Логопедиянинг методологик асослари - Педагогиka - Рефераты

Логопедиянинг методологик асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

www.arxiv.uz РЕЖА : 1. Логопедиянинг принципи ва методлари. 2. Логопеднинг шахси. 3. Логопедиянинг тушунчани даражалаш аппарати.

www.arxiv.uz Таянч сўзлар: ( системалилик , комп л екслилик , эмпирик метод , дюнтология қ иёсий лангитюдинал праксиметрик усул , дидактик тамоил .) Нутқ бузилишини ўрганишда ва тузатишда логопедия нутқ ва фикрнинг ўзаро боғликлиги хақидаги аномал боланинг ривожланишидаги умумий ва махсус қонуниятларнинг ўзаро муносабатлари тўғрисидаги назарий қоидаларга, нутқ ва фаолиятнинг ҳамкорликда ривожланиш хақидаги ички ва ташки омилларнинг ўзаро таъсир хақидаги, рухий ривожланишнинг ҳаракатлантирувчи кучлари хақидаги назарияга таянади. Шундан келиб чиқиб, логопедия қуйидаги асосий принципларга таянади: системалилик, комплекслилик, ривожланиш принципи, нутқ бузилишининг болани психик ривожланишидаги бошқа томонлари билан ўзаро боғлиқ холда қараб чиқиш, фаолиятли ёндашув, онтогенетик принцип, этиология ва механизмларни хисобга олиш принципи, нуқсонли нутқнинг бузилиш аломатлари ва тузилишини хисобга олиш, умумдидактик ва бошқа принциплар. Системалилик принципи тил хақида мураккаб функционал система т ў ғрисидаги тушунчага таянади. Унинг бузилиш компонентлари ўзаро чамбарчас алоқада бўлади. Шу муносабат билан нутқни, унинг ривожланиш жараёнларини ва бузилишини тузатишни ўрганиш нутқ курилиш системасининг барча компонентларига, барча томонларига таъсир этишни назарда тутади. Ривожланиш принципи, шунингдек боланинг яқин ривожланиш доирасидан урин олган маълум вазифалар, қийинчиликлар босқичларни логопедик иш жараёнига ажратишни ҳам кўзда тутади. Нутқ бузилишини ўрганиш ва тузатишда дидактик принциплар : Кўргазмалилик, тушунарлилик,онглилик, якка тартибда ёндашиш ва бошқалар мухим ўрин тутади. Логопедия фани методларини шартли равишда бир нечта гурухларга бўлиш мумкин: 1.Ташкилий методлар: киёсий лонгитюдонал, комплексли.

www.arxiv.uz 2.Эмпирик методлар: обсервасион, эксприментал, психодиагностик, фаолиятни шунинг билан бир қаторда нутқий фаолиятни ҳам ташкил қилишнинг парасметрик усуллари, биографик метод. 3 Микдор ва сифат анализи бунда олинган маълумотлар ЭХМ ни қ ў ллаган холда машинада ишлаб чи қ арилади. 4.Интерпретацион методлар услублар ў рганилаётган ходисалар ў ртасидаги ало қ аларни назарий та ш кил қилиш усуллари. Логопед умумназарий ва махсус ихтисосли билимлар системасини эгаллаган бўлиши керак. Бу билимларнинг мажмуи ва кенглиги унда нуқсонли ривожланишнинг типология ва таркиби, нутқий номукаммалликнинг олдини олиш ва уни бартараф этиш усуллари хақидаги, рухий педагогик таъсир этиш методлари т ў ғрисидаги тасаввурларни шакллантиради. Логопед нутқ бузилишларини пай қ аб олиши, уларни тузатиш ва бартараф этиш усул ҳамда методларини эгаллаган бўлиши, бундай нуқсонларни олдини олишга доир профилактик ишларни й ў лга қўйиши, нутқи заифлашган болаларни мактабгача тарбия ёшида ҳам, мактаб ёшида ҳам она тили б ў йича ўқитишнинг махсус методларини қўллай олиши, ғ айритабиий нутқли болаларнинг мухим психик хусусиятларини билиши, уларни тарбиялаш усул ҳамда методларини эгаллагн бўлиши, улардаги олий мия қ оби ғ и фаолиятини тузатиш ва ривожлантириш услубларидан қўллай олиши керак. Логопеднинг ихтисоси бўйича чуқур билимга эгалиги дастурларни, мактаб дарсликларини, логопедия бўйича қўлланмаларни билишни ўз ичига олади. Болаларни ўқитиш, тарбиялаш ва уларнинг бузилган нутқлари юзасидан олиб бориладиган ишларнинг самарадорлигига эришиш учун логопеднинг шахси биринчи даражали аҳамият касб этади. У қуйидаги асосий сифатларни ўзида намоён этади: касбига қизиқишлик, болаларни севиш, ўзига ва атрофдагиларга талабчанлик, педагогик хаё ва кузатувчанлик, сахийлилик, камтаринлик, масъулиятлилик, сўзда ва амалда катъийлик, изчиллик.

www.arxiv.uz Логопед илғор тажрибаларини умумлаштириб болаларнинг нутқини тузатишнинг энг яхши воситалари бўйича изланиш олиб бориши керак. У эгаллаб олиши лозим бўлган малакалар кенг ва турличадир: ўқув-билиш, ўқув-ташкилий, ўқув-педагогик. Бундан ташқари логопеднинг иши деонтология принципларига катъий амал қилишга асосланиши керак. Педагогик деонтология педагогик этика ва эстетика, педагоглик бурчи ва педагоглик одоби хақидаги таълимотларни ўз ичига олади. Унга амал қилишда педагогдан, логопеддан нутқида камчилиги бор боланинг ота- оналари психологиясини тушуниши ва улур билан бир қаторда қайғуриши талаб қилинади. Логопед жуда саботли, тадбиркор ва хайрихох, нутқи бузилган шахсга ва унинг ота-оналарига врачнинг беморга ва унинг яқин кишиларига муомаласи каби муносабатда бўлиши, нутқ бузилишларининг оғир жихатлари ва мухими механизмларни аниқлашда, улар хақида олдиндан маълумотлар тўплашда эхтиёткорлик қилиш, нутқ бузилишларининг ташки кўринишини улар мохиятини хисобга олиши керак. Логопед ва болалар муассаси шифокори, логопед ва тарбиячи, логопед ва педагог ўртасида ўрнатиладиган ўзаро тўғри муносабатлар педагогик деонтологиянинг мухим шарти бўлиб хисобланади. Ҳар қандай фаннинг ажралиб чиқиши ва мавжудлигининг мажбурий шарти ундаги ўз тушунчани даражалаш аппаратининг мавжудлигидир. Логопедияда нутқ нормалари ва унинг бузилиш тушунчасини фарқлаш мухимдир. нутқ нормаси деганда нутқ фаолияти жараёнидаги тил ишлатилишининг умумий қабул қилинган вариантлари тушунилади. Нутқнинг нормал фаолияти холатида унинг психофизиологик механизмлари Сақланган бўлади. Нутқ бузилишлари гапирувчи шахснинг маълум тил мухитида қабул қилинган, нутқ фаолияти нормал холда ишлаётган психофизиологик механизмларнинг заифлашувига боғлиқ холда тил нормаларидан четлашуви билан белгиланади.

www.arxiv.uz Нутқ бузилишлари қуйидаги хусусиятлари билан ажралиб туради: 1. Сўзловчининг ёшига номувофиклик хусусияти. 2.Шевачилик, нутқий саводсизлик, тил билмасликнинг ифодаси бўлмаган хусусиятлар. 3.Нутқнинг психофизиологик механизмларидаги четлашиш билан боғлиқ бўлган хусусиятлар. 4.Уз-ўзидан йўқолмайдиган, балки мустахкамланадиган барқарор хусусиятлар. 5.Нутқ бузилишининг ҳарактерига боғлиқ холда аниқ логопедик таъсир этишни талаб қилувчи хусусиятлар. 6.Боланинг кейинги психик ривожланишига тез-тез салбий таъсир ўтказадиган хусусиятлар. Нутқнинг тўлиқ ривожланмаганлиги ва нутқ бузилиши тушунчалари бир-биридан фарқ қилади. тўлиқ ривожланмаган нутқда у ёки бу нутқ аъзолари иши ёки умуман нутқ системаси сифат жихатидан энг паст даражада шаклланган бўлади. Нутқнинг бузилиши нутқ фаолияти механизмларининг нутқ фаолияти механизмларининг ишлаши жараёнида бузилишдан, нормадан олишдан иборат бўлади. нутқнинг тўлиқ ривожланмай қолиши деганда хозирги логопедияда нутқий нотекисликнинг шундай турли шакли тушуниладики, унда барча нутқ компонентларининг шаклланиши бузилган бўлади. Шундай қилиб, нутқ ривожланишининг бузилиши ва нутқ ривожланишининг тухтаб қолиш тушунчалари бир- биридан фарқланади. Нутқ онтогенези жараёнини кўрсатувчи нутқ ривожланишининг бузилишидан фарқлироқ, нутқ ривожланишининг тухтаб қолиши, бу суръатнинг секинлашувини билдиради. Нутқнинг бузилиши аломати бу нутқий фаолиятнинг қандайдир бузилиш белгисидир. Нутқий бузилиш аломати бу нутқий фаолият бузилишининг белгилари мажмуидир. нутқ бузилиши механизмлари деганда нутқий фаолият бузилишининг пайдо

www.arxiv.uz бўлиши ва ривожланишининг шарт қилиб куювчи жараён ва операцияларнинг бажарилишидан четлашиш ҳарактери тушунилади. Нутқ бузилишининг потоинези бу нутқий фаолиятда бузилишларнинг пайдо бўлиши ва ривожланишига сабаб булувчи потологик механизмдир. нутқий нуқсон деганда маълум нутқ бузилишининг нутқий ва нутқсиз аломатлари ҳамда уларинг боғланиш ҳарактери мажмуи тушунилади. нутқ бузилишларини бартараф этишда шундай тушунчалар қўлланилади: логопедик таъсир этиш, тузатиш ўрнини тузатиш, ривожлантирш, ўқитиш, тарбиялаш, қайта тарбиялаш, тузатиш-тарбиялаш орқали ўқитиш ва бошқалар. Логопедик таъсир нутқий фаолият бузилишини тузатиш, нутқи бузилган болани тарбиялаш ва ривожлантиришга йўналтирлган жараённи ўз ичига олади. нутқ бузилишини тузатиш- нутқ бузилиши аломатини тўғрилаш ёки енгиллаштиршдир. Компенсация организмнинг қандайдир ҳаракатларининг йўқолиши ёки бузилиши холларидаги психологик функцияларни қайта кўришнинг кўп қиррали, мураккаб жараёнини намоён қилади. Тўлиқ шаклланмаган ва бузилган нутқли ҳамда нутқсиз ҳаракатларнинг ривожаланиши ва тикланиши логопедик таъсир этишнинг махсус системасидан қўлланиш асосида амалга ошади. Бу жараёнда компенсация шаклланади. Ўқитиш икки томонлама бошқариладиган жараёндир. У болаларнинг билим, малака ва кўникмаларни ўзлаштириш борасидаги фаол билим фаолиятини, бу фаолият устидан педагогик рахбарликни амалга оширишни ўз ичига олади. Ўқитиш жараёни узвий бирликдаги таълим бериш, тарбиялаш ва ривожлантириш вазифаларини бажаради. Тарбиялаш жамият эхтиёжларига мувофик равишда шахснинг ёки унинг алохида сифатларининг шаклланиш жараёнини мақсадга йуналтирилган холда узлуксиз, ташкилий тарзда бошқариш демакдир. Қайта тарбиялаш жараёнида нутқий фаолияти бузилган кишиларнинг ўзига хос мухим хусусиятларини тузатиш ишларини амалга оширилади. Логопедик

www.arxiv.uz таъсир нутқ бузилишларини бартарф этишга, тўғрилашга ҳам, нутқсиз бузилишларнинг салбий аломатларини йўқотишга ҳам қаратилган бўлиши мумкин.

www.arxiv.uz ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР: 1.П.М. Пўлатова “Олигофренопедагогика” Тошкент 2005 йил. 2. В.С. Рахманова “Махсус педагогика” Тошкент 2004 йил. 3.Вы г отский. Л. С. «Проблема у отсталости» Москва 1956 йил. 4.Под ред. Дульнева. Г.М.»Коррекционная роль обучения в школе»М . 1971 й. 5. М. Аюпова “Логопедия” Тошкент, 2007 йил. 6. М. А. Павалёва “Справочник логопеда” Ростов-на-Дону, 2007 год. 7 . Алмазова.Е.С. Логопедическая работа по восстановлению голоса у детей. 8 .Правдина.О.В. Логопедия 1969 йил

Похожие

Валеологиянинг назарий-методологик асослари

Ахлоқ-одоб тарбиясининг манбалари ва методологик асослари

Педагогиканинг назарий-методологик асослари. Миллий педагогиканинг моҳияти

Янги педагогик технологиялар (япт) ва педагогик махорат» предметининг методологик асослари

Педагогик тадқиқотнинг методологик тамойиллари