Коррекцион психологияда психодинамик йўналиш - Психология - Рефераты

Коррекцион психологияда психодинамик йўналиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

119.5 KB

Коррекцион психологияда психодинамик йўналиш Режа: 1. Коррекцион ишларни бажаришда психодинамик йуналиш методлари. 2. Коррекцион психологиянинг усул ва техникалари. 3. Психодинамик йўналиш техникаси ўйин терапияси сифатида. 4. Сюжетли ўйинлар, структурали ўйинлар, ўйин материаллари ва болалар расмларини интерпретация муаммолари).

Психодинамик нуктаи назар - ишланган ва обруйга эга булган йуналиш бу психоналитик йуналиш булиб , Фрейд ва гумманистик психология асосчиси К . Роджерс назарияларида акс этган . Психодинамик йуналиш 19 асрнинг 50-60 йилларида даволанишнинг иккинчи асосий усули сифатида кулланилган. Бу йуналишда уйин, санъат билан даволаш ёки расмлар билан даволашдир. Болалар ёши учун тузатиш ишларининг яхшиси синалган усули уйин билан даволаш хисобланади. Даволовчи бола Билан бирга уйнайди ва боланинг узи эркин уйнаши мумкин ва шу уринда уч асосий тузатиш вазифалари бажарилади. Бола узини курсатишга имконияти кенгаяди. Хиссий баркарорлик ва узини бошкаришда эришилади. Бола катталар системасидаги муносабатлари коррекция килинади. Уйин билан даволашнинг усули фаркланади. 1) Индивидуал 2) Гурухий Психолог олим Роджерс кайси усулда кандай вактда фойдаланиш мумкинлиги хакида шундай дейди: " Боланинг ижтимоий мослашиши хакида гап кетганда гурухий даволаш индивидуал даволашга караганда фойдалирокдир" Хиссий кийинчилиги хакидаги муаммоларни ечишда эса, индивидуал даволашдан фойдаланилади. Уйин билан даволаш куйидаги холларда утказилади: - Ижтимоий етилмай колишлик ( инфантлилизм ) келиша олмаслик, ода- мови, яъни одамга кушилмаслик тез мослашувчанлик, хар кимнинг айтганини килиш, хулк - атворнинг бузилиши ва зарарли одатлари мавжуд булганда. Агар индивидуал уйин билан даволашни аклий носогломликнинг огир формаларида утказиб булмаса, гурухий уйин билан даволаш учун карши курсаткичлар доираси кенгаяди. Бундай карши курсаткичлар куйидагилар: яккол ифодаланган болалар кизганиши , тез жинсий етилиши, хаддан ташкари тажовузкорлиги ва бошкалар. Барча юкоридаги холларда

аввал индивидуал уйин билан даволаб, кейин гурухий уйин билан даволаш утказилади. Ўйинли технологиялардан фойдаланишда бир қатор психологик хусусиятлар ҳам намоён бўладики, бунинг оқибатида ҳар ўқувчи ўзининг шахсий имкониятларини намойиш эта олади, ижтимоий ҳаётда ўзи эгаллаган ўринни барқарорлаштиради, ўз – ўзини бошқариш кўникмаларини ҳосил қилади. Ўйинли технологиялар нафақат назарий билимларни мустаҳкамлаш, уларнинг амалий кўникма ва малакаларга айланишини таъминлаш, балки ўқувчиларда муайян ахлоқий, иродавий сифатларни ҳам тарбиялашга ёрдам беради. Педагог ва психолог олимлар – Д.Н.Узнадзе, Л.С.Вуготский, А.Н.Леонтьев, С.А.Шмаков, Г.К.Селевко, П.Я.Гальперин, И.Оллоёров, А.А.Вербицкий ва бошқалар ўйинга асосланувчи фаолиятнинг моҳияти, уларнинг ўзига хос хусусиятлари, имкониятлари борасида тадқиқот ишларини олиб борганлар. Айни вақтда биз бу борада зарур назарий ва амалий маълумотларга эгамиз. Ўйинларни ташкил этишда қуйидаги мақсадлар кўзда тутилади:  таълимий (психологик) мақсад;  тарбиявий мақсад;  фаолиятни ривожлантиришга йўналтирувчи мақсад;  ижтимоий мақсад. Г.К. Селевконинг фикрича, ўйин психопедагогик жараён саналиб, у қуйидаги тузилмага эга бўлади: 1. Психологик ўйинли дарслар Психологик ўйинли дарсларни ўқувчиларнинг билим олиш ва ўйин фаолиятининг уйғунлигига қараб сюжетли-ролли-ўйинлар, ижодий ўйинлар, ишбилармонлар ўйини, конференциялар, ўйин-машқларга ажратиш мумкин. Ўқитувчи аввал ўқувчиларни индивидуал, сўнгра гуруҳли ўйинларга тайёрлаши ва уни ўтказиши, улар муваффақиятли чиққандан сўнг, оммавий ўйинларга тайёрлаши лозим. Чунки ўқувчилар психологик ўйинли дарсларда

фаол иштирок этишлари учун зарурий билим, кўникма ва малакаларга эга бўлишлари, бундан ташқари, синф жамоаси ўртасида ҳамкорлик, ўзаро ёрдам вужудга келиши лозим. Ўқитувчи психологик ўйинли дарсларни ўтказишда қуйидаги психологик талабларга амал қилиши лозим: 1. Психологик ўйинли дарслар дастурда қайд этилган таълимий, тарбиявий, ривожлантирувчи мақсад ва вазифаларни ҳал қилишга қаратилган бўлиши; 2. Муҳим муаммоларга бағишланиши ва улар ўйин давомида ҳал этишини; 3. Баркамол инсон шахсини тарбиялаш тамойилларига, шарқона одоб- ахлоқ нормаларига мос келиши; 4. Ўйин структураси мантиқий кетма-кетликда бўлиши; 5. Мазкур дарсларда психологик принципларга амал қилиниши ва энг кам вақт сарфлаган ҳолда улкан самарага эришиш керак. Қуйида биз психологик ўйинли дарсларнинг тавсифига қисқача тўхталамиз. Сюжетли-ролли ўйинлар Академик лицей ва касб-ҳунар таълими ўқувчиларида ижодий фикрлаш, мустақил билим эгаллаш кўникмаларини ривожлантириш ва ўзларида бор бўлган билим, кўникма ва малакаларни янги вазиятларда қўллаш орқали янги билимларни ўзлаштиришда сюжетли-ролли ўйинлар муҳим роль ўйнайди. Ўқитувчилар сюжетли-ролли ўйинларни кўпчилик ҳолларда матбуот конференцияси билан аралаштириб юборишади. Ҳар иккала ўйинни таълим жараёнида қўллашдан кўзланган мақсад бир-бирига монанд бўлса-да, улар ўртасида катта фарқ мавжуд. Бу ҳолни психологикада психологик ўйинларга етарлича тавсиф берилмаганлиги билан изоҳлаш мумкин. Бизнинг фикримизча, кундалик ҳаётдаги ижтимоий муносабатларни, табиат ва табиий ҳодисаларнинг объектлари ўртасидаги алоқаларни бадиий кўриниш тарзида ёритиш асосида вужудга келтирилган муаммоларни

ўқувчиларнинг ўзлариларидаги билим заҳираларига таянган ҳолда ҳамкорликда, босқичма-босқич ҳал этиш жараёнида янги билимларни эгаллашга қаратилган психологик ўйинларни сюжетли-ролли ўйинлар деб аташ лозим. Бунда ўйин сюжети жамиятдан ёки табиатдан олинади. Баъзан жамият ва табиатдаги муаммолар уйғунлаштирилади. Биология курсини ўқитишда «Аъзоларнинг мослашганлиги ва нисбийлиги», «Турлардан оқилона фойдаланиш ва уларнинг хилма-хиллигини сақлаш», «Орол дарди – олам дарди», «Табиатни муҳофаза қилиш муаммолари» мавзуларни сюжетли-ролли ўйинлар тарзида ўтказиш мақсадга мувофиқ. Ролли ҳамда ишбоп ўйинлар. Замонавий таълимни ташкил этишда ролли ҳамда ишбоп ўйинлардан самарали фойдаланишга алоҳида эътибор қаратилмокда. Ўқувчиларда муайян фаолият юзасидан эгалланган назарий билимларни амалий кўникма ва малакаларга айлантириш, уларда таълимий фаолликни юзага келтириш, уларни ижтимоий муносабатлар жараёнига кенг жалб этишда ролли ҳамда ишбоп ўйинлар ўзига хос ўрин тутади. Бугунги кунда таълим жараёнида қўллаш ниҳоятда қулай бўлган бир қатор ўйинли технологиялар яратилгандир. Жамиятдаги ижтимоий-иқтисодий муносабатларни акс эттиришга, ўқувчиларнинг муайян билим, кўникма ва малакаларини шакллантиришга қаратилган ҳамда касбий сифатларини таркиб топтириш, уларни онгли равишда касбга йўллаш, илмий дунёқарашини кенгайтиришга мўлжалланган психологик ўйинларни ишбилармонлар ўйини дейилади. Ишбилармонлар ўйини ҳам бошқа ўйинлар каби ўқитувчи ва ўқувчилардан пухта тайёргарлик кўришни талаб этади. Ўқитувчи ишбилармонлар ўйинини уюштиришда қуйидаги вазифаларни босқичма-босқич амалга ошириши зарур: 1. Ўйин мавзусини олдиндан белгилаш. 2. Психологик ўйиннинг мақсади, вазифалари, бориши, мантиқий кетма- кетлиги, ўқувчилар бажариши лозим бўлган топшириқларни аниқлаш ва режалаштириш.

3. Психологик ўйин давомида ўқувчилар олдига қўйиладигаи ўқув- билишга оид муаммоли вазиятлар тизимини вужудга келтириш йўлларини аниқлаш ва лойиҳалаш. 4. Ўқувчиларни психологик ўйиннинг мақсад ва вазифалари билан таништириш, психологик ўйин талаб этадигаи вазифаларни тақсимлаш, ҳар бир ўқувчига аниқ йўлланма бериш. 5. Мазкур ўқув-билишга оид муаммоли вазиятларни ҳал этишда ўқувчиларнинг аввалги мавзулардан ўзлаштирган билим, кўникма ва малакаларини таниш, одатий ва кутилмагаи вазиятларда қўллаш имкониятларини аниқлаш. 6. Ўқувчиларнинг психологик ўйинга тайёргарлик фаолиятини кузатиш ва назорат қилиш. Психологик ўйинли дарсларнииг муваффақияти, аввало, ўқувчиларнинг мазкур ўйинларга пухта ва қизғин тайёргарлик кўришларига, ўқитувчининг мазкур фаолиятни ташкил этиш ҳамда моҳирлик билан бошқаришига боғлиқ. Ўқувчиларнинг бундай ўйинга тайёргарлик кўриш фаолияти қуйидаги масалаларни билишни такозо этади: 1. Психологик ўйиннинг мақсади, вазифаси, олиб борилиш тартиби, қоидалари билан танишиш. 2. Психологик ўйин мақсади ва вазифасидан келиб чиқадиган муаммоли вазиятни аниқлаш. 3. Муаммоли вазиятдан чиқишнинг самарали йўлларини топиш. 4. Ҳар бир ўқувчининг ўзи бажариши лозим бўлган вазифаларни англаши, ўқитувчидан керакли йўриқнома ва кўрсатмалар олиш. 5. Турли билим манбаларидан фойдаланган ҳолда муаммоли вазиятни ҳал этишнинг оптимал вариантини танлаш. 6. Психологик ўйин иштирокчилари ўртасида ўзаро ҳамкорлик, ўзаро ёрдам ва ўзаро назорат вужудга келишини таъминлаш. Шуни таъкидлаш жоизки, ўйинли технологиялар таълим жараёнининг самарадорлигини таъминлаш, ўқувчиларда муайян фаолликни юзага

келтириш, шунингдек, билим, кўникма ва малакаларни ҳосил қилишга хизмат қилувчи вақт оралиғини қисқартириш, таълимни жадаллаштиришга ёрдам беради. Усмирлик ёшидаги болалар билиш жараёнлари ва шахс хусусиятларини коррекциялаш Максад: Усмирлик давридаги болаларнинг билиш жараёнлари ва шахс хусусиятларини коррекция килиш ва ривожлантиришда кулланувчи методикалар билан ишлашни урганиш Восита: Иловада келтирилган методикалар каби усмирлик ёшидаги болалар билиш жараёнлари ва шахс хусусиятларини коррекция килиш ва ривожлантириш методикалари Ишнинг бориши : Талабалар билан усмирлик даврига хос асосий психологик муаммоларни мухокама килиш. Усмирлар билан ишлашда билиш жараёнларини коррекция килиш учун кулланадиган методикаларнинг ишлатилишини мухокама этиш. Усмир шахсига хос хусусиятларни коррекциялаш ва ривонлантириш максадида кулланиши мумкин булган методикалар билан танишиш. Усмирлар коррекцион ишларни олиб боришда гурухий психотерапия имкониятларини мухокама этиш, терапеянинг конкрет техникалари билан танишиш Усмирларнинг эмоционал ривожланиши ва шахслараро муносабатларига оид муаммоларни коррекциялаш Максад: Успиринлик ёшидаги укувчи – талабалар билан эмоционал соха коррекцияси хамда шахслараро муносабатлар коррекцияси буйича олиб бориладиган чора – тадбирларда кулланувчи методикалар билан танишиш Восита: иловада келтирилган методикалар каби успиринлар эмоционал сохаси ва шахслараро муносабатларидаги муаммоларни бартараф этишда кулланиши мумкин булган методикалар Ишнинг бориши: Талабалар билан инсоннинг эмоционал тараккиётига хос хусусиятларни, шахслараро муносабатлар психологиясига оид хусусиятларни, бу сохаларда учрайдиган, успиринлик даврига тегишли

муаммоларни мухокама килиш. Успиринларнинг эмоционал ривожланишидаги муаммоларни коррекция килишда кулланиши мумкин булган методикаларни мухокама килиш. Шахслараро муносабатлар коррекцияси учун ярокли методикалар билан танишиш Релакцион тренинг Максад. Релаксацион тренинг уз-узига ишонч хосил килишга каратилган тренинг машгулотларининг таркибий кисми сифатида хамда куркув ёки хаво-тирланиш коррекцияси учун кулланиши мумкин. Тренинг_жараёни. Уриндикка утириб, узингизни буш куйинг, кулларингизни тиззангизга куйинг, оёкларни кулай кенгликда ёзинг. Кузингизни юминг. Икки-уч марта секин ва чукур нафас олинг, нафас чикаринг. Бунда хавонинг упкаларингизга окиб киришини ва аста-секин ташкарига окиб чикишини хаёлан кузатинг.Унг кулингизни олдинга чузиб, мушт килиб махкам тутинг. Гуё муштингизда бирор каттик, жисм бору, сиз уни гижимлаб ташлашга харакат килаяпсиз. Муштингиздаги кучланишни хис этинг. 5-10 секунд махкам тугилган муштингизга бутун диккат- эътиборингизни жамланг.Сунгра кулингизни буш куйинг. Муштни очинг ва кучланиш камайиб бораётганини, урнига ёкимли бушашиш кулингизга окиб кираётганини хис этинг. Эътиборингизни кучланиш ва бушашиш уртасидаги фаркка каратинг. 15-20 секунддан сунг яна кулингизни муштга тугинг.5-10 секунд кучланиш хис этиб, яна кулингизни буш куйинг. 15-20 секунддан сунг ушбу машкни чап кулингиз билан бажаринг. Хар сафар кучантирилаётган ва бушаштирилаётган мушаклар гурухига бутун эътиборингизни жалб этинг.Мазкур машкни тананинг хар бир аъзоси билан бажаринг: -кулларни тирсак сохасидан букиб, елканинг олдинги сохасидаги икки бошли мускулларни таранг холга келтиринг; -Кулларни тирсак сохасидан ёзиб, елканинг орка сохасидаги уч бошли мускулларни таранг холга келтиринг;

-коматни букурлаштириб,елка мускулларини таранг холга келтиринг; -даханни кукракка текказиб.буйин мускулларини таранг холга келтиринг; -огизни иложи борича каттарок очиб,огиз мускулларини таранг холга келтиринг; -тилни танглайга тираб,тил мускулларини таранг холга келтиринг; -кузларни каттик юмиб, кузларнинг атрофидаги мускулларни таранг холга келтиринг; -кошларни иложи борича юкорига кутариб.пешона мускулларини таранг холга келтиринг; -белни букиб ва кукракни олдинга чикариб,бел мускулларини таранг хол - га келтиринг; -тоз сохасидаги мускулларни кискартириш оркали тоз мускулларини та - ранг холга келтиринг; -оёкларни олдинга чузиб ва полда бир неча сантиметр юкорига кутариб, сон мускулларини таранг холга келтиринг; -полга оёк панжалари оркали тиралиш йули билан болдир мускулларини таранг холга келтиринг; Машкларни 2-3 марта эркин нафас олиш ва нафас чикариш билан якун- ланг.Бушашиш аста-секин бутун танангиз буйлаб, кулларингиздан елка, кукрак,корин оркали оёкка окаётганини хис этинг.Кузингизни очишга тайёр эканингизни хис этгач,10 дан 1 гача тескари йуналишда сананг ва охиста кузингизни очинг. "Таърифдан эмоцияни топ" машки

Материал: юз мимикалари ифодаланган расмлар туплами. Утказиш тартиби: Укитувчи талабаларни жуфт-жуфт килиб ажратади. Хар бир жуфтликдаги иккала талабага алохида расмлар туплами берилади. Талабалар бир-бирига нисбатан орка угириб утирадилар. Ёрдамчи талаба- ассистент шундай утириши керакки, натижада у хар иккала талабанинг расмини куриш имкониятига эга булсин. Талабаларга курсатма:Хар бир жуфтликдаги бирор талаба расмларда ифодаланган мимикалардан бирини танлаб, унга хос эмоцияни огзаки равишда шеригига айтсин ва кайси расмни танлаганини ёрдам бераётган талаба-ассистентга курсатсин. Иккинчи талаба шеригининг огзаки таърифи асосида у танлаган расмни топиб курсин ва уз тахминини расмни курсатиш билан ассистентга билдирсин. Ассис тент барча танловларни куйидаги жадвалга киритиб борсин. N 1-талаба 2-талаба 1 2 3 Дарс давомида х ap бир жуфтлик узини бир неча бор синаб куриши,талабалар роллар билан алмашиши мумкин. Машк сунгида талабалар танловларининг бир-бирига канчалик мослиги текширилади.Машкни бир неча дарсда утказиш максадга мувофикдир. Чунки кейинчалик натижалар борган сайин канчалик узгариб бораётганини аниклаш мумкин булади.

Адабиётлар рўйхати : 1. Каримов И.А. Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. Т. 1997. 2. Мунавваров А. К. Педагогика. Т.1996. 3. Маҳкамов У. Ахлоқ-одоб сабоқлари. Т. 1994. 4. Нишоналиев У., Турсунов И. Педагогика курси. Т. 1996. 5. Педагогика. Ўқув қулланма. Т. 1996. 6. Ғайбуллаев Н.Р. ва бошқалар. Педагогика. Университетлар учун дастур. Т. 1996. 7. Ғозиев Э. Педагогик психология асослари. Т. 1997. 8. Ғайбуллаев Н., Ёдгоров Р., Маматқулова Р., Тошмуродова К. Педагогика. Т. 2000.

Похожие

Психодинамик назария ва тарбия

Психокоррекциянинг асосий йуналишлари ва тадкикот методлари

Илмий назариянинг моҳияти (Психологияда)

Педагогик психологияда ривожланиш муаммоси

Психологияда ижтимоий таъсир масалалари