O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi mazmuniga qo‘yiladigan talablar - Педагогиka - Рефераты

O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi mazmuniga qo‘yiladigan talablar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67 KB

O ‘rta maxsus, kasb -hunar ta’limi mazmuniga qo‘yiladigan talablar Reja: 1. Kasb-hunar ta’limi mazmunini tanlash mezonlari. 2. Kasbiy ta’lim mazmunini shakllantirish tamoyillari. 3. Umumiy politexnik va maxsus ta’lim mohiyati, vazifasi va tavsifi. 4. Umumtexnik va umumtexnologik va maxsus tayyorgarlik.

Kasbiy ta’lim tamoyillari Kasbiy talim mazmunining hajmi kishilik jamiyati tajribalari, madaniyati kо‘lamiga, xarakteri esa uning darajasi, yо‘nalishi va eng avvalo jamiyat tuzilmasiga bog‘liq bо‘ladi. Bundan jamiyat maqsadi, talab va ehtiyojlari, orzu- umidlariga binoan kasbiy talim-tarbiya mazmuni, uning tarkibi va yо‘nalishi kelib chiqadi. Kasbiy talim jarayonida о‘quvchilar talim (о‘quv material0 mazmunini о‘zlashtiradilar. Bu mazmun qancha kam va tushunarli bо‘lsa, kasbiy talim-tarbiya jarayoni ham unga mos holda qisqa bо‘ladi. Lekin bu jarayon samaradorligi aniq boshlang‘ich va sо‘nggi holatiga kо‘ra baholanadi. Umuman, talim-tarbiya, shuningdek, kasb-hunar talimi jarayoni murakkab jarayonlar turkumiga mansubligi etirof etilgan. Chunki, о‘quv materialaining о‘zlashtirilishini tamin etuvchi psixikjarayonlarni bevosita kо‘zatish imkoniyati mavjud emas. Ular tо‘g‘risida о‘quvchilarning tashqi kurinishlari (xaktti-harakatlari) va natija binoan xulosa chiqarish mumkin xalos. Shuning uchun ham kasb –hunar talimining mohiyatini tushunish uning qonuniyatlari va qoidalarini bilishni talab etadi. Biz kasbiy talim mazumni deganda pedagogik tilda о‘z ifodasini topgan jamiyat tо‘plagan tajribalarni tushunamiz. U bir paytning о‘ziga talim maqsadlari о‘zlashtirish obyekti, talim –tarbiya natijasi sifatida namoyon bо‘ladi. Kasb –hunar talimi jarayonida maqsad, mazmun, о‘zlashtirish qonuniyatlariga mos aniq maqsadlar shakida о‘quvchilar oldiga vaziyfa sifatida qо‘yiladi.о‘quvchilar vazifalarning mohiyatini anglab, unga mos о‘quv bilish faoliyatini amalga oshiradilar. Natijada о‘quvchilarning ongli. Faol, mustaqil о‘quv bilish faoliyati orqali о‘quv materialini о‘zlashtirilishiga erishiladi. Talim mazmunini tanlab olishga umumiy yondashuvlar

I. Talimda uzviylik о‘quv predmetining tashkiliy qismlarini tо‘g‘ri nisbati va zaruriy bog‘liqligini tamin etadi. О‘quv materialining joylashishi va bu materialning о‘zlashtirish usullarini tanlashdagi uzviylik quyidagi ikki omilni hisobiga olish bilan amalga oshiriladi: Ushbu о‘quv predmeti tegishli fan mazmuni mantiqi hamda bilimlarni о‘zlashtirish jararyonining qonuniyatlarini, fanning mazmuni va mantiqi о‘quv predmetining о‘zviyligi tamin etishda muhim axamiyat kasb etadi: tushuncha, qonunlar va dalillar, о‘quv predmetining mazmunining о‘zagi hisoblanib ketma-ket joylashadi va о‘rganilayotgan sohaga oid bilimlarning kengayib borishini taminlaydi, oldingilari keyingilari bilan uzviy bog‘liq bо‘ladi. Bilimlarni о‘zlashtirish jarayonining qonuniyatlari omili ilmiy bilimlari tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri о‘quv predmeti mazmuni sifatida talqin etilishiga yо‘l qо‘ymaydi, unga didaktik ishlov berishni talab etadi. Shunday qilib, uzviylik faqatgina tо‘g‘ri chiziqli emas, balki о‘quv materialini konsentrik joylashuvida ham amalga oshiriladi. Tushunchalarni keng va chuqur aloqadorligini о‘rganish mazmunini boyitishga uni о‘zgartirish shakllarining uzviyligini tamin etadi. Uzviylik alohida о‘quv predmetlarinigina emas, balki turli о‘quv predmetlarining о‘zaro munosabatlarini ham kamrab olishi zarur. Buning uchun turli о‘quv predmetlarini о‘rganishda obyektlarining turli jihatlarini obyektiv aloqadorligi asos hisoblanadi. II. Talim mazmuni avval DTS (TTS), sо‘ngra о‘quv reja va dasturi shaklida loyixalashtiriladi . Talim mazumni talim jarayonining asosiy elementi (tashkil etuvchi komponenti)ni о‘zlashtirish natijasida ijtimoiy maqsadlarga erishiladi. О‘zlashtirilishi zarur bо‘lgan ijtimoiy madaniy tajribaning tavsifi va hajmi aniq shart-sharoit, makon, zamon, shuningdek talim muassasasining turi va darajasiga bog‘liq bо‘ladi.

Talim mazumnini tashkil etuvchi tarkibiy qismlari sifatida quyidagilarni kо‘rsatish mumkin: a) samarali amaliy faoliyat tajribasi, ya’ni mehnat, iqtisodiyot, siyosat ijtimoiy va boshqa sohalardagi vazifalarni muvaffaqiyatli bajarish. b) bilish tajribasi atrof olam rivojlanishi qonuniyatlarini anglash metodlari va natijalari; v) umumiy maqsadlarga erishish jarayonidagi ijtimoiy о‘zaro tasirlar tajribasi; g) ahloqiy etik tajriba; d) manaviy-madaniy tajriba va shu kabilar. О‘qitish mazmuni muayyan talim muassasalarida о‘rganiladigan о‘quv predmetlarini о‘rganish jararyonida о‘zlashtiriladi. О‘qitish mazmunining tuzilmasi, ya’ni turli elementlarning о‘zaro munosabatlari, ketma-ketligi, davomiyligini о‘quv rejasi aniqlab beradi. Shu paytgacha о‘qitish mazmuni bajariladigan vazifalarning murakkablik darajasi va mazmuniga binoan aniqlanadi. Masalan, umumiy talimning asosiy vazifasi insonni har tomonlama rivojlantirish,hayot va mehnat, kasb tanlashga va kelgusida kasb-hunar sir- sinoatlarini о‘rganishga tayyorlashdan iborat. Aniq kasb (ixtisoslik) bо‘yicha talim mazmunini integrativ yondashuv asosida tanlab olishda uning qaysi soha bо‘yicha ishlab chiqarishga mansubligi hisobga olinadi. Integrativ yondashuv asosida kasb-hunar talimi mazmunini tanlab olishda meyoriy asos tasniflagich va DTS,TTS hisoblanadi. Demak, kasb-hunar talimi mazmunini tanlab olishda dastlabki asos kasb- hunar turi hisoblanadi. Ajratib olingan talim mazmuni yuqoridan pastga tomon tahlil etiladi. Yuqorigi qatlam sohaga va alohida ishlab chiqarish yoki faoliyat kurinishlariga mosbо‘ladi. О‘rta qatlam tutash kasblarga tо‘g‘ri keladi: pastki qatlam esa alohida kasblar, ixtisosliklarga tо‘g‘ri keladi. Tahlil borishida eng avval umumiy talim mazmuni, keyin xususiy mazmun, ya’ni kasb-hunarning о‘ziga tegishli mazmuni tanlab olinadi. Bunday deduktiv taxlil mazmunining unifikatsiyalashgan qismlarini ajratib olib, kasbiy talim

mazmunini ilmiy asosda ma’lum tizim yoki tuzilmaga keltirish imkonini beradi. Bu yondashuv о‘quv dasturini ishlab chiqish (tuzish) imkonini beradi. Bloklar mazmunini tanlab olishda har bir olidngi blok keyingisiga tayanch sifatida qarab kengaytirilada va chuqurlashtiriladi. Bu, о‘z navbatida, uzviylik va yaxlitlikni taminlashga xizmat qiladi. ShuningdekYU avvalgi faslda kо‘rsatilganidek, kasb-hunar pedagogikasida kasb-hunar talimining xususiy prinsiplariga ham asoslaniladi. Chunki bu prinsiplar kasb-hunar talimining о‘ziga xos jihatlarini hisobga olib, umumdidaktik prinsiplar bilan uyg‘unlikda qо‘llaniladi. Kasb-hunar talimi mazmunini tanlab olish va amalga joriy etishni umumiy holda quyidagicha chizma tarzda ifodalash mumkin. Umumdidaktik tamoyillar bilan pedagogik jarayon qonunlari о‘zaro aloqada bо‘lib, mazkur aloqa о‘zining speо‘ifik xususiyatlariga egadir. Ularning asosiylarini kо‘rib chiqamiz. Politexnik tamoyil Politexnik bilim zamonaviy ishlab chiqarish tizimining ilmiy asoslarini egallashni nazarda tutib, shu bilimlar asosida umumkasbiy politexnik va maxsus bilimlar shakllantiriladi. Politexnik tamoyillarni о‘qitishda quyidagi shartlarga amal qilish lozim. a) Asosiy y о ‘nalishdagi rivojlangan texnika va ilmni о ‘qitish b) bir-biri bilan о ‘zaro bog‘langan о ‘quv materiali tizimini tashkil etish. v) О ‘rganilayotgan fan asoslari borasidagi bilimlarni amaliyotda q о ‘llash. g) Ta’lim berishda ta’lim oluvchilarning yosh xususiyatlarini inobatga olish. d) Ta’lim oluvchilar qiziqishlarini qondirirish. ye) Kasbiy bilim berish umumta’lim bilimlariga tayanish. j) О ‘quv materialining turg‘un b о ‘lishiga erishish. z) О ‘quv mavzularining ketma-ketligiga erishish. Amaliyot va nazariyaning о ‘zaro bog‘liqligi tamoyili.

О ‘quv jarayonida nazariy va amaliy bilimning о ‘zaro aloqadorligiga tayanish va о ‘quv predmetining asosiy maqsadi о ‘zlashtirilgan bilimlarni amaliyotda q о ‘llash quyidagi shartlarga amal qilishga bog‘liq. a) nazariy bilimlarning amaliyotda sinalishi. b) ixtiyoriy ish jarayonida sohaviy bilimlarning q о ‘llanilishi. v) ishchilarni samarali о ‘qitish omili kasbiy ishlab chiqarish talabiga muvofiq kasbiy bilim berish ekanligini yodda tutish; g) bilimlarni о ‘zaro malakaviy bog‘lashda gorizontal va vertikal y о ‘ldan foydalanish. О ‘quv jarayonida mutaxassis faoliyatini modellashtirish tamoyili. Modellashtirish orqali mazmun va maqsadlarni isbotlash uchun avval oson bilimlarni о ‘zlashtirish, о ‘qitish metodlarini о ‘quv rejasi va о ‘quv dasturi talablari asosida tanlash. О ‘quv jarayonida keng tarmoqli ishchi faoliyati quyidagi shartlar asosida amalga oshiriladi: a) bilim va malakani politexnik y о ‘naltirish. b) K о ‘chirib (integrsiya asosida) о ‘qitish jarayonida gradatsiyaning о ‘rni. v) K о ‘chirib о ‘qitish jarayoni. Mobillik tamoyili. Bu prinsip shaxsning texnik bilimlari tez о ‘zlashtirish qobiliyatini tavsiflanadi. Ishchining ijodiy ish xarakteri, dunyoqarashining kengligi muammolarni anglab olish va ishlab chiqarish rivojlanishini k о ‘ra bilish bilan belgilanadi. Tartibli ketma – ketlik tamoyili quyidagilarni о ‘z ichiga oladi: *0 о‘quv jarayonini rejalashtirish; *1 о ‘quv jarayonida ketma – ketlikga amal qilish; *2 deduktiv о ‘qitish metodlarini q о ‘llash; *3 umumiy ta’lim bilimlarini tayanch qilib olish; *4 о ‘quv materallarini о ‘zaro bog‘liq holda tartibli berib borish. Atrof muxitni tashkil etish tamoyili. Atrof muhit deganda avvalom bor bilim yurtida о ‘quv qurollari didaktik vositalar bazasini aratish va texnik, texnologik, ekologik talablarga rioya qilish shu bilan birga mehnat muhofazasini

taminlash va ta’lim oluvchilarning sog‘liqlarini saqlash borasida muayyan sharoitlarni yaratish lozimligi tushuniladi. Kompyuterlashtirilgan pedagogik jarayon tamoyili Xozirgi vaqtda kompyuterlar hayotimizning turli sohalariga kirib kelmoqda. Shu bois ushbu tamoyil muhim ahamiyatga ega. Kompyuterlar pedagogik sohada ham keng q о ‘llanilmoqda. Ta’lim oluvchilar kompyuterlar yordamida mavzuni kengroq, qiziqarliroq о ‘zlashtiradilar va tushuntirilayotgan mavzuni ekranda k о ‘rish imkoniyatiga ega b о ‘ladilar.

Похожие

O’rta-maxsus kasb-hunar ta’limi bitiruvchilarining ishlab chiqarishga moslashuvi

Ta’lim standartlashtirish. O’rta maxsus kasb-hunar ta’limi mazmuni, maqsad va vazifalari

Kasb ta’limi muassasalarini boshqarish

Kasb-hunar pedagogikasining huquqiy- me’yoriy asoslari

Kasb hunar ta`limining tashkiliy shakllari