Maktabgacha yoshdagi bolalarni mafkura ruhida tarbiyalash usullari - Педагогиka - Рефераты

Maktabgacha yoshdagi bolalarni mafkura ruhida tarbiyalash usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

89.5 KB

Maktabgacha yoshdagi bolalarni mafkura ruhida tarbiyalash usullari Reja: 1. G‘oya va mafkura tushunchalari. 2. Milliy mafkuraning mazmun - mohiyati. 3. Milliy mafkuramizning bosh g‘oyasi. 4. Mafkuramizning asosiy goyalari:

Milliy istikdol g‘oyasini yoshlarimiz ongiga sing-dirish hozirgi davrning muhim vazifasi sifatida kun tartibiga q о ‘yilgan. Chunki milliy g‘oya xalqimizning tub manfaatlarini, ularning asriy orzu-umidlari, ezgu-niyatlari, buyuk maqsadlarini ifoda etib, xalkning о ‘z maqsad-muddaolariga erishish uchun ma’naviy-ruhiy, kuch-quvvat bag‘ishlaydi. uMilliy istiqlol g‘oyasi yoshlarning hayotida g‘oyaviy b о ‘shliqqa y о ‘l q о ‘ymaslik, yod va zararli mafkura xurujiga qarshi zarba berishga, ogohlik asosida yashashga hamda ularda yangicha du-nyoqarashni va tafakkurni shakllag‘ggarish hamda tar-biyalashga xizmat qiladi. Prezidentimiz ta’kidlagan- laridek, zamon «g‘oyaga qarshi faqat g‘oya, fikrga qarshi faqat fikr, jaholatga qarshi faqat ma’rifat» bilan kurashishni talab etmoqd. Bu esa о ‘z- о ‘zidan respubli- kamizni har tomonlama yuksaltirish, yoshlarni ma’na-viy-ma’rifiy kamolotga erishishini ta’minlash, mam-lakatimiz mustaqilligini mustahkamlash borasidagi say-harakatlarni yanada yuksalishiga olib keladi. Milliy g‘oya jamiyatimizning barcha jabhalarida о ‘z ta’sirini k о ‘rsatib, xalqimizni orzu-umidlari va is-taklarini r о ‘yobga chiqarishga xizmat qiladi. Istiqlol yillarida shakllanayotgan yangicha tafakkur va dunyoqarash yoshlarda Vatanga sadoqatni, millim qadriyat va an’analarga muhabbatni, о ‘z yaqinlariga, xalqiga mehribonlikni, tanlagan kasbi, e’tiqodiga so-diqyaikni, yurtim va elim deb yashashga о ‘rgatishni nazar-da tutadi. Yangicha tafakkur va yangicha fikrlash ay- nan mustqillik mafkurasi ruhida tarbiya topib sayqallashgan ong, dunyoqarash va e’tiqod mahsulidir. Demak, mustaqillik y о ‘lida jamiyatimizning barcha jabhalarida katta о ‘zgarishlar sodir b о ‘lmoqsa. Ayniqsa, ta’lim-tarbiya sohasida katta ishlar amalga oshirilmoqda. Shu bois, insonlarning tafakquri, ongi va hayotga munosabati, qiziqishi ortib bormoqsa. Mustabit tuzimdan voz kechgan jamiyatimiz a’zolari hayotdagi о ‘z о ‘rnini yangicha tasavvur etmoqda. О ‘z kuchkga ishonchi ortib bormoqsa. Kishilarning ongida demo-kratik qadriyatlar mustahkamlanmoqda. Ayniqsa, mil-liy g‘oya, milliy ong, milliy mafkura, milliy tarbiyaga b о ‘lgan kishilarning munosabati tamomila boshqacha.

Ma’lumki, insoniyat tarixi — g‘oyalar tarixi deb bejiz aytilmaga. Chunki g‘oya inson tafakqurining mahsuli sanaladi. Shunga k о ‘ra, milliy g‘oya millat tafakkurining mahsulidir. Demak, milliy g‘oya - inson va jamiyat hayotiga ma’no- mazmun baxsh etadigan, uni ezgu maqsadlar sari yetaklaydigan fikrlar, qarashlar majmuidir. Mafkura esa muayyan ijtimoiy guruh, ijtimoiy qatlam, millat, davlat, xalq va jamiyatning ehtiyojlari, maqsad-muammolari, manfaatlari, orzu-intilishlari hamda ularni amalga oshirish tamoyillarini о ‘zida mu-jassam etadigan g‘oyalar tizimidir. Milliy mafkura xalqning maqsad-muddaolarini ifodalaydi, tarix sinovlaridan о ‘tishda uning ruhini q о ‘tarib, suyanch va tayanch b о ‘ladi, shu millat, shu jamiyat duch keladigan k о ‘plab hayotiy va ma’naviy muammolarga javob izlaydi. Milliy mafkura insonga faqat moddiy boyliklar va ne’matlar uchun emas, avvalo, Alloh taollo ato etgan aql-zakovat, imon-e’tiqod tufayli yuksak ma’naviyatga erishish uchun intilib yashash lozimligini anglatadi. Milliy mafkura k о ‘p millatli О ‘zbekiston xalqishshg ezgu g‘oya — ozod va obod Vatan, erkin va faro-von hayot barpo etish y о ‘lidagi asriy orzu-intilishlari, hayotiy ideallarini о ‘zida aks ettiradiu Bu mafkura xalqni-xalq, millatni-millat etadigan, uning sha’ni, sharafi, or-nomusi ishonch-e’tiqodini ifodalaydigan, jamiyatimizning о ‘ziga xos taraqqiyot y о ‘li, turmush tarzi, tub manfaatlariga tayangan holda muttasil rivojla-nib, takomillashib boradigan g‘oyalar tizimidir. Shunday ekan fikr va qarash milliy g‘oya b о ‘la ol-maydi. Chunki shaxsiy fikr о ‘ziga xos bir qarashdir, ijtimoiy fikr esa voqelikka nisbatan о ‘zgarish yoki harakatni taqozo etadigan faol munosabatni ifodalay di. G‘oya ana shu munosabatni harakatga, jarayonga, zaru-rat tug‘ilganda esa butun bir davr tarixiga aylantiradi. Jahon tajribasiga nazar tashlasak, butun dunyo ta-raqqiyotiga ulkan ta’sir kursatgan nazariya, ta’limot va mafkuralarni yaratish uchun insoniyat tarixining turli davrlarida ulkan aql-zakovat, iste’dod va teran tafak kur egalari mislsiz zahmat chekkanini k о ‘ramiz. Sokrat, Platon, Konfusiy va Najmiddin Kubro, Alisher Navoiy hamda Maxatma Gandi kabi buyuk mutafakkirlar faoliyati buning yaqqol timsolidir.

Tarix tajribasi shundan dalolat beradiki, dunyoda ikki xil g‘oya shakllangan b о ‘lib, biri bunyodkorlik b о ‘lsa, ikkinchisi buzg‘unchilikdir. Bu g‘oyalar doimo о ‘zaro kurashib kelgan. Bunyodkorlik g‘oyasi insonni ezgulik sari yetaklaydi, uni ulug‘laydi, insonning ruhiga qanot bag‘ishlaydi. Buzg‘unchilik g‘oyasi esa xalqlar boshiga sonsiz kulfatlar keltiradi. О ‘zbekiston jamiyatining milliy istiqlol mafku rasi о ‘z mohiyatiga k о ‘ra, xalqimizning asosiy maqsad va muddaolarini ifodalaydigan, uning о ‘tmish va kelaja- gini bir-biri bilan bog‘laydigan, asriy orzu - istaklarini amalga oshirishga xizmat qiladigan g‘oyalar tizimidir. Milliy mafkura: — O`zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi milliy va umuminsoniy qadriyatlar, demokratiya tamoyillariga asoslanadi; — xalqning asrlar davomida shakllangan yuksak ma’naviyati, an’ana va udumlari ulug‘ bobokalonlarimizning о ‘lmas merosidan oziqpanadi; — adolat va haqiqat, erkinlik va mustaqillik g‘oyalari hamda xalqimizning ishonch va e’tiqodini aks ettiradi; — yurt tinchligi, Vatan ravnaqi va xalq farovonli-gini ta’minlashga xizmat qiladi; — jamiyat a’zolarini, aholining barcha qatlamlarini О ‘zbekistonning buyuk kelajagini yara-tishga safarbar etadi; — millati, tili va dinidan qati nazar, mamlakatimizning har bir fuqarosi qalbida ona Vatanga muhabbat, mustaqillik g‘oyalariga sadoqat va о ‘zaro hurmat tuyg‘usini qaror toptiradi. Milliy mafkura faqat bugun emas, balki hamma za-monlarda ham eng dolzarb siyosiy-ijtimoiy masala, jamiyatni sog‘lom, ezgu maqsadlar sari birlashtirib, uning о ‘z muddaolariga erishish uchun ma’naviy-ruhiy kuch-quvvat beradigan poydevor b о ‘lib kelgan. Milliy mafkuramizning bosh g‘oyasi — O`zbekiston xalqining milliy taraqqiyot y о ‘lidagi bosh g‘oyasi b о ‘lib, ozod va obod Vatan, erkin va faravon hayot barpo etishdir.

Bu g‘oya xalqimizning azaliy ezgu intilishlarini va bunyodkorlik faoliyatining ma’no-mazmunini belgilaydi. Har bir inson uchun muqaddas b о ‘lgan yuksak oliy qadriyatlarni о ‘zida mujassam etadi. Milliy mafkuraning bosh g‘oyasida ozodlik tushunchasining ustuvor va yetakchi о ‘rinda turishi Vatan mustaqilligi y о ‘lida barcha orzu-intilishlarimiz, amaliy faoliyatimiz yorug‘ kelajagimizning asosi ekanidan dalolat beradi. Milliy mafkuraning asosiy g‘oyalari xalqimizning mustaqil taraqqiyot y о ‘lidagi bosh g‘oyasidan kelib chiqadi va о ‘zining mazmun-mohiyati, falsafasi, tajri-basi bilan uni xalqimizning qalbi va ongiga yanada chuqurroq singdirishga xizmat qiladi. Vatan ravnaqi. Vatan insonning kindik qoni t о ‘kilgan tuproq, uni kamol toptiradigan, hayotiga mazmun baxsh etadigan tabarruk maskandir. Vatan ravnaqi, avvalo, farzandlariga — uning aholisiga bog‘liq. Bu esa har bir yurtdoshimiz о ‘zining ma’naviy kamoloti uchun yuksak mas’uliyat his etishi, о ‘z manfaatini shu yurt, shu xalq manfaatlari bilan uyg‘unlashtirib yashashi kerak deganidir. Milliy g‘oya hech qachon Vatandan tashqarida ildiz otmaydi va rivojlanmaydi. Vatanning ravnaqiga xiz mat qilmaydigan g‘oya hech qachon milliy g‘oya b о ‘la olmaydi. Bugungi kunda jamiyatimizda tadbirkorlik, erkin iqtisodiy faoliyat keng rivojlanayotganligi, davlatimizning iqgisodiy qudrati ortayotganligi, xalqimizning ma’naviyati boyib, ilmiy salohiyati yuksalayotganligi Vatan ravnaqiga muhim hissa b о ‘lib q о ‘shilmoqda. Yurt tinchligi — bebaho ne’mat, ulug‘ saodatdir. Yurt tinchligi — barqaror taraqqiyot garovidir. O`zbek xalki tinchlikni yuksak qadrlaydi, uni о ‘z orzu intilishlari, maqsadlari r о ‘yobga chiqishining kafolati, deb biladi. Yurt tinchligi Vatan ozodligi va mustakilligi bi lan chambarchas bog‘liqdir. Birovga qaram b о ‘lgan xalq hech qachon erkin va farovon yashay olmaydi. Shuning uchun ham mustaqillik hamda tinchlikni asrash borasida mamlakatimizni tajovuzkor kuchlardan himoya qilishga tayyor turishimiz lozim. Yuksak

ma’naviyat, siyosiy madaniyat, millatning g‘oyaviy va mafkuraviy yetukligi yurt tinchligini saqlashning muhim omilidir. Xalq farovonligi. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarning oliy maqsadi xalqimiz uchun munosib turmush sharoiti yaratishdir. YA’ni islohot islohot uchun emas, inson uchun, uning farovon hayoti uchun xizmat qilishi kerak. Jamiyatimizdagi har qanday yangilanish, har qanday о ‘zgarish mohiyatida ana shu ezgu maqsad mujassamdir. Milliy istiqlol mafkurasi fuqarolarimizda har qaysi inson va oila badavlat b о ‘lsa, jamiyat va davlat ham kuchli hamda qudratli b о ‘ladi, degan tushunchani tarbiyalashga xizmat qilmog‘i lozim. Komil inson. Erkin fuqarolik jamiyatini ma’naviy barkamol, ezgu g‘oyasi, hayotiy e’tiqodi b о ‘lgan insonlargina bunyod eta oladi. Shuning uchun yangilanayotgan ja-miyatimizda sog‘lom avlodni tarbiyalash, erkin fuqaro ma’naviyatini shakllantirish, ma’naviy-ma’rifiy ishlarni yuksak darajaga k о ‘tarish orqali barkamol insonlarni voyaga yetkazishga katta ahamiyat berilmoqda., Millatlararo totuvlik. Bugungi kunda mamlakati mizda 130 dan ortiq millat va elat vakillari is-tiqomat qiladi. Millatlararo totuvlik g‘oyasi— umumbashariy qadriyat b о ‘lib, turli xil xalqlar birgaliqda yashaydigan mintaqa va davlatlar milliy ta-raqqiyotini belgilaydi, shu joydagi tinchlik va barqarorlikning kafoloti b о ‘lib xizmat qiladi. Bu g‘oya bir jamiyatda yashab, yagona maqsad y о ‘lida mehnat- qilayotgan turli millat va elatlarga mansub ki-shilar о ‘rtasidagi о ‘zaro hurmat, d о ‘stlik va hamjihatlikning ma’naviy asosidir. Bugungi kunda mamlakatimizda yashab kelayotgan millatlarni о ‘zaro hamjihatlik ruhida tarbiyalash milliy mafkuramiz- ning asosiy maqsadlaridan biridir. Umuman olganda, milliy mafkura xalqning, jami-yatning о ‘z oldiga q о ‘ygan ezgu maqsadlari amalga osh-gani va taraqqiyot tajribalari ortgani sari boyiydi va takomillashaveradi. Bunday mafkura erkin fuqarolik jamiyati va faro von hayot barpo etishga kirishgan, bu y о ‘ldan so-bitqadamlik bilan olg‘a borayotgan xalq mafkurasidir.

Demak, mafkura — inson ruhiyati, tafakkuri hamda dunyoqarashini о ‘zgartiradigan kuchli vositadir. Shuning uchun milliy mafkurani bolaning ongiga ilk yoshidan boshlab singdirib borish maqsadga muvofikdir. Shundagina bolalarning ongi, aqli va tasavvuri milliy ruhda shakllanib, Vataniga, ona yurtiga, millatiga, elatiga nisbatan ijobiy munosabati va hurmati ortib boradi. Bunday jihatlarni tarbiyalashda nafaqat ota-ona, balki tarbiyachi- murabbiylarning о ‘zlari ana shunday yuksak ijobiy sifatlar bilan qurollangan b о ‘lishi, yoshlarning ta’lim-tarbiyasiga e’tibori cheksiz b о ‘lishi, ularning har bir xatti-harakatini nazoratsiz qoldirmasligi muximdir. Bunday yutuqni q о ‘lga kiritish tarbiyachidan, eng avvalo, yuksak mahoratni, aqliy salohiyatni, mehr- muhabbatni, tinimsiz mehnatni talab etadi. O`zbek xalqining eng m о ‘tabar va mas’ulyatli mashg‘ulotlaridan biri tarbiyadir. Zotan, xalqni-xalq, millatni-millat qilib k о ‘rsatuvchi ranggo-rang narsa va hodisalar tarbiya tufaylidir. Milliy tafakkurni shakllantirish ga, ma’naviyat va ma’rifatni yuksak pog‘onaga k о ‘tarishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu muhim muammolar faqat tarbiya tufayli hal qilinishi mumkin. Darhaqiqat, tarbiya hikmati-istiqbol kudratidir. Istiqbol qudrati deganda, in son aql-zakovatining yuksakligini, shu insonlar yashayotgan jamiyat va davlatning ravnaqi, nurli ufkdarini, jahon miqyosidagi obr о ‘-e’tiborini anglamoq lozim. Bu ulug‘vorlikka shubhasiz, tarbiya tufayli erishiladi. Xuddi shuning uchun ajdodlarimiz birinchi galda tarbiyaga juda katta ahamiyat berishgan. Inson ma’na-viyati, ma’rifati, aql-zakovati, yuksak axloq- odobi va shu kabilar tarbiya mahsulidir. Tarbiyani bir qolipga yoxud ramkaga joylab b о ‘lmaydi. Inson, asosan, ikki y о ‘l bilan tarbiyalanishi mumkin: birovlarning bevosita ta’siri, ya’ni urgatishi, shuningdek, donolar fikrlari, о ‘gitlari va asarlarini о ‘qish orqali; inson о ‘zining fikrlashi, odamlar xatti-harakatidan, qilgan va qilayotgan ishlaridan tegishli xulosalar chiqarib olishi; eng qudratlisi-tafakkuri vositasida tarbiyalanishi mumkin.

Mustaqillik sharofati bilan qadimgi urf-odatlar, an’analar va marosimlarga alohida e’tibor berilmoqda. Zero, kelajak avlodni yangicha ruhda tar-biyalashda, ular ongida ilmiy dunyoqarashni shakllantirishda yangicha an’ana va marosimlar ta’sirchan vositalardan biri b о ‘lib qoladi. Har bir jamiyatda kishilarning muayyan urf-odat va marosimlari shakllanadi. Ular muayyan g‘oyalar, qarashlar, axloq meyorlarini ham ifodalaydi. Vata-nimiz mustaqilligi tufayli yangicha an’analar, ma rosimlar va urf-odatlar qaror topdi. Ular tarixga aylanib borar ekan, sodir b о ‘lgan buyuk voqealarni, xalqimiz turmushidagi unutilmas hodisalarni о ‘z ne-gizida mujassamlashtiradi. Shuningdek, Prezidentimiz I.A.Karimov yangicha urf-odatlarni turmushda keng joriy qilish masalalariga, uni hayotimizning muhim y о ‘nalishi b о ‘lib qolishiga doimo ahamiyat bermoqda. Bu esa о ‘sib kelayot-gan yosh avlodni Vatanga munosib, elim deb, yurtim deb yonib yashaydigan insonlar qilib tarbiyalash omili b о ‘lib xizmat qiladi.

ADABIYOTLAR RO`YXATI 1. О ‘zbekiston Respublikasi Konstitutiyasi. T., О ‘zbekiston. 1992. 2. О ‘zbekiston Respublikasining Qonuni «Ta’lim t о ‘g‘risida», 3. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch. T. “Ma’naviyat” 2008 y. 4. Karimov I. A. Barkamol avlod О ‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., Sharq nashriyot – matbaa konserni, 1998. 5. Karimov I. A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin.T,, 1995. 6. Karimov I.A. О ‘zbekiston XXI asr b о ‘sag‘asida. T., 1997- 7. Karimov I. A. О ‘zbekiston kelajagi buyuk davlat. T., 1998. 8. Karimov I. A. Xalqimizning yuli mustaqillik, ozodlik va tub islohotlar yо‘lidir. T., 1996.

Похожие

Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash muammolari

Maktabgacha yoshdagi bolalarni pedagogik-psixologik tashxis qilish

Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni axloqiy tarbiyalash asoslari

Maktabgacha yoshdagi ta`lim-tarbiya berishning zamonaviy usullari

Oilada bolalarni muvaffaqiyatli tarbiyalash shartlari