlaydi. Agar xayvonlar atrofdagi muxitga ongsiz ravishda maslashsalar, inson esa uz extiyojini kuprok darajada kondirish

www.arxiv.uz uchun muxitga ongli, rejali ravishda moslashadi. Bu moslashish mexnat jarayoni orkali buladi. 2. Inson shuning uchun uz faoliyatini rejalashtiradiki, oldindan kura biladiki, chunki u nutkka egadir. Uning nutkka ega bulishi xayvonlardan ajratib turuvchi ikkinchi muxim farkidir. Doimo boshkalar bilan munosabatda bulish, kitob ukish, ishlab chikarish madaniyati bilan tanishish, texnikani egallash tufayli inson uz ongini boyitib, ustirib boradi. 3. Insonning xayvonlardan yana bir muxim farki shuki, u u jamiyat ichida, jamoa ichida yashaydi. Jamiyatda yashamasdan, jamoa a`zolari bilan munosabatda bulmasdan turib inson shaxsi shakllanmaydi. Insonning ongi mexnat jarayonida, yangi-yangi mexnat kurollarini yasash protsessida usib boradi. Xulosa kilganimizda, psixologiya inson va xayvonga xos bulgan psixik jarayonlarni, ularning paydo bulish yullarini va rivojlanish xususiyatlarini urganadigan fandir. Psixika esa bosh miya va nerv sistemasining maxsulidir. U doim usib, rivojlanib boradi. Psixikaning eng yuksak shakli ong bulib, u fakat insonlarga xosdir. Ong shaxsiy va ijtimoiy shaklda buladi.

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Uzbekiston Respublikasining «Ta`lim tugrisida» gi Konuni. T. 1997 y. 2. Goziyev E. Psixologiya.T. 1994 y. 3. Goziyev E. Oliy maktab psixologiyasi . 1997 y. 4. Umumiy psixologiya. A.V. Petrovskiy taxririda. T. 1992y. 5. Umumiy psixologiyadan xrestomatiya. 1991y. 6. Platonov. K.K. Kizikarli psixologiya. 1998y. 7. www.ziyonet.uz

Похожие

Sotsial psixologiyaning predmeti, maqsadi va vazifalari

Eksperimental psixologiyaning predmeti

Differensial psixologiyaning predmeti

Pedagogik-psixologiyaning predmeti

Yosh davrlari psixologiyasi va pedagogik psixologiyaning predmeti