Таълим жараёнида толерантликни шакллантириш муаммолари - Педагогиka - Рефераты

Таълим жараёнида толерантликни шакллантириш муаммолари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

101 KB

Таълим жараёнида толерантликни шакллантириш муаммолари Т.Х.АКБАРОВ, У.Б.ОРУНБАЕВ, КГПИ БатДУ, Қирғизистон Толерантлик кўп миллатли жамиятда ижтимоий тенгликка етишиш ҳамда жамиятда тинч-тотувликни сақлашнинг асоси бўлиб, диний, маданий, ҳаёт тарзига кўра фарқларининг борлигини тан олиш, ўз маданиятини иккинчи бир маданиятдан устун қўйишдан воз кечиш ҳисобланади. Толерантликни тарбиялашнинг психологиясини чуқурроқ англаш учун инсон психологиясининг табиати ва ўзига хос хусусиятларини тушунтириб берувчи назарияларга тўхталиб ўтиш лозим. Психологлар орасида биринчи бўлиб Ж.Келли 1955 йилда “ҳар бир одамнинг дунёни ўзича, ўзи хоҳлагандай тушунишга хақлилиги, ҳар бир одам ўз ҳаётида бўлаётган воқеалар оқимини ўзининг тушунчаси орқали қараши ва баҳолаши” ғоясини илгари сурган. Инсон ҳар бир воқеанинг мазмунини ўзи аниқлайди. В оқеа инсон томонидан идрок қилингандан кейингина одамга таъсир эта бошлайди. Одам ў зи дуч келган турмуш қийинчиликларини ў зининг ана шу қийинчиликлар т ўғ рисидаги тушунчасини ў згартириш орқали енгиб ў тади. Психология фанига Ж.Келли когнитив мураккаблик тушунчасини киритган. Когнитив мураккаблик инсоннинг атрофдаги одамларни ва ў зини идрок қилишига катта таъсир этади. Инсонда толерант онгни ва хулқ-атворни шакллантириш учун унинг когнитив мураккаблигига таъсир этиш ва у ни ошириш зарур. Толерантлик - бу бошқа одамнинг нуқтаи назарини тушунишга ва у одам билан фаолият олиб бориш учун интилишга асосланган хулқ - атвордир , т урли баҳс-мунозара, тортишув ва низоларни ҳ ал этишда толерантлик талаб этилади.

Толерантлик т ў рт тузилмадан иборат бўлиб, уларни шакллантириш толерантликни тарбиялашнинг мазмунини т ашкил этади . Толерант инсонни шакллантириш учун толерант йўналишдаги ижтимоий кўникмаларни шакллантириш, ўзини бошқа одамлар билан тинч-тотув яшашга ўргатиш лозим. Толерантлик йўналишдаги ижтимоий кўникмалар - бу одамлар билан тўғри муомалада бўлиш, уруш-жанжалли вазиятлардан чиқа олиш, одамлар билан тил топиша олиш, ижтимоий-психологик вазминлик, ижтимоий сезгирлик, эмпатияга мойиллик, бағрикенглик, бошқа одамларнинг яхши томонларини баҳолай олишдир. Г.В.Солдатова амалий психологиянинг контекстида толерантликка психологик вазминликни шакллантириш сифатида қараб, «толерантликни тарбиялашни психологик вазминликнинг ҳар қандай шакллларини ривожлантириш, ўзини бошқара олиш психологик вазминликка эришиш қобилиятларини ривожлантириш сифатида тавсифланган. Ёш авлодда толерантликни тарбиялаш қуйидагиларни ўз ичига олади: 1). Дунёдаги барча нарсаларнинг (ер шаридаги материклар, давлатлар, уларда яшовчи халқлар, ҳайвонлар, ўсимликлар ва б.) турлича эканлигини тушунтириш. 2). Миллатларни ирқи, дини, ҳаёт-тарзи ҳар хил эканлигини тушунтириш. 3). Миллат лар бир-биридан фарқ қилишини тушунтириш. 4). Кишилардаги ўзгачаликка бағрикенглик ва сабр билан мунособатда бўлиш. 5). Фуқароларни ўзаро тинч-тотувликда яшашга ўргатиш. 6). Ёшларга маъсулиятни сезган ҳолда, жавобгарликни юқорилатиш йўналишида тарбия бериш. 7). Ёш авлодда вазминликни кучайтириш, бағрикенглик, сабрлилик, чидамлилик каби хусусиятларни тарбиялаш. Толерантликни тарбиялаш учун куйидаги вазифаларни амалга ошириш зарур:

1. Бошланғич синфдан бошлаб ўқувчиларга одамлар ҳар-хил бўлиши, улар билан яхши муомала қилиб яшаш керак эканлигини тушунтириш. 2. Ҳар бир нарса ўзини такрорланмас, қадрли хусусиятларига эга эканлиги, шунинг учун бунга эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлиш керак эканлигини тушунтириш. 3. Ўзининг ўз халқининг маданияти, ҳаёт тарзини бошқаларникидан устун деб ҳисобламасликка ўргатиш. Биз олиб борган кичик тадқиқотимизда бошланғич синф ўқувчиларини толерантликка тарбиялашнинг мазмунини очиб бериш асосий вазифалардан бири эди. Бу вазифани ечиш мақсадида олдимизга ўқувчиларни толерантликка тарбиялаш учун нима ишлар қилиш керак? - деган саволни қўйдик ва толерантликка тарбиялаш қуйидаги беш йўналишда олиб борилиши лозим деган хулосага келдик: - ў зини вазмин тута олишга ў ргатиш. - и нсон ҳуқуқлари ҳақидаги қонунларни ў ргатиш. Толерантлик ни тарбиялаш к ў п маъноли, мураккаб тушунча сифатида ў қ увчи к ў п томонлама таъсир этишни , уларда одамни севиш, ҳурматлаш туй ғ уларини, иноқликда яшашга интилиш, сабрлилик, ба ғ рикенглик, чидамлилик, кечиримлилик ва бошқа хусусиятларни шакллантириш ни талаб қ илади . Бошлан ғ ич синф ў қувчиларига сабрлилик, ба ғ рикенглик, чидамлилик, кечиримлилик ва бошқа хусусиятларни сингдириш, у лар нинг мазмунини англ атиш бошлан ғ ич синф ў қувчиларининг дунёқараши, дунёни қабул қилишлари, англашларини ў згартириб, ў қувчиларнинг толерантлик хулқ-атворига эга б ў лишларига хизмат қилади.

Похожие

“Таълим жараёнида инсон билишининг муаммолари”

Узлуксиз таълим. Таълим мазмунини шакллантириш

Таълим жараёнида ўқувчи шахси

Таълим жараёнида интерфаол методлар

Ўқитиш жараёнида таълим технологияларидан фойдаланиш