Шарҳлаш журналистикасининг асосий хусусиятлари - Педагогиka - Рефераты

Шарҳлаш журналистикасининг асосий хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

52 KB

Шар ҳ лаш журналистикасининг асосий хусусиятлари Режа: 1. Шарҳнинг ўзига хос хусусуиятлари 2. Шарҳнинг бошка жанрлар билан боғликлиги 3. Шарҳлаш турлари. Очиқ шарҳ.

Шарҳлаш журналистикаси ўз ичига таҳририят ва муаллифлик саҳифаларини олади. Барча вазиятларда ҳ ам шар ҳ ўз номи билан аудиторияга етказилиши керак. Унинг сарлав ҳ асидан тортиб матн тузилишигача ушбу қ оидага амал қ илиши керак. Матбуот шар ҳ лари ҳ ар доим ҳ ам ҳ укуматнинг матбуот хизмати шар ҳ лари билан мос келавермаслиги мумкин. Ҳ укумат қ арорлари ва хатти- ҳ аракатини доимо шар ҳ лаб бориш журналистиканинг ажралмас қ исмидир. Шу билан бирга кундалик матбуот шар ҳ лари тан қ ид ва нозик шама-ишораларга мойилро қ бўлишади. Лекин барча ҳ олларда ҳ ам шар ҳ лар жамият учун фойдали ва самарали бўлган ҳ амда биргаликдаги ҳ амкорликни қ ўллаб- қ увватлаши лозим. Ҳ атто ғ арбнинг энг «сари қ матбуоти» вакиллари ҳ ам ў қ увчилар э ҳ тиросини жунбушга келтирувчи шар ҳ ларни ёзишга исти ҳ ола қ илишади. Улар ўз газетхонлари ва реклама берувчиларга ўта бо ғ ли қ лиги ва уларни қў лда са қ лаб туришга мажбурлиги туфайли бирон-бир сиёсий ёки диний қ арашларни тар ғ ибот қ илишлари даргумон. Ҳозирги кунда журналистиканинг жамоатчилик олдидаги ижтимоий жавобгарлиги ўта муҳим тамойил сифатида ҳисобланмоқда ва бу тушунча шарҳлаш журналистикаси учун ҳам ўта муҳим. Шар ҳ лаш журналистикасининг газетхонларга фойдали бўлган 5 та асосий жи ҳ ати мавжуд: 1.Во қ еа- ҳ одисалар ҳақидаги ахборотнинг кўплиги туфайли юзага келган тушунмовчилик ва тартибсизликларни маълум бир қ олипларга солишга ёрдам беради, ўқувчиларни ОАВ томонидан ўзатилаётган ҳ аддан таш қ ари кўп хабар ва янгиликларга бо ғ ланиб қ олишдан са қ лайди. 2.Ў қ увчиларни ижтимоий-сиёсий ҳ аётга фаол иштирок этишга ундайди. 3.Ў қ увчиларда тан қ идий ну қ таи назарни шакллантиришга ҳ амда ҳ ар хил уйдирма ва ёл ғ онларга ишонмасликка кўникма ҳ осил қ илади. Му ҳ им ва жиддий муаммолар атрофида су ҳ бат ва ба ҳ с - мунозаралар уюштиради. 4.Жамоатчилик фикри олдида мулозимларнинг маъсулиятини, кўпчилик томонидан қ абул қ илинган қ арорларни демократик йўл билан хабардор қ илиш қ оидаси қ атъий эканлиги.

5.Газеталар ну қ таи назари ҳ ам нотўғри б қ лиши ёки ҳ ар қ андай қ арор ва хатти- ҳ аракатлар шуб ҳ а остига олиниши мумкинлигига ўқувчиларда кўникма ҳ осил қ илади. Шар ҳ лаш журналистикаси журналистик ижод назарияси фанининг таркибий қ исмларидан бири ҳ исобланади. У мураккаб жанр ва ижод тури бўлганлиги учун ҳ ам У1 семестрда 2 курс талабаларига етакчи фан сифатида ўтилади. Шар ҳ лаш журналистикаси матбуот ҳ а қ идаги бош қ а фанлар билан, жумладан та ҳ лилий журналистика билан чамбарчас бо ғ ли қ дир. Мазкур фан шу билан биргаликда журналистик ма ҳ орат сирларини эгаллашда ҳ амда манти қ ан фикр юритишда ҳ ам му ҳ им аҳамият касб этади. Яъни бу курс журналистларнинг касбий тайёрланишида марказий ўрин эгаллайди. Курс илмий маъруза, савол-жавоб ва бош қ а хилдаги амалий маш ғ улотлар тарзида олиб борилади. Талабаларнинг бу курсдан олинган билимлари рейтинг ва ёзма усуллар асосида текшириб борилади. Бунинг учун талабалардан маш ғ улотларга мунтазам қ атнашиш, берилган илмий публицистик адабиётларни чу қ ур ўзлаштириши, ОАВнинг кундалик фаолияти билан танишиб бориши талаб этилади. Шар ҳ лаш турлари. Очи қ шар ҳ . Жаҳонда кечаётган воқеалардан воқиф бўлар экансиз ҳар доим ҳам тезда унинг бирор мамлакат ёхуд жаҳон тарихидаги аҳамияти ҳақида тасаввурга эга бўлиш осон эмаслигини сезасиз. Бунинг учун аввало дунёда кечаётган воқеа ҳодисалардан мунтазам воқифлик, улар моҳиятига етишишга бўлган тинимсиз ҳаракат, ҳодисалардаги ҳамма ҳам кўришга қодир бўлмаган ўзаро боғлиқ нарсаларни англаш зарур. Шу боис ҳам биз кўпинча жаҳондаги янгиликлар билан танишар эканмиз, шарҳловчилар талқинига эътибор қаратамиз.Бу ўринда уларнинг билимдонлиги, зийраклиги, маҳорати ҳар биримизда ва умуман жамиятда маълум воқеага нисбатан жамоат фикрини шаклланишига кўмаклашишини кузатамиз. Шунинг учун назариётчилар шарҳ ёзиш бўйича қуйидаги қоидаларга амал қилишини айтишади.

1.Шарҳловчи фактларни руйи-рост ва тўлиғлигича ўқувчиларга тақдим этиши лозим. Шарҳни ярим ҳақиқатга асосланиб ёзиш ярамайди ва бу виждонсизликдир. Шарҳловчи ҳеч қачон ўқувчини била туриб янглиштирмаслиги, вазиятни нотўғри талқин этмаслиги ёки бирор кишини ноқулай вазиятга қуймаслиги керак. 2.Шарҳловчи маълумотларнинг моҳиятига ва уларнинг яхшиликка хизмат қилишига асосланган ҳолда тасдиқланган фактлардан холисона хулоса чиқариши лозим. 3. Шарҳловчи ҳеч қачон ўзининг шахсий манфаатлари йўлида ёки махсус бирон-бир фойдани кўзлаб ўз таъсирини ўтказмаслиги, коррупциянинг ҳар қандай кўринишига хизмат қилишдан қочиши лозим. 4. Шарҳловчи ўзининг ҳақ эканлигини англаши лозим. Яъни шарҳловчи учун нақадар оғир бўлсада, ким норози бўлса ўшанга биринчи бўлиб овоз берилиши лозимлигини англаши керак. Мазкур норозилик овозлар, таклифномалар ёки меҳмонлар саҳифаси рукни шаклида бўлиши мумкин. 5.Шарҳловчи ўз фикр-мулоҳазаларини мунтазам равишда ҳамма учун тушунарли тарзда етказиб бериши лозим ва зарур бўлган жойда тузатишлар киритишдан тортинмаслиги лозим. 6.Шарҳловчи ўзида кучли эътиқодга ва ҳаётнинг демократик тамойилларига қатъий ишончи бўлиши зарур. У бировнинг виждони ва эътиқодини ҳақоратлайдиган ҳар қандай нарсани шарҳлашдан ўзини сақлаши керак. Кўпинча газета саҳифалари битта фикрни илгари сурадилар. Шуни унутмаслик керакки ҳар қандай умум тўғри фикрлар аввало индивидуал (якка) шахсий фикрлар мажмуасидан пайдо бўлади. Шунинг учун ҳар қандай бошқача фикр эътибордан четда қолмаслиги керак. 7.Шарҳловчи касбий дахлсизликнинг олий мезонларига риоя қилиши, ўзининг ҳамкасбларини қўллаб-қувватлаши лозим. Оммавий ахборот воситаларида фаолиятингиз давомида мақолаларингизда ўз фикрингизни беришга мажбур бўласиз. Журналистика ўз табиатига кўра субъектив ҳодисадир. У теварак-атрофда руй берган воқеа-ҳодисаларга ўз

муносабатини билдиришга мажбур. Онгли ёки ноихтиёрий, очиқ ёки пардаланган шарҳлар - ушбу касбнинг ажралмас таркибий қисми ҳисобланади. Ҳар кунги газета саҳифаларини бош мақолаларсиз ва муаллиф саҳифаларисиз тасаввур қилиш қийин. Ушбу мақолаларда фикр-мулоҳазалар илгари сурилиши табиий, албатта. Гоҳида репортаж ёки хабар тарзида узатилган материалларни шарҳ деб бериш ҳоллари ҳам учрайди. Шарҳнинг ҳажми турли тарзда бўлиши мумкин. Кичкина хабар ҳажмида кетган шарҳлар гоҳида нафақат газетхонни, балки муаллифнинг ўзини ҳам ҳайратга солиши мумкин. Буюк Британиялик журналист ва олим Дэвид Рэндалл шарҳнинг учта турини кўрсатади: очиқ, пардаланган ва ноихтиёрий шарҳ. Очиқ шарҳ - бу аниқ кўриниб турган нарсани шарҳлаш: журналист тўғри ва очиқчасига ўз фикр-мулоҳазасини билдиради. Умуман олганда шарҳнинг ушбу кўринишидан дунёнинг кўпгина газеталари воз кечишган, ҳатто таъқиқлаб ҳам қуйишган. Буюк Британия ва АҚШда очиқ шарҳни бемаънигарчилик деб ҳисоблашади ҳамда унинг хизматидан бутунлай воз кечишган. Муаллиф очиқ шарҳлаётганда барча газетхонлар бир хил фикрга эга деб ўйлайдилар: янгиликлар рубрикасида фақат хабарлар бўлиши керак, агар иложи бўлса унга ҳеч нарса қўшилмаслиги керак. Шарҳ эса бу таҳририят материаллари, машҳур муаллифлик саҳифалари ҳамда фикр, муносабатлар ва ҳакозалар учун мулжалланган. Кўп ҳолларда ўқувчилар хабарларни ўқиётганида унга қандайдир фактларни етказишаётганини билишади. Ҳамма ҳам шарҳлаши мумкин, лекин ҳар кимда ҳам энг охирги фактлар бўлавермайди-ку. Шунинг учун ҳам янгиликлар шарҳлардан кўра қизиқарлироқдир. Ва шу сабабли шарҳлаш билан янгиликни чалкаштириб юбориш икковининг ҳам қадрини тушириб юбориши табиий. Бундай ҳоллар рўй берган пайтда фактлар хира тортади ва ўз қадрини йўқотади. Барча ҳолларда бўлгани каби бу ерда ҳам очиқ шарҳ учун мустасно

қилиш мумкин. Агар катта тажрибага эга бўлган журналист ўзи билган мавзуда ёзаётган бўлса, унда очиқ шарҳлаши мумкин. Чунки унинг фикр - мулоҳазалари газетхонга кўп нарса беради. Ушбу ҳуқуқни хорижда узоқ йиллар ишлаган мухбирларга ҳам бериш мумкин. Албатта бу ерда мухбирлар «Улар нима дейишса дейишсину, лекин менинг фикримча…» қабилидаги сўзлар билан мақола ёзмасликлари керак. Кўпроқ янги чизгилар беришга ҳаракат қилиши керак. Лекин барча ҳолатларда ҳам уларга очиқ шарҳ талаби қуйилиши зарур. Иложи бўлса шарҳнинг ушбу турига кам мурожаат қилинса мақсадга мувофиқ бўлади. Фа қ ат фактлардан иборат бўлган репортажлар газета фаолиятининг асосини ташкил этади. Шу билан бирга кенг шар ҳ фикр - муло ҳ азалардан ҳ ам фойдаланиш зарур. Ҳ озирги кунда ахборотлар шу даражада кўпки, уларнинг к ў пига шар ҳ талаб этилади. Шунинг учун ҳ ам турли шар ҳ ларга эътибор кундан-кунга ортмо қ да. Барча ҳ олларда ҳ ам очи қ шар ҳ самимий, тезда англашиладиган тарзда газетхонларга етказилиши керак.

Адабиётлар рўйхати: 1. Тўртинчи ҳ окимият. Ўзбекистон Республикасининг қ онунлари, қ арорлари ва бош қ а ҳ ужжатлар тўплами (тузувчи ва сўзбоши муаллифи Ж.Раззо қ ов). Т. Ў збекистон, 1998. 2. Рендалл Д. Универсальный журналиист: перев. С англ. Алексея Порьяза. Алмати: 1996. 3. Ворошилов В.В. Журналистика: Учебник. СПб.: Изд. Михайлова, С.- Петербург, 1999. 4. Fred Fedler, John R. Bender, Luchinda Davenport, Paul E. Kostya / Reporting for the Media. Sixth Edition. USA: Harcourt Brace E Company, 1997.

Похожие

Шарҳлаш журналистикасида факт ва унинг талқини

Замонавий оилаларнинг хусусиятлари

Рус журналистикаси тарихи. Оврупода озод матбуотнинг уйғониш даври

Касб таълим мутахассислигининг хусусиятлари

Спорт фаолиятининг психологик хусусиятлари