Ижтимоий-педагог ва унинг касбий фаолияти - Педагогиka - Рефераты

Ижтимоий-педагог ва унинг касбий фаолияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

135.5 KB

Ижтимоий-педагог ва унинг касбий фаолияти Режа: 1. Ижтимоий-педагог ва унинг касбий фаолияти. 2. Ижтимоий-педагог таълим тизимида. 3. Ижтимоий-педагогнинг болалар ва ўсмирлар орасидаги реабилитацион хизмати модели ва механизми.

Ижтимоий педагогларни касбий тайёрлаш узлукснз таълим тизимда амалга оширилади. Ижтимоий педагогларни касбий тайёрлаш икки турдаги ўқув юртларида олиб борилади: ўрта касбий таълим муассасалари (лицей ва коллежлар) ва олий касбий таълим мактаблари (Институт ва университетлар). Ўрта касбий таълим муассасаларида кичик синфларла ва мактабгача тарбия муассасаларида тарбияланувчи болалар билан ишловчи педагоглар тайёрланади. Ўрта маълумотли педагогларнинг асосий вазифаси болаларга қийин вазиятларпи сингиб ўтишда ёрдам беради, болаларнинг ишонишига кўмаклашувчи фаолият турларини ташкиллаштириш. Болаларнинг ривожланиши учун зарур шарт-шароитлар яратиш, уларнинг ота-оналари билаи ҳамкорлик қилиш, ўз малакасини ошириш мақсадида мустақил равишда ўқиб боришдан иборатдир. Ўрта касбий таълим билим юртини тугатгач улар олий таълим муассасида ўз ўқишини давом эттириши мумкин. Ижтимоий педагог-фақат ўқитувчи эмас, бола қандай ўқиётганини ва ривожланаётганини тушунадиган ва ҳис этадиган шахсдир. У бола ҳаётини, кечинмаларини худди ўзиникидагидек тушунадиган ва унинг маънавий, маданий, аҳлоқий ривожланишида йўлланмалар бера оладиган мутахассис бўлмоғи керак. Шунинг учун хақиқий педагог фақат ўз фанини билибгина қолмай, айни вақтда болалар ва катталар билан ижодий мулоқот қила оладиган, ўз устида ишлайдиган инсон бўлиши муҳим аҳамиятга эга. Таълим жараёнини ижтимоийлаштириш натижасида ўқувчи инсон моҳиятини англайди. Ўз ҳаёти давомида инсон тўғрисида ҳосил қилинган тушунчалар асосида, шахс хақиқий фуқаро бўлиб етишади. Инсонпарварликка асосланган таълим-ижтимоий фанлар ва ёндош фанларнинг функцияларини кенгайтиради, таълим жараёнини, мутахассис шахси ва унинг дунёқараши яхлитлигини таъминлайди. Таълимни инсонпарварлаштиришдан кўзланган асосий мақсад ёшларга тегишли билим, кўникма, малака, малака бериш, уларнинг инсоний

дунёқарашини шакллантиришдан иборат. У бўлажак фуқаролар томонидан инсонлар фаолиятининг турли соҳаларида инсонпарварлик ғояси ва қадриятларини амалга оширишнинг асоси бўлиб хизмат қилади. Таълимда методологик ҳаёт тажрибасига зиддиятли ҳолатларда ижтимоий мослашув моделини ишлаб чиқишни тақозо этади: - ижтимоий – шахсий ҳаёт тажрибасига асосланган мунтазам давом этадиган жараён ҳисобланади; - реал вазиятдан келиб чиқиб, зиддиятли ҳолатларида ижтимоий мослашув моделини ишлаб чиқишни такозо этади; - мавжуд амалдаги ҳолатга доим мослашиш жараёни ҳисобланади; - шахслараро алоқаларни қамраб олади; - шахснинг шаклланиш жараёнини йўналтиради. Ижтимоий педагог касбий фаолиятининг хусусиятлари — "Ижтимоий педагог" мутахассиси "педагог" сўзидан олинган бўлиб, аввало ўқитувчи маъносини англатади. Шу боис мазкур лавозимнинг жорий этилганидан сўнг айнан ўқитувчиларнинг биринчи ижтимоий педагоглар бўлгани ажабланарли эмас. Ижтимоий педагогларни қайта тайерлаш бўйича курслар тингловчиларининг аксарият қисмини дам ўқитувчилар ташкил этади. Яна шуни таъкидламоқ жоизки, ижтимоий педагогларнипг касбий тайёргарлиги ҳам педагогик олий ўқув юртларида амалга оширилади. Дархақиқат, педагог на ўқитувчининг касбий фаолиятида кўпгина умумийликлар мавжуд. Бу иккала касбнинг ҳам объектн бола, унинг ривожланиши ва ижтимоий шаклланишидир. Бу нарса уларнинг яқинлигини яна бир бор тасдиқлайди. Ўз навбатида мазкур мутахассиликларнинг касбий фаолияти уларнинг ўзига хос хусусиятларини аниқлашга имкон берувчи бир қатор тафовутларга ҳам эга. Ўқитувчи ўзининг асосий таълим бериш вазифасини бажарар экан, ёш авлодга билим ва жамият томонидан орттирилган ижтимоий маданият тажрибасини ўргатади. Ушбу жараёнда бола тарбияланади ва

шакллантирилади. Ижтимоий педагогнинг диққат марказида эса болани жамиятга мослашиб кетишига ёрдам беришдир. Ижтимоий педагогик фаолият. Педагогик фаолият-таълим ва тарбия орқали ижтимоий-маданий тажрибани беришга йўналтирилган касбий фаолият туридир. Бу фаолият таълим стандартлари, ўқув режалари, дастурлари билан белгиланади. Ижтимоий педагогик фаолият-болага ижтимоийлашуви жараёнида (боланинг жамиятга кириши) ёрдам кўрсатишга қаратилган касбий фаолият туридир. Бола билан бўлиши мумкин турли хил таълим муассасалари, ташкилотлари, бирлашмалари ижтимоий педагоглар билан амалга оширилади. Ижтимоий педагогик фаолият ҳар доим , яъни аниқ бир болага ва ижтимоийлашув, жамиятга интеграция жараёнида юзага келадиган муамоларини ҳал этишга йўналтирилган бўлади. Касбий фаолият тузилмаси — Ҳар қандай фаолият ўз тузилмасига эгадир. Улар фаолият элементларининг ўзаро боғлиқлигини ва ўзаро шартларини аникдайди. Ижтимоий педагог фаолияти тузилмаси қуйидаги компонентлардан иборат: субъект ( фаолиятни амалга оширувчи томон), объект (фаолият йўналтирилган томон), мақсад (фаолият орқали нимага интилинади), вазифа (фаолият орқали нималар амалга оширилади), воситалар (фаолият қайси усул ёки техника ёрдамида амалга оширилади). Ижтимоий педагог фаолиятининг объекти жамиятга мослашиш жараёнидаги ёрдамга муҳтож болалар ва ёшлардир. Бу тоифага интеллектуал, руҳий, ижтимоий нуқсони бор болалар, шунингдек, жисмоний, руҳий ёки ақлий шаклланиши бузилган болаларининг катта қисми (кўзи ожиз, кар- соқов, ақлий ожиз ва болалар фалажлигига чалинганлар) киритилади. Улар жамиятнинг алоҳида меҳрига муҳтождир. Агар боланинг жамиятдаги шаклланиши нормал кечса унда ижтимоий педагог ёрдами зарур бўлмайди. Бордию, ота-оналар ва мактаб унинг

шаклланиши, тарбияланиши ва таълим олишини таъминлай олмаса у ҳолда ижтимоий педагог хизмати керак бўлади. Ижтимоий педагог фаолиятининг мақсади боланинг руҳий сикиллиги ва хавфсизлиги учун шароит яратиш, унинг оиласи, мактаби ва атрофидаги унга салбий таъсир кўрсатувчи омиллардан огоҳлантирувчи ва уларни енгиб ўтувчи ижтимоий, хуқуқий, рухий, тиббий ва педагогик муаммоларини комплекс равишда ҳал этиш мақсадида турли мутахассилар (руҳиятшунослар, тиббий ходимлар, ижтимоий ходимлар ва юристлар) ҳамда маъмурий органлар ва идораларнинг (таълим, соғлиқни сақлаш, ижтимоий ҳимоя соҳасидаги) мазкур масалага йўналтирилган сайъ-ҳаракатларини мувофиқлаштириб туришда воситачи бўла олиши керак. Ижтимоий педагог фаолиятидаги муҳим йўналиш-бу БМТ конвенциясида эълон қилинган боланинг яшашга, соғлом шаклланишга, таълим олишга, ўз қарашларини эркин ифода этишга, камситишнинг хар қандай туридан ҳимоялашга қаратилаган хуқуқларини ҳимоя қилишдир. Ижтимоий педагог фаолиятидаги яна бир йўналиш-бу болани шаклланишига кўмаклашувчи ижтимоий лойиҳалар ва дастурлар, хусусий ташаббусларни ишлаб чиқишда иштирок этишдир. Шундай қилиб, ижтимоий педагог фаолиятига қуйидаги вазифаларни бириктириш мумкин: . — ташхис қўйиш; — башоратчилик; — воситачилик; — тўғрилаш ва қайта тиклаш; — ҳимоялаш; — огоҳлантириш ва профилактик; — эвристика (ижодий фикрлаш). Педагогнинг барча фаолияти воситалар ёрдамида амалга оширилади. Булар сафига мақсадга эришишда зарур бўладиган барча ҳаракатлар, предметлар, қуроллар, усуллар ва технологияларни киритиш мумкин.

Ижтимоий педагог касбий фаолият субъекти сифатида: шахсий тавсиф ва касбий омилкорлик. Ижтимоий педагогнинг шахсий тавсифномаси кўриб чиқиладиган бўлса, аввало мазкур фаолият субъектини-ўз соҳасини мукаммал билувчи мутахассини белгилаб олишимиз зарур бўлади. У бола ҳаётидаги ижтимоий ва кийинчиликларни чуқур фарқлай билади ва унга ёрдамга кела олади. У умумназарий ва махсус билимларга малака ва кўникмаларга, маълум даражадаги қобилиятга эга бўлади. Хўш ижтимоий педагог к им ? Унинг руҳий суръати ва шахсий тавсифномаси қандай. Қайси соҳалар унинг фаолияти доирасига тегишли. У бошқа касб эгаларидан нимаси билан фарқ қилади. Кундалик ҳаётда биз касб инсон онгида, унинг ҳатти-ҳаракатларида ва дунёқарашида ўзига ҳос из қолдиришига гувоҳ бўламиз. Психологияда бу нарса "касбий менталлик" деб аталади. Менталлик — бу инсоннинг оламга муносабатини ва унинг кундалик ҳатти-ҳаракатларини акс эттирувчи маълум ижтимоий-руҳий қарашлар ва қадриятлар мажмуидир. Менталлик ўзида индивиднинг ижтимоий ва маданий тажрибасини мужассамлаштирган бўлиб, инсоннинг қайси ижтимоий қатламга, ёшга, жинсга, миллатга ва касбга мансублиги билан аниқланади. Психологик тадқиқотларда касбий менталлик маълум бир касб эгаларига хос бўлган хусусият сифатида эътироф этилади. Ҳ озирги педагогнинг му ҳ им вазифаларидан бири миллий исти қ лол ғоясини болалар ва ўқ увчилар онгида шакллантириш тадбирлари ва механизмларини ишлаб чи қ иб, уни амалга оширишдан иборатдир. Мамлакатимиз Президенти И.Каримов шундай деган эди: ‘‘Эндиги вазифамиз шундан иборатки, миллий истиқлол ғояси тушунчалари асосида кенг жамоатчилик, зиёлийлар, илм – фан ва маданият намоёндалари, аввало, маънавий – маърифий соҳа ходимлари миллий мафкурани такомиллаштириш, унинг асосий тамойилларини одамлар қалбига ва онгига сингдиришга қаратилган ишларни янги босқичга ўтказиш зарур’’.

Мана шунинг учун ҳам яратиладиган қўлланмалар мазмунида миллий истиқлол ғояси асосий ўринни олиши лозим. Олий таълим муассасаларида педагоглар икки босқичда ўқитилади. Биринчи босқичда яъни бакалавриатда мутахассис ўзи танлаган соҳа бўйича 4 йил давомида таълим олади. Иккинчи боскич магистратурада давом э т тир илади. "Ижтимоий педагог" соҳасига тегишли барча мутахассиларнинг ҳам умумий ўзига хос хусусиятлари мавжуд бўлади. Бир қатор тадқиқотчилар уларнинг шахсий тавсифномаси сифатида индивидуал— руҳий хусусиятлар ва махсус қобилиятларни кўрсатмокда. Кузатувчанлик, вазиятда тез йўлга туша билиш, фа ҳ м - фаросат билан сеза олиш, ўзини бошқа одам ўрнига қўя олиш ва унинг ҳ иссиётларини тушуна билиш, ўзини бошқара олиш ва рефлексия (фикр юритиб уни та ҳ лил қилиш) махсус қобилиятлар жумласидандир. Шунингдек ижтимоий педагог дилкашлик, одамлар билан ишлай олиш, қизиққонлик, ўз фикрини ўтказа олиш, бахсли вазиятларда йўл топа билиш, тиришқоқлик каби ижтимоий соҳанинг барча ходимларига хос хусусиятларга хам эга бўлмоғи даркор. Ҳорижий тадқиқотчилар ҳам педагогнинг индивидуал-руҳий хусусиятлари тўғрисида ўз фикрларини билдиради. Масалан, Буюк Британиялик олимлар бундай хусусиятлар қаторига юқори даражадаги ақлий салоҳиятга эгалик, тартиблилик ва ўз-ўзини бошқара билиш, жисмонан кучлилик, одамларга қийин вазиятларда ёрдам бера олиш, чидамлилик, сезгирлик кабиларни киритади. АҚШнинг машхур психологларидан саналган Ж.Холанд ўзининг "ўзига йўналтирилган қидирув" методикасида ижтимоий соҳа касби эгасига хос хусусиятни кўрсатган. Булар: реалистлик (хаққонийлик), тадқиқотчилик, артистлик, ижтимоий, тадбиркорлик, конвенционал хусусиятлардир. У ижтимоий педагогга хос инсонпароварлик, идеаллик, масъулиятлилик, аҳлоқлилик, хушмуомалалик, илиқлик, одоблилик, ўзгаларни дўст тута олиш каби хусусиятларни ҳам кўрсатади.

Ижтимоий педагог касби инсонлар ўртасидаги муносабатлар тизимида фаолият юритувчи кўп қиррали соҳа бўлиб, педагогнинг қайси ишда ишлашидан қатъий назар одамлар билан ва аввало болалар билан ишлашга йўналтирилган. Мулоқот жараёнида педагог кўпли руҳий оғирликни ва чарчоқни ўзида синашига тўғри келади. Шу боис унинг асаб тизими ҳам мустахкам бўлиши даркор. Бу нарса унга ижтимоий-педагогик, руҳий-терапевтик жараёнларда эмоционал қийинчиликлар билан тўқнашувда ёрдам беради. Ижтимоий педагогга хос яна бир характер бу "Мен — образидир" Бу нарса педагогнинг ўзига нисбатан ижобий муносабатда бўлишини ҳамда бошқалар томонидан ўзига юқори баҳо берилишини ифодалайди. Мазкур ҳарактер педагогга бошқа одамлар билан эркин мулоқот қилиш ва уларни осон қабул қилиш имконини беради. Ижтимоий педагогнинг қуйидаги шахсий фазилатларини алоҳида ажратишимиз мумкин: - Инсонийлик хусусиятлари (меҳрибонлик, бошқалар манфаатини устун қўйиш, ўз шахсий қадр-қиммати ҳисси) хусусиятлар (руҳий барқарорлик, юқори даражадаги ҳиссий ва иродавий хусусиятлар). - Руҳий таҳлилчилик хусусиятлар (ўзини идора қила олиш, ўзига танқидий қараш, ўзини баҳолай олиш)- руҳий-педагогик хусусиятлар ( киришувчанлик, гапга чечанлик.) Юқорида келтирилган хусусиятлар билан танишар эканмиз, ҳар қандай одам ҳам ижтимоий-педагогик фаолиятни олиб бориш қобилиятига эга бўлавермаслигига ишонч ҳосил қиламиз. Ҳар бир педагогнинг касбий омилкорлиги, яъни унинг ўз фаолиятини олиб боришга амалий ва назарий томондан тайёрлиги меъёрий-хуқуқий ҳужжатлар ёрдамида тартибга олинади. Мазкур ҳужжатлар ўз ичига мутахассис педагогнинг касбий мажбуриятларини, меҳнат тавсифномасини, билим ва малакасини олади.

ИЖТИМОИЙ ИШ – аҳолининг ижтимоий ҳимояланмаган қатламларига ёрдам кўрсатиш ҳисобланади. Ижтимоий ишларнинг объекти инсон ҳисобланади, лекин ҳамма эмас, балки фақатгина муаммолари бўлганлари (экологик, ижтимоий, техноген, миллатлараро кескин ўзгаришлар, бузилишлар натижасида) ёки соғлом бўлмаган, жисмоний ёки психик нуқсонлари бўлганлар ҳисобланади. Маданият - жамиятнинг тарихий маълум бир ривожланиш даражаси., ижтимоий куч, инсон қобилияти, одамлар ҳаётий фаолияти шаклини ташкил этиш усули, асосан улар томонидан яратилажак моддий ва маънавий қадриятлар билан белгиланади. МУРУВАТ КЎРСАТИШ – муҳтожларга ёрдам, ҳайрия-саҳоват – алоҳида шахслар, ёки ташкилотлар томонидан муҳтожларга, ёки аҳоли гуруҳларига беминнат ёрдам бериш. Раҳм-шавқат, марҳамат, раҳмдиллик – барчага ёрдам бериш, ёки ўзгаларни кечириш, ғамхўрлик қилиш, инсонпарварлик. ҲАЙРИЯ – (муҳтожларга ёрдам, ҳайр-саҳоват) – муҳтож одамларга ёки аҳолининг ижтимоий гуруҳларига хусусий шахслар, ёки ташкилотлар томонидан бепул ёрдам кўрсатиш. МЕҲРИБОНЛИК (МИЛОСЕРДИЙЕ) – (меҳр-саҳоват), (раҳм, шавқат, марҳамат, раҳмдиллик) – раҳмдиллик, одамийлик, инсонпарварлик юзасидан кимгадир ёрдам кўрсатиш, ёки кимнидир кечириш авф этиш. " Касбий мажбуриятлар" — Болаларни ижтимоий ҳимоя, қўллаб- кувватлаш, ҳамда бу борада ҳизмат кўрсатувчи муассасалар тўғрисида зарур ахборотлар билан таъминланади. — Инсон ва бола хуқуқини ҳимоя қилишга қаратилган, турли тоифадаги болаларнинг ҳақ—хуқуқларини таъминлашга, болаларни хуқуқий жиҳатдан тарбиялашга йўналтирилган ижтимоий—хуқуқий ёрдамни кўрсатилган. — Руҳий ва эмоционал ёрдамга муҳтож болаларга ижтимоий— реабилитацион ёрдам кўрсатиш.

— Кам таъмииланган оилаларда яшовчи болаларнинг маиший ҳаётини яхлитлаш мақсадида уларга ижтимоий ёрдам кўрсатиш. — Бемор болаларга зарур тиббий-ижтимоий ёрдамни кўрсатиш. Алкоголизм, гиёҳвандлик билан шуғулланувчи вояга етмаганларни даволаш. Ижтимоий педагогдан қуйидгича.касбий билимлар талаб этилади : — Ўз фаолиятининг меъёрий-хуқуқий асосини (қонунлар, фармонлар, қарорлар ва йўриқномалар), ижтимоий педагогика назарияси ва тарихини, турли муҳитларда турли тоифа болалари билан ишлашнинг методикасини ва технологиясини, бола шахсини, унинг жисмоний, маънавий ва ижтимоий шаклланишини ўрганувчи психологияни: одамларнинг уюшма ва гуруҳлари (Оила, мактаб ва меҳнат коллективи) ни ўрганувчи Социологияни; ўз касбий тадқиқот фаолиятини ижтимоий бошқариш ва режалаштириш методини билиш ва қуйидаги касбий малакалар талаб этилади. Таҳдид қила олиш қобилияти. Боланинг шаклланишида унга муҳитнинг салбий ва ижобий таъсир кўрсатувчи ҳаракатларини аниқлаб таҳлил қила билиш. Башоратчилик қобилияти: фаолият олиб бориш усулларини белгилаб олиб уни аниқ мақсад томон йўналтиришга дуч келиши мумкин бўлган муаммоларни олдиндан кўра билиш ва ҳисобга олиб, вақтни тўғри тақсимлаш; Лойиҳалаштира билиш—фаолиятни аниқ бир лойиҳа асосида, тарбияланувчининг шарт-шароитлари ва мавжуд муҳит талабларини ҳисобга олиб, аниқ бир тартибда олиб бориб ўз фаолиятининг ҳар бир босқичида ижобий ва салбий натижаларипи тўғри таҳлил қила олиш; киришувчанлик- яъни болани эшитиш ва тинглай олиш, бола билан мулоқот жараёнини осонлаштириш, бола муаммосини тўғри тушуниш учун зарур ахборот ва маълумотларни тўплаш. Ижтимоий педагог фаолияти соҳалари Ижтимоий педагог лавозими бугунги кунда иккита идорада-таълим муассаларида ва ёшлар иши бўйича муассаларда жорий этилган. Ёшлар иши бўйича идораларда мазкур лавозим 8 ҳил муассасада рўйхатга киритилган. Булар: болалар клублари, болалар ижодиёт марказлари,

ёшлар ётоқҳонаси, ўсмирлар дам олиш масканлари, ёшлар таълим марказлари, касбий йўналтириш марказлари, бандлик марказлари, болалар на ёшлар меҳнат биржаларидир. Таълим соҳасида эса педагог 6 хил муассаса рўйхатига киритилган. Булар: мактабгача тарбия ташкилотлари, умумтаълим муассалари, умумтаълим интернатлари, боқувчисини йўқотган болалар учун умумтаълим идоралари, махсус таълим муассалари, бошланғич касбий таълим муассаларидир. Ижтимоий педагог лавозими мазкур икки идорада жорий этилган бўлсада, аслида уларга бўлган талаб яна ҳам кенгрок. Бундай лавозим деярли барча ижтимоий соҳаларда жорий этилган. Улар соғлиқни сақлаш муассаларида (руҳий носоғлом, гиёҳванд болалар учун), аҳолини ижтимоий ҳимоялаш муассасаларида (имконияти чекланган ўсмирлар реабилитация марказларида, вояга етмаганлар реабилитация марказларида), ички ишлар органлари тармоғидаги муассаларда (махсус ёпиқ давоми йўқ экан.) Ижтимоий педагогик ишлар фаол ғоявий – ахлоқий имкониятларга эга, у шахс хулқида пайдо бўлган салбий элементларга қарши курашда муҳим омилга айланади. У ижтимоий фикрни шакллантириш йўли билан жамоада соғлом маънавий – ахлоқий муҳит ҳосил қилишга таъсир кўрсатади, илғор ижтимоий қадриятларни мустаҳкамлайди, шахс қадр – қимматини таъминдайди, қонунни ҳурмат қилишга ўргатади. Бу айниқса бугунги кунда, жамият маънавий янгиланиш жараёнини бошидан кечираётган бир даврда муҳим аҳамиятга эга. Тарбиявий фаолиятнинг муҳим резервларидан яна бири – оммавий тарғибот билан боғлиқ бўлиб, ғоявий – тарбиявий ишларнинг барча шаклларида ғайрат ва ташаббус талаб этилди. Бунда давлат ва жамоат ташкилотлари томонидан оммавий – ташкилий тадбирлар ўтказиш, кечалар, байрамлар, расм – русмлар, урф – одатлар, жумладан «Наврўз », «Хотира ва қадрлаш куни» ва бошқа тадбирлар муҳим аҳамиятга эга. Оммавий ишларда ижтимоий – тарбиявий муваффақиятларга омманинг ижтимоий – маданий

фаолият йўналишини чуқур англаган ҳолдагина эришиш мумкин. Бу, биринчи навбатда. Педагогик тамойиллар асосида маърифий муассаса ишларини ташкил этишда ва методикасида ўз ифодасини топади. Тадбирларни фақат ғоявий йўналишини эмас, айни чоғда ижтимоий – педагогик, ижтимоий – психологик моҳиятини англаш, ташкилий ишларда унинг механизмларга таяниш зарур. Ижтимоий педагогик ва ижтимоий ходимлар фаолияти аста-секин кенгайиб, бири иккинчисини тўлдира борди. Ижтимоий – педагогик бошқарув ва ижтимоий жараёнларни назорат қилиш объекти сифатида ёшлар жиноятчилигининг олдини олиш мактаб, ички ишлар бўлими, вояга етмаганлар жиноятчилигига қарши кураш органларининг биргаликдаги тадбирлари тизими доирасида амалга оширилиши керак. Шундан келиб чиқиб дастлабки талаблар олға сурилади: мазкур фаолият самарадорлиги учун хизмат қиладиган объектив жараёнлар ва ҳодисаларни ҳисобга олиб бориш; тарбиянинг ноқулай шароитига ва шахсни нотўғри йўлга киришнинг бошланишига ўз вақтида эътибор бериш мақсадида ижтимоий – педагогик истиқбол методларидан фойдаланиш, ўсмир шахснинг индивидуал – психологик ва ижтимоий сифатларини ҳисобга олиш. Ўзбекистон Республикаси Ички Ишлар Вазирлигининг 1994 йил 29 декабрдаги 332 – сонли буйруғининг иловасида келтирилган методик тавсиялар мазкур ишларни амалга оширишда муайян ёрдам беради. Миллий онгни уйғотиш ва шакллантириш ўзини англашдан бошланади. Миллий ғурур – бу ўз юртининг тарихини билиш, халқнинг маданий меросини ҳимоя қилиш, милллий қадриятларни тиклаш, ўзлигини англаш ва намоён этиш кабиларни билдиради. 1910 – 1920 йилларда халқнинг энг фаол вакиллари – жадидлар маърифатпарварлик воситасида халқнинг қаддини кўтариш ва жаҳон ҳамжамиятининг муносиб иштирокчилари қилиш ғоясини олға сурдилар.

Буни ўрганиш шуниси билан муҳимки, уларнинг етук авлодни тарбиялаш, мустақилликни муҳофаза қилишда маънавий мерос вазифасини ўтайди. Ўзбек зиёлилари Ватан озодлиги учун қаҳрамона курашни ХХ аср бошларида бошладилар, мустақилликка эришишда уларнинг роли шундаки, аввало барча миллатларни тинчликда, тотувликда яшашга чорладилар. Маънавий – маърифатчилик ишларини янги босқичга кўтариш учун барча таълим муассасаларида тарғибот ва ташвиқот ишларни амалга ошириш зарур. Афсуски, бугунги кунда ҳамма ўқувчи давлат рамзлари уларнинг маъноси билади, деб бўлмайди. Президентимиз таъкидлаганидек, «Миллий рамзларимиз бизнинг миллий ғуруримизни кўтаришга хизмат қилади. Уларнинг ҳар бири улкан дарслик, тарбиянинг кучли воситасидир». Мана шунинг учун ҳам жойларда давлат рамзлари асосида кўрик – танловлар, мунозаралар ўтказиш мақсадга мувофиқ. Ҳар бир одам давлат рамзларини бутунлай ёки қисман билмай туриб, ўйлаб кўрсин, шу давлатнинг муносиб фуқаросиман, шу халқнинг ўғлиман ёки қизиман дея оладими. Миллий онгни шакллантиришда давлат рамзларининг буюк аҳамияти борлигини тушуна оладими. Биз улуғ Амир Темур васиятини бажаришимиз керак: «Сизнинг вазифангиз улуғ обрў – ҳурматимизни, миллатнинг бахти ва фаровонлигини ҳимоя қилиш, уларнинг дардига малҳам бўлишдан иборатдир». Бизнинг энг катта ютуғимиз ўз бойлигимизга ўзимиз эга бўлганимиздадир. Бинобарин, уларда миннатдорчилик, ғурур ва ишонч туйғуларини тарбиялашимиз керак. Маънавий, аҳлоқий мукаммаллик, виждонлилик, ор – номуслик, яқинларга ғамхўр бўлинг ва бошқа инсоний туйғулар ўз – ўзидан пайдо бўлиб қолмайди, уларнинг асосида тарбия ётади. Тарбия жараёни – уни тиклаш, ривожлантириш ва ҳаётда жорий қилиш, таълим, миллий, маънавий – ахлоқий қадрият ва нормалар билан бевосита боғлиқ. Улар халқ педагогикаси, урф – одатлари, байрамлари,

ўйинлари ва бошқаларда ўз ифодасини топади». Маънавият ва маърифат» маркази, «Маърифатпарварлар», «Олтин мерос», «Тарихчилар», «Файласуфлар» ва бошқа жамоат ташкилотлари, жамғармалари юқорида қўйилган вазифаларни ҳал этишга катта имкониятларига эгадир. Ижтимоий-педагог таълим тизимида. Ижтимоий педагог - фа қ ат ўқ итувчи эмас, бола қандай ўқ иётганини ва ривожланаётганини тушунадиган ва ҳ ис этадиган шахсдир. У бола ҳаётини, кечинмаларини худди ўзиникидагидек тушунадиган ва унинг маънавий, маданий, ахлоқий ривожланишида йўлланмалар бера оладиган мутахассис бўлмоғи керак. Шунинг учун хақиқий педагог фақат ўз фанини билибгина қолмай, айни вақтда болалар ва катталар билан ижодий мулоқот қила оладиган, ўз устида ишлайдиган инсон бўлиши муҳим аҳамиятга эга. Таълим жараёнини ижтимоийлаштириш натижасида ўқувчи инсон моҳиятини англайди. Ўз ҳаёти давомида инсон тўғрисида ҳосил қилинган тушунчалар асосида, шахс хақиқий фуқаро бўлиб етишади. Инсонпарварликка асосланган таълим – ижтимоий фанлар ва ёндош фанларнинг функцияларини кенгайтиради, таълим жараёнини, мутахассис шахси ва унинг дунёқараши яхлитлигини таъминлайди. Таълимни инсонпарварлаштиришдан кўзланган асосий мақсад ёшларга тегишли билим, кўникма, малака, малака бериш, уларнинг инсоний дунёқарашини шакллантиришдан иборат. У бўлажак фуқаролар томонидан инсонлар фаолиятининг турли соҳаларида инсонпарварлик ғояси ва қадриятларини амалга оширишнинг асоси бўлиб хизмат қилади.

Болалик ҳозирги замон шароитида болаларни ҳимоя қилиш. Болалик, Етимлик жамият етимлиги қочоқ болалар. Ота-она зулмидан азоб чекувчи болалар, ногирон болалар. Болаликни қандай кўриб чиқиши керак. Биринчидан, алоҳида боланинг ривожланиш жараёни, унинг жамиятдаги ўрни, аниқроғи жамиятнинг болалар ҳақидаги ғамҳўрлиги. Болалик, катта одамнинг ҳаётидан бу ривожланиш жараёни, болаликда нима қўйилган бўлса катта одамнинг оёққа туришида шу асос бўлади. Боланинг ўсиши асослари шу билан ҳарактерланади-ки, ҳар бир этапда бошқа физик етишиш бўлиб ўтади., аниқ билиш, сезиш, ривожланиш, жамият ҳаётининг тажрибаси. Ўсиш билан биргаликда боланинг жамиятдаги ўрни аниқланиб боради, қайсики аввалига оиладан белгиланади. Шунинг учун оиланинг жамият олдидаги жавобгарлиги катта. Болалар ўлимини ошиши туғилишнинг қисқариши, ногирон болаларнинг ўсиши бунинг ҳаммаси-ҳозирги замон экономикасининг ва мамлакатдаги сиёсий кризиснинг якунидир. Аҳолининг ҳаёт тарзининг пасайиши болаларнинг маънавий, физик, руҳий соғлиғида айтилади. Болалар ва ўсмирлар мамлакат аҳоли орасида ҳимоясиз қолишди. Аниқ давлат болаларни ва ўсмирларни ҳимоя қилиш усулларининг йўқлиги уларнинг ҳулқида, фаолиятида, муомаласида, жамият ҳулқига қарши олиб келади, ҳар хил йўллар билан пул топиш.... Илмнинг кризисга учраши, молиявий етишмовчилик педагог кадрларнинг етишмовчилигига келиб тақалади, мактабнинг жамият тараққиётидан узилиши. Бу ўсиб келаётган авлодни ўқитиши ва тарбиясида кўринади. Энг аввало ҳозирги замон шароитида болаларни ҳимоя қилиш тажрибасини кўриб чиқишдан олдин “болалик” тушунчасида тўхталмоқчиман. “Болалик” тушунчаси кўриб чиқишини талаб этади. Бунинг учун “ мактабга олти ёшдан ”китобига мурожат қилиш керак. Ажойиб замонавий педагог Шаиви Александровичнинг китобига унинг номи ҳаммага таниш, ҳар бир ўқитувчига ташиш, унинг тажрибаси, унинг ўқитиш ва

тарбиялаш усули, ўрганиш ва андоза олиш предмети бўлди. Болаликнинг асосининг анализи тарбияда қарама-қаршилик жамият педагогикасига зарур. Мактабга – олти ёшдан (парча); “Болалик-нима”; Болалик тушунчаси – даврий ва руҳий ҳолатда ўзининг аниқлигини топмайди. қисқаси ғалати, унинг мазмунининг аниқ тасаввурсиз болалар, ўсиши, педагогик руҳининг асосий ўрнини аниқлаш мумкин эмас, яна боланинг ҳаракатини ҳам. Болалик инсоннинг бирлашишига ҳаётдаги аниқ даври лекин бу давр кейингилардан нима билан фарқ қилади. Болалик тушунчаси кичик ва одамнинг тўлиқ ҳаёти билан боғлиқ, агар бола ҳеч нарса ҳақида ўйламаса ўзининг талабларини қондириш бошқа агар бошқа ҳеч нарса унга хоҳламаса, ўйиндан бошқа, қониқиш ва ўйин кулгидек демак у болалик даврида! Болалик, ўсмасисиз фикр қилиш керак эмас, албатта бола катталарнинг ғамҳўрлигига ва ҳимоясига муҳтож. Бу унинг билан бир пайтда бизнинг болаларга ғамҳўрлигимиз аниқлаш зарур, кишилардан уни ҳимоя қилиш ва сақлаш зарур. Болаликнинг тўкин сочинлик даврига, бундан чиқишга қарши кўмак яхши бўладими, ҳаётга бошқача қарашга мажбур қилсак. Бу болага фойда берадими, ясама шароитда уни узоқ ишлаш. Бу билан биз болага зарар етказамиз, бу уни ҳимоялаш бўлмайди. Бу мулоҳаза аниқликни талаб қилади. Биринчидан болалик тўкин-сочинлик даври ҳаёти эмас. Бу бизга, катталарга, ҳаёт муаммолари тарафдан қарасак болаларда ҳам йўқ, улар фақат ўйнайди ва қувонишади. Бундай қараш нотўғри. Болалар ҳаётида ҳудди катталарникидек, мураккаб муаммо, қийин ечиладиган, ечиб бўлмайдиган, улар болаларни ўйлаши, қийнаши, қийинчиликни бартараф қилиш кураш, қувониш мажбур қилади. Болалар орасида ва катталар орасида ўзаро мураккаб муомала келиб чиқади. Катталар болаларга қанчалик қийин яшаш, қанчалик ҳаёт мазмунини уларнинг тарбиясида хатога йўл қўйиши мумкин. Иккинчидан ҳақиқий болалик-бу олдинга интилиши бу

тўхтамайдиган катта бўлиш, бола катта бўлишни хоҳлайди. Кўп ўйинларда биз кузатамиз. Болалар ўзига дадасининг, ойисининг, шифокорнинг, қурувчининг, солдатнинг, сотувчининг ролини олади. Боланинг ўзидан кичкинанинг ролини олишини топиш қийин. Болалар ҳаётнинг мазмуни болаликнингт мақсади тезроқ катта бўлишдир. Шу тарзда болаликка борадиган бўлсак бизнинг ўрнимизда болалар бошқача ўрин тутишлари керак. Улар билан муомалада, уларнинг катта бўлиш талабига тўғри бориш керак. ҳар доим унинг кичкиналигини айтиш ўринли эмас. Бола ҳақида бизнинг ғамҳўрлигимиз педагогик тушунчада шуни оладики, биз билан муомалада у сезса, бу унга ҳудди катталардек, кичкина боладек эмас ишонсак, муҳим ишларни топширсак, улар билан ҳисоблашсак, унга катта бўлаётганини сездирсак. Тарбиянинг вазифаси, болаларга катта бўлишда ёрдам бериш энг кичик ҳаракатини қўллаб-қувватлашдир. Фақат шундай қилиб унга ҳақиқий болаликни бериш мумкин. қувончи ва тасаввури болаликнинг фақат ўйинчоқда ўз талабини қондиришимиз эмас, ҳаётда ўзини очиши, ўз келажакка яқинлашишида. Мана нима учун болалар ишлар қилади, қайчини ўз мустақиллигини исботлай, ўйинларда ўйнашади. Ўйинчоқлар олишади, қайсини уларни катталар дунёсига олиб кирадиган. Бу саргузаштларга тўла қийинчиликни ва фаолиятни енгиш, келажакка интилиш бу бизнинг болаларимизнинг ҳақиқий болалиги. Ўн минг йилликларнинг ҳонишича йилларидаги хоҳиш, мактабга бориш, янаям кўпроқ билиш, кўриш, ўқишга ўрганиш, ёзишга, санашга, яъни дўстлар орттиришдир, болалик бу натижа бўлиши мазмуни шундайки янаям мазмунлироқ, қизиқроқ, ақлли, мустақил ҳаётнинг зарурлиги муҳтожлигидир. Тарбияда келишмовчиликнинг келиб чиқиши ҳақида. Катталар ва боланинг орасидаги келишмовчилик, тарбиячининг ва тарбия олувчининг бўлиши оз эмас.

Бу қўпол формаларга ўтиш мумкин, яширин ҳам ўтади, ёки тез ўчади, келишмовчиликнинг бартараф этилиши катталардан талаб қилинади. Қарама- қаршилик келиб чиқади, уни қандай бартараф этиш мумкин. Успадзенинг концепциясини бемалол айтмоқчиман тарбиянинг трагедияси ҳақида. Тарбиянинг мақсади жамият орқали бирикади, тарбиячи унинг амалга ошишига интилиб, ўз тарбияланувчилар ҳақида ғамҳўрлик қилиб уларнинг қизиқишлари билан тўқнаш келади. Ҳар бир инсонинг шахси таълим, ижтимоий муҳит таъсирида шаклланади. Натижада у ижтимоий жиҳатдан аҳамиятли бўлган вазифаларни бажаради, ижтимоий ролни ўзлаштириб олади, ўзининг қизиқиши, қобилиятини ижодий мулоҳаза қилиб кўради, жамиятнинг бошқа аъзолари билан мустақил муносабатга киришади ва шу тариқа шахснинг ижтимоийлашуви юз беради. Комил инсон – етук шахснинг шаклланишида Кадрлар тайёрлашнинг миллий модели ва дастури ҳал қилувчи роль ўйнайди. Миллий модель ва дастур мақсад ва вазифаларини амалга ошириш ўз Ватанига фидокор, истиқлол ва демократия ғояларига садоқатли шахсни шакллантиришга ҳизмат қилади. Ижтимоий – сиёсий ҳаётда онгли равишда қатнашадиган, ижтимоий жараёнларга фаол таъсир кўрсатадиган. Ўз мамлакатни тақдири учун маъсул бўлган шахсни тарбиялаш – Кадрларни тайёрлаш миллий дастурининг бош мақсадларидан биридир. Шахснинг ижтимоийлашувини ифодаловчи муҳим кўрсаткичлардан бири унинг ижтимоий фаоллиги ва ҳаракатчанлигидир. Ижтимоий фаоллик – бу шахснинг жамият ишларида онгли иштироки, уларнинг боришига маълум даражада таъсир ўтказа олмасди, уни ўзгартириш, уларнинг боришига маълум даражада таъсир имконияти тушинилади. Миллий дастурнинг амалга оширилиши жараёнида халқнинг миллий, маданий, тарихий анъаналари, урф-одатлари, умумбашарий қадриятларга асосланган ёшларни тарбиялашнинг самарали ташкилий ва педагогик

принциплари ишлаб чиқилади. Уларнинг асосида ётган таълимий – тарбиявий ғояларга кўра шахсни тарбиялаш ва ҳар томонлама камол топтириш устувор касб этади. Бундай устуворлик қобилиятли болаларни қўллаб – қувватлаш орқали амалга оширилади. Қобилиятли болаларни ўқитишнинг замонавий психологик ва педагогик ташкилий шароитлари вужудга келади, таълим методологияси ишлаб чиқилади. Иқтидорли болалар таълим – тарбиянинг мониторинги шаклланади. Илмий – техник инновация маркази каби махсус таълим муассасалари ташкил этади. Бу ерда ўқувчи ёшлар ўз қобилияти, истеъдодини ривожлантиради, илмий – техника соҳасидаги салоҳиятини кенгайтирадилар. Халқаро миқёсда ахборот ва тажриба алмашуви билан боғлиқ тадбирлар кўлами ошмоқда. Ўқувчи ва мутахассисларни дунёдаги етакчи илм – фан ва таълим муассаларида ўқитиш имкониятлари яратилмоқда. Қобилиятли болалар, истеъдодли ёшларни ҳорижий давлатларда ўқитиш, қайта тайёрлаш ва малакасини оширишга хизмат қилувчи «Умид», «Устоз» каби жамғармаларнинг ташкил этилиши бунинг кафолатидир. Ўқувчиларнинг туғма қобилиятлари ва истеъдодини ҳар томанлама ривожлантириш, миллий ва умумбашарий аҳамиятга молик дунёвий, маънавий бойликлардан баҳраманд этиш, шахс, жамият ва атроф – муҳит муносабатларида уйғунликка эришиш, «Устоз – шогирд» ликнинг тарихий анъаналари асосида самимий муносабатларини ўрнатиш – таълимни инсонпарварлаштиришнинг негизини ташкил этади. Ижтимоий-педагогнинг болалар ва ўсмирлар орасидаги реабилитацион хизмати модели ва механизми. Махсус статистика ва социологик тадқиқотлар шуни кўрсатадики, кўплаб мамлакатларда болалар ва ўсмирлар ночор аҳволда яшамоқдалар. Бу ночорлик уларнинг : • психологик ва физиологик сорларининг сусайишида; • ҳақ-хуқуқларининг бузилишида;

• уларга нисбатан куч ишлатилишда; • алоҳида педагогик фаолият талаб этиладиган ҳамда ижтимоий келиб чиқиши паст фарзандларининг мактаблардан сиқиб чиқарилишида; • ишга жойлаштиришда умумдавлат тизимининг иш олиб бормаслигида; • дефекта бор, ақлий ёки жисмонан заиф ёшларни иш билан таъминлаш муаммоларининг назардан четда қолганлигида намоён бўлмоқда. Бу масалалар балоғатга етмаган болалар орасидаги жиноятчилик сонининг ортиб боришига сабаб бўлмоқда. Шунинг учун ҳам: 1. Болалар ва ёшларнинг ижтимоий ҳаётини соғломлаштиришга. 2. Уларнинг ички маънавий дунёсини соғломлаштиришга доир чора- тадбирлар керак бўлади. Бунинг учун: • болалар ва ўсмирлар ривожланишинин бузилиш сабабларини аниқлаш, уларни ҳал этиш усул ва воситаларини аниқлаш; • нормаль шахсни ривожлантиришта қаратилган тарбия жараёнини адекват таҳлил этиш. Вояга етмаган ёшларнинг психологик кризисини бартараф этиш фақатгина жамиятни (иқтисодий, маънавий ва сиёсий) соғломлаштириш ва умуминсоний қадриятлар асосида шахсни ривожлантиришни таъминлайдиган тарбия тизимини яратиш асосида амалга оширилади. Бунда энг асосий вазифалардан бири болалар ва ўсмирларга ёрдам кўрсатиш тизимини тубдан ислоҳ қилишдир. Бу тизим болалар ва ўсмирларнинг маънавий-ахлоқий соғлигини, конституцион ҳақ-хуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилади. Булардан бири болалар хуқуқини ҳимоя қилиш ҳақидаги Конвенциядир. Болалар ва ўсмирларга ёрдам кўрсатиш хизмати структураси ва тузилиш тамойиллари . Ёрдам кўрсатишнинг реабилитацион хизмати болалар ва ўсмирларга ижтимоий — хуқуқий, психологик, тиббий ва педагогик ж и хатдан қў ллаб - қ увватлашни таъминлашга қаратилгандир. Бу хизмат уларнинг:

• турмуш шароити ва тарбиясини жадаллаштиришга кўмак бериш орқали; • шахсий мол-мулкка эгалик хуқуқларини ҳимоя қилиш орқали; • вояга етмаган ёки экстремал (масалан ҳалокатга учраган) ҳолатларга тушган, шароити оғир оила фарзандларига турли хил ёрдам бериш орқали; • қалтис гуруҳдаги оилалар ва вояга етмаганларга ёрдам бериш орқали; • кашандачиликка ружу қўйган оилаларнинг, экстремал ҳолатларнинг қурбон бўлган ёки ота-онасиз қолган вояга етмаган болаларга турли хил ёрдам бериш орқали амалга оширилади. Ижтимоий хуқуқий, психолог ик -тиббий ва педагогик ёрдам қуйидаги тамойилларга асосланади: - Қонунга мувофиқлик; - Инсонпарварлик; - Адолатпарварлик; - Демократия; * - Ташкилотчилик ва назорат; - Дифференциал ва индивидуал ёндошиш; - Ўз вақтида ёрдам бериш; - Ёрдамнинг етарли ва комплексли бўлиши; - Илмий асосланганлик ва хизмат кўрсатишда худудни ҳисобга олиш. Худудий тамойилдан келиб чиққан ҳолда хизмат кўрсатиш маълум давлат органлари томонидан амалга оширилади. Хизмат тажрибаларини умумлаштириш, илмий методик тавсиялар бериш, хизмат кўрсатиш ходимларининг малакасини ошириш учун шаҳар, вилоят, туман ва Республика илмий методик марказларини ташкил этилади. Уларнинг энг асосийси туман ижтимоий хизмат кўрсатиш ташкилотидир. Болалар ва

ўсмирларга ёрдам кўрсатишнинг туман хизмат бўлимлари қуйидаги структурадан ташкил топган: Психолого — тиббий, педагогик ёрдам кўрсатиш. 1. Касб танлаш бўйича маслаҳат бериш бўлими. 2. Ташкилий ахборот бўлими. 3. Методик ишлар бўлими. 4. Оилавий ҳаётнинг уйғунлигини таъминлаш ва жинсий тарбия бўлими. 5. Ўқитувчи ва тарбиячилар билан маслаҳат бериш ишларини олиб бориш бўлими 6. Таълим тизимидаги худудий реабилитация хизмати. Бир худудда болалар ва ўсмирларга ижтимоий ёрдам кўрсатиш хизмати маълум контингент асосида худудни инобатга олиш тамойилидан келиб чиқиб амалга оширилади. Таълим тизимининг реабилитация хизмати — бу ҳар бир боланинг яхши ривожланишини ва ижтимоийлашувини таъминловчи, уларни комплекс ҳолда реабилитация қилишга қаратилган элитар, адаптив ташкилотлар (мактаблар), профилли (кесим) ташкилотларнинг умумий хизматидир. Реабилитация қилиш хизматининг асосий мақсади болаларнинг ривожланишидаги, ҳулқ-атворидаги, фаолиятидаги камчиликларни олдини олиб профилактика қилиш ва қайта тиклашдан иборатдир. Реабилитация қилиш хизматининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: • болала ва ўсмирларларнинг ривожланишидаги ўзгаришларнинг (деформацияланиш) сабабларини аниқлаш; • уларни бартараф этишнинг восита ва усулларини топиш; • таълим—тарбия ва яшаш шароитини жадаллаштириш; • нормаль шахснинг шаклланишига қаратилган адекват (бир ҳил) педагогик жараённи вужудга келтириш; • махсус реабилитацион хизматга муҳтож болаларга коррекцион

ривожлантирувчи махсус дастурлар асосида ҳар томонлама ёрдам бериш ва х.к. Реабилитация қилиш тамойиллари: • худуддаги иқтисодий, ижтимоий, худудий ўзига хосликларни инобатга олиш; • реабилитацион тадбирларнинг хилма — хиллиги; • педагогик, ижтимоий психологик ва биологик методларнинг бирлиги; босқичлилик, • индивидуаллик, гуманистик ёндошиш. Реабилитацион хизмат кўрсатишнинг аҳамияти: • боланинг соғлигини, қизиқиши ва хуқуқларини ҳимоялашдан; • девиация ҳолатидаги ривожланишни олдиндан профилактика қилишдан; • педагогик жараённи инсонпарварлаштиришни ташкил этишдан иборатдир. Реабилитация қилиш объектлари ва субъектлари: 1. Ижтимоий — педагогик жиҳатдан қаровсиз қолган болалар 1. Вояга етмаган хуқуқбузарлар, девиант, дезадаптацияланган болалар ва етимлар. 2. Психосоматик ва асабий, руҳий касалланган болалар. Реабилитацион хизматни бошқариш модели ва уни амалга ошириш механизм. Худуддаги ижтимоий маданий вазиятларнинг ўзига хослиги реабилитацион хизматнинг маълум моделини яратиш имконини беради. Бу модель бола ва ўсмирларнинг: 1. Умуморганизмини реабилитация қилиш (тиббий) 2. Шахс сифатида реабилитация қилиш (психологик) 3. Ижтимоий субъект сифатида (ижтимоий) 1. Фаолият субъекти даражасига кўтаришга қаратилган реабилитацион хизмати бўлиши керак. Бу қуйидаги шаклдаги

кўринишга эга бўлади: Болалар ва ўсмирларни комплекс реабилитация қилиш модели; Тиббий реабилитация; Педагогик реабилитация субъект таълим фаолияти субъекти; Тарбияси оғир бола. Ижтимоий субъект. Реабилитация. Психолог. Худудий реабилитацион хизмати ходимларининг фаолияти самарали кечади, агарда улар қуйидаги механизм асосида фаолият юритсалар: • реабилитацион хизмат кўрсатишда муассасалараро умумҳамкорлик; • реабилитацион хизмат кўрсатишни илмий методик таъминлаш; • реабилитацион хизматда кадрлар масаласи; • реабилитация қилиш объектларини танлаш ва диагностика қилиш. • реабилитация субъектларининг келишуви асосида фаолият Шахс Шахс

Фойдаланилган адабиётлар руйхати : 1.Узбекистон Республикаси Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. Т.1997й. 2.И.Каримов. Баркамол авлод Узбекистон тараккиётининг пойдевори. Т.1997й. 3.И.Каримов. Узбекистон буюк келажак сари. Т.1998й. 4.Энтони Гидденс. Социология. Т.2002й. 5.Гуниар Скирбекк,Нилс Гильс. Фалсафа тарихи. Т.2002 й. 6.В.Б.Миронов. Век образования. М.1990г. 7.Б.Саймон. Общество и образование. М.1992г

Похожие

Ижтимоий педагог ва унинг касбий сифати

Махсус фанларни ўқитишда ўқитувчининг касбий-педагог фаолияти

Иктисодчи-педагог ва унинг касбий ва ахлокий хусусиятлари

Касбий педагогик фаолият, унинг тузилиши ва мазмуни

Касбий ўқув муассасаларида тарбиявий ишлар ва унинг методикаси