Тил ўрганишда коммуникатив методнинг бошқа методлардан афзалликлари - Педагогиka - Рефераты

Тил ўрганишда коммуникатив методнинг бошқа методлардан афзалликлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49 KB

Тил ўрганишда коммуникатив методнинг бошқа методлардан афзалликлари Режа: 1. Коммуникатив методнинг асосий йўналишлари 2. Коммуникатив методнинг тамойиллари

Янги методнинг вужудга келишида ижтимоий-сиёсий, расмийидоравий, илмий-таълимий жараёнлар бевосита таъсир кўрсатади. Европа мамлакатларида иккинчи жаҳон урушидан сўнг ҳарбий, маданий ва иқтисодий иттифоқ тузилиши натижасида чет тилларни ўрганишга бўлган эҳтиёж беқиёс даражада ошиб кетди. Бундан ташқари, кишиларнинг касбий интилишлари, дам олиш кунларини бошқа мамлакатларда ўтказиш истакларининг ортиши (туризм) ҳамда алоқа воситаларининг жадал ривожланиши (масалан, телефон, радио, телевидение) чет тилларни ўрганишга бўлган қизиқишни кучайтирди. Германияда чет тиллар фақат гимназияларда ўқитилган бўлса, 1960- йилларга келиб бу ҳолат бутунлай ўзгариб инглиз тили барча ўқувчилар учун ўқув предмети сифатида киритилди, яъни энди нафақат гимназия ва реал мактаб ўқувчилари балки ўрта мактабнинг паст ўзлаштирадиган ўқувчилари ҳам инглиз тилини ўрганиш имкониятига эга бўлдилар. Ривожланган мамлакатларда хорижий тилларни ўрганишга бўлган қизиқиш шу даражада кучайдики, ҳатто мактабдан ташқари ўқув муассасаларида, жумладан, асосан катта ёшдаги кишилар таълим оладиган ҳалқ олий ўқув юртларида ҳам ўрганила бошланди. Бундай вазият эса янги методнинг келиб чиқишига сабаб бўлди. Шундай қилиб ўтган асрнинг 70- йилларида бир қатор уринишлардан сўнг коммуникатив метод вужудга келди ва чет тил таълимининг асосий йўналишларини белгиловчи мақсади ўқувчиларга “муомала қилишни ўргатиш” бўлган янги ўқув режалари қабул қилинди. Коммуникатив методнинг асосий йўналишлари бу прагматик йўналиш ва педагогик йўналиш ҳисобланган. Коммуникатив методда прагматик мақсадни амалга ошириш зарурати ижтимоий-сиёсий соҳа хусусиятларидан келиб чиққан. “Қадимий тиллар” бўлмиш лотинча ва грекчани ўргатишга қарама- қарши ўлароқ, прагматик йўналишда, яъни бошқаларга ўз фикрини тушунтира олиш, тили ўрганилаётган мамлакатда дипломат ёки ишбилармон

сифатида йўлини топиб юрадиган, кишилар билан мулоқот қила оладиган телекўрсатувларни, радио эшиттиришларни, газета ва журналларни ўқиб тушуна оладиган бўлиши учун ўрганила бошланди. Прагматик йўналишнинг мақсадига кўра чет тиллар кундалик мулоқот учун ўрганилди. Коммуникатив дидактика прагматик йўналишда АЛМ, АВМдан бир қатор тамойилларни ўзлаштириб олди. Хусусан, ситуативлик, тил материалининг оригиналлиги, янги ўқув материалини кундалик мулоқот диалогида тақдим этиш каби тамойиллар қабул қилинди ва амалда ривожлантирилди. Чет тилини ўрганишда асосий мақсад ўқувчиларнинг чети тил соҳасидаги билимларини кундалик мулоқот жараёнида қўллай олиш ва ўз фикрини баён қила олиш воситаси сифатида ўрганиш, чет эл ахборот воситаларини тушуна олиш даражасида эгаллаш ҳисобланди. Чет тилини прагматик йўналиш асосида ўрганишдан асосий мақсад тилга ва мамлакатшуносликка оид билимларни тақдим этиш эмас (бу мақсад ГТМ томонидан қўйилган эди), балки чет тилида нутқ фаолиятининг тинглаб тушуниш, гапириш, ўқиш ва ёзиш бўйича малакалар ҳосил қилишдан иборат деб белгиланди. Маълумки, бирон-бир хорижий тилни ўрганишда таълимий мақсаддан ташқари тарбиявий мақсад ва маданий мақсадлар ҳам ўз аксини топади. Европа давлатларида инглиз тилини ўрганишда тарбиявий мақсад қуйидагича белгиланган: инглиз-америка маданий вакиллари инсониятга кўплаб юксак инсонийлик намуналарини тақдим қилган ва уларнинг ёзма- ёдгорликларида инглиз тили дарси учун жуда қимматли бўлган қадриятлар, жумладан, ҳақиқатни, эркинликни қадрлаш, ҳуқуқни билиш, бағрикенглик, инсон шахсига ва чет мамлакат ҳалқларига иззат-ҳурмат хислатлари ҳақида ноёб мисоллар мавжудки, бундай ижобий хислатлар барча ёшларда қарор топиши лозим. Шу йўл билан уларда онглилик ва ўзаро муроса қилиш ҳисси тарбияланади. Инглиз тилидаги ёзма манбалар турмуш масалаларига доир

асарларга бой бўлганлиги сабабли инглиз тили дарси серқирра дунёқарашни тарбиялашда хизмат қилган. Ўқувчилар ёзма манбалар орқали инглиз ва америка ҳалқларининг маънавий ва маданий ҳаётларига олиб кирилиши ва бугунги Англия ва Америка эришган даража билан таништирилиши ва улардан амалда фойдаланишга ўргатилиши лозим. Коммуникатив методнинг тамойиллари қуйидагилардан иборат: 1. Ўқувчиларга таълим мазмунини эгаллашларида йўлланма бериш, тили ўрганилаётган мамлакат ҳақида тушунча бериш билан уларнинг дунёқарашини кенгайтириш учун имкон яратиш. 2. Ўқувчиларнинг фаоллигини ошириш: ўқувчига таълим жараёнининг фаол иштирокчиси деб қараш. Бу иштирокчи билимларини онгли ва мустақил эгаллаши ва чет тилни амалда қўллай оладиган бўлиши лозим. 3. Дарснинг ижтимоий шаклларини қўллаш анъанавий фронтал дарс (Ўқитувчи гапиради, ўқувчилар эса фақат тинглайдилар. Айрим ҳолларда талаб қилинса, нимадир дейишлари мумкин) шакли якка ҳолда, жуфтликда, гуруҳларда ва пленумда ишлаш биланбойитилади. 4. Ўқитувчининг дарсдаги роли “билим берувчи” ёки “техник воситаларни бошқарувчиси” эмас, балки таълим жараёнининг ёрдамчиси ҳисобланади. 5. Ўқув материали олдиндан белгилаб қўйилган ўқув тизими билан эмас, балки ҳар жиҳатдан ўқув гуруҳининг мақсад ва эҳтиёжларига мослаштирилиши, ўзгартирилиши, алмаштирилиши ва кенгайтирилиши мумкин бўлган ўқув материали асосида иш олиб борилади. Европа давлатларида 80-йилларда, бизнинг мамлакатда эса 90йилларнинг охирларида юқоридаги тамойилларга асосланган янги дарсликлар яратилди.

Янги дарсликларни эски дарсликлардан фарқлаш учун қуйидагиларни белгилаш мумкин. 1. Дарсликлар мавзуларига мос ҳолда аутентив матнлар танланади, яъни тили ўрганилаётган мамлакатда чоп эттирилган матнлар айнан ёки адаптация қилиш орқали танланди. 2. Машқлар грамматик материалга эмас, балки матнга қаратилди. 3. Машқлар оддийдан мураккабга тамойили асосида тузилди. 4. Грамматик қоида тайёр ҳолда берилмасдан, ўқувчиларнинг ўзлари тушуниб етишлари ёки қоидани ўзлари яратишларига қаратилди. 5. Гапириш, тинглаш, ўқиш ва ёзиш кўникмалари бир вақтда ривожланишига эътибор қаратилди. 6. Дарслик ўқув мажмуаси сифатида яратилади, яъни дарслик, ёзув китоби, ўқитувчи китоби ва CD дисклар (аудио кассета ёки видео кассеталар кўринишида). 7. Дарсликларда визуалликка катта эътибор берилди, яъни мавзуга мос ранг-баранг расмлар ўз аксини топади. 8. Ҳар бир бўлим бошида бўлим мазмунини қамраб олувчи расмлар коллажи тузилади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. «Umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi. «Sharq» nashriyoti. 1999 yil. 2. Chet til o’qitish metodikasidan ocherklar. Saidumar Saidaliyev. 2004. “Namangan” nashriyoti. 3. Проблемы содержания обучения иностранному языку. Джалолов Дж.Дж. 1987. Т. Фан.

Похожие

Хорижий тилларни ўқитишда замонавий методлар ҳамда илғор педагогик технологиялардан фойдаланиш

Тил ва нутқ. Тил бойлиги. Тил маданияти. Тил хатоси

Ўқитувчининг коммуникатив қобилияти

Ўқитувчининг коммуникатив қобилияти

Укитувчининг коммуникатив кобилияти