ХХ аср педагогикаси - Педагогиka - Рефераты

ХХ аср педагогикаси

Загружено в:

22.09.2022

Скачано:

0

Размер:

70 KB

ХХ аср педагогикаси Р Е Ж А : 1. Ўзбекистонда дастлабки ўрта таълим мактабларининг ташкил этилиши ва ривожланиши. 2. Бошланғич ва ўрта мактабда ўқитиш мазмунининг такомиллашиб бориши. 3. Янги усул мактабларининг вужудга келиши. 4. Мактаб учун ўқитувчи кадрлар тайёрлаш тартиби, умумий мактаб тавсилининг истиқболи.

1. Халқ таълими тизимида ( жумладан ) мухим уринни эгаллаган умумий таълим мактаблари республикамиз ҳаёти билан чамбарчас боғланган бўлиб , давлатнинг мафкуравий , маданий вазифаларига хизмат қилади . Шунинг учун ҳам республикамиз ҳуқуқмати, халқ таълими вазирлиги жойлардаги хокимиятлар ва жамоатчилик халқ таълими тизимини жумладан, умумий таълим мактабларини ривожлантириш, уларнинг тармокларини кенгайтириш ва янги бинолар билан таъминлаш, укук моддий ва техника базасини мустахкамлаш ҳамда уларни юқори билимга эга бўлган ўқитувчилар билан таъминлаш борасида бир катор тадбирларни амалга ошириб келмокдалар. Чунончи 1966 йилда собик СССР томонидан қабул қилинган "Умумий таълим мактагбларини" янада ривожлантириш чоралари тўғрисида, 1972 йил 20 иблдаги "Ёшларни умумий ўрта таълимга утказишни тугаллаш ва умумий таълим мактабларини янада ривожлантириш тўғрисида", шунингдек, "Қишлоқ умумий таълим мактабининг иш шароитини янада яхшилаш тадбирлари тўғрисида", "Мамлакатда олий таълимни янада такомиллаштириш тўғрисида"ги 1972-1977 йиллар мобайнида қабул қилинган тарихий карорлари асосида республикамизда салмокли ишлар амалга оширилди. Ёшларни умумий ўрта таълимга утказиш 1975 йилга келиб тугалланди . Мазкур карорларга асосан республикамизда меҳнат таълими ва тарбияси, айниқса, ижтимоий фойдалаи меҳнатни ҳамда ўқувчи-ёшларни касбга йуналтириш ишининг сифат ва самарадорлигини оширишга қаратилган тадбирлар ишлаб чикилди, ва у амалга оширилди. Мактаб уз табиатига кура иқтисодий ва ижтимоий тараққиётини таъминловчи, уни сакловчи инсоният томонидан тупланган умум-инсоний маънавий бойликларни авлоддан-авлодга етказиб бервувчи ва бойитувчи мухим тармок ҳисобланади. Таълим тарбия самарадорлигини иширишда ахлоқий, бадиий ва эстетик тарбия беришга алоҳида аҳамият берилади. Ўқувчиларда ёшлик чогиданок жамоатчилик, ўзига ва бир-бирига талабчанлик, халлолик ва хакгуйлик,

сахийлик каби хусусиятларни шакллантириш хар бир ўқитувчининг кундалик вазифасига айланмоги зарур. Жамиятнинг тубдан қайта курилиши маорифнинг барча бугинларини мазмунан қайта тузилишини талаб этади. Жумладан, мактабда таълим тарбия бериш ҳисобланган ўқувчилар уз- ўзини бошқариш ташкилотлари фаолиятидаги расчиатчиликка совукконликка барҳам бериш, унинг иш мазмуни ва шаклларини тубдан ўзгарутириш, ўқувчиларнинг кундалик талаб ва эхтиёжларини кондиришга хизмат қиладиган ўқувчиларнинг ихтиёрий жинслашган бирлашмаларига айлантириш кузда тутилади. Халқ маорифини бошқариш, таълим ва тарбия жараёнини ташкил этишга тўғри рахбарлик қилиш, мактаб учун гамхурликни умум халқ ишига айлантириш мактабда ўқув тарбиявий ишларни самарадорлигини таъминлашнинг мухим шартларидир. 2. Бошланғич ва ўрта мактабда ўқитиш мазмунининг такомиллашиб бориши. Урушлар даврида мактабларда тармоги бирмунча қисқарган ўқувчилар сони ҳам шунга яраша камайган эди. Уша йиллари янги мактаб бинолари курилмаганлиги ва эски мактабларни уз вақтида бирдай ремонт қилинмаганлиги сабабли кўп мактаб бинолари ўқув жараёнини маромида ташкил этиш ва гигиена талабларига жавоб бермас эди. Урушдан кейинги йилларда 1943 йилда очилган ишчи ва дехкон ёшлари мактаблари тармоги янада кенгайди. Урушдан кейинги тинч курилиш даври мактаблардаги таълим мазмуни ва ўқитиш усулларини тубдан ўзгартирди. 1954-1955 йилда бошланғич ва ўрта мактаблар учун янги ўқув мактаблар дастурлари жорий этилди. Ва бу дастурга асосан I-IV синфларда меҳнат дарслари киритилди. V-VII синфларда устахонларда, ва ўқув-тажриба майдонларида амалий машғулот, VIII-X синфлдарда машинасозлик, электроника ва қишлоқ хужалигига доир практикумлар утказиладиган булди. Мана шундай катор маъсулиятли вазифаларни амалга оширишда педагог

ходимларнинг танкилиги тобора сезила борди. Чунки барчага маълумки, ўқитувчиларнинг асосий қисми фронтга жалб этилганлиги қишлоқ хужалигининг мухим тармокларига тортилганлиги сабабли мамлакатда ўқитувчилар сони анча камайиб колган эди. Ўқитувчилар давр талабидан келиб чикиб, замонавий ижодкорлик билан ишлай бошладилар. Ўқитувчилар таълим мазмунини ошириш билан бирга, тарбия бирлиги принципини таъминладилар. 1974 йилдан бошлаб бошланғич мактабда турт йиллик бошланғич таълимдан уч йиллик бошланғич таълимга утишни амалга оширди лекин бу тадбир ўқувчилар олаёган билимга салбий таъсир этгани йук. Туккиз етти йиллик мактаб ташкиллаб, умумий мажбурий саккиз йиллик таълим мактабига айлантирилди. Саккиз йиллик мактабни тамомлагач ўқувчилар. 1. тулик умумий таълим мактабларида (IX-X) синфларда. 2. ўқиш муддати 4-3 йиллик бўлган техникумларда ўқиши мумкин эди. умуман олганда халқ таълим сохасида жумладан бошланғич ва ўрта мактаб таълим курилишида жуда кўп ислохатлар утказди. 3. Янги усул мактабларининг вужудга келиши. Янги усул мактабларини вужудга келиши Ҳамза Хакимзода Ниёзий ўзининг кўп хиссасини кушган. Ўзбек халқининг тунгич педагоги, шоир, драматург, композитор Х.Х.Ниёзий 1889 йил 16 иблда Қўқон шахрида табиб оиласида туғилди. Ҳамза ўзининг ўқишга бўлган зўр иштиёқи туфайли 12 ёшидаёк тўла хат-саводли бўлиб етишди. 1906 йилда мадрасага кириб ўқий бошлади. Бирок, мадраса таълими Ҳамзани қаноатлантирмади. Шунга кўра у мустақил суратда Лутфий, Алишер Навоий, Гулханий Муқимий, Фурқат асарлари ўқиб урганди. Ҳамза турмушга кўп кийинчиликларга дуч келади, илм-фанга хаваси зур бўлсада, кунгилдагидек ўқий олмайди. Ҳамза 1911 йили Қўқоннинг Хожибек гузарида мактаб очиб, етим ва камбагал болаларни ўқитади, ўқувчилар учун "Енгил адабиёт", "Ўқиш китоби" ўқув қўлланмаларини яратади.

Х.Х.Ниёзий 20 йиллик ўқитувчилик фаолияти давомида ёшлар тарбияси масалаласида амалий ва назарий жиҳатдан мухим гоялларни олга сурди. Ҳамза ташкил этган мактаб чинакам халқ мактабларининг дастлабки намунаси эди. Ҳамза бу мактабда дунёвий фанларни ўқитади, ақлий-ахлоқий тарбияга алоҳида аҳамият беради. Ҳамза республикасиз педагогик ривожига салмокли хисса кушган мохир педагогик шоирдир. ХХ аср бошларида янги рус-тузем мактаблари ҳам улкада саводсизликни тугатишда, иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий масалаларни бир мунча хал этишда мухим аҳамият касб этди. XIX аср охири ХХ аср бош улкада кенг таркалган "Янги усул" мактаблари ҳам ўзига хос тарихга эга. Бу мактабнинг хусусиятларидан бири шундай иборатки, бой ва камбагал болалар биргаликда ўқишлари мумкин. 4. Мактаб учун ўқитувчи кадрлар тайёрлаш тартиби, умумий мактаб тавсилининг истиқболи. Ўзбекистон ижтимоий ҳаётида жумладан, халқ таълими тизимида сунгги ун йилликларда катта ўзгаришлар юз берди. Республикада мактабгача тарбия муассалари ва мактаблар тармоги ривожланди, ўқитувчилар ҳамда илмий-педагогик ходимлар тайёрлаш жараёни такомитллашди. Аммо кўп йиллар давомида собик Совет Республикаларида ва улкаларида ягона педагогик тизим хукмронлик қилиб, таълим жараёни Марказда юбоирилган дарслик ва тавсиялар, ўқув режалар, дастурлар асосида ташкил этилди. Она тили, ватан тарихи, географияси миллий урф-одат ва анъаналар эътибордан четда келиб, болалар ота-боболар утмишидан бехабар ўқитилди. Республикамизнинг истиқлолга эришуви натижасида ўзбек педагогикаси тарихида узок давр такикланган, эътибордан четда колган маданий меросга қизиқиш кучайди. Улардаги тарбия жараёнига татбик этила бошланди. Янги мазмунли дарсликлар, услубий қўлланмалар яратишда миллий-маданий, тарихий адабиётлардан, улка материалларидан кенг фойдаланилмокда. Зур

кечмишга бокиб келгуси кунни режалаштириш иборатлидир, утган кун тажрибаси ишончли манбадир. Малакали педагогик кадрлар тайёрлашда ҳам катта муваффақиятларга эришилди. ХХ асрнинг 80-йилларига келиб республика умумий таълим мактабларида карийиб 237 мингдан ортик ўқитувчи ёшларга таълим ва тарбия бериш билан шуғулландилар., булардан 77,5% и олий маълумотга эгадир. 1981- 1982 ўқув йили бошида эса 18 мингдан ортик ёш мутахассис маорифчилар сафига келиб кушилди. 1981 йилда янгидан 5 та Кашшофлар уйи ва саройи, 12 та ёш табиатшунослар ва туристлар станцияси очилди, мактабдан ташқари муассасаларга тортилган болалар сони 440 мингдан ошди. Мактабларда, мактабгача ва мактабдан ташқари муассасалардан педагогика ўқув юртларига таълим-тарбия жараёни яхшиланди. 1980-1981 йилининг ўқув якунларига кура, ўқувчиларнинг ўзлаштириши 99,95% ташкил этди. Хукумат олий ва ўрта махсус ўқув юртлари фаолиятини такомиллаштиришга доимо эътибор бериб келди. Чунончи, педагогика ўқув юртларнинг моддий-техника базасининг яхшиланганлиги туфайли 23 ихтисос бўйича ўқитувчилар тайёрлаш ишлари кучайтириб юборилди. Таълимнинг мазмунига аниқликлар киритилди. Ўқув дастурлари қайтадан тузилди, ўқувчиларни ортиқча маълумотлар билан банд этишдан, зўриқтиришдан холос этилди.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. Педагогика тарихи. К.Хошимов ва бошқалар. Т.1996 й. 2. С.Ражабов Халқ маорифи ва педагогика фанининг буюк алломалари. Ўқитувчи , Т. 1990 й. 3. Ражабов С.Р. "Тарбия ва ўқитиш ҳақида классик таъминот." Фан Т.1971 й. 4. К.Хошимов, С.Нишонова, М.Иномова, Р.Хасанов "Педагогика тарихи". Т., 1996 5. www.pedagog.uz 6. www.tdpu.uz

Похожие

ХХ аср бошида хорижий журналистика тараққиёти

Янги эстетиканинг шаклланиши (ХХ аср узбек адабиётшунослиги)

Жадидлар педагогикаси

XIX асрнинг охири ХХ аср бошларида Туркистон улкасида таълим-тарбия

Ҳамкорлик педагогикаси технологияси