Касбий педагогик фаолиятнинг концептуал асослари - Педагогиka - Рефераты

Касбий педагогик фаолиятнинг концептуал асослари

Загружено в:

14.03.2020

Скачано:

0

Размер:

94 KB

Касбий педагогик фаолиятнинг концептуал асослари Режа: 1. Таълимнинг фаол усуллари ва техникаси 2. Ўқитувчи – талабанинг мақсаддан натижага эришиши 3. Узлуксиз таьлим тизимида ўрта махсус касб хунар таьлими

Таълимнинг фаол усуллари ва техникаси Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги Қонуни, «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури» ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг фармон, асар ва нутқлари, вазирлар маҳкамаси ҳужжатлари, халқ таълими, олий ва ўрта-махсус касб-ҳунар таълими тизимининг қатор ҳужжатлари мазмуни бу борада амалга оширилаётган барча ишларнинг қонуний ва концептуал асослари бўлиб, «Таълим тўғрисида»ги Қонун ҳамда «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури» ғояларини амалга ошириш жараёнида ўқитувчи кадрлар муҳим роль ўйнайдилар. «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»да алоҳида таъкидланган миллий модел Ўзбекистон Республикасининг миллий-ҳудудий хусусиятларини инобатга олиш ҳамда илғор фан, техника ва технология ютуқлари асосида тайёрланган кадр (мутахассис) – комил инсон ва етук мутахассис қиёфасини ўзида тўлақонли акс эттирувчи намунадир. Концептуал - ўрганилаётган ҳодиса, тушунча, фикрларни икки ва ундан ортиқ жиҳатлари бўйича таққослаш. Таълимнинг фаол усуллари ва техникаси Таълимнинг фаоллиги – таълим олувчиларнинг фаоллигини ташкиллаштиришни таъминлаб берувчи таълим. Таълимнинг фаол усуллари – таълим олувчиларнинг билим орттириш фаолиятини кучайтириш усуллари. Асосан у ёки бу муаммони ечиш йулларини излашда тахминий эркин фикр алмашиниш диологи асосида қурилади. Айникса кенг таркалган ва узига хос хусусиятга эга булган таълимнинг фаол усулларига куйидагилар киради: сухбат, мунозара, таълимий уйинлар, «кейс-стади», лойихалаш усули, муаммоли усул, мияга хужум ва бошқ. Интерактив ( Интераcтиве) – диалогли. Интерфаол таълим – таълим берувчи ва таълим олувчи уртасидаги узаро ҳаракатни амалга оширувчи диалогли таълим.

Интерфаоллик – таълим доирасида принципиал янги ходиса – шу туфайли таълим олувчи: (1) Таълим жараёнининг хамма субъектлари билан фаол ўзаро ҳаракатда бўлиши, фақатгина ўқитувчи билан шахсий муносабат йўлидагина эмас, балки бошқа талабалар, маъмурият билан ҳам қила олиши мумкин; (2) Мультимедиа объектларини таҳлил килиш жараёнида уларнинг мазмунини, шаклини, ўлчам ва рангларини динамик равишда бошқаришни, турли тарафдан уларни кузатишни, бошка шунга ухшаш манипуляцияларини кайта таъминлашни, кўпроқ аниқ кўрсатувга эришиш учун хохлаган жойидан тўхтатиб ва давом эттира олиш мумкин бўлади. Интерфаоллик даражаси канчалик юкори булса, таълим жараёни хам шунчалик самарали булади. Шундай қилиб, интерфаоллик фақатгина ахборотларни қабул килиш учунгина эмас (пассив), балки ўрганилаётган объектлар ёки жараёнларда ва виртуал моделларнинг ўзаро ҳаракатларида мультимедиа моделлари хусусиятларини фаол тадқиқот қилиш учун ҳам имконият яратиб беради. Интерфаоллик даражаси канчалик юқори бўлса, таълим жараёни ҳам шунчалик самарали бўлади. Хозирги давр ўқитиш шакллари талабаларни эркин, ижодий фикрлашга, ишлашга йўналтирилганлиги билан аҳамиятлидир. Ўқувчи – талабалар мустақил фикрлай олсалар, ижодий ишлай олсалар, излансалар, таҳлил эта олсалар, ўзлари ҳулоса қила олсалар, ўзларига, гуруҳга, гуруҳ эса уларга баҳо бера олса, ўқитувчи эса уларнинг бундай фаолиятлари учун имконият ва шароит ярата олса, бизнинг фикримизча, ана шу, ўқитиш жараёнининг асоси ҳисобланади. Айнан демократик тамойиллар, инсонийлик ва шахсий сифатларни ривожлантиришга қаратилган замонавий ўқитиш шакллари давр талаби бўлиб, бунда дарс жараёнининг технологик харитасини тузиш, жараённи олдиндан лойиҳалаштириш муҳимдир. Ҳар бир дарс, мавзу, ўқув предметининг ўзига хос технологияси бор, яъни ўқув жараёнидаги педагогик технология – бу якка тартибдаги жараён бўлиб, у

ўқувчи – талабанинг эҳтиёжидан келиб чиққан ҳолда, бир мақсадга йўналтирилган, олдиндан лойиҳалаштирилган ва кафолатланган натижа беришига қаратилган педагогик жараёндир. Юқоридаги чизмадан кўриниб турибдики, мақсадни амалга ошиши ва кафолатланган натижага эришиш ҳам ўқитувчи, ҳам ўқувчининг ҳамкорликдаги фаолияти ҳамда улар қўйган мақсад, танлаган мазмун, метод, шакл, воситага, яъни технологияга боғлиқ. Ўқитувчи – талабанинг мақсаддан натижага эришишида қандай технология танлашлари улар иҳтиёрида, чунки ҳар иккала томоннинг асосий мақсади аниқ: натижага эришишга қаратилган. Бунда ўқувчи – талабаларнинг билим савияси, гуруҳ ҳарактери, шароитга қараб ишлатиладиган технология танланади. Масалан, натижага эришиш учун балким, компьютер билан ишлаш лозимдир, балким фильм, тарқатма материал, чизма ва плакатлар, турли адабиётлар, ахборот технологияси керак бўлар, булар ўқитувчи ва ўқувчи– талабага боғлиқ. Шу билан бир қаторда ўқитиш жараёнини олдиндан лойиҳалаштириш зарур, бу жараёнда ўқитувчи ўқув предметининг ўзига хос томонини, жой ва шароитни, энг асосийси, ўқувчининг имконияти ва эҳтиёжини ҳамда ҳамкорликдаги фаолиятини ташкил эта олишини ҳисобга олиш керак, шундагина, керакли кафолатланган натижага эришиш мумкин. Қисқа қилиб айтганда, ўқувчи– талабани таълимнинг марказига олиб чиқиш керак. Ўқитувчи томонидан ҳар бир дарсни яхлит ҳолатда кўра билиш ва уни тасаввур этиш учун бўлажак дарс жараёнини лойиҳалаштириб олиш керак. Бунда ўқитувчига у томонидан бўлажак дарсни технологик харитасини тузиб олиши ката аҳамиятга эгадир, чунки дарснинг технологик харитаси ҳар бир мавзу, ҳар бир дарс учун ўқитиладиган предмет, фаннинг хусусиятидан, ўқувчи– талабаларнинг имконияти ва эҳтиёжидан келиб чиққан ҳолда тузилади. Бундай технологик харитани тузиш осон эмас, чунки бунинг учун ўқитувчи педагогика, психология, хусусий педагогика, педагогик ва ахборот технологияларидан хабардор бўлиши, шунингдек, жуда кўп методлар.

Усулларни билиши керак бўлади. Ҳар бир дарсни ранг–баранг, қизиқарли бўлиши аввалдан пухта ўйлаб тузилган дарснинг лойиҳалаштирилган технологик харитасига боғлиқ. Дарснинг технологик картасини қай кўринишда ёки шаклда тузиш, бу ўқитувчининг тажрибаси, қўйган мақсади ва ихтиёрига боғлиқ. Технологик карта қандай тузилган бўлмасин, унда дарс жараёни яхлит ҳолда акс этган бўлиши ҳамда аниқ белгиланган мақсад, вазифа ва кафолатланган натижа, дарс жараёнини ташкил этишнинг технологияси тўлиқ ўз ифодасини топган бўлиши керак. Технологик картани тузилиши ўқитувчини дарсни кенгайтирилган конспектини ёзишдан халос этади, чунки бундай картада дарс жараёнининг барча қиралари ўз аксини топади. Қуйида биз, ҳуқуқ фанидан ―Оталикни белгилаш мавзусидаги маъруза машғулотининг таълим технологиясини мисол тариқасида сизга ҳавола қиламиз. Оталикни белгилаш мавзусидаги маъруза машғулотининг технологик харитаси Узлуксиз таьлим тизимида ўрта махсус касб хунар таьлими Режа: Ўзбекистон Республикасида «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури» ни қабул қилиниши ва уни амалга оширилиши натижасида мамлакатда ягона узлуксиз таълим тизими вужудга келди. Бу тизим қуйидагиларни ўз ичига олади: 1. Мактабгача таълим (6-7 ёшгача) 2. Умумий ўрта таълим (бошланғич 1-4, умумтаълим 5-9 синфлар) 3. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими (3 йил, академик лицей ва касб-ҳунар коллежлари) 4. Олий таълим (бакалавриат 4 йил, магистратура 2 йил) 5. Олий ўқув юртидан кейинги таълим (аспирантура 3 йил, докторантура 3 йил) 6. Кадрлар малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш (малака ошириш 1 ой, қайта тайёрлаш 2, 4, 6, 9 ой ва ҳ.к.)

7. Мактабдан ташқари таълим (тўгараклар, клублар, индивидуал таълим кабилар) 8. 8. Оиладаги таълим. 9. Мустақил таълим. 1. Мактабгача таълим. Мактабгача таълим тармоғига 1-3 ёшдан, 6-7 ёшгача бўлган болаларга таълим-тарбия берувчи ясли ва боғча муассасалари, шунингдек оиладаги таълимтарбия киради. Бундан кўзланган мақсад бола камолоти асосларини шакллантиришдан, унинг билимга қизиқишини таъминлашдан, маданий ахлоқий меҳнат кўникмаларини, илмга муҳаббатини тартиб топтиришдан иборат. 2. Умумий таълим Узлуксиз давлат таълими тизимида асосий бўғин бўлиб, таълим олувчиларнинг илмий билим, меҳнат ва бошланғич касбқкор кўникма ва малакаларини, ишбилармонлик асосларини, эгаллашларини шунингдек, ўз ижодий қобилиятлари, фазилатларини ривожлантиришларини таъминлайди. 3. Мактабдан ташқари таълим. Болалар ва ўсмирларни талаб ва эҳтиёжларини тўлароқ қондириш, уларнинг дам олишини ташкил этиш мақсадида мулкчиликнинг турли шаклларидаги корхоналар, жамоа бирлашмалари ва маданий, илмий, техника, спорт ва бошқа йўналишдаги мактабдан ташқари таълим муассасалари барпо этилади. 4. Ўрта махсус ва касб-хунар таълими Ҳ.Т.Т, меҳнат ва касб-кор махорати ҳамда ишчи ва кадрлар тайёрлашни, уларни қайта тайёрлаш ва малакаларни оширишни мақсад қилади. Ҳ.Т.Т таянч таълим асосида бир вақтнинг ўзида умумий ўрта махсус ўқув юртларида, таянч урта ва касб-хунар таълими негизида амалга оширилади. 6. Олий таълим Олий таълим танланган фаолият соҳасида чу4қур умуммиллий ва махсус билимни зарур касбқ-кор кўникмаси билан уйғунлаштирадиган юқори

малакали мутахасисларини шунингдек илимй ва илмий педагог ходимлар тайёрлаш мақсадини кўзлайди. ОЎЮда таълим икки босқичда бакалавр ва магистр даражасини бериш орқали амалга оширилади: ОЎЮ қонунда белгиланган тартибда вақти-вақти билан аттестация акиредациядан ўтказиб туриади. 7. Илмий ва илмий педагог ходимлар тайёрлаш Илмий ва илмий педагог ходимлар тайёрлаш узлуксиз таълим тизимида олий босқич ҳисобланиб. Шахс ва жамият эҳтиёжларини шунингдек, жамиятнинг бундай кадрларга бўлган талаб ва эҳтиёжини қондиришни таъминлайди. Илмий илмий педагог ходимларни тайёрлаш илмий даражалар (фан номзоди, фан доктори) ва илмий унвонлар (доцент, катта илмий ходим, профессор ва ҳ.) бериш тартиби қонунлар билан белгиланади. 8. Оиладаги таълим Ота-оналар ва уларни ўрнини босувчи шахслар боланинг жисмоний, маънавий камолотига ва ақл-заковатини ўстиришига маълумотли бўлишига жавобгардирлар. Оиладаги таълим ўқув юртларнинг дастурлари бўйича амалга оширилади. Кейинчалик экстернат тартибида аттестациядан ўтказилади. Атестациядан ўтган таълимнинг исталган босқичидан бошлаб ўқув муассасаларида ўқишни давом эттиришлари мумкин. 9. Мустақил равишда таълим олиш. Давлат фуқароларининг мустақил равишда ўз маълумотлар, маданий, касб- кор савиялариниоширишга бўлган интилишлари, қизиқишларини қўллаб қувватлайди, уларга шарт-шароит яратади. Билим ва малака даражасини мустақил равишда оширишган шахсларга экстернат тартибида имниҳон топшириш имконияти берилади. Таълим Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий тараққиётида устивор деб эълон қилинади.

Таълим соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий принциплари қуйдагилардан иборат: - т.-т. нинг инсонпарвар демократик хар-рда эканлиги; - таълимнинг узлуксизлиги ва изчиллиги; - умумий ўрта, шунингдек, ўрта махсус касб-хунар коллежида ўқишни танлашнинг ихтиёрийлиги; - таълим тизимининг дунёвий характерда эканлиги. - ДТС асосида таълим олишнинг ҳамма учун баробарлиги. - таълим дастурларини танлашда ягона ва табақалаштирилган ёндашиш, билим олишга интилиш истеъдодни рағбатлантириш. - Таълим тизимида давлат бошқарувини уйғунлаштириш. Жиниси, тили, ёши, ирқи, миллий мансублиги, эътиқоди, ижтимоий келиб чиқиши, хизмат тури, турар жойи, Ўзбекистон Республикасида қанчй вақт яшаётганлигидан қатъий назар, ҳар кимга билим олишга тенг хуқуқ яратилади. Ўзбекистон Республикасининг таълим тизими ягона ва узлуксиздир. Шунингдек, ушбу узлуксиз таълим тизими давлат талаблари ва давлат таълим стандартлари асосида ўқитилади. Улар қуйидагиларга бўлинади яъни: давлат талаблари - мактабгача таълим муассасалари, олий ўқув юртидан кейинги таълим, кадрлар малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш институтлари ҳамда мактабдан ташқари таълим муассасалари Давлат таълим стандартлари – умумий ўрта таълим мактаблари, ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасалари ва олий таълим Миллий тизимга ўтишнинг асосий моҳияти шундан иборатки, бунда ўрта махсус, касб-ҳунар таълими тизими ташкил этилди. Узлуксиз таълим тизими Мақсад: Талабаларга таълим соҳасидаги давлат сиёсати мазмуни ва принциплари, Ўзбекистон Республикасидаги таълим тизими ва турлари ҳақида маълумот беринг. Жихоз: Таълим тизими тузилишидаги қоидалар;

Ўзбекистон Республикасида таълимнинг ягона тизими; таълим турлари каби жадваллар. Халқ таълими тизими деб муайян мамлактлар ички ва ташқи тараққиётига тавсиф берувчи ҳамда маълум бир қоидалар асосида ташкил этилган барча таълим тарбия муассасаларининг тузилишига айтилади. Халқ таълими тизими Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақиллиги асослари тўғрисидаги қонунга мувофиқ ташкил этилади ва назорат қилинади. Республикамиз Конституциясида, яъни 18-41-моддаларида кўрсатилганидек, барча фуқаролар жинси, ирқи ва миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мавқеидан қатъий назар билим олиш хуқуқига эга. Шунингдек, фуқароларнинг бепул умумий таълим олиши давлат томонидан кафолатланади. Ўзбекистон худудида азал-азалдан таълим-тарбия соҳасига катта эътибор берилган. Шарқ педагоглари болаларни ўқишга қизиқтириш учун китобдаги воқеаларни қуш ва хайвонлар тилидан ҳимоя қилар эдилар. Масалан, «Қобуснома», «Аҳлоқи Муҳиний», «Камила ва Димна» каби асарларидаги нақлривоятларга одоб-аҳлоқ қоидалари сингдириб юборилган. 1991 йилнинг 31 августида Республикамиз ҳаётида тарихий воқеа юз берди: Истиқлол эълон қилинди. Шу муносабат билан жаҳон тажрибаларидан келиб чиқиб, энг биринчи навбатда, мустақил республикамизнинг халқ таълими соҳасида ислоҳат ўтказиш масаласи кўтарилди. Ниҳоят Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги Қонуни таълим тизиининг янгиланишига сабаб бўлди. Олдинги қабул қилинган қонунлардан фарқли ўлароқ, халқ таълими тизими тузилишида бир қанча янги қоидалар жорий этилди ва бажарилиши мажбурий деб қайд қилинди.

Бу қоидалар қуйдагилар: 1. Таълим тарбиянинг инсонпарварлиги ҳамда демократиклиги. 2. Бунинг моҳияти шундаки, биздаги барча халқ таълими тизимига кирувчи муассасаларда берилаётган таълим ва тарбия инсонларнинг моддий ва маънавий камолатини, ақл-заковатининг ўсишини, ўзлигини билиш хақхуқуқлари учун курашадиган ватанпарвар бўлиб кетишларини мақсад қилиб қўяди. 3. Таълим тизимининг узлуксизлиги ва изчиллиги. 4. Мустақил Ўзбекистонимизда Халқ таълими муассасаларида берилаётган таълим ва тарбия узлуксиз ўзаро боғлиқдир. Таълим жараёни ўқув режаси ва дастури асосида тизимни, изчил олиб борилади. 5. Давлат таълими тизимининг илмийлиги ва дунёвийлиги Республикамиздаги барча таълим муассасаларидадунёвий билимлар берилади. У илмий асосларга эга бўлиб, фан техника тараққиётининг энг янги мувафақиятлари ва инсон ақл-заковати туфайли такомиллашиб боради. 6. Таълимда умуминсоний ва миллий маънавий қадриятларнинг устиворлиги. 7. Барча таълим тарбия масканларида берилаётган билим аждодларимизнинг минг йиллар мобайнида шаклланган анъаналарига таянади. 8. ДТС лари қоидасида ҳамманинг таълим олиши учун имконият яратилганлиги. 9. Қонуннинг 4-моддасида таъкидланганидек Ўзбекистон Республикасида ижтимоий келиб чиқиши, жинси, тили, ёши, ирқи, миллати, турар жойи, республика худудида қачондан бери яшаётганлигидан қатъий назар, барчанинг таълим олиш учун тенг хуқуқлари кафолатланади. 10. Таянч таълимнинг мажбурийлиги. 11. Мамлакатимизда 1930 йилда бошланғич, 1949 йилда етти йиллик, 1958 йида саккиз йиллик, 1970 йилда умумий ўрта мажбурий таълимга асос солинди. 1984 йилдан бошлаб 11 йиллик мажбурий таълимга ўтилди.

12. Таълим маънавий ва жисмоний дастурларини ягона ва табақалаштирилган ўқув режа ва дастурларни тасдиқлайди. Уларни бажарилишини назорат қилади. Ёш авлодни маънавий бой, рухан тетик, жисмонан бақувват, аҳлоқан пок ва меҳнатсевар бўлиб вояга етиш учун барча моддий ва маънавий шароитларни ҳозирлайди. 13. Билимдонлик ва истеъдодли рағбатлантириш таълим-тарбия муассасаларида таълим олаётган билимдон ва истеъдодли ўқувчиларни рағбатлантириш стипендия, турли кўринишдагимақтов ёрлиқлари шаклида ташкил этилади. 14. Таълим муассасаларида чет тилларни ўрганиш дин тарихи ва жаҳон маданияти соҳасида билим олиш учун шароитлар яратиш. 15. Таълим муассасаларининг сиёсий партиялар ва ижтимоий-сиёсий харакатларнинг таъсиридан холи бўлиши. 16. Тарбияланувчилар ва таълим олувчиларни хурматлаш. 17. Педагог шахсини, унинг ижтимоий мавқеини хурматлаш. 18. Олдинги қабул қилинган қоидалардан фарқли ўлароқ, янги қонунда педагог шахсини унинг ижтимоий мавқеини хурматлаш лозимлиги белгилаб қўйиган. 19. Амалдаги қонунлар доиларида мулкчиликнинг тенг хуқуқлилиги, уларнинг мустақиллиги таъминланиб, таълим муассасаси мустақил юридик шахс сифатида, қонунларга белгиланган тартибда барпо этилади. 20. Таълим муассасалари ўзаро битим тузишга, ўқув партия комплекслари ва ўқув илмий ишлаб чиқариш бирлашмалари ва уюшмалари таркибига киришга хақлидир.

Адабиётлар: 1. Морева И.А. Педагогика среднего профессионального образования. Практикум –М. «Академия»-2008. 2. Подласый М.Л. Педагогика Новый курс учебник для студентов пед.вузов. В 2 ки К Т: Общие основы процесса обучения. – М.: ВЛАДОС, 1999. 124 с. 3. Кузнецов В.В. Введение в профессионально-педагогическую специальность: учеб. Пособие для студ. Высш. Учеб. Заведений / В.В. Кузнецов: ред. Л.Я.Петрунина.-М.: Изд.центр ―Академия‖, 2007 – 176 с 4. Рогинский В.М. Азбука педагогического труда: -М.: Высш. Шк. 1990 3.И.Ф.Харламов. Педагогика. Минск, 2002. 5. В.И.Загвязинский. Теория обучения. Современная интерпретация. Москва. ACADEMIA, 2001.

Похожие

Педагогик фаолият тизим сифатида педагогик фаолиятнинг таркибий қисмлари

Педагогик махорат асослари

Касбий педагогик фаолият, унинг тузилиши ва мазмуни

Педагогик технологиянинг назарий асослари

Педагогик технологияларнинг илмий асослари