Иктисодчи-педагог ва унинг касбий ва ахлокий хусусиятлари - Педагогиka - Рефераты

Иктисодчи-педагог ва унинг касбий ва ахлокий хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57 KB

И қ тисодчи-педагог ва унинг касбий ва ахло қ ий хусусиятлари Режа: 1. Иқтисодчи-педагог ва унга қўйиладиган талаблар. 2. Иқтисодчи-педагогнинг маҳорати ва одоби. 3. Иқтисодчи-педагогни тайёрлаш ва малакасини ошириш.

Ўқитувчи гўзаллик соҳибидир. Бу олийжаноб, шарфли касб эгалари ҳақида не-не азиз одамлар қўлларига қалам олиб жўшқин ҳисларини, энг яхши эзгу тилакларини оқ қоғозлар бетига битмаган дейсиз. Ҳаёт абадий. Аммо у ёш авлод билан барҳаёт. Авлод бор экан, унга таълим ва тарбия берадиган меҳри дарё ўқитувчилар ҳам абадий барҳаёт яшайверади. Ўқитувчи бамисоли боғбон, у ёшлик гулшанинг раҳнамоси. У ўз боғидаги меваларини ранго-ранг ва соғлом бўлишини умид қилади. Касблар ичида алоҳида фахр ва ифтихор билан тарона этилади касб - бу ўқитувчилик касбидир. Чунки бирор соҳа йўқки, унга ўқитувчининг бевосита ва билвосита қўшган ҳиссаси бўлмасин. Ўқитувчининг билимидан, ақл-заковатидан, меҳр-муҳаббатидан баҳраманд бўлмаган киши йўқ. (Маҳкамов М. «Бўлажак тарбиячиларнинг педагогик мулоқот маданиятини шакллантириш» номзодлик диссертацияси. Т.,2005.) «Жаҳонда бўлмаса муаллим агар, ҳаёт ҳам бўлмасди гўзал бу қадар», - деб ёзади Шарқ мутафаккирларидан бири Абдурахмон Жомий. Шу ўринда қуйидаги ўқитувчи ҳикматлари алоҳида аҳамиятга эга. «Ҳақиқий устозликнинг моҳияти улуғ ҳаёт тақозо этаётган, ахлоқий фазилатларни ёш авлоднинг онгига, эътиқодига, энг муҳими, энг кундалик хатти-ҳаракатига айлантира билишдадир». «Иқтисодчи педагог талаба ёнида ҳар доим катта масъулият сезмоғи лозим. Унинг талаба қошидаги обрўси ана шу ҳиссиёт билан мутаносибдир». «Истеъдодли иқтисодчи тарбиячи тарбияланувчини ҳаётдаги хилма- хил ва мураккаб вазиятларга юзма-юз қўяди ва мақбул ечим топишга ўргатади». «Тарбия объектимиз-болани актив субъектга айлантира олишимиз керак, чунки таълим-тарбия икки томонлама жараёндир». «Дунё халқларининг илғор педагогик тажрибаларини кузатмай ва ўрганмай, ўзининг билим доираси билан чегараланиб қолган ўқитувчи фан- техника ютуқларидан бебаҳра қолган косибни эслатади».

«Биздан, яъни иқтисодчи педагоглардан таълим олаётган шогирд фақат бугунги куннинг эҳтиёжигина эмас, балки келгуси даҳосига ҳам монанд бўлиши керак». «Ўқитувчининг фикри ва зеҳни нечоғлик теран бўлса, унинг нутқи шунчалик ихчам ва мазмунли бўлади». Иқтисодчи ўқитувчи ўтмиш аждодларимиз яратган ижтимоий- иқтисодий, маърифий ва маънавий меросимизни ёш авлодга етказувчи, берувчи воситадир. Шундай экан ўқитувчи шахси олдида катта масъулият уйғунлашади. Булар асосан ўқитувчининг касбий махоратларига қуйиладиган талаблар негизида намоён бўлади. Демак, улар қуйидагилар:  Иқтисодчи ўқитувчи аввало ўз касбини севиши лозим;  Ўз касбини севиши билан бир қаторда, ўз предметини (иқтисодий фанлар мажмуини) чуқур билимдони бўлиши лозим;  Педагогика ва психология фанларини чуқур ўзлаштирган бўлиши лозим;  Ўқув-тарбия ишларини методикасини пухта эгаллаган бўлиши лозим;  Ҳаёт, фан ва маданият, маърифат масалаларини билиши лозим;  Ҳозирги замон техника-технологияларини билан чуқур қуролланган ва уларни ўзлаштирган бўлиши лозим;  Энг асосийси Республикамиз ҳаётига оид материаллар билан оммавий ахборот воситаларидан, газета ва журналлардаги иқтисодиётимизга оид энг сўнгги янгиликлар билан хабардор бўлиши ва уларни талабаларга етказа билиши лозим; Шу билан бирга Республика Президенти И.Каримов асарлари, улардаги иқтисодий ғоялар, ижтимоий характерга эга воқеа-ҳодисаларни таҳлил қила олиши лозим. (И. Мамажонов «Бўлажак иқтисодчи ўқитувчи кадрлар тайёрлашда янги педагогик технологиялардан фойдаланиш» Т., 2001. Магистрлик диссертацияси. ) Ўқитувчилик касбига қадам қўйиш ниятида бўлган одам ўз-ўзига: шу касбни севаманми, дилимда бу ишга хавас ўти борми? Мен болажонлик фазилатига эгаманми? Бир умр ана шу ниҳоят мураккаб, лекин шарафли

касбнинг жозибали сеҳри билан яшай оламанми? - деган саволларни бериб, ўз қалби билан гаплашиб олмоғи лозим. Шундай экан, давр биз истеъдодини ёшлигида боғчада ва мактабда вақтида аниқлаш, жамиятнинг талаб ва эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда уни ўстириш форма ва методларини яратишни талаб этмоқда. ҳар қандай киши ҳам ўқитувчи бўла олмаслигини илмий тадқиқотлар кўрсатмоқда. Ўқитувчилик касбини эгаллаш учун кишида қобилият, муайян- психологик малака ва маълум тайёргарлик бўлиши лозим. Инсонни эл ҳурматига сазовор этувчи яхши фазилатлардан бири танлаган касбида садокат билан ишлай билишдир. Касбда қўнимли бўлиш инсонни безовчи зийнат бўлибгина қолмай, ишни унумли ҳам қилади. Бир ерда, бир касбда узоқ ишлашда ҳикмат кўп. Доно халқимиз «Дарахт бир ерда кўкаради» деб бежиз айтмаган. Умуман, ҳар бир инсон бир касбда, иложи борича бир жойда қўним билан ишлаши унинг ўзи учун ҳам, жамиятимиз учун ҳам фойдали. Демак, ишда, касбда қўнимсизлик одамнинг ўзига ҳам, жамоатга ҳам фойдасиз. Бас шундай экан, ўқитувчилик касбида ҳам масъулиятли ва итоаткорлик, ўз касбига муҳаббат ва садоқат билан қараш кабилар бўлишлиги зарур. Шу нуқтаи назардан кўпгина ўқитувчилар ўзларининг касбига фидойилиги ва маданияти, гўзал маънавий фазилатлари билан эл ҳурматига сазовор бўладилар. Ўқитувчининг касбий маҳорати ҳақида гап кетар экан, аввало ўқитувчи ўз касбини севишидан ташқари, ўз предмети бўйича чуқур, ёндош фанлар бўйича-кенг билимга эга бўлиши керак. Бола билимдон ўқитувчини севади. Ўқитувчи ўз билимини ўқувчиларга бера билиши, энг муҳими, уларда билимга қизиқиш уйғота олиши, дарс ёки маърузаларида талабани ўзи билан бирга фикрлашга ўргатиши лозим. Ўқитувчи ўз касбини устаси бўлишлиги учун дарс ёки маърузалар давомида педагог таъсир кўрсатиш усулларидан фойдалана билиши зарур. Унда асосан ўқувчига касбий маҳоратни ишга

солган ҳолда таъсир ўтказиш назарда тутилади, яъни ўқувчига танбеҳ бериш, уни жазолаш ёки тақдирлаш. Илғор ғоялар ва янгиликларнинг тарғиботчиси бўлган бўлган зиёкор ўқитувчи энг маданиятли инсон бўлиб, бу фазилат унинг юриш-туришида, феъл-атворида, кийинишида, оилада, иша жойида, одамлар билан маданий муомала қила билишида, рўзғор юргизиши, жамоат жойларида ўзини тута олишлиги, нутқ маданияти кабиларда ўз аксини топади. Бу фазилатлар ҳар бир олийжаноб ўқитувчиларнинг гўзал ички дунёсининг ташқи ифодасидир. Ўқитувчи ўқувчи билан муомаласида педагогик одобга риоя қилиши, ўзини тута билиши, шароитни ҳисобга олиб таълим-тарбия усулини танлаши лозим. Ўқитувчи ёш қалб эгасининг дўсти ва йўл кўрсатувчи мураббийсидир. Афсуски, ўқиган бўлса ҳам, маданиятсиз, етарли тарбия олмаган, феъл- атвори хунук, ҳаётдан орқада қолган, ёшлар тарбиясига салбий таъсир кўрсатаётган ўқитувчилар ҳам учраб турибди. Устоз, Азиз дўстим, ҳурматда бўл, устозингдан ўзганда ҳам, Илминг ошиб, иқбол кулиб ҳарчанд сенга боққанда. Бўлма мағрур унвонга сен, «Алломасиз» десалар, ҳам, Камтар бўлди алломалар минг ғоядан ошганда ҳам. Дур-гавҳардан ортиқ эрур оқил шогирд устоз учун, Устозингнинг қадрини бил, бошинг кўкка етганда ҳам, Ким тош отса устозига, бўлгай бадном ўлганда ҳам, Сўнмагай устоз нури ою-йиллар ўтганда ҳам. Жамоа тушинчаси педагогикада асосан асримизнинг 20-йилларидан бошлаб атрофлича кенг қўлланила бошлади. Ваҳолангки, бу тушунча ундан олдин ҳам тарбиячилар, психологлар, иқтисодчилар, тарихчилар, социологларнинг диққат марказида бўлган. Талабаларни жамоада тарбиялаш ғояси ўқитувчи, тарбиячилар томонидан илиқ кутиб олинди. Жуда кўп илмий-амалий кузатишлар амалга оширилди. Бу текшириш маълумотларининг кўрсатишича, жамоа фақатгина болаларда ўртоқлик, жамоатчилик, ижтимоий фаоллик шакллантириб қолмасдан, балки талабаларда атроф-муҳитга нисбатан муносабатини

белгилаб, унга ижтимоий йўналиш берар экан. Жамоада тарбиялаш орқали болаларнинг асосий шахсий сифатларидан характер, иродани тарбиялаб бориш мумкин экан. Жамоасиз ҳар томонлама риволжанган баркамол авлодни тарбиялаш мумкин эмас. Жамоа ҳақидаги назария, шахснинг ривожланишидаги умумий қонуниятларни очиб беради. Болаларнинг жамоага бирлашишларидаги манба ягона мақсаднинг борлигидир. Шу мақсадга эришиш учун жамоа асосидаги фаолият ташкил этилади. Мақсаднинг бирлиги жамоа аъзоларига ягона, умумий қарашларнинг тикланишига олиб келади. Ҳар доим мақсад турғунлиги муваффақиятлар гарови бўла олмайди. Масалан, ўсмирларнинг қонунбузар гуруқларини жамоа дея олмаймиз. Демак, системали алоқа, айрим умумий мақсаднинг бўлиши жамоа бўлиш учун етарли эмас экан. Жамоа ҳақида дарсликда қуйидагича таъриф берилган. «Ижтимоий қийматга эга бўлган мақсад асосида, шу гуруҳ аъзоларининг ягона фаолиятига бирлашишлари, ўзаро муносабатда, бир- бирларига боғлиқ бўлишлари, ўзаро жавобгарликлари, улар бурч ва ҳуқуқларининг тенглигига асосланган шахслар гуруҳига жамоа дейилади. Жамоа ўз раҳбар органларини сайлайди, бошқа жамоалар билан яқин алоқада бўлади». Жамоа манбалари турли-туман фаолият турлари бўлиши мумкин. Буларга меҳнат, ўйин, ўқиш, оммавий маданий ишлар, спорт, эстетик фаолият, маиший топшириқларни бажариш киради. Уларга қуйиладиган талаблар эса жамоа фаолиятининг ижтимоий фойдали йўналиши, жамоа аъзолари имкониятларига тўғри келишидир. Жамоани ташкил этиш дарсда ва дарсдан ташқари олиб бориладиган тарбиявий жараённинг бир қисми ҳисобланади. Болалар жамоасига қанчалик кўпроқ таянилса, шунчалик кўп муваффақиятларга эришиш мумкин. Машғулотларни, кун тартибини, болалар ўйинларини ташкил этиш пухта ўйлаб олиб борилсагина, болаларнинг жамоага жипсроқ бирлашишига ёрдам беради. Олий мактабда ўқитувчилар ва гуруҳ раҳбарларининг вазифаси

аудиторияда, олийгоҳларда ташкилотчилик вазифалари кўпчилик талабалар қўлида бўлган ўзини-ўзи бошқариш тизимини вужудга келтиришдан иборат. Жамоа ҳақидаги фикрларни умумлаштирадиган бўлсак, қуйидагича таърифлаш мумкин. Жамият учун фойдали бир мақсад асосида бирлашган, контакт бирликка эга бўлган, ўз манфаатини жамоа манфаатига буйсундира оладиган шахслар уюшмаси жамоани ташкил этади. Демак, жамоа бўлиш учун учта талабга жавоб бериш керак. Жамият учун фойдали мақсад, бир- бирлари билан яқин алоқада бўлиш ҳамда ўзгалар манфаатини ўз манфаатидан устун қуйишдир. ҳар бир алоҳида болани тарбиялаш орқали жамоани тарбиялашга эришиш мумкин.

Похожие

Ижтимоий педагог ва унинг касбий сифати

Ижтимоий-педагог ва унинг касбий фаолияти

Махсус фанларни ўқитишда ўқитувчининг касбий-педагог фаолияти

Касбий педагогик фаолият, унинг тузилиши ва мазмуни

Касбий ўқув муассасаларида тарбиявий ишлар ва унинг методикаси