Хорижий тилларни ўқитишда замонавий методлар ҳамда илғор педагогик технологиялардан фойдаланиш - Педагогиka - Рефераты

Хорижий тилларни ўқитишда замонавий методлар ҳамда илғор педагогик технологиялардан фойдаланиш

Загружено в:

22.09.2022

Скачано:

0

Размер:

54 KB

Хориж ий тил ларни ўқитишда замонавий методлар ҳамда илғор педагогик технологиялардан фойдаланиш Режа : 1. Хориж тилига ўқитиш методларини такомиллаштириб боришнинг зарурлиги. 2. Замонавий методлар х усусида қисқача шарх. 3. Хориж замонавий методларидан ва илғор педагогик технологиялардан фойдаланиш усуллари.

ТАЯНЧ ИБОРАЛАР: Лингвистика, психология, структурал оқим, Аудилингуаль, фриз, Аудиовизуал, интенсив ўқитиш, релаксопедия, хотира резервлари, интеллектуал активлик, ижобий эмоция, психологик тўсиқ, махсус матнлар, суггостопедия, ритмопедия, гипнопедия, кибернетизациялаш, суггестив бошқариш. Хозирги вақтда нафақат хориж тилига ўқитиш бўйича балки барча фанларга ўқитишни, ўргатишни янги-янги методларини излаб топиш ва уни амалда синаб кўриш тўғрисида кўп ишлар қилинаяп ти. Бу хозирги кундаги таълим тарбия жараёнини яхшилаш, учун хал қилиниши керак бўлган энг мухим муаммолардан биридир. Агар аввал хорижий тилни ўқитиш шу тил системасини ўрганиш деб қаралган бўлса, кейинги йилларда ўқитишдаги мухим кўзланган нарса бу ўқувчиларни хорижий нутқини ўстиришдан иборат бўл ди. Шуни айтиш керакки хорижий ўрганишдаги бу мақсадлар, ўз-ўзидан ёки бирор кимсалар шахс томонидан қўйилмайди, балки лингвистика ва психология фанидаги ўзгаришлар ва социал жами ятнинг ривожланиб бориши билан чамбарчас боғлиқдир. Масалан: Аудиолингволь методни олиб кўрайлик. Бу методнинг юзага келишига лингвистика фанидаги ўзгаришлар, яъни структу рал оқимни таъсири бўлди. У қуйидаги принципларга асосланади: 1. Хорижий ургатиш аввал оғзаки нутқка ургатишдан бошланмоги зарур; 2. Тил ўрганиш турли структуралар, нутқ наъмуналари асосида амалга оширилади; 3. Машқлар ҳам шунга асосланган холда тил материалини кўп марта такрорлашни талаб қ илувчи машқлар бўлиши кераклиги тақозо этилади; 4. Машқлар ва лексикани танлаш хориж тили билан она тилини ки еслашнинг натижаларига боғлиқ бўлиши керак. 5. Талафф у зга катта эътибор.

Бу методнинг асосий камчилиги, механиқ машқларнинг кўпли ги ва хакикий нутқ машқларининг озлигидир. Бу метод асосчилари америкалик методист олимлар Ч.Фриз ва Р.Ладолардир. Масалан: Фриз, бошлан ғ ич этапни асосий мазмунини структуралар (моделлар)ни ўрганиш ташкил қилиш керак. Граматиканинг шу йул билан ўрганиш буни асосини ташкил қилади. Ч.Фриз билан Р.Ладонинг фикрича ўқувчилар аввал оғзаки нутқда ишлатилувчи структураларнинг (гапларнинг) йиғиндисини ўрганиши ва эслаб қолишлари керак. Кейинчалик шу структуралар асосида янги-янги гаплар тузиши керак яъни малака ва кўникма лар хосил қилиниши керак. Бўлар тренировкага мўлжалланган машқлар ёрдамида амалга оширилади. 1950 йил келиб ғарбда янги бир метод шаклланиб етди. Бу "аудио- визуаль" метод эди. Унинг асосчилари югославялик мето дист Петр Губерин ва францўз Пьер Ривон, Ж.Гугенейм ва бошқалардир. Бу метод тилни (тил материалини) эшитиш ва кўриш сезгилари ор қ али эслаб қ олишга асосланган. Бу методнинг асосий хусусияти шундаки у ўрганаётган тил материалини ҳаётий ситуа циялар билан боғлаб ўрганишни тақозо этади. Тил ўрганиш асосан тематик принципларга асосланган. Бу метод муаллифларининг фик рича ўқувчилар кундалик турмушда учраб турадиган, энг кўп ишлатиладиган мавзуларни (квартира, уй ва х.к.) ўрганишлари ке рак. Бу мавзуларнинг ҳаммаси асосан кўриб қабул қилиш сезгила рига асосланган бўлиши, яъни диафильмларни кенг ишлатиш асоси да бўлмоғи зарур. (Ушбу тезис шархланади). Сўнги йилларда хорижий тил ўқитишни интенсивлаштириш маса - ласи бўйича бизнинг мамлакатимизда ва чет элларда анча ишлар қилинди ва қилинмокда. Б у лар янги интенсив методларни юзага келишига сабаб бўлди. Хўш, интенсив метод ўзи нима? Уни кандай тушуниш мумкин? Интенсив ўқитиш деган сўзнинг бирлиги маъноси бу қисқа вакт ичида ўқувчиларни ўргана ё тган хориж тилида нутқ фаолиятини амал га

оширишга, яъни гапиришга ургатиш. Бу асосан ўқувчиларнинг ички психологик имкониятларига, резервига таянган холда амалга оширилади. (Леонтьев А.А . Китайгородская) Демак интенсив метод (ёки интенсив) ўқитишнинг қуйидаги икки ҳарактерли хусусиятини к ў рсатиш мумкин: 1. Жуда бир қисқа ва қ т ичида маълум ўқув материали асоси да хорижий нутқ ф аолиятини амалга ошириш. 2. Шахснинг барча резервларидан (психологик) максимал да ражада фойдаланиш яъни ўқувчиларнинг активлигини ошириш. (кейинги йилларда дарс жараёнида қувчилар фаоллигини ошириш юзасидан кўп иш қилиш зарурлигини тақозо этмоқда). Юқоридаги факторларнинг иккинчи аудиторияда психологик "микролимат"ни хосил қилишга қаратилган. Бундай микролимат ўқувчилар активлигини ошириш шартларидан бири. Таниқли мето дистларидан бири Е.И.Пассовнинг айтишича хозирги ва қ тдаги хорижий тилни ўқитишда амалда қўлланила ё тган коммуникатив ё ндашиш ситуа циясига асосланган шу интенсив ўқитишнинг бир к ў ринишидир. Интенсив методлар ҳақида қисқача шарх. Интенсив метод дастлаб XX асрнинг бошларида "тўғри" метод асосида шакллана бошлади. проф. Н.И.Гезнинг айтишича "тўғри метод хорижий интенсив ўқитишга ўтишга қ улай имконият, асос яратиб берди". Чунки тўғри методнинг баъзи бир принципиаль то монларини чунончи, 1) оғзаки нутққа бўлган қизиқиш, айниқса диалогик нутққа; 2) ситуациялар танлаш; 3) ўқувчиларнинг дарсдаги активлигини ошириш; кабилар хозирги замонавий интенсив методларнинг у ёки бунисига асос қ илиб олинган. Бу табиий албатта, чунки ҳар бир янги метод ўзидан олдин ўтган методнинг яхши томонларини сақлаб қолади. Сўнги йилларда аудиолингвуал, аудиовизуал, гипнопедия, ре - лаксопедия, суггестопедия, ритмопедия каби янги бир йўналишни

билдирувчи сўзлар тез-тез методик адабиётларда учраб турадиган бўлиб қолди. Шуни айтиш керакки бу номи тилга олинган методлардан аудиолингуаль ва аудиовизуаль методлар интенсив ўқитиш амалиетида қўллана олмайди. Бунга уларнинг принципиаль томони, яъни она тили ишлатишга суянмаслик, тил имитация - тақлид қилиш орқали ўрганиш, ёд олиш ва ижодий машқларнинг йўқлиги халақит беради. Гипнопедия Релаксопедия бу методлар фақат тил материалини эслаб қолишда яхши натижалар беради, лекин нутқда қўллашни таъминлай олмайди. Шунинг учун ҳам таниқли олим проф. Гегечкори Л.Ш. гипнопедия билан релаксопедияни хорижий тилни ўқитишда ишлатилиши мумкин бўлган приёмлардан деб қарашни таклиф қилади, чунки улар берилаётган информацияни эслаб қолишга қаратилган холос. Кейинги йилларда шахсни объект сифатида ўрганиш ва уни барча ижодий имкониятларини аниқлашда педагогика, психология, социал психология, медицина фанларидаги изланишларни бирлашти ришга катта эътибор берилмоқда. Хозирги вақтдаги мухим масала ўқувчиларни янгича фикрлашга, ижодий фикрлашга ва уларни ҳаёт га тайёрлашга катта эътибор берилмоқда. Бу эса шахсни ҳар то монлама ўрганишга бўлган талабни кучайтиради. Шундай қилиб ўқувчи шахси ўқув процессининг марказий, асосий фигурасига ай ланиб қолди. Г.Лозанов - психотерапевт, тиббиёт фанлари доктори болғар олими инсонни ички резерв имкониятларини ўрганишга қаратди. У 3 мухим факторни ўрганишга киришди: 1. Хотирани резервларини очиш; 2. Ўқувчи шахсини интеллектуал активлигини ўрганиш;

3. Ижобий эмоция, (чарчаш хиссини йўқотади). Ўқитувчининг роли, авторитети; ўқитувчи билан ўқувчи ўртаси даги муносабат; ўзаро ишонч, юқори даражадаги мотивация, шахс нинг ички резерв имкониятларини очиш. (Ушбу тезис изохланади). Олимлардан Гегечкори Л.Ш. ва Леонтьев А.А. эътироф қилиш ларича Лозанов методи қуйидагиларни ўз ичига олади: 1) кўп сонли нутқ бирликларини ўрганишда; 2) ўқувчиларни хорижий нутқ жараёнида тил захирасини, луғат бойлигини ишлатишни, ўрганилган нутқ бирлигини бошқа бир ситу ацияда қўллаш малакаларини хосил қилишда; 3) ўқишга ўрганишда юқори мотивацияни хосил қилишда; 4) психологик тусиклар бўлиши (уятчанликни, қўрқинчни, одамовийликни) олиб ташлашда жуда яхши натижалар беради. Шуниси ҳарактерлики Лозанов ўз олдига хорижий ўқитиш ме - тодикасини ишлаб чиқишни вазифа қилиб қўйгани йўқ. 60-70 йил лар Лозанов методикаси хорижий ўрганишда қўллашга ҳаракат қи либ кўрилди. Хозирги вақтда олимлар ва методистлар интенсив ме тодикани мамлакатимизда қўлланилаётган "онгли - амалий" метод билан мужассамлашган холда қўллаш йўлларини ишлаб чиқишди. Бу методнинг (Лозанов) фақат айрим принцип ва приёмларини қўллаш мақсадга муофиқ. 1.Эмоционально - смесловой метод (И.Ю.Шехтер) ролли уйинлар жараёнида мазмунли ўзгартиришга асосий эътиборни жалб қилиш. Бундай қараш кишининг шахсий фикрлаши қандайдир тил бирликларининг мажмуасидан келиб чиқмайди деган қарашга асосланади. Бу методдаги асосий восита - коммуникатив вазифа лар системасида. Бу метод бўйича ўқитиш 3 циклга (даврга бўли нади: I. Ҳаётда энг кўп учрайдиган ситуациялар асосида гапиришга ўрганиш. Граматика ўрганилмайди, уй вазифаси ҳам йўқ. Бу давр охирига келиб 1200-1400 лексик бирликни ўз ичига олган ўқув матнларини ўқиш мумкин.

II. Бирор касбкорга таълукли нутқий жараёнга ўтиш, мано логик нутқ ҳар томонлама кенг ривожланади.Аста-секин таржима асарларидан кўчирма олиш (реферирование) ёзув ва граматика ўрганишга ўтилади. Илмий - сиесий ҳарактерга эга бўлган матнлар дан фойдаланиб касбга таълукли муаммоли ситуациялардан ташкил топган турли уйинлар асосида хорижий ўргатиш. III. Нутқ тобора маълум касб бўйича шакллантирила бора ди. Махсус матнлар, ишга тааллукли хужжатлар, касб бўйича хат ёзишувлар ўқув материалини ташкил қилади. 2. Л.Гегечкори таклиф қилган интенсив курс катта ешдагилар ни ўқитишга мўлжалланган. Бунда ҳам 3 давр ажратилади. Даврлар ўртасидаги этап (яъни тил тайёргарлиги этапи) бу методни бошқа методлар билан фарқлашдаги асосий хусусиятдир. Бунда тил материали онгли ўзлаштирилади. 3. Петр о граддаги урмончилик академиясида ўқитувчиларни хориж тили ўқитишни интенсив метод асосида олиб бориш юзасидан эксперемент ў тказилди. Бунда ўқув жараёни қуйидагича ташкил қ илинди: I шўъба - хориж тилини онгли ўрганишга асосланган нутқ қ а тайерлов машқларини бажариш; II шўъба - Г.Лозанов методикаси асосида диалогик нутқни ўстириш; III шўъба - тил материалини онгли ўрганиш асосида кенг профилли ўқишга ў ргатиш; IV шўъба - Г.Лозанов методи асосида монологик нутқ ўстириш; V шўъба- мутахасислик бўйича матнларни ўрганиш; 4."Курс погуружения " - Ухлатиб қў йиб ўқитиш курси (Плесневич А.С. Инглиз тили ўқитишда синаб кўрган). 10 кунга мўлжалланган. Мақсад: Илмий ходимларни чет эллик ҳамкасблари билан ил мий- касбий мулоқотларни амалга оширишга мўлжалланган. Бу метод

ўқитувчиларни ўқитишнинг якуний босқичида қўлланилиши мумкин. Ўтилган мавзуларни қайтариш сифатида. 5.Суггестокибернетик интеграл метод. (Петрусинский В.В.) (катта ёшлилар учун) Суггестив бошқаришни "кибернетизациялаш" бу методни асосини ташкил қилади. Ўқитиш автоматлашган техник воситалар орқали олиб борилади. Ўқитувчи иштирок этмайди. У фақат матери ал танлаш ва билим, малака ва кўникмаларни назорат қилади холос. Бу метод асосан бошланғич методни автоматлаштиришга ёрдам беради ва лексик материални хотиради сақлаб қолишни таъминлай ди. Хулоса қилиб айтганда у ёки бу интенсив курсни баъзи бир хусусиятини хорижий олий таълим системасида олий ўқув юртлари да ўқитиш жараёнида қўллаш мумкин. У шахсни ўқув жараёнида ҳар томонлама фаоллигини оширишга мўлжалланган.

Похожие

Xорижий тилларни ўқитишда қўлланилган методлар ва уларнинг ўзига хос хусусиятлари

Биологияни ўқитишда фойдаланиладиган методлар

География дарсларида инновацион ва педагогик технологиялардан фойдаланиш

Илғор педагогик технологиялар йўналишлари

Замонавий таълимда хорижий тажрибалар