Ички назорат тизимида ижрони текшириш - Педагогиka - Рефераты

Ички назорат тизимида ижрони текшириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

103 KB

Ички назорат тизимида ижрони текшириш Режа: 1. Ижрони текшириш; 2. Ички назорат тизимида дарс кузатиш; 3. Дарс таҳлили турлари. 1

Таянч иборалар: Ички назорат тизими, ижро, дарс таҳлили, дидактик таҳлил, умумий педогогик таҳлил. Мамлакатимиз мустақил бўлгандан сўнг таълим соҳасига алоҳида эътибор берилмоқда. 1997 йилда таълим тўғрисида янги қонун қабул қилинди. Таълим тизимини тубдан қайта кўриб чиқиш вақти етди, профессионал билимларни эгаллаш имкониятини кенгайтириш, маъмур-менеджерларни тайёрлашни йўлга қўйиш, янги шароитларда, янги замонавий технологияларда ишлашга қобил ишчи ва мутахассисларни тайёрлашни йўлга қўйиш лозим. Бугунги кун ёшлар билан мунтазам, қунт билан иш олиб бориш, истедодли болаларни саралаб, уларга чет-элнинг яхши ўқув марказларида профессионал билим олишлари учун шарт-шароитлар яратишни тақоза этяпти. Бу мақсадни амалга оширишга яқинда тузилган "УМИД" жамғармасидан умидимиз катта. Энг муҳими шуни англаб етишимиз керакки, кадрлар масаласини ҳал этмас эканмиз, саъйи-ҳаракатларимиз кутилган натижаларни бериши, ҳаётимиз, маънавиятимиз ўзгариши қийин кечади. Демакки, замонавий таълим-тарбия тизимини ислох қилиш, замон талабларига мос кадрлар тайёрлаш ишини йўлга қўйиш фаолиятимизнинг бош қилинади бўлмоғи даркор. Мактаб раҳбарларининг ташкилотчилик ишида ҳукуматимизнинг халқ маорифи ва мактаб тўғрисидаги қарорлари, Ўзбекистон халқ таълими вазирлиги, вилоят, шаҳар ва ноҳия халқ таълими бўлимлари томонидан қабул қилинган қарорларининг ва мактабнинг ўз қарор ва буйруқларининг ижросини назоратга олиш ва текшириш мактаб ички назоратини таъсирчанлигини ҳамда ҳар бир ўқитувчи ва мактаб ходимларининг ишига нисбатан шахсий жавобгарлигини оширади. Бу эса, уз навбатида мактабда ўқув-тарбия ишларининг янада такомиллашувига тез таъсирини кўрсата. 2Ички назорат тизимида ижрони текшириш зарурати борми?

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, ижрони текшириш билан масъул ходимлар шуғуллангандагина у таъсирчан бўлади. Шунинг учун ҳам ижрони мунтазам равишда текширишни ташкил этиш учун раҳбарларнинг шахсан жавобгар бўлиши шунингдек, ходимларни танлаш, омма билан алоқада бўлиш, ишда оммани бой тажрибасига таянишини назорат қилиш ва ижрони текшириш билан узвий равишда бирга боғлаб олиб бориш бу борада муҳим аҳамият касб этади. қабул қилинган қарор билан ижронинг борлиги, сўз билан ишнинг борлиги раҳбарлик услубининг негизини ташкил қилади. Ишнинг кузини билиб ташкил этилган ижрони текшириш ана шундай борликни шубҳасиз мустаҳкамлайди. У ўқитувчи, тарбиячи, мактаб ходимларида ўзига ва бошқаларга нисбатан юксак талабчанликни интизомни тарбиялайди, топширилган иш учун масъулият ҳиссини кучайтаради қўйилган вазифаларни муваффақиятли амалга оширишни тўғри йўлларини қидириб топиш кишиларда қийинчиликларни енгиш сабот-матонат, ташаббускорлик муваффақиятига эришиш учун узлуксиз ва собитқадамлик билан интилиш ҳиссини тарбиялайди. Бу мактабнинг тўғри бошқаришнинг муҳим шартларидан, ҳозирги бозор иқтисодиётида даври энг зарур талабларидан биридир. Мактабда дарс ўқув ишини ташкил этишни асосий шакли ҳисобланади. Ёки бошқача қилиб айтганда, мактабдаги таълимнинг асоси дарсидир. Дарсда мактабнинг таълим-тарбиявий вазифалари ҳал этилади, ўқитувчи ўқувчиларга изчил билим бериш юзасидан турли ишлар олиб боради. Дарс-фикрни уйғотиш ва зеҳнини янги далиллар, воқеалар, талқинлар, янги тафаккур мевалари билан бойитиш машқидир. Умумий таълим мактабларида олиб бориладиган дарсдан кузатиладиган мақсад асосан учта: умум таълимий, тарбиявий ва амалий мақсаддир. Биринчиси, билимдон бўлиш, иккинчиси одобли бўлиш, учинчиси, меҳнатсевар бўлиш демакдир. 3Дарс кузатиш ва уни тащлил =илиш =андай натижа ёки самара беради?

Ҳамманинг узи ўрганган ўрни ва севган машғулоти бўлади. Ўқитувчининг серзаҳмат ишини синфда дарсдан бошланади.Ҳар бир дарс педагоглик маҳорат кўриги бўлиши, ҳар бир дарсда муайян мақсадга эришилиши, ҳар бир дарсдан ифтихор билан чиқилиши лозим. Демак ҳар бир мактабнинг ўқитувчилар жамоаси таълимининг асоси дарснинг самарадорлиги учун деган шиор асосида ишлаш ҳозирги куннинг муҳим талабидир. Мактабда дарс кузатиш ва уни тaxлил қилиш масаласи аниқ мақсадга қаратилган, ягона умуммактаб режаси-график асосида ташкил қилиши шарт. Мактаб раҳбари ўқитувчининг ҳар бир дарсини ўз олдига аниқ мавзу ва мақсад қўйган ҳолда кузатса, уни илмий, методик ва педагогик жиҳатдан тўғри таҳлил қилиб бера олсагина бу борада яхши натижаларга эришган бўлади. Мактаб ички назоратини, жумладан, дарс кузатиш ва уни таҳлил қилиш масаласини нотўғри ташкил қилиш, бу масалага панжа орасида қарашнинг оқибати эса мактабнинг таълим тарбия ишларига салбий таъсир қилади. Ана шунинг учун ҳам мактабда дарс кузатиш ва уни таҳлил қилиш масаласини тўғри ташкил қилиш ўқув тарбия ишларини янада такомиллашувида катта аҳамият касб этади. Биз юқорида ўқитувчиларнинг дарсларини кузатувчи ҳар бир мактаб раҳбари ёки ноҳия, шаҳар ва вилоят, халқ маорифи бўлимининг инспектор-методисти дарсга киришдан олдин ўз олдига аниқ мақсадни қўйишни ва шу мақсад асосида у ёки бу фан ўқитувчисининг дарсини махсус тайёргарлик асосида кузатиши ва уни тўғри таҳлил қилиб бориши лозимлиги ҳақида фикр юритган эдик. Мактаб раҳбарлари дарсни кузатиш ва таҳлил қилишни режалаштирилган вақтларида қуйидагиларни ўз олдиларига мақсад қилиб қўйишлари мумкин: Масалан, жуғрофия дарсларида ўқитувчининг ўқувчиларини фаоллаштириш ва уларни жуғрофия атласи, контурли карта ёки дарслик билан мустақил ишлатиш йўлларини ўрганиш, тарих дарсларида ўқувчиларни ғоявий сиёсий жиҳатдан тарбиялаш масаласини амалга оширилиши, химия дарсларида ўқувчиларни амалий-мустақил ишлаш қобилиятларини ўрганиш, математика дарсларида ўқувчиларнинг мантииқий фикрлаш қобилиятларини ўстириш 4

борасида ўқитувчининг иш тажрибасини ўрганиш, адабиёт дарсларида ўқувчиларни эстетик руҳда тарбиялаш масаласининг қўйилишини ўрганиш кабилар. Бу ўринда шуни ҳам таъкидлаш керакки, мактаб директори ёки илмий бўлим мудири ўқитувчиларнинг дарсига кирган вақтда ўқувчиларнинг билимини аниқлаш мақсадида ўзи ёки ўқитувчи орқали ўқувчиларга саволлар бериши ҳам мумкин, лекин бу иш узок вақт чўзилмаслиги керак. Бундан ташқари мактаб раҳбарлари фан ўқитувчисига бирор мавзу кўрсатиб (унинг розилиги билан), шу мавзу юзасидан ёзма иш ўтказишни таклиф қилиши ҳам мақсадга мувофиқ бўлади. Маълумки, мактаб раҳбарлари кузатган дарсларнинг таҳлили, умумий педагогика ва хусусий методика жиҳатдан бир хил бўлса ҳам, лекин дарсларда қайси фан ўрганилганига қараб, турлича бўлиши ҳам мумкин. Масалан, физика, химия ва биология дарсларида ўқувчиларнинг тажриба ўтказишда ва бошқа амалий малакаларни канчалик даражада эгаллаб олганликларига аҳамият берилса, она тили дарсларида ўқувчиларнинг нутк маданияти қандай эканлигига кўпрок эътибор берилиши мумкин. Лекин дарсларни кузатиш ва таҳлил қилиш тартиби қандай бўлишидан катьий назар, унинг асосий мақсади ўқувчиларнинг билим ва малакаларини янада яхшилашга, дарснинг сифат ва самарадорлигини оширишга қаратилмоғи лозим. Ўқитувчилар дарсини кузатиш ва таҳлил қилишни дарсни таҳлил қилиш дафтарига қуйидаги тартибда ёзишни мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз. 1. Дарс берувчи ўқитувчи ва синф ҳақида умумий маълумот. - Шу кунги число ва йил; - Ўқитувчининг исми ва фамилияси; - Маълумоти ва педагогик стажи; - Охирги марта қачон ва қаерда, қандай муддатда малака оширишнинг қайси туридан ўтган; - Дарс олиб борадиган синфлар (9-"А", 10-"Б", 11-"Г"); - Фан (Ўқитувчи дарс бераётган фан); -Дарс мавзуси; - Ўқитувчининг дарсдаги таълимий ва тарбиявий мақсади. 5

- Синф ёки ўқув хоналарининг мактаб гигенаси талабларига тўлиқ жавоб бериш ҳолати. 2. Ўқитувчининг кундалик дарс режаси ва баённи (унинг мақсадга мувофиқ ёки номувофиқ тузилганлиги); - Ўзи ишлаган ва дарсга олиб кириш учун танлаган кўргазмали қуроллари (Диаграмма, таблица, схема, расм, макет, турли коллекция ҳамда гербарий кабилар); -Дарс давомида кўрсатиш учун танлаган ўқув фильмлари (Уларнинг мақсадга мувофиқлиги ёки номувофиқлиги); - Мазкур дарсга тайёргарлик даврида ўқитувчи томонидан фойдаланилган, сиёсий, илмий-методик ва педагогик адабиётлар рўйхати; - Дарс кузатувчининг мақсади: шу ўринда дарс кузатувчи ўз олдига қайси мақсадни қўйган бўлса, таҳлил дафтарининг мақсад мавзуси шу қисмига ёзиб қўяди. Масалан, дарсда ўқитувчининг таълимни тарбия билан боғлаш йўллари ва бу борадаги услубларини ўрганиш. 4. Дарснинг боришига илмий-методик ва педагогик таъриф. - Дарснинг тузилиши, унинг қисмларини режалаштириш, вақтдан, синф доскасидан ва ўқув кўргазмали қуроллардан фойдаланиш (мазкур дарс машғулотининг кабинет тизимида олиб борилганлигини, ўқув ёки синф хонасининг санитария-гигиена ҳолати, синфдаги ўқувчиларни ўқув анжомлари билан тўлиқ ёки нотўлиқ қуролланганлиги); - Дарснинг мазмуни-ўрганилаётган мавзунинг вақт ва мазмун жиҳатидан ўқув дастурига мослиги, ўқитувчи баён этаётган мавзунинг илмийлиги, тўлалиги, изчиллиги, дарсни политехника таълими нуқтаи назаридан лабаратория ва амалий ишлар билан боғланиши, мавзунинг ўқувчилар ёшига мослиги, ғоявий-сиёсий қиймати, дарснинг тарбиявий аҳамияти, ўқитувчи баёнининг равонлиги; Ўтган дарс мавзусининг сўралиши, ўқувчилар билимининг баҳоланиши, янги мавзунинг ўтилган мавзуга боғланиши. -Ўқитувчининг дарс ўтиш усуллари: дарс давомида, олдинги ёки ўтган дарсда ўтилган мавзуни сўрашда, янги мавзуни баён қилиши мустаҳкамлаш ва якунлашда ўқитувчи қўллаган усуллар, уларнинг мақсадга мувофиқлиги ёки 6

номувофиқлиги. Дарс давомида фойдаланилган кўргазмали қуроллар, дарсликлар ва техник воситалар, дарсда ўқувчиларнинг мустақил ишлатиши; - Ўқувчиларнинг дарсга муносабати-дарсга ўз вақтида етиб келиши, диққат билан қараши, қизиқиши, фаоллиги, иштиёқи, интизоми, мазкур фан асосларини билиши, мустақил фикрлаш фаолияти, амали ва лобаратория ишларини мустақил бажара олиши. -Ўқитувчининг дарсга муносабати ўз вақтида яхши тайёргарлик билан дарсга етиб келиши, мазкур синф ўқувчиларининг психологиясини билиши (дарсда ўқувчиларга нисбатан муомиласи), синфни идора эта билиши, иш услуби, дарсда ўқитувчининг раҳбарлик роли, нутқ маданияти, ташқи қиёфаси, ўқувчилар ўртасидаги обрўси, дарсда электрон ҳисоблаш техникаси ёки бошқа ўқув техникаси воситаларидан фойдаланиши, мазкур синфнинг раҳбари билан алоқаси ва ҳоказо. 5. Дарснинг ижобий ва салбий томонлари. Бундан дарсга ёзилган илмий, методик ва умумпедагогик таъриф, асосан унинг ижобий ва салбий томонларини дарс кузатиш дафтарининг шу қисмига илмий-методик нуқтаи назардан ёзилади. 6. Дарс хулосаси-дарс режасининг бажарилиши, ўқитувчининг дарсда ўз олдига қўйган таълимий ва тарбиявий мақсадига тўлиқ эришиши ёки эриша олмаганлиги, ўқувчилар билимининг сифати, дарсда таълимни давлат дастурига мослиги ҳамда таълимнинг тарбияга боғланиши, ўқитувчининг илмий-методик жиҳатдан ёрдамга муҳтожлиги ёки мазкур ўқитувчининг илғор тажрибасини оммалаштиришга сазоворлиги ва ҳоказолар. 7. Дарс самарадорлиги ва ўқувчининг иш фаолиятини янада яхшилашга оид дарс кузатувчи томонидан бериладиган таклифлар таълим-тарбия ишларини янада такомиллаштиришга қаратмоғи лозим. Маълумки, дарс таҳлили фақатгина методик аҳамиятга эга бўлиб қолмай, балки мактабда ўқув тарбия ишларига раҳбарлик ва назоратни муҳим шакли ҳамдир. Дарс таҳлили асосан ўқув машғулотларини текшириш, ўрганиш кўринишида олиб борилади. Бунда қуйидагилар кўзга ташланади: 7

а) Мактаб директори ва унинг ўринбосарларининг мактабда ўқитувчи ишига раҳбарлик доирасидаги дарс таҳлили; б) Ўқитувчининг малакасини оширишга ёрдам бериш, такомиллаштириш, уларнинг тажрибаларини ўрганиш, оммалаштириш доирасидаги дарс таҳлили; в) Бўлгуси ўқитувчилар педогогик жараёнида назарий билимларни амалиётга қай даражада тадбиқ қилинаётганлигини текшириш ва унинг натижаларини ўрганиш, шунингдек, ўргатиш доирасида дарс таҳлили; г) Ўқитувчиларнинг ўзаро бир-бирларининг педагогик усул ва услубларини ўрганиш доирасида дарс таҳлили; д) Ўқувчилар жамоаси ёки бир ўқувчининг билим даражасини ва уларни ўзлаштириш, ахлоқ мезонлари қай ҳолда эканлигини ўрганиш, текшириш доирасидаги ота-оналар, тарбиячилар ва бошқаларнинг дарс таҳлили. Демак, дарс таҳлилининг асосий мақсади ва вазифаси биз юқорида фикр юритганимиздек, мураккаб таълим-тарбия оқимининг тўғри қилинадиини, бажарилишини назорат этишгина эмас, балки уни ҳукуматимиз қўйган талаблар даражасида амалга оширишга ҳар бир ўқитувчига амалий кўмаклашишни тақоза этади. Дарс таҳлилини шартли равишда қуйидаги тўрт турга бўлиш мумкин: 1. Илмий таҳлил; 2. Методик таҳлил; 3. Дитактик таҳлил; 4. Умум педагогик таҳлил. Илмий таҳлил берилаётган билимларнинг илмий, назарий жиҳатини, ўқувчи бажариётган мустақил ишнинг эса мақсадга мувофиқ қилинади жиҳатидан тўғрилигини аниқлаш демакдир. Ҳар бир дарс кузатувчи раҳбар дарснинг илмий таҳлилига асосан қуйидагиларга эътибор бериши мақсадга мувофиқ бўлади: 1. Ўқитувчининг илмий жиҳатдан (ўз мутахассис бўлган фаннинг илмий асосда чуқур билиши) қуролланганлиги; 2. Шу кунги дарсга илмий жиҳатдан тайёргарлик ҳолати; 3. Ўз мутахассислигига оид энг янги илмий назарий ахборотлар билан қуролланиб бориш; 8

4. Дарс жараёнида илмий қоида ва таърифларнинг тўғри баён этилиши ҳамда атамаларнинг ўқувчиларга сингдириб борилиши; 5. Дарсда таълимнинг ўзига хос ҳусусиятларининг ҳисобга олиниши; 6. Дарслик материалларининг қўшимча адабиёт ва материаллари билан бойитилиши; 7. Ўқувчи бажариётган лабаратория, амалий ҳамда мустақил ишларни илмий қилинади бўйича мақсадга мувофиқлиги; 8. Ўқувчилар хулосасининг илмий жиҳатдан тўғри, қисқа ва мукаммал баён этилиши ҳамда уни ўқитувчи томонидан назорат қилиниши; 9. Дарс давомида янги мавзуни баён этиш жараёнида таълимнинг тарбия билан боғланиши; 10. Ўқитувчи ва ўқувчиларнинг илмий нутқ маданияти. Методик таҳлил- ўқитувчининг дарс жараёнида қўллаган усулларининг мақсадга мувофиқ эканлиги таълимнинг турига ва унинг ўзига хос хусусиятларига қараб белгиланади. Ўқув материалини ўқувчиларга баён қилиш ва тушунтириш жараёнида қўлланилган усулларнинг шу материалга мослиги ёки мос эмаслиги методик таҳлил давомида аниқланади. Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, ўқитувчи дарсда қўллаган усулларнинг самарадорлиги, ранг-баранглиги, намунавийлиги, унинг ўтган, янги мавзу материалини ўқувчиларнинг қай даражада ўзлаштириб олганликлари билан белгиланади. Шу боисдан ҳар бир дарс кузатувчи (ўқитувчи, директор, илмий бўлим мудири, инспектор ёки методист) дарс таҳлилининг бу турига алоҳида эътибор билан қараши керак. Дарс методларини таҳлил қилишда қуйидагиларни ҳисобга олиш мақсадга мувофиқдир: I. Дарс жараёнидаги ўқитувчи ва ўқувчилар фаолиятини ташкилий шаклларига кўра: а) ҳикоя усули; б) оғзаки баён усули; в) суҳбат усули; 2. Ўқувчиларнинг ўзлаштиришига кўра: а) ўқитувчининг сўзлаш усули; 9

б) кўрсатмали қуроллардан фойдаланиш усули; в) дарслик, контурли карта, диограмма ёки жадваллар билан ишлаш усули; г) лабаратория асбоблари билан ишлаш усули; д) техника воситаларидан (информатика, электрон ҳисоблаш техникаси, кинофильм, диафильм, радио, телевизор кабилар) фойдаланиш усули; е) синф доскасидан, жуғрофия, таpиx ёки зоологияга тегишли бўлган турли хариталардан фойдаланиш усули кабилар. 10

АДАБИЁТЛАР: 1. И.А.Каримов "Баркамол авлод орзуси". 1999 йил. 2. И.А.Каримов "Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли" Т. Ўзбектистон 1995 йил; 3. "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури". 1997 йил. 4. "Таълим тўғрисида»ги қонун. 1997 йил. 5. Ўзбекистон Республикасининг умумий ўрта таълим тўғрисидаги йўриқномаси. "Халқ таълими" 1992й. 2-сони 6. Ўзбекистон Республикасининг умумий ўрта таълим тўғрисидаги муваққат Низоми. "Халқ таълими" 1992й. 2-сони; 7. М.Н.қосимов. "Мактабни бошқаришнинг назарий ва педагогик асослари". Т. "Ўқитувчи". 1995 йил. 8. Ахлоқ одобга оид ҳадис намуналари. Т. "Фан" 1996 йил. 9. Ш.Мирзаев. Дарс таҳлили. Т. 1993 йил. 10. Ф.Г. Фропов "Ёш директор мактаби" Т.-Ўзбекистон 1991й. 11. К.Юсупов "Миллий мактаб-ҳаётий эҳтиёжи" "Халқ таълими" 1992 й. 6,7-сони. 12. www . ziyonet . uz 11

Похожие

Ички назорат тизимида дарс кузатиш ва уни тахлил килиш

Мактабни ички бошқариш, ички назорат, уларнинг вазифасини ташкил этиш услубиёти

МАКТАБНИНГ ИЧКИ НАЗОРАТИ, БОШҚАРУВ ТИЗИМИДА ИЧКИ НАЗОРАТНИНГ ТУТГАН ЎРНИ ВА ПЕДАГОГИК АҲАМИЯТИ

Мактаб ички бошқаруви тизимида ахборотлар тўплаш ва уни педагогик таҳлил қилиш

Болаларни текшириш