Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash muammolari - Педагогиka - Рефераты

Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash muammolari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

87 KB

Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash muammolari Reja: 1. Jismoniy tarbiyaning mazmuni va mohiyati. 2. Jismoniy tarbiyaning maqsadi va vazifalari. 1. Jismoniy tarbiyaning bolalar tarbiyasidagi ahamiyati. 2. Jismoniy tarbiyaning vositalari.

Kichik yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasi maktabgacha ta’lim pedagogikasining muhim bir b о ‘limi sanalib, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni uyg‘un rivojlantirish, ularni har tomonlama jismoniy tar-biyalashni nazarda tutadi. Jismoniy tarbiyaning vazi-fasi, bola sog‘lig‘ini saqlash, jismoniy sifatlarini о ‘stirish, yosh avlodni aqliy va jismoniy mehnatga va Vatan himoyasiga tayyorlashdir. Bu g‘oya azal-azaldan ota-bobolarimiz ma’naviyatida aks etib kelmoqsa. Jumla-dan, xalq ijodida «Alpomish», «G о ‘r о ‘g‘li» kabi dostonlarda ham о ‘z ifodasini topgan. «Alpomish» dostonida Hakimbekning (Alpomishning) jismoniy mashq qilish, tabiat q о ‘ynida voyaga yetgani, uning alpligi quyidagicha tasvirlanadi. «Alpinbiyning bobosidan qolgan о ‘n t о ‘rt botmon parli yoyi bor edi. Ana shunda yetti yashar bola Hakimbek shu о ‘n t о ‘rt botmon yoyni q о ‘lida k о ‘tarib, uni tortib q о ‘yib yubordi. Yoyning uchi yashinday b о ‘lib ket-di. Askar tog‘ining katta ch о ‘qqisini yulib keldi. Ovozasi olamga yoyildi. Shunda barcha xaloyiqlar yig‘ilib aytdi: Dunyoda bir kam t о ‘qson alp edi, alplarning boshlig‘i Rustam doston, oxiri bu Alpomish alp b о ‘lsin». Yuqoridagi fikrlardan k о ‘rinib turibdiki, shaxsning jismoniy kamoloti kishilar tarixiy ta-raqqiyotining barcha jabhalarida ulug‘langan va qadrlangan. Jismoniy tarbiya t о ‘g‘risidagi ta’limot pedagogi-kaning tarkibiy qismidir. Pedagogika fanining bu sohasiga taallukli ba’zi bir hodisalarni ta’riflashda «jismoniy madaniyat», «jismoniy rivojlanish» singa-ri asosiy tushunchalardan ham foydalaniladi. «Jismoniy madaniyat» tushunchasiga xalq madaniya-tining bir kismi sifatida qaraladi. Jismoniy mada niyat kishilik jamiyati tomonidan t о ‘plangan moddiy va ma’naviy boyliklar yig‘indisi, undan kishilarning jismoniy kamoloti uchun foydalaniladi. Jismoniy madaniyat tushunchasiga quyidagilar ki-radi: — mehnat va turmushdagi ozodalik; — kiyim, bino va xonalarning tozaligi;

— shaxsiy gigiyena va kun tartibiga odatlanish, kun davomida t о ‘g‘ri faoliyat va dam olish, uyqu, ovqatlanish shunga о ‘xshashlar; — tabiiy sharoitda organizmni chiniqtirish: havo, Quyosh va suv yordamida; — jismoniy mashqlar. Jismoniy rivojlanish - odam organizmidagi shakl va vazifalarning о ‘zgarishi, muskullarning or-tishi, b о ‘yning о ‘sishini ifodalaydigan biologik ja-rayondir. Jismoniy rivojlanish hayot qonunlari muhit va organizmning birligi asosida amalga oshadi. Jismoniy tarbiya — kishi organizmini morfolo-gik va funksional takomillashishi, uning jismoniy sifatlari va qobiliyatlarini rivojlantirish, harakat malakalari va k о ‘nikmalarini shakllantirish hamda ular bilan bog‘liq b о ‘lgan bilimlarni hosil qilish va mustahkamlashga y о ‘naltirilgan pedagogik jarayondir. Jismoniy tarbiya bola organizmining funksional imkoniyatlarini oshirib, uning aqliy faoliyatini mu-vaffaqiyat bilan bajarishga k о ‘maklashadi, q о ‘l panja-larining harakatlanishi, nutkni harakatga keltiruvchi markazning rivojlanishiga ijobiy ta’sir etadi. Kun tartibidagi gigiyenik va chiniqtiruvchi muola-jalarni bajarish orqali bolaning bilim doirasi ken-gayadi, aqliy faolligi ortadi, u jasurlik, halollik, batartiblik, qat’iylik, mustaqillik va shunga о ‘xshash ijobiy xulq meyorlari va qoidalarini ham egallab oladi. Jismoniy tarbiya mashqlari aksariyat hollarda butun guruh bilan bajariladi. Jismoniy tarbiyaga oid mashg‘ulotlarda, harakatli о ‘yinlarda bolalarda jamoat-chilik, uyushqoqlik intizomlilik kabi xislatlar shakl-lanadi. Jismoniy tarbiya estetik tarbiya bilan ham chambarchas bog‘liqdir. Jismoniy mashqlar orqali bola-lar yengil, chiroyli, ifodali harakat qilishga о ‘rganadilar, bu s о ‘zsiz, bolalarda estetik hisni tar-, biyalaydi. Bolaning sog‘lom va jismonan baquvvat va chidamli b о ‘lishi uning*ish qobiliyatini о ‘stiradi. Jismoniy tarbiyaning maqsad va vazifalari jami-yat ehtiyojlari bilan belgilanadi. Bu ehtiyoj ijtimoiy tarbiyaning umumiy maqsadidan kelib chiqadi. Bu maqsad

о ‘zida ma’naviy boylikni, axloqiy poklikni, intellektual salohiyatni, jismoniy barkamollikni mujassamlashtirgan, har tomonlama yetuk rivojlangan shaxsnishakllantirishdan iborat. Maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasi vazifalarini hal etishda, ularning yosh xususiyatlari hisobga olinadi. Jadal о ‘sish va rivojlanish maktabga - cha yoshdagi bola organizmining о ‘ziga xos xususiyatidir. Ammo sistema va vazifalarning shakllanishi hali tu-gallanmagan b о ‘ladi. Shuning uchun maktabgacha yoshdagi bola juda nozik b о ‘ladi. Demak, bolalarni jismoniy tarbiyalash jarayonida quyidagi vazifalar birinchi da-rajali hisoblanadi. Sog‘lomlashtiruvchi vazifalar: bolalar sog‘lig‘ini mustahkamlash, organizmining shakl va funksiyalarini uyg‘un rivojlantirish, ish qobiliyatini oshirish, har xil tashqi ta’sirlarga chidamliligini kuchaytirish, uzoq umr k о ‘rishini ta’minlash. Ta’limiy vazifalar. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bo-lalarga xos b о ‘lgan о ‘ta qabul qiluvchanlikni, sharoit-ning о ‘zgarishiga yengil moslanish qobiliyati bir qator ta’limiy vazifalarni ham amalga oshirish imkoniyati-ni yaratadi, chunonchi, kerakli k о ‘nikma va malakalarni shakllantirish, jismoniy sifatlar (chaqqonlik kuchli-lik, muvozanat, k о ‘z bilan chamalash k о ‘nikmalar)ni tar biyalash, jismoniy tarbiya haqidagi bilimlarni о ‘zlashtirish. Boladagi harakat k о ‘nikmalari: yurish, yugurish, velosiped uchish va h.k. nisbatan yengil shakl-lanadi va ular bolaning muhit bilan aloqasini oson-lashtiradi. Tarbiyaviy vazifalar. Maktabgacha yoshdagi bolalarda jismoniy muhitga sport mashg‘ulotlarga muhabbat, ular ning natijalariga, sportchilarning yutuqlariga qiziqishni tarbiyalash lozim. Jismoniy mashqtarni bajarishda xarakter xususiyatlari (uyushqoqlik, kam-tarlik, k о ‘ngilchanlik va h.k.) va akliy vaziyatlar (halollik, haqqoniylik, о ‘rtoklik hissi, о ‘zaro yordam), jamoada shug‘ullanish malakasi, fizkultura asboblari-ni ehtiyot qilish, topshiriqni mas’uliyat bilan baja-rishlarini tarbiyalash, shuningdek, irodaviy fazilat-lar (botirlik, qat’iylik, о ‘z kuchiga ishonch, qiyinchiliklarni yengishda sabotlilik, dadillik va boshqalar)ni namoyish qilish uchun juda qulay sharoit yaratiladi.

Bizning jamiyatimizda jismoniy tarbiya davlat-ning ona va bola t о ‘g‘risidagi g‘amx о ‘rligiga, mehnat-kashlar yashash sharoitlarining doimo yaxshilanib bo- rishi, moddiy farovonligining о ‘sishiga asoslanadi. Gigiyenik sharoitlar. Bolalarning jismoniy t о ‘g‘ri rivojlanishi uchun gigiyenik sharoit (bino, maydoncha, jihozlar, kiyim-bosh, poyabzal) yaratish, bolalar hayotining ilmiy asoslangan rejimini (bular oqilona ovqatlanish, harakatlarni rivojtantirish va orga-nizmni chiniqtirishni о ‘z ichiga oladi) albatga, baja-rish zarur. Shu bilan birga tibbiyot xodimlarining doimiy nazorati, zaruriy profilaktik va davolash ishlarini olib borish talab etiladi. Bog‘chada har bir guruhlar uchun xonalar ajratiladi. Guruh xonalari bolalarning erkin harakat qila olishi va sof havodan nafas olishi imkonini beradigan da-rajada katta, yorug‘, quruq va issiq, derazalari janubi -sharqqa qaragan b о ‘lishi kerak. Guruh xonasining balandligi 3—3,5 m b о ‘lib, har bir bolaga bino sathidan 0,5 m 2 joy, taxminan 3 m 3 havo t о ‘gri kelishi xona bezagi gigiyenaga xos, tez toza b о ‘ladigan, yoqimli, yumshoq rangda b о ‘lishi kerak. Guruxda tartib b о ‘lishiga rioya qilish kerak. Xona yorug‘ligini t о ‘sadigan og‘ir va qalin pardalar, gilamlar, yumshoq mebel, umuman, ortiqcha narsalar b о ‘lmasligi kerak. Hamma jihozlar ta’lim-tarbiya talab iga, bola larning b о ‘ylariga va gavda tuzilishiga moye b о ‘lishi va Xalq ta’limi vazirligi tomonidan q о ‘yilgan maxsus meyorga javob beri sh i lozim. Bolalarning stol, stullari ancha mustahkam va yen-gil, tuzilishi sodda hamda oson yuviladigan b о ‘lishi kerak. Stollar yorug‘lik chap tomondan tushadigan qilib, joylashtirilishi lozim. Yumshoq va k о ‘rgazmali qurollar' ham gigiyenik talablarga javob beradigan, pishiq, zararsiz rangda tashqi k о ‘rinishi silliq b о ‘lishi kerak. Tarbiyachi о ‘z guruhining gigiyenik sha-roiti uchun javobgardir. Xonani bolalar sayrga, mu-siqa mashg‘ulotiga chiqib ketgandan keyin shamollatish, dereza va zal fortochkalari esa yil fayellaridan qati nazar, doimo ochiq b о ‘lishi kerak.

Bog‘cha maydonchasi. Har bir yosh guruhi uchun ajra-tilgan alohida maydoncha b о ‘lishi kerak. Maydonchada bolalarni harakatlanish uchun joy (tekis maydoncha) qum, suv, qurilish meteriallari, aynan о ‘ynaladigan о ‘yinlar uchun joy, ijodiy о ‘yinlar va turli о ‘yinchoklar bilan о ‘ynaladigan о ‘yinlar uchun joy ajra tiladi. Maydonchada harakatlarni rivojlantiruvchi jihozlar, tirmashib chiqish uchun devorchalar (uch, t о ‘rt va olti burchakli), muvozanat saqlash uchun xoda, tepalikka sakrash, uloqtirish mashkdari uchun jihozlar b о ‘lishi kerak. Yomg‘ir va quyoshdan saqlash uchun yopiq oynalar b о ‘ladi. Maydoncha har doim ozoda, tartibli b о ‘lishi za rur. Bolalarning ovqatlanishi (nonushta, tushlik, kech-ki ovqat) osoyishta utishi kerak. Oqilona tashkil etilgan ovqatlanish bolalarning о ‘sib borayotgan orga nizmi uchun ayniqsa, muhim ahamiyatga ega, u barcha t о ‘qimalarning meyorli о ‘sishi va rivojlanishini ta’minlaydi. Ovqatlanishda meyordan har qanday chetga chiqish bo lalar organizmi, hayotiy faoliyatiga tezda ta’sir qiladi va bola qanchalik kichik b о ‘lsa, u eng kichik bu- zilishga ham shunchatik kuchli ta’sir k о ‘rsatadi. Bolalarni ilk yoshligidan boshlab ovqatni mustaqil yeyishga о ‘rgatish ularga ovqatni ishtaha bilan yeyishga, ovqatga ijobiy munosabat uyg‘otishga yordam beradi. 2 yoshdan boshlab qoshiqdan foydalanishga о ‘rgatish, 4 yoshdan sanchiqdan, 5 yoshdan pichoqdan foydalanish ma-lakalarini tarbiyalab borish zarur. Ovqatlanish vaqtida bolalarga tarbiya berish, ular-ni koyish yaramaydi. Bu holat bolalarning asabini bu-zadi, ishtahasini b о ‘g‘adi. Bir bolaga berilgan tanbeh boshqa bolalar diqqatini tortmasligi lozim. Uyqu. Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy to mondan tarbiyalashdagi muhim vazifa asab sistemasi gi-giyenasidir. Bu vazifani hal etishda uyqu katta aha - miyatga ega. Uyqu miya katta yarim sharlarining meyorli ishlashi uchun zarur b о ‘lgan kuch-quvvatni tiklaydi. Yaxshi va uzoq davom etgan uyqu asab sistemasi to-liqishining oldini oluvchi asosiy vositadir.

Bolalarni yaxshi uxlatish uchun ularga kuchli q о ‘zg‘atadigan aqliy va jismoniy ish qildirmaslik, uyqudan oldin salbiy hislarni uyg‘otmaslik lozim, bunday muomala natijasida bolaning miya yarim sharla-rida yuqori q о ‘zg‘alish о ‘chog‘i hosil b о ‘ladi. Sayr. Bolalarning uzoq vaqt ochiq havoda b о ‘lishi ularning sog‘ligi va jismoniy rivojlanishiga har tomonlama ijobiy ta’sir etadi. Bolaning ochiq havoda b о ‘lishi natijasida qon aylanishi yaxshilanadi. Haroratning о ‘zgarib turishi havoning namligi shamol ta’siri termoregulyatsion apparatni mashq qildiradi. Organizmning faolligi yanada ortadi, harakatlar, jis moniy sifatlar takomillashadi. Chiniqtirish. Bola organizmini chiniqtirish degan-da, chidamlilik, zararli ta’sirlarga qarshilyk k о ‘rsatish, hayotiy sharoitlarning о ‘zgarishiga tez mos-lashish qobiliyatini rivojlantirishga qaratilgan tad-birlar tizimi tushuniladi. Chiniqtirishning asosiy tamoyillari sistemali-lik, doimiylik va*shaxsning о ‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olishdir. Chiniqtirishning asosiy vositalari tabiat in’omlari: havo, suv va Quyosh vannasidir. Kun tartibi va uni о ‘tkazish metodikasi. Kun tarti-bi jismoniy tarbiyaning muhim shartidir. Kun tartibi xilma-xil faoliyat hamda dam olishning vaqt jihatdan muvofiq taqsimlanishidir. Kun tartibini tashkil etuvchi barcha qismlarni (ovqatlanish, uyqu, о ‘yin, mashg‘ulot, sayr) bir meyorda takrorlash natijasida bolalarda faoliyatning bir tu- ridan ikkinchi turiga utishni yengillashtiruvchi mustahkam k о ‘nikma hosil b о ‘ladi. Kun tartibiga q о ‘yilgan asosiy talablar. Kun tar tibini tashkil etish gigiyenik omil, ya’ni bolalar sog‘lig‘ini saqlash, о ‘zini yaxshi his etishi ham sanita riya- gigiyena talablariga rioya qilish kabi vazifalar bilan cheklanadi. Kun tartibini tuzishda yil fasllari ham e’tiborga olinadi. Kun tartibiga q о ‘yiladigan yana bir talab bo lalarning yosh xususiyatlarini hisobga olishdir. Shunday qilib, jismoniy tarbiya muammosini hal etishda, avvalo, sanitariya - gigiyena omillariga, tabi-atning sog‘lomlashtiruvchi kuchlari Quyosh, havo va suv,

gimnastika, о ‘yin kabi vositalarga katta ahamiyat berish k о ‘zlangan maqsadlarga erishishning muhim omili hisoblanadi.

ADABIYOTLAR RO`YXATI 1. О ‘zbekiston Respublikasi Konstitutiyasi. T., О ‘zbekiston. 1992. 2. О ‘zbekiston Respublikasining Qonuni «Ta’lim t о ‘g‘risida», 3. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch. T. “Ma’naviyat” 2008 y. 4. Karimov I. A. Barkamol avlod О ‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., Sharq nashriyot – matbaa konserni, 1998. 5. Karimov I. A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin.T,, 1995. 6. Karimov I.A. О ‘zbekiston XXI asr b о ‘sag‘asida. T., 1997- 7. Karimov I. A. О ‘zbekiston kelajagi buyuk davlat. T., 1998. 8. Karimov I. A. Xalqimizning yuli mustaqillik, ozodlik va tub islohotlar yо‘lidir. T., 1996.

Похожие

Maktabgacha yoshdagi bolalarni mafkura ruhida tarbiyalash usullari

Maktabgacha yoshdagi bolalarni pedagogik-psixologik tashxis qilish

Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni axloqiy tarbiyalash asoslari

Oilada bolalarni muvaffaqiyatli tarbiyalash shartlari

Maktabgacha yoshdagi bolalarda psixik jarayonlarni rivojlantirish