Касб ҳунар ўқув юртларида махсус фан ўқитувчиларнинг педагогик фаолияти - Педагогиka - Рефераты

Касб ҳунар ўқув юртларида махсус фан ўқитувчиларнинг педагогик фаолияти

Загружено в:

14.03.2020

Скачано:

0

Размер:

64 KB

Касб ҳунар ўқув юртларида махсус фан ўқитувчиларнинг педагогик фаолияти Режа: 1. Илмий тажрибани ўрганиш бўйича технологиялар 2. Ўқитувчи ва ўқувчи ўртасидаги субардинация қандай бўлиши керак

Илмий тажрибани ўрганиш бўйича технологиялар Педагогик жараённи ташкил этишда талаба ва ўқитувчининг муносабати ҳам турлича бўлиши мумкин. Илмий тажрибани ўрганиш бўйича: Гештальт технология, Бихеивиористик ривожлантирувчи каби технологияларни ажратиш мумкин. Бихеивиористик технология – (Э. Торондайк, Д. Уотсон, В.С. Диннер ва бошқалар) бу назариянинг умумий кўриниши қуйидагича: Стимул-реакция-мустаҳкамлаш. Стимул – қўзғатувчи, реакция – фаолият, мустаҳкамлаш – баҳолаш ва рағбатлантириш. Улар ўзлаштириш механизми мана шу кўринишда вужудга келади деган фикрни олдинга ташлайди. Бунда талабанинг муносабати ва ҳиссиётлари ҳисобга олинмайди ва талабанинг онглилик масаласига кам эътибор қаратилади. Гештальт технология – (М. Ветмеймер, Г. Мюллер, В.Келер) талабанинг қабул қилишига, идрок қилиш рефлексини ўрганишга асосланган, янги мавзуни ўзлаштириш ёрқин фрагментлардан ва якуний фикрлардан ташкил топиш назарда тутилади. Идрок ва диққатга қаратилган технологиялардир. Талабанинг қабул қилиш хусусиятларини ва диққатнинг психологик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ўзлаштириш жараёнини ташкил этиш зарур эканлигини таъкидлайди ва шу асосда ўзлаштириш технологияларини яратади. Ривожлантирувчи технология . В.В. Давидов, Д. Б. Эльконин ғояси. Асосий мазмуни - назариянинг амалиётдан устунлиги ва мазмуний умумлаштиришлардан фойдаланиш, мантиқий боғлиқликлар ва гуруҳлаш системалаштиришдир. Умумийдан яккага қараб ҳаракатланиш. Мавжуд билимлардан янги билимларга қараб ҳаракат қилиш, яъни бор бўлган ассоциациялар асосида янги ассоциацияларни вужудга келтиришни назарда тутади. Талабанинг тушуниши осон бўлган билимлардан узоқроқ ва мураккаброқ билимларга қараб харакатланишни тавсия этадилар (область ближайшего развития). Соддадан мураккабга қараб изчил ривожланиш ўзаро боғлиқликларга амал қилиш талаб этилади.

Суггестив технология. Эмоционал, ёрқин таасурот, ишонтириш, қизиқтиришга йуналтирилган. Талаффуз, мимика, гипноз, авторитетдан фойдаланиш кабиларга асосланади. Ҳис–туйғуларни уйғотишга қаратилган. Ўзлаштириш жараёнида инсоннинг нафақат онги, балки ҳис-туйғулари ҳам иштирок этишини ва ўзлаштириш жараёнида ҳиссиётларни уйғотиш билимларнинг фақат онг билан эмас, балки қалб билан ҳам англаб етишига ёрдам беришини таъкидлайдилар. Фақат онг билан қабул қилинган билимлар қуруқ ва юзаки бўлади деган фикрлар асосида ўзларининг ўзлаштириш технологияларини яратадилар. Улар ҳар бир янги мавзуни ўзлаштиришда образлардан фойдаланиш, ҳиссиётларни уйғотиш ва ҳар бир талаба ана шу ҳисларни сезишини таъминлашга эътибор берадилар. Ўқитувчи ва ўқувчи ўртасидаги субардинация қандай бўлиши керак ? Педагогдан ўз тарбияланувчилари билан мулоқот олиб бориш маҳорат тақозо этади. Сўзлашишда мулоқот олиб боришни доимо ўрганиб бориши лозим. У дарсни самарали олиб боришни, сўзлашишни билиши, суҳбат, лекция, хикоя қилиш каби усулларидан фойдаланиши, умуман бутун таълим-тарбия жараёнида ўқувчилар билан мулоқотни йулга қўя олиши лозим. Мулоқот – юнонча сўз, сўзлашув, сухбатлашув, шахслараро сухбат ва фикр олишув, оғзаки нутқ шакли икки ёки ундан ортиқ шахсларнинг сўзлашувидир. Педагог билан ўқувчи ўртасидаги мулоқот бўлиши учун педагогда етарли даражада қобилиятга эга бўлиши керак ҳамда ўз - ўзига доимо қуйидаги саволларни бериши ва унга жавоб беришга ҳаракат қилиши керак: Нимага ўргатиш, кимни ўргатиш, қандай ўргатиш. Нимага ўргатиш: а) илм – фандаги янгиликларни англаш, янги фан тушунчаси тушуниш, ўқув предметини тўлик узлаштириш; б) малака, куникма ва кобилиятни шакллантириш; в) ўқув предметлари уртасидаги богликликни амалга ошириш; г) ўқув мазмунини тушунарли тизим асосида куриш.

Кимни ўргатиш: а). ўқувчиларни баҳзи психик хусусиятларини (эслаб қолиш, нутқи, фикрлаш...) ҳамда уларни кай даражада укимишли, тарбияли эканликларини аниклаш; б). ўқувчиларнинг бир даражадан иккинчисига утишдаги кийинчиликларини олдиндан аниклаш; в). ўқув-тарбия жараёнини ташкил этишда ўқувчиларнинг далиллари, фикрларини хисобга олиш; г). ўқувчилардаги турли психик узгаришлар ва ривожланишни хисобга олиб, ўз педагогик мехнатини ташкил этиш; д). иқтидорли ўқувчилар билан ҳам ишлаш, якка холдаги ишни ташкил этиш. Қандай ўргатиш: Иш жараёнида ишлатиладиган куч ва кетадиган вактни хисобга олган холда ўқитиш ва тарбиялашнинг турли усуллари мажмуини ишлатиш. Педагогик таъсир курсатишнинг асосий усуллари, бу талаб, истиқбол, рағбатлантириш ва жазолаш, жамоатчилик. Рағбатлантириш ва жазолаш-ўқувчиларни хулк-атворига тузатиш киритишни, яъни фойдали хатти-ҳаракатларни кушимча рағбатлантиришни ва тарбияланувчиларнинг номаҳкул хатти-ҳаракатларини тухтатишни таҳминлайди. Жамоатчилик фикри – тарбияланувчиларнинг ижтимоий-фойдали фаолиятини гоят ҳар томонлама ва мунтазам рагбатлантириб боришни таҳминлайди. Талаб-педагогик таъсир курсатишнинг бошлангич усули булиб, тарбияланувчиларда узига нисбатан маъсулият ва талабчанликни рағбатлантиришда алохида вазифани бажаради. Ўзаро фикр алмашиш билан таъсир курсатиш воситалари: ишонтириш, таъсир қилиш, узаро фикр алмашиш билан таъсир курсатиш. Ишонтириш педагогик таъсир курсатиш усули сифатида дарсларда ўқув ахбороти, ижодий сухбатлар, мунозаралар шаклида кулланилади.

Тарбиявий ишда гуруҳий ва якка сухбатлар, мунозаралар, сийсий ахборотлар шаклида кулланилади. Таъсир қилдириш киши психикасига назоратсиз кириб, унинг фаолиятида хатти-ҳаракатлар, сабаблар, интилишлар билан амалга оширилади. Таъсир қилишшундай бир психик таъсир кўрсатишки, киши уни онгининг етарли назоратсиз идрок этади. а). Педагогик вазиятларни таққослаш ва умумлаштириш, усулларни куйиш; б). Ўқувчиларга якка индивидуал холда муносабатда булиш, уларни мустакил ишларини ташкил этиш. Педагог ўқувчилар билан буладиган мулоқотида куйидаги малакаларни эгаллаган бўлиши лозим: ташқи қиёфани назорат қилиш нутқни эгаллаш, педагогик муносабат маданиятини эгаллаш, ташкилотчилик маҳорати, ўқув тарбия жараёнини бошқариш услубларини эгаллаш. Муносабатларни бошқариш услублари: 1. Авторитар услуб. 2. Демократик услуб. 3. Либерал услуб. 1. Авторитар услуб. Узи якка холда гуруҳ фаолиятини йуналишини белгилайди. Узи курсатма-буйрук беради. Жавобгарликни уз буйнига олади. Сўзсиз буйсунишни даъво этади. Каттик интизомни талаб этади. Айтилган нарсани тўлиқ бажарилишини талаб этади. Мулоқотга киришишнинг асосий шакллари: буйруқ, кўрсатма бериш, кўлланма билан ишлаш, хайфсан эҳлон қилиш. Муомалага қўпол, дагал, дўқ-пуписали мажбур этиш, қўрқитиш, чўчитиш орқали киришади. Авторитар услубнинг ижобий томони фавкулодда вазиятлар ишлатилиши (ёнгинда, сув тошкинида)

2Демократик услуб. Жамоа фикрига таяниб иш олиб боради. Жамоа фикрини, ташаббусини маҳқуллайди, ривожлантиради, бошқалар фикрига хурмат билан қарайди. Бошкалар фикрини ўзиники қилиб олади. 3 Либерал услуб. Ташаббуссиз жамоа ишига аралашмайди, ҳамма масалаларни юзаки караб чикади. Узининг фикри йук, жавобгарликдан узини четлатади. Иш натижаси билан кизикмайди. Ўқувчиларга эътиборсизлик билан, бегам карайди. Ўз ишига совуққонлик билан қарайди. Қўрқув орқали муносабат - диалог ва монолог Инсон ўзини куршаб олган олам билан ўзаро биргаликдаги ҳаракати, одамлар ўртасидаги ижтимоий ҳаёти ва ишлаб чиқариш фаолияти жараёнида топадиган муносабатлар тизимида юз беради. Кишилар иш жараёнида табиат билангина эмас, балки бир бирларига ҳам ўзаро таъсир кўрсатадилар. Педагогик маҳоратга педагогик билимлар билан бир қаторда педагогик техника соҳасидаги малака ҳам киради. Улар тарбияга озроқ куч сарфлаб, кўппоқ натижаларга эришиш имконини беради. Ҳар бир мохир педагог шахсни шакллантириш билан боғлиқ бўлган, мазкур масалаларни хал қилиши лозим. Педагогдан куч - ғайратни, қатҳиятни, тиришқоқликни, тадқиқотлар олиб боришга интилишини, янги вазиятга, янги жамоага кириш қобилиятини, самимиятни, тўғрилик ва халолликни, ўткир ақл-идрокни, бир воситани бошқаси билан текшириб куриш малакасини талаб қилинади. Педагогик маҳорат ўзига ўқувчилар хакидаги, таълим тарбия жараёнини ташкил этиш ва унинг мазмуни, методлари хакидаги кенг билимларни камраб олади. Бу билимлар умумий педагогик маданиятни ташкил этади. Педагог бу маданиятни эгалламаса, хеч вакт чинакам уста була олмайди.

Замонавий педагогга биргина умумий маданиятининг узи кифоя килмайди. У ўқувчиларни кузатиш, уларнинг усишидаги муҳим нарсаларни жамиятда вужудга келган, асосий ижтимоий гоялар билан таккослаш, уларни ривожлантириш йуллари ва усулларини аниклаш, турли воситалар тарбиявий таъсир курсатиш усулларининг узаро бир бирига утиши диалектикасини чукур тахлил қилиш, педагогик изланишлар ва ютукларни илмий жихатдан бир системага солиш малакаларига эга булади.

Адабиётлар: 1. Морева И.А. Педагогика среднего профессионального образования. Практикум –М. «Академия»-2008. 2. Подласый М.Л. Педагогика Новый курс учебник для студентов пед.вузов. В 2 ки К Т: Общие основы процесса обучения. – М.: ВЛАДОС, 1999. 124 с. 3. Кузнецов В.В. Введение в профессионально-педагогическую специальность: учеб. Пособие для студ. Высш. Учеб. Заведений / В.В. Кузнецов: ред. Л.Я.Петрунина.-М.: Изд.центр ―Академия‖, 2007 – 176 с

Похожие

Ўрта махсус касб хунар ўқув юртларида ўқитишнинг назарий асослари

Касб-ҳунар коллежларида ўқув режалаштириш хужжатлари

Таълим мазмуни ва ўрта махсус, касб – ҳунар таълими

Ўрта махсус, касб-ҳунар таълим муассасаларининг меъёрий хужжатлари

Ўқув фаолиятининг тузилиши ўқитувчиларнинг ўқув фаолиятини шакллантириш