Касбий фаолиятдаги мулоқот ўқитувчининг коммуникатив кўникмалари - Педагогиka - Рефераты

Касбий фаолиятдаги мулоқот ўқитувчининг коммуникатив кўникмалари

Загружено в:

14.03.2020

Скачано:

0

Размер:

92 KB

Касбий фаолиятдаги мулоқот ўқитувчининг коммуникатив кўникмалари Режа: 1. Касбий фаолиятдаги мулоқот тўғрисидаги илмий қарашлар. 2. Касбкорликда нутқ ва коммуникативмулоқотнинг аҳамияти. 3. Ўқитувчининг коммуникатив мулоқотбилан боғлиқ бўлган кўникмалари. 4. Касбий фаолиятдаги мулоқот. Ўқитувчининг коммуникатив билимдонлиги. 5. Касбий фаолиятни шахсга таъсир кўрсатиши. Касбий фаолиятга мослашув.

Касбий фаолиятдаги мулоқот тўғрисидаги илмий қарашлар. Касбий фаолиятдаги мулоқот тўғрисидаги қарашлар. Инсон фаолиятининг турли сохасида ахборот алмашиш, хар қандай муаммони жамоа бўлиб мухокама қилиш натижасида янги натижаларни олиш зарурияти конференсия, семинарлар, йиғинлар каби мулоқот шаклларини келтириб чиқарди. Хозирда бирор бир жиддий ишни оралиқ натижалар, якунлар, вариантлар, қарор вариантлари, оппонентларни тинглаш ва тегишли қарорлар қабул қилишнинг турли даражаларида хал қилмасдан туриб амалга ошириб бўлмайди. Мазкур даврларда Шарқда хам илк псиҳологик қарашлар юзага келди. Шарқда психологик қарашларнинг пайдо бўлишида буюк Шарқ мутафаккирларининг роли катта бўлган. Улар орасида Ал-Ҳоразмий, АлФоробий, Абу РайХон Беруний, Абу Али ибн Сино, Мирзо Улуғбек кабилар ўзларининг инсон психикаси ва ёш авлодни тарбиялашга доир бой фикрлар ва қарашларини мерос сифатида қолдирганлар. Улар орасида айниқса Абу Али ибн Синонинг мантиқ, метафизика, табиий фанлар, айниқса, тиббиёт хақидаги фикрлари асрлар ўша давр илмий тараққиётига катта хисса қўшди. У маҳсус псиҳологик муаммолар билан шуғулланган олимлардан биридир. Унинг рух, асаб тизими хақидаги қарашлари катта ахамиятга эга. Айниқса, Абу Али ибн Синонинг темперамент ҳусусиятларига қараб ёндашиш зарурлиги хақидаги фикрлари минг йилдан сўнг хам замонавий псиҳологияда ўз қимматини йўқотмаган. Абу Али ибн Сино дунёда биринчи бўлиб псиҳотерапевтик усулларни қўллаб кўрган олимлардан биридир. Сўнгги вақтларда жуда кўп чет эл психологлари 20-30 йилларда номи чиққан америкалик психолог Э.Торндайкнинг айрим фикрларига мурожаат этмокдалар. Хозирги замон буржуа психологи ўз қарашларини никоблашни ёктиради. Э.Торндайк эса нихоятда аниқ ёзар унинг қарашларида хеч қандай иккиланиш холатларига ё`л қўйилмас эди. «Арифметика ўқитувчисининг Янги методлари» ва психологияга асосланган принциплари» деган асарларида Э.Торндайк тўғридан тўғри ўқувчиларнинг «табиий кучлари»га, уларнинг «туг`ма майллари»га шама қилади. Э.Торндайк мухитнинг таъсири ҳақида тарбиянинг таъсири ҳақида гапирган лекин бу факторларнинг

таъсирига очиқдан очиқ иккинчи даражали, тобелик ролини берган ўқитиш қанчалик яхши бўлишига қарамай, айрим ўқувчилар хеч қандай мувафокиятга эриша олмайдилар,бошқа бир ўқувчилар эса,ўқитиш қанчалик ёмон бўлишига қарамай мувафокиятга эришадилар. Мутлақо очиқ-ойдин фикр! Шундай қилиб ўқитувчининг роли якка чиқарилмоқда ва олдинган педагогик брак оқланмоқда. Мулоқот ёки коммуникация - одамларнинг ўзаро ҳамкорлиги шаклларидан бири. Мулоқот одамларнинг воқеликни акс эттириши натижасини ифодаловчи хабарлар алмашиш жараёни бўлиб, улар ижтимоий борлиқнинг ажралмас қисми ҳамда уларнинг индивидуал ва ижтимоий онги шаклланиши ва амал қилишининг воситасидир. Одамларнинг биргаликдаги фаолияти жараёнида мақсадли ҳамкорликни ташкил этиш, тажриба алмашиш, меҳнат ва турмуш кўникмаларини олиш, маънавий эҳтиёжларни намоён этиш ва қондириш мулоқот ёрдамида юз беради. Мулоқот ёки муомала, янги ахборотларнинг алмашинув жараёни ҳамдир, бу ҳақида Бернард Шоу қуйидагиларни қайд этади: «Агар менда битта олма ва сизда ҳам шунча олма бўлиб, ўзаро алмашсак, сизда ҳам, менда ҳам биттадан олма қолади, агар ҳар биримизда шахсий фикр бўлса ва ўзаро алмашсак, унда ҳар биримизда иккитадан ғоя бўлади» Ушбу таъкиддан ҳам мулоқот давомида ўзаро фикр алмашинув муносабатлари юзага келишини кўриш мумкин. Мулоқот ижтимоий психологик ҳодиса бўлиб, одамлар ўртасида биргаликдаги фаолият эҳтиёжларидан келиб чиқадиган боғланишлар ривожланишининг кўп қиррали жараёнидир. Шахслар ўзаро муносабатга киришар экан, алоқанинг энг муҳим воситаларидан бири сифатида тилга мурожаат қиладилар. Мулоқотнинг яна бир муҳим томони шундаки, муносабатга киришувчилар муомала жараёнида фақат сўзлар билан эмас, балки хатти-ҳаракатлар билан ҳам ахборот айирбошлашадилар. Мулоқот жараёни шахсларнинг қизиқишлари, дунёқараши, муомала маданиятига ҳам боғлиқ бўлади, чунки шахслардаги ўзаро мулоқот бу табиий эҳтиёждир. Мулоқот ҳар қандай фаолиятнинг муҳим жиҳати ҳисобланиб, у орқали инсоннинг моҳияти намоён бўлади, яъни ўзаро тушунишга, ишни

бажариш чоғида уйғунликка эришилади ёки, аксинча, низолар ва ахлоқий зиддиятлар, ишдаги келишмовчиликлар мулоқот туфайли юзага келади. Мулоқот орқали шахсларнинг биргаликда алоқа қилиш методикаси кетма-кет бўлган олти босқичдан иборат: 1 . Босқич -ўзаро бир-бирини тушуниш; 2 . Босқич -умумий ёки мос келадиган қизиқишларни топиш; 3 . Босқич -мулоқот учун таклиф этиладиган сифат ва қабул қилинадиган принсиплар; 4 . Босқич -мулоқот учун хавфлибўлган сифатларни аниқлаш; 5 . Босқич -индивидуал таъсир этиш ва суҳбатдошга мослашиш; 6 . Босқич -умумий қоидаларни яратиш ва ўзаро ҳаракат қилиш. Босқичлар кетма-кетлигига риоя қилиш тўғри таъсир этишни ташкиллаштиришда муҳим аҳамиятга эгадир. Касбий муомала ҳар бир ходим фаолиятида муҳим ўрин эгаллайди. Шунинг учун ҳам муомаланинг ҳар бири турли фаолият жараёнида иштирок етади. Ходим, муомала қонуниятларига суянган ҳолда шахслар билан муносабатга киришади. Мулоқот жараёнида ходимнинг барча касбий сифатлари (хотира, диққат, идрок, сезги, тафаккур, хаёл) иштирок этади. Бу жараёнлар ходимнинг мантиқий фикрлашга, воқеани ўтмишдаги вазият билан боғлашга, ўзаро солиштириш ва қиёслаш, обект ва шароитни мукаммал тарзда идрок этишига ёрдам беради. Ходимлар фаолиятидамулоқотнинг қуйидаги турлари мавжуд: 1) Бевосита; 2) Билвосита; 3) Ролли; 4) Мазмунли; 5) Расмий; 6) Норасмий.

Бевосита мулоқот «юзма-юз» суҳбат бўлиб, унинг ҳар бир иштирокчиси идрок қилади, алоқа қилади ва ҳамма мавжуд воситаларни кенг қўллайди. Касбкорликда нутқ ва коммуникатив мулоқотнинг аҳамияти. Биргаликдаги фаолият давомида одамлар турли фикрлар, ўй-ҳаёллар, хис кечинмалар билан ўртоқлашадилар. Коммуникатив мулоқот – шахслараро муносабатларда маълумот, ахборот, ғоялар алмашинуви жараёнидир. Коммуникатив жараёнда қўлланиладиган бир неча белгилар тизими мавжуд. Улар вербал коммуникация (нутқ орқали) ва новербал (нутқ билан боғлиқ бўлмайдиган белгилар орқали) коммуникациядир. Вербал коммуникация. Инсон нутқи белгилар тизими сифатида қўлланилади. Нутқ - инсон томонидан қўлланиладиган товуш сигналлари ёки ёзма белгилардан иборат бўлиб, улар орқали мулоқотдан олинган маълумот қайта ишланади, сақланади ва узатилади. У жараён тил орқали амалга оширилади. Тил сўз белгилари тизими бўлиб, у мулоқот жараёнида псиҳик фаолият махсули бўлиб юзага келади. Тил муомала воситасидир. Тил муомалага киришувчилар ўртасидаги коммуникаcияни таъминлайди, чунки уни аҳборот берувчи хам, уни қабул қилувчи хам бирдай тушунади. Бошқа кишига аҳборот берувчи (коммуникатор) ва уни қабул қилувчи (реципиент) мулоқот жараёнида бир ҳил тилдан фойдаланиши керак, акс холда бир-бирини тўғри тушунолмайди. Аҳборот алмашиш муомала қатнашувчиларига тушунарли белги ва мазмунга эга бўлиши керак. Тил сўз белгилари йиғиндисидан иборатдир. Сўзнинг маъноси унинг мазмуний томонидир. Хар бир алохида одамнинг харакатлари ва фаолиятларини бошқа одамнинг харакати ва фаолиятларини 3 та мухим омил белгилайди. Биринчидан, бутун инсониятнинг ёки бир мунча тор доирадаги кишилар жамоасининг ижтимоий-тариҳий тажрибасини белгилайди. Кичкина бола дунёни мустақил равишда билиб олмайди. У ота-онасига саволлар беради ва улар унга жавоб берадилар, бу жавоблардан бола ўз фаолиятини кейинчалик фойдаланадиган умумий билимларнинг фақат озгина қисмини олади.

Умумий билимларнинг бу озгинагина қисмини бола тил шаклида, тил ёрдамида сўз белгилари тизимида хосил қила олади. Мактабда хам ҳудди шундай бўлади, ўқувчи олам хақида барча билимларни ўқитувчининг тушунтиришидан ёки дарсликдан, яъни тил ёрдамида ўзлаштиради. Бу эрда тил ўзининг мухим вазифаларидан бирини бажарадиган, яъни яшаш воситаси, ижтимоий-тариҳий тажрибани бериш ва ўзлаштириш воситаси тарзида намоён бўлади. Иккинчидан, хар бир алохида одамнинг иш-харакати ва фаолиятини кўпинча ижтимоий қийматга эга бўлмаган ўзга кишиларнинг бевосита тажрибаларини белгилайди. Масалан, мен ошҳона томон йўл оламан. Йўлда ўртоғим учраб менга: «ошҳона ёпилган», дейди. Шу пайтда бу ҳабар менинг фаолиятимни маълум бир тарзда бошқаради: мен қайрилиб, бошқа ошҳона томон жўнайман. Бу эрда тил ўзининг бошқа мухим вазифаси билан, яъни восита ёки коммуникация усули ёки оламнинг ҳатти-харакатларини бошқарувчи бир восита сифатида намоён бўлади. Натижада хар қандай коммуникация, хар қандай муносабат сухбатдошига таъсир қилишдан иборатдир. Учинчидан, хар бир алохида одамнинг иш-харакатлари ва фаолиятларини хар бир айрим кишиларнинг шаҳсий тажрибаси белгилайди. Одамнинг «шаҳсий» ўз индивидуал тажрибаси бошқа кишиларнинг тажрибалари ва ижтимоий тажрибанинг ўзига ҳос аралашмасидан иборат. Одам хайвондан фарқли ўлароқ, ўз ҳаракатларини режалаштира олади. Бундай режалаштириш ва умумий фикрий масалаларни хал қилишнинг асосий қуроли тилдир. Бу эрда биз тилнинг учинчи вазифаси ақлий фаолиятнинг (идрок, ҳотира, тафаккур, ҳаёл) қуроли сифатидаги вазифасига тўқнаш келдик. Сўз белгилари тизими сифатида тилдан нутқ фаолиятида фойдаланилади. Нутқ фаолияти - одам томонидан ижтимоий-тариҳий тажрибани ўзлаштириш ва авлодларга бериш ёки коммуникасия ўрнатиш, ўз харакатларини режалаштириш мақсадида тилдан фойдаланиш жараёнидир. Тил алоқа воситаси ёҳуд қуролдир, нутқ фаолияти ёки нутқ эса алоқа жараёнининг ўзидир. Бу жараёнда нутқ фаолиятининг фаол ва пассив турлари фарқланади.

Сўзловчининг нутқи фаол нутқ, тингловчининг нутқи пассив нутқ хисобланади. Нутқ ички ва ташқи нутққа бўлинади. Ташқи нутқ - ёзма ва оғзаки нутққа, оғзаки нутқ эса монолог ва диалогик нутққа бўлинади. Монолог - бир кишининг ўзига ёки бошқаларга қаратилган нутқидир. Бу ўқитувчининг баёни, ўқувчининг тўлароқ жавоби, маъруза ва бошқалардир. Касбий фаолиятни шахсга таъсир кўрсатиши. Касбий фаолиятга мослашув. Фаолият - шахс шаклланишининг асосий омили сифатида Шахс тушунчаси ижтимоий фойдали фаолиятда қатнашишга эҳтиёж сезишини ва актив иштирок этишини, ҳар бир кишининг бошқа одамлар билан муносабатда бўлиш эҳтиёжини, бу муносабатнинг мазмуни ва формаларини, шахс билан унинг атрофидаги кишилар ўртасидаги муносабатлар тизимини, унинг табиатга, теварак атрофдаги дунёга муносабатини шахснинг асосий хусусиятлари деб ажратиш мумкин. Шахснинг кўп соҳали ва ҳар томонлама фаолиятида турли ҳил одамлар билан муносабатида, шахснинг ҳамма қизиқишлари намоён бўлади. Унинг одамларга, умумий ишга, ўз малакасига, ўзига бўлган муносабатлари шаклланади. Бироқ шахс ижтимоий турмуш маҳсули бўлиш билан бирга тирик организмдир. Организмнинг ҳаёти биологик қонунларига бўйсунади. Биринчи галда нерв системасининг хоссалари мавжудга келтирадиган темперамент хусусиятлари туфайли, инсоннинг бутун хулқ-атворида, ижтимоий ва биологик жиҳатлар муносабати ниҳоятда мураккаб бўлиб, киши тараққиётининг турли даврларида унинг бошқа одамлар билан бўлган алоқаларининг турли вазият ва кўринишларида ҳар хил кескинликда намоён бўлади. Шахсга, аввало унинг ижтимоий қиёфасига, кишининг ўз атрофидаги одамлар ҳаёти билан боғлиқ ҳолда ифодаланидиган қиёфасига қараб баҳо берилади. Киши теварак атрофидаги одамлар билан хилма-хил муносабатларда бўлиши баъзан ўзига боҒлиқ бўлади. Шахснинг барча хислатлари атрофдаги кишилар билан муносабатида шаклланади. Шахс одамлар орасидан ташқарида яшай олмайди ва шаклланмайди.

Ҳозирги даврда шахсни маънавий жиҳатдан баркамол қилиб тарбиялаш, давлат сиёсатининг бош мезони ҳисобланади. Шахс ривожланишига тўҒри ёндашиш учун шахснинг табиатини, тузилишини, унинг хулқ-атворини ва унга таъсир кўрсатиш воситаларини билиш зарур. Туғилган инсон шахс бўлиб шаклланиши лозим. Бу жараён бир қанча омиллар таъсирида содир бўлади ва муайян қонунларга бўйсунади. Одатда шахс шаклланиши учун учта асосий омиллар тан олинади. Булар ирсият, атроф-муҳит ва тарбиядир. Ушбу омилларнинг ҳеч бири вазият ва шароитларга боғлиқ бўлмаган ҳолатда мустақил равишда шахс шаклланишига таъсир ета олмайди. Бундан ташқари баъзи омиллар фаолроқ, мунтазамроқ таъсир кўрсатади ва кишиларнинг онгли иродасига бўйсунади Баъзи омилларнинг таъсири стихияли равишда содир бўлади ва шахс тарбияси билан шуҒулланувчи айрим кишиларнинг иродасига, ташкилоцизлик қобилиятларига ва бошқаларга боглиқ бўлмайди. Тарбияга- шахсни унинг ҳис-туйҒуларини, характерини, жисмоний ривожини, хулқ-атворини муайян ёъналишда шакллантириш мақсадида кишилар бир-бирига таъсир кўрсатадиган ижтимоий ҳодиса деб қараш лозим. Педагогика соҳасининг етук олимлари ижтимоий омилнинг ҳал қилувчи аҳамиятига эга эканлигини химоя қиладилар. Шахс яхши ёки ёмон бўлиб туҒилмайди. Балки, тарбиянинг таъсири остида яхши ёки ёмон бўлиб ўсади деб ҳисоблайдилар. Шахс тарбияси учун таъсир этувчи омиллар қайсиларидан иборат? Бу асосан учта омилни ташкил этади. Биологик омил, атроф-муҳит ва тарбиядаги омиллардан иборатдир. Биологик омил. Бу омилнинг таъсирини аввало, шунинг учун эътиборсиз қолдириб бўлмайдики, шахс тирик организмдир, унинг ҳаёти биологиянинг умумий қонунларига ҳам, ёшлар анатомияси ва физиологиясининг махсус қонунларига ҳам бўйсунади. Ҳаётнинг муайян даврларида, шахснинг айрим органлари ва бутун бир органлар системасининг тузилишида ва функсияларида ўзгаришлар юз беради. Шахснинг психик ҳолати ва бу ҳолат кўп ёки оз муддат бузилиб туриши биологик омилга таъаллуқлидир. Шахс ҳаётида нерв фаолиятининг индивидуал ва типологик хусусиялари, ёш ва жинсий жиҳатдан бўлган тафовутлар катта

рол ўйнайди. Организмнинг биологик етилиши қонунларга асосланади. Бу қонун муҳитнинг баъзи бир тарбиявий таъсирларига турли даражада бўйсунган ҳолда амал қилиши керак. Лекин, шахс организмининг биологик ҳаёти унинг психик ривожланишини бевосита белгилаб бермайди ва шу билан бирга, унга нисбатан мутлақо бетараф ва бефарқ ҳодиса бўлиб ҳам қолмайди. Биологиянинг асосий тушунчаси бўлган ирсиятнинг ролидаги изланишлар шуни кўрсатмоқдаки, ота-она организмининг узоқ муддат бир хил шароитда яшаш натижасида мустаҳкам ўрнашиб қолган хоссалари ирсият ёъли билан ўтади. Муҳит.Биология фани, муҳитни организм яшайдиган жой деб, муҳитнинг таъсири еса организм билан боҒлиқ муҳит ўртасидаги ассимиляция ва диссимиляция ёки моддалар алмашиш қонуни асосида амалга ошади, - деб тушунтиради. Бу қонунга биноан организм яшаб турган муҳит бир бутун нарсадир. Табиий муҳит, ёруғлик, иссиқлик, овқат, ҳаво каби компонентлар, шахс организмининг ривожланиши учун катта аҳамиятга эга. Аммо шахснинг шахс сифатида шаклланиши учун бу мутлақо етарли эмас. Шахснинг яшаб турган муҳитида одамлар, биринчи навбатда, тарбияланувчига яқин кишилар, яъни оз сонли оила аъзоларигина эмас, балки унга узоқроқ бўлган кишилар, унинг қўни-қўшнилари, маҳалласи, тарбияланувчилар боҒчасидаги ўртоқлари, сўнгра эса у бирга ўқийдиган, ўйнайдиган, бирга ишлайдиган, турли муносабатда бўладиган ўртоқлари ҳал қилувчи рол ўйнайди. Ҳозирда, тарбияланувчилар оммавий ахборот воситалари орқали ўзларига нотаниш авлод-аждодларнинг жонли образларига дуч келадилар. Бу образлар ёш авлоднинг фикр ва ҳисларига, унинг воқеа-ҳодисаларига берадиган баҳоларига ва интилишларига таъсир кўрсатади. Бундай таъсирнинг ижобий ёки салбий ўтадиган бирдан-бир ёъли шахснинг теварак-атрофидаги одамлар билан муносабатда бўлишидир. Шахс муносабатда бўлган кишилар унинг муҳитидир. Шахс билан жамият ўртасидаги ўзига хос модда алмашиш типи бўлган алоқа орқалигина шахс ўтмиш авлодларининг қимматли тажрибасини ўзлаштира олиши, энг яхши катта кишилардан намуна ола билиши мумкин.

Фақат тарбияланувчилар ва тарбиячилар фаол қатнашадиган муносабатдагина яъни, фақат ана шу икки ёқлама жараёндагина шахс хилмахил билим олади ва жуда кўп малакаларни ва иш усулларини эгаллайди. Тарбияланувчи ўзининг сезги органлари орқали идрок қилган нарсаларини англаб олишга, ташқи дунёдаги воқеа ва ҳодисаларга турли хил ҳистуйгулар, фикр ва тасаввурлар билан жавоб беришни ўрганади. Одамлар билан муносабатда у нима яхши-ю нима ёмонлигини, нимани қилиш ва қилмасликни билиб олади. У муайян мақсадни кўзлаб, ўзини ўша мақсадга мувофиқ тутишни ҳамда инсонларга ва уларнинг феъл-атворларига танқидий баҳо беришни ўрганади. Одамлар билан бўлган муносабатларида шахс яхши фазилатлари билан бошқа шахслар ўртасида ажралиб тура бошлайди ва ўзи яшаб турган жамиятда қабул этилган аҳлоқ меъёрларини бошқаларга ва ўзига нисбатан қўллаб, уларни ўз ишида мезон қилиб ола бошлайди. Биринчидан, муҳит шахсни ривожлантирувчи омил сифатида тарихан ўзгарувчи ижтимоий ҳодисадир, чунки муҳит, ҳатто шахс дунёга келган дастлабки кунларданоқ унинг ҳаёти ўтадиган энг тор муҳит ҳам, яъни шахснинг оиласи ҳам жамиянинг бир уяси, ҳужайрасидир. Тарихий тараққиётнинг ҳар бир даврида янги кишини тарбиялашнинг мақсадлари ва воситалари ўзгаради, аҳлоқ меъёрлари, маданият бойликлари, катта ёшдаги одамларнинг диди ва қизиқишлари, фикр юритиш усуллари ўзгаради. Иккинчидан, тарбияланувчи ўз активлиги туфайли, моддий, табиий ва айниқса ижтимоий муҳит билан ўзаро алоқага киради. Фақат ана шу шароитдагина муҳит ўсиб келаётган шахсни ривожлантирувчи омил бўлиб қолади. Инсон тарбиясида муҳит муҳимми ёки тарбия? - деган саволни қўйиш мантиқан тўҒри бўлмайди. Аммо муҳит шахсга маълум даражада тарбияловчи таъсир кўрсатган тақдирдагина ривожлантирувчи омил бўла олади. Бу таъсир стихияли, тартибсиз кўринишда бўлиши мумкин, бундай ҳолда шахснинг ривожланиши хам муайян мақсадга қаратилмаган бўлади, натижада шахсда жамият учун ҳам, шахснинг ўзи учун ҳам зарарли бўлган шахсий фазилатлар вужудга келади.

Адабиётлар : 1. Келвин СеиферТ ва Росемарй Суттон. Эдуcатионал Психологии 2009 Келвин Сеиферт.10-16 пагес. 5.Бордавская Н.В., Реан А.А. Педагогика.-М.: Питер, 2004. 2. Профессионалная педагогика.Учебник для студентов.–М.: Педагогика, 2002. 3. Нишонова С. Комил инсонни тарбияси:ўрта махсус, касб-ҳунар та‗лими муассасалари учун қўлланма. -Т.: Истиқлол. 2003 4. Ғуломов С.С. ва бошқалар. Ахборот тизимлари ва технологиялари. Т.: ―Шарқ нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси, 2000. 5. Эгамбердиев Э., Хўжамқулов Ҳ. Кичикбизнес ва тадбиркорлик. – Т.: Манавият, 2003.

Похожие

Ўқитувчининг коммуникатив қобилияти

Ўқитувчининг коммуникатив қобилияти

Педагогик ва бошқарув мулоқати

Махсус фанларни ўқитишда ўқитувчининг касбий-педагог фаолияти

Касбий муҳитдаги ўз ўзига мотивация ва мақсадга интилувчанлик