Диссертация ва уни ҳимояга тайёрлаш - Педагогиka - Рефераты

Диссертация ва уни ҳимояга тайёрлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

28.400390625 KB

Диссертация ва уни ҳимояга тайёрлаш Режа : 1. Илмий тадқиқот иши натижаси ҳақида маълумотлар 2. Диссертация тайёрлашда тадқиқотчи вазифалари 3. Диссертация мавзуси, мақсади ва вазифалари 4. Диссертация тузилиши ва мазмуни 5. Диссертацияни расмийлаштириш

Илмий тадқиқот иши натижаси ҳақида маълумотлар Шк Таянч иборалар ва атамалар: дастлабки натижалар, оралиқ натижалар, якуний натижалар, мавзу долзарблиги, максад-вазифалар, тадқикот объекта, ишчи гипотеза, тўпланган маълумотлар, тизимларга ажратиш, курилмалар, дастурлар, алгоритмлар, модель, илмий ишланмалар, техника, технология, метод, методология, тезис, реферат, мақолалар, патент, муаллифлик гувоҳномаси, даврий ахборотлар, магистрлик диссертацияси, ҳисоботлар, тавсияномалар, мезонлар, тамойиллар, илмий-амалий анжуманлар. Ҳар қандай ИТИ да, унинг амалда ўз ифодасини топиш учун турли хил ҳужжатлар юритилади. Муълумки, ИТИ нинг дастлабки босқичларида тадкикот йўналиши (соҳа), мавзу аниклангандан кейин, унинг долзарблиги ва мақсад-вазифалар белгилаб олинади. Бу муаммо кўйилишидаги вазифаларни тадкиқотнинг методологик асоси, ишчи фаразлар ёрдамида амалга оширилади ва шу тарика илмий тадкиқот олиб борилиб, муайян боскичларни босиб ўтгандан кейин бирин-кетин натижалар (дастлаки, оралик ва якуний) кўлга киритила бошлайди. Дастлабки натижалар қуйидагилар: • тадкиқот объекта ҳақида маълумотлар; • мавзу долзарблигини асословчи маълумотлар; • ишчи гипотезани ифодалаш учун тайёрланган маълумотлар; • мавзу бўйича йиғилган адабиётлардан олинган маълумотлар ва уларнинг таҳлилини махсус бланкаларда тайёрлаш; • адабиётлар асосида тўпланган маълумотларни тизимларга ажратиш ва улардан тадкиқот жараёнида фойдаланишга кўрсатмалар; • тадқиқот объекти бўйича олинган маълумотлар ва воситаларни тадқиқотни олиб боришга кулай ҳолга келтириш учун керакли ҳужжатлар (бланкалар, курилмалар, дастурлар, алгоритмлар ва ҳ.к.); • дастлабки натижалар бўйича ҳисоботлар ва тезис ёки реферат ёки мақолалар.

Оралиқ натижалар куйидагилар: • тадқиқот объекти ва методлари бўйича ва улардан ҳосил бўлган фикр, ғоя, қараш орқали илмий тадқиқотни олиб боришда ҳосил бўлган БКМлар асосида дастлабки олинган натижанинг ҳакиқийлиги ва ишончлилигини, логик тартибини, аниқлик, қисқалик ва аҳамиятлили- гини ифодаловчи мезонлар, тамойиллар, алгоритмлар, моделлар, услублар ва ҳаттоки услубиятлар; • олинган натижаларнинг илмий якунларини ҳосил қилиш ва улар асосида илмий-амалий анжуманларга қатнашиш учун тезислар ёки мақолалар ёки ҳисоботлар тайёрлаш ҳамда улар асосида тавсияномаларни ифодалаш; • илмий ишланмалар асосида тайёрланадиган натижанинг (алгоритм, модель, техника, курилма, технология, метод, методология ва ҳ.к.) амалий аҳамиятини ифодаловчи услубий тавсияномалар тайёрлаш; • илмий-назарий натижалар бўйича тезис, реферат ва мақолалар тайёрлаш. Якуний натижалар куйидагилар: • ИТИ асосида ҳосил килинган натижаларнинг тадқикот объекти ва мақсадини адекват акс эттиришини текширишга мезонлар ва тамойиллар тайёрлаш; • ТСИни ўтказишнинг босқичлари (улар уч боскичдан иборат бўлади) мақсад ва вазифаларини тайёрлаш; • натижаларни амалий аҳамиятини кўрсатувчи таққослама материаллар тайёрлаш; • илмий натижалар бўйича мақола, услубий тавсиянома ва кўрсатма, ўқув кўлланма ва кўрсатма тайёрлаш; • илмий ишланмалар бўйича патент, муаллифлик гувоҳномаси ва шу кабилар олишга буюртмалар тайёрлаш; • илмий изланиш шпини ёзиш ва унга муаллиф томонидан шакллантирилган, ривожлантирилиган фикрларни баён килиш (олинган натижанинг илмий янгилигини) ва унинг мантиқий кетма-кетлиги алгоритмлик тарзда ифодалаш ҳамда тўпланган ашёларни ўз ичига олган илмий натижаларни тизимларга ажратиш, таҳлил килиш ва ниҳоят яхлит ИТИни

барпо қилиш. Бу диссертация ёки монография ёзиш билан тугалланади. Булардан ташқари ИТИнинг барча босқичларига тегишли бўлган муҳим ҳужжат ҳисоботлар бор бўлиб, уларнинг кўринишлари ва тузилишлари турлича бўлади. Улар қайси тадкиқот босқичи ёки жараёнига караб махсус шаклларда (айрим ҳолларда фақат матнли ҳолатда) тайёрланади. Улар: тадқиқотчи томонидан олиб борилаётган ИТИнинг асосий йўналиши ва мавзу бўйича даврий ахборотлар (улар ҳар ойда ёки кварталда ёки бир йилда ва ҳ.к. шунга ўхшаш даврларда берилиб борилади); тадкикотчининг ўз илмий мавзуси бўйича ҳисоботи(унда чоп этилган мақолалар сони ва ҳажми,чоп этилган бошқа рисолалар сони ва ҳажми,чет эллардаги илмий анжуманларга қатнашиш натижаси, амалиётга жорий этиладиган ишлар сони берилади ва ҳ.к.); тадқиқотчининг ўз илмий мавзуси бўйича таълимнинг фаол усулларини ишлаб чиқиш ва жорий этишнинг таҳлилий натижалари(унда мавзу номи,мавзу бўйича яратилган таълимнинг фаол усуллари ва уларнинг максад-вазифалари,мавзу бўйича жорий этилаётган ЯПТлар номлари, ЯПТни кўллашнинг ўқитишни бошқаришдаги роли ва ўрни, яратилган ЯПТнинг муаммо (мавзу) мақсадига зришганлиги бўйича улуши ва шу кабилар ўрин олади. Педагогик ИТИнинг якуний босқичи муҳим натижаларидан деб куйидаги хужжатларни ҳам кайд этиш мумкин: -педагогик тадқиқотлар натижаларини амалиётга жорий этиш ҳакида маълумотнома (унинг намунавий кўриниши 1-й лова да келтирилган); -олий ўкув юртларига жорий этиладиган илмий тадқикот ишлари натижалари бўйича далолатнома (унинг намунавий кўриниши 2- иловада берилган). Тадқикотчи ИТИнинг натижаси ҳакидага маълумотлар асосида жорий фаолиятни бошласа, изланишлар бесамара бўлмайди. Ушбу ишимизнинг кейинги қисмида бевосита магистрлик диссертацияларини тайёрлаш билан боғлиқ бўлган маълумотларни келтирамиз. Диссертация тайёрлашда тадқиқотчи вазифалари

Магистр - лотинча magister - бошлиқ. Магистр - олий таълимнинг тегишли босқичига мувофиқ магистратура дастурларини муваффақиятли ўзлаштирган шахсларга бериладиган академик даража. Шунинг билан бирга, агарда муаллиф - тадқиқотчи юкоридаги талаблар билан биргаликда, ўкув режасидаги Қўшимча фанлар блокидаги режалаштирилган БКМларни эгаллаш яхши йўлга кўйилган бўлса, магистрлик диссертациясини тайёрлашда катта имконият яратилган бўлади. Бу УТТнинг «Олий таълимнинг бакалавриат боскичи - олий таълимнинг магистратура боскичи - аспирантура- докторантура» бўғинидаги узвийлик ва узлуксизлик таъминлашга мустаҳкам асос бўлиб, у илмий салоҳиятли кадрлар тайёрлаш имкониятини кенгайтиради, акс ҳолда бакалавриат таълим боскичида ўрганган БКМ, магистратурадаги ўрганадиган мутахассислик йўналишига тўғри келмаса ёки тадқиқотчи аспирантурада бошқа муаммо билан шуғулланса муаммо мақсадига етиб бориш сезиларли даражада сусайиши мумкин. Тадқиқотчи илм-фанда шуғулланаётган ўз муаммоси бўйича қандай фикрлар мавжудлигини, улар орқали фанда қандай ютуқлар қўлга киритилганлигини ўрганиши ва уларга мое билимларни ўзлаштирилиши керак. Демак, тадқиқотчи ўзи танлаган йўналиш бўйича ўзигача бўлган меросни чуқур ўрганипш, таҳлил қилиши ва улар асосида йўналишнинг ютуқ ва камчиликларини баҳолаб бориш керак ва тадқиқот режасини тузаётганда тадқикотчининг ўзи мазкур йўналишга қандай ҳисса қўша олишини илмий-методологик жиҳатдан англамоғи лозим. Мавжуд ишланмаларни ва адабиётларни ўрганиш ва таҳлил қилиш, айниқса уларни таҳлил килиш давомида қиёслаш магистрантни илмий фикрлашга ўргатади, ўрганилаётган фикрларнинг қай даражада асосли ва тўғри эканлиги ҳакидаги тасав-вурга эга килади, услублар ичидан энг мақбулини (оптималини, самаралисини) танлаш ҳақида илмий билимлар билан куроллантиради. Бунинг билан тадқиқотчи диссертация муаммосига оид мавжуд билимларни эгаллайди ва ушбу соҳа бўйича унинг илмий дунёқараши ҳамда фикрлаш қобилиятлари

кенгаяди. Магистрлик диссертациясини тайёрлаш жараёнида тадқикотчининг шуғулланаётган мавзу бўйича билимга эга бўлиши муаммо ечимини ҳал килишга етарли бўлмайди, чунки илмий фаолият натижаларини баҳолаш ва уларни расмийлаштиришни ҳам, шунингдек, тадкиқот-чининг илмий ишланмаларини баён қила олиш (нотиқлик) ҳамда ўз илмий ишининг аҳамиятини кўрсата олиши ҳам керак. Бундай омиллар асослари тадкиқотчига бакалавриат таълим боскичида шаклланган бўлса, ижодий жараён самарали кечади. Бунда реферат ёзиш, курс шли (лойиҳаси)ни тайёрлаш, малакавий битирув ишлари билан шуғулланиш, шунингдек, турли илмий, илмий-услубий тўгарак ёки семинарларга мунтазам қатнашиш муҳим аҳамият касб этади. Демак, магистрант кузатувчан, синчков, меҳнатсевар, янги фикрнинг пайдо бўлишига доимо қизиқиб борувчи, саводли, илмий дунёкараши кенг (ўз тенгдошларига нисбатан), кенг қамровли илмий салоҳиятга эга бўлган ва хуллас ижодкор бўлиши керак экан. Ана шундагина магистрлик диссертациясини ўз вактида тайёрлаб бўлади ва аспирантурага асос яратади. Магистрлик диссертациясининг тадкикотчи томонидан мустақил тайёрлашга эришилиши ИТИнинг кейинги босқичларида ижодий фаолият учун мустаҳкам пойдевор бўлади ва натижада унинг илмий дунёқараши кенгаяди. Магистрлик диссертациясини тайёрлаш жараёни қатор тадқиқот босқичларига эътибор беришни талаб қилади. Улар: йўналишни (соҳани) аниқлаш; мавзуни танлаш; мавзунинг долзарблигини назарий асослаш; мавзу бўйича тадқиқотчининг шахсий кузатишлари; мавзу бўйича тўпланган маълумотларнинг таҳлили ва уларни тизимларга ажратиб ахборот кўринишига келтириш; мавзу бўйича у ёки бу ҳолатларнинг ўзи тўплаган маълумотлар асосида илмий ва амалий аҳамияти ҳамда қийматини асослаб бериш, умумлаштириш ва хулосалар чиқариш; умумаҳамиятли бўлган меъёр ва мезонлар асосида магистр илгари сураётган фикрлар, ғоялар, хулосалар ва тавсияларнинг ҳақиқийлигига онгли равишда ишонтира олипш керак; магистрлик диссертациясидаги ТСИни аник режалаштириш, уларни ўтказишнинг қатьий

алгоритмик тизимини ишлаб чиқиш ва шу асосда иш олиб бориб, лозим топилганда баъзи тузатишларни киритиш; ИТИ назарий (илмий-методологик) қисми натижалари билан ТСИ натижаларининг мувофиқлигини баҳолаш ва ниҳоят, диссертацияни расмийлаштиришга киришиш. Ушбу жараёнда тадкикотчи оралиқ ва жорий натижалар бўйича кафедрадаги илмий, илмий-услубий семинарларда қатнашиб турилса ИТИнинг тўғри ёки нотўгри кетаётганлиги бўйича хулосалар шаклланади. Бунда охирги босқич магистрлик ишининг дастлабки ҳимояси бўлиб, у кафедра қошидаги (баъзан магистратура бўлими ёки илмий ишлар ва ахборот технологиялари бўйича проректор кошидаги) илмий, илмий-услубий семинарда муҳокамадан ўтказилиб, ҳимояга тавсия этилади. Диссертация мавзуси, мақсади ва вазифалари 1. Диссертация мавзуси. Магистрлик диссертациялари мавзулари олий ўқув юрти, магистратура бўлими, магистрант беркитилган кафедранинг ИТИ йўналиши ва магистрант ҳамда мўлжалланган илмий раҳбар ҳамкорлигида танланади. Мавзу таълим тизимида амалга оширилаётган «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»да кўзда тутилган ва амалга оширилиши зарур бўлган вазифаларга мое бўлиши керак. Мавзуни танлашда, бажарилаётган ИТИни илм-фан йўналишлари- дан бирини ривожлантиришга ҳисса кўшишини эътиборга олиш керак ва албатта унинг назарий ҳамда амалий аҳамияти ишчи гипотезада ўз аксини топмоғи лозим. 2. Диссиртация мақсади. МАҚСАД бу - танланган муаммони белгиланган мавзу бўйича амалга оширилиш лозим бўлган ижодий фаолиятнинг «Уфқ»га етиб бориш жараёнини ифодалайдиган ва илм-фанда муайян йўналиш бўйича янги сифат босқичини таъминлайди. 3. Магистрлик диссертациясининг вазифалари: 1. Танланган (режалаштирилган) муаммо (мавзу) юзасидан тадқиқот

ўтказишнинг аҳамиятини асослаш (мавзу долзарблигини асослаш). 2. Муаммо ечимини кўлга киритиш учун керак бўладиган методологик асосларни ва ишчи фаразни тўғри ифодалаш. 3. ИТИнинг илмий асосланган режасини тузиш. 4. Муаммо(мавзу)га оид маълумотлар, далилий материаллар йиғиш ва уларни ИТИда фойдаланиш учун ахборот кўринишига келтириш ҳамда уларни тадкикот мақсадига мослаб тизимларга ажратиш ва кайта ишлаш. 5. Режа асосидаги ИТИни олиб бориш ва олинган натижаларини назарий ва амалий жиҳатдан баҳолаш. 6. Ўтказилган тадқикотлар асосида натижаларни умумлаштириш ва хулосалар чиқариш ҳамда улар асосида услубий тавсиялар тайёрлаш. Диссертация мавзуси, мақсади ва вазифалари магистрлик диссертациясини тайёрлашнинг ўзаро уйғун бўлган асосий қисмларидир. Улар асосида мое тадқиқот объекта ва методологияси ва ишчи фарази аникланади. Шу сабабли ҳам диссертацияни тайёрлашга киришишда юқоридаги учала босқичга кучли эътибор қаратиш лозим. Бунда илмий раҳбар ва магистрант фаолият кўрсатадиган кафедра ҳам фаол иштирок этмоғи лозим. Бу борада улар зиммасида қуйидаги вазифалар ва бурчлар туради: • магистрантнинг илмий салоҳиятини аниклаш; • магистрантнинг илм-фаннинг (кафедрага тегишли) қайси йўналиши бўйича қизикиши ва мазкур йўналиш бўйича БМКлари устунроклигини таҳлили(баҳолаш); • кафедра йўналишидаги муаммолар ҳакида магистрантга ахборотлар бериш (ахборотли варака, олинган натижалар аҳамияти, оғзаки тушунтириш ва шу каби усуллар бўйича) ва шу асосда илмий иш мавзусини аниклаш; • ИТИнинг режасини ишлаб чиқишда иштирок этиш; • диссертация мавзуси бўйича магистрантга керакли бўладиган адабиётлар, ахборотлар, далилий манбалар танлашда ёрдам бериш, лозим топилганда қурилмалар ва компьютерлардан фойдаланишга имкониятлар яратиш; • мавзу бўйича доимий суҳбат ўтказиб туриш ва унинг натижасига

асосланиб, ИТИнинг кейинги кисми учун маслаҳатлар бериш; • магистрант ишининг кетишини даврий равишда кафедрада назорат қилиш ва режа асосида улар ишлари натижаларини кафедра қошидаги илмий- услубий семинарда муҳокама қилиш ва мое тавсиялар ёки хулосаларни бериш; • ИТИнинг бажарилишидаги ҳар бир босқични тўлиқ баҳолаб, тегишли кўрсатма ва маслаҳатлар бериш; • ИТИнинг якунланганлиги аниклангандан кейин, ишни яхлит- лигича яна бир бор баҳолаш керак, шу асосда ишнинг тайёрлигига тўла баҳо бериб хулосалаш керак ва ҳимояга такдим этишга розилик бериш керак. Бу бўйича махсус тайёрланган шакллар бўлади. Умуман олганда, диссертантнинг ижодий фаолияти шахсан кафедра мудири томонидан режа асосида назорат килиниб турилади. Магистрантларнинг барча фаолиятлари, айникса ижодий фаолиятлари кафедрада ишлаб чиқилган "Магистрлик диссертацияларини тайёрлаш бўйича топшириклар" асосида амалга оширилади. Диссертация тузилиши ва мазмуни Диссертация ишида кириш, боблар ва хулосалар ҳамда иловалар ўз ифодасини топади. Диссертациянинг кириш қисмида куйидагилар ўз аксини топиши керак: • тадқиқот мавзусининг долзарблиги; • тадқиқот мақсади ва унта эришиш учун келиб чиқадиган вазифалар; • муаммонинг ишланганлик даражаси; • тадкиқот объекти ва предмета; • тадкиқот методи ва методологии асослари; • тадқиқотнинг ишчи фарази ва илмий янгилиги; • тадқиқотнинг назарий ва амалий аҳамияти; • диссертация иши бўйича олинган натижаларнинг илмий омма орасидаги муҳокамалари ҳакида маълумот;

• ҳимояга олиб чиқиладиган ҳолатлар ва қўлга киритилган натижалар; • диссертациянинг боблари ва хулосалари ҳақида, иловалар бўйича, таркибий қисмлари ҳақидаги маълумотлар. Диссертацияни расмийлаштиришдаги боблар унинг асосини ташкил этади. Ундаги боблар сони муаммо салоҳияти ва унинг ечимини баёни ҳажмига қараб турлича бўлади. Энг асосийси уларда муаммони ўрганилганлик таҳлили, муаммо бўйича мақсад ва вазифаларни амалга оширишдаги самарали илмий тадқиқотлар, яъни илмий назарий асослари тушунарли, ихчам, яхлит муаммо сифатида баён қилиниши лозим, чунки диссертация таснифидан ҳам маълумки, бундай илмий асар илм-фаннинг муайян бир муаммосини ҳал қилишга ёки аниқ бир фан соҳаси бўйича илмий-назарий фикр ва унинг ечимига бағишланган бўлади. Ҳеч бўлмаганда янги илмий-амалий хулоса ва тавсиялар чиқаришга бағишланган бўлади. Диссертация хулосасида асосан, олиб борилган ИТИ бўйича кўлга киритилган натижалар ўз ифодасини топади. Бу айниқса, диссертацияни тайёрлашдаги муаммо мақсади, вазифалари ва диссертация бўйича илмий янгиликлар ҳамда ҳимояга олиб чиқиладиган ҳолатларни ўзида акс эттирса яхши бўлади. Диссертациядаги фойдаланилган адабиётлар рўйхати ҳам ИТИда муҳим роль ўйнайди, чунки улар муаммонинг ўрганилганлик даражасини аниқлашда қандай адабиётлардан (дунё бўйича - интернет орқали олинади, республика бўйича ва ҳ.к.) фойдаланилганлигига эътибор бериш ҳам диссертацияни баҳолашда битта муҳим омил бўлиб ҳисобланади. Диссертациянинг иловаларида меъёрий ҳужжатлар (ИТИ натижаларини амалиётга жорий этиш тўғрисидаги далолатнома ва маълумотномалар, шунингдек, ТСИ бўйича бошқа ҳужжатлар ҳамда патент, муаллифлик гувоҳномаси, ихтиролар ҳақидаги хужжатлар нусҳалари) ва диссертация ҳажми чегаралангаюшгини эътиборга олиб иловага олиб чиқиладиган материаллар ҳам (компьютерли тизимлар учун маълумотлар омбори, компьютерли дастур блок- схемаси, дастурлар, даре машғулотлари матнлари, таклиф этилаётган таълим техноло-гиясига оид билимлар банки ва ҳ.к.) ўз ифодасини топади.

1. Диссертация мазмуни Маълумки, диссертацияни аввало, назарий жиҳатдан муҳимлиги, мавзунинг долзарблиги, олинган натижаларнинг назарий ва амалий аҳамияти, олинган натижаларнинг илм-фаннинг янги истикболига кўшадиган ҳиссалари ва шу кабилар орқали баҳолашлари билан бирга тадқиқотчи диссертациясининг умумий, услубий тайёрланганлик даражаси ва расмийлаштиришга кўра ҳам баҳолайдилар. Бу борада диссертациянинг тузилишини ўз вақтида мукаммал, меъёрий хужжатлар талаблари асосида тайёрлаб бориши, тадкиқотчига ИТИни бажаришнинг мақсад-вазифаларини тўғри ифодалаши, тадкиқот объекти ва предмети ҳамда тадкиқот методларини тўгри танлаш, шунингдек, диссертация тайёрлаш жараёнининг алгоритмик босқичларига тўлик амал қилиш имконини беради. Бу борада диссертация мазмунини ифодалашда куйидагиларга эътибор берилса мақсадга мувофик бўлар эди: • мавзу долзарблигини асослашда олдиндан олиб борилган тадқи-қот натижаларининг қисқача, ҳеч бўлмаганда умумий кўринишдаги таҳлили; • мавзуни нафақат республикамизда, балки чет эллардаги ютуқ ва камчиликларининг таҳлили (бунга тўлик имконият бор бўлиб, уни интернет халқаро тармоқ оркали ҳал қилиш мумкин); • мавзу долзарблигини қолган кўрсаткичлар бўйича мавзуга тегишли ДТС ва меъёрий хужжатлар ҳамда далилий маълумотлар; • тадқиқот мақсади ва уни ҳал килишдан келиб чиқадиган вазифалар аниқ кўрсатилиши керак; • ИТИ объект ва уни мақсад-вазифаларга уйгун ҳолда асослаш; • ИТИни метод ва методологиясини танлашни асослаб бериш керак, чунки ҳимоя пайтида «Сиз нима учун ушбу методдан ёки методологиядан фойдаландингиз, бундан самаралироқлари бор эмасми?», деган савол туғилиши мумкин; • мавзуга оид маълумотларни тўплаш, кайта ишлаш ва уларни танланган

метод ёки методология учун фойдаланишни таъминлаш мақсадида ахборотларга айлантириш ва лозим топилаганда уларни керакли тизимлар кўрнишида шакллантириш; • ахборотлар асосида илмий методологик тадкикотни олиб бориш ва уларнинг натижаларини илмий услубий тилда баён қилиш; • тадқикотнинг илмий янгилигини исботлаш ва уларнинг аник ҳолатлар учун амачий татбиқларига кўрсатмалар бериш; • ИТИ натижаларининг амалий аҳамиятини аниқлаш ва уни илмий- амалий жиҳатдан асослаш; • олинган илмий ишланмалар бўйича ТСИни ўтказиш; • таклиф кшшнаётган натижаларнинг илмий - назарий ва илмий- амалий аҳамиятларини баҳолаш ва улардан амалий фаолиятда ҳамда илм-фаннинг кейинги истиқболлари учун фойдаланишга тавсиялар тайёрлаш. Диссертацияни расмийлаштириш Тадкиқот мавзуси долзарблиги, тадкикот объектини чуқур ўрганиш, муаммонинг ишланганлик даражаси ва муаммо ечимини излашнинг мутодологик асосларини ифодалашлар оркали йиғилган таҳлилий материалларни тадкикот мақсад-вазифаларига қараб тизимларга ажратилган ахборотлар ҳамда ИТИ методологик асослари ва улар асосидаги илмий ишланмалар, шунингдек, ТСИни ўтказиб бўлгандан кейин, улар асосида магистрлик диссертациясини ёзишга киришилади. Магистрлик диссертациясини расмийлаштириш, унинг мазмун- моҳиятини ёритиш билан бирга унга тегишли бўлган барча хужжатларни ҳам тўплашни ўз ичига олади. Шунинг билан бирга у ОЎЮ магистратурасини битирувчиси эгаллаши лозим бўлган БКМларни эгаллаганлигини белгиловчи ИТИ ҳамдир. Шу сабабли ҳам магистрлик диссертацияси мазмун жиҳатдан ҳам, ҳажм жиҳатдан ҳам ва айниқса, илмий

жиҳатдан номзодлик диссертациясига яқин бўлиши керак ва уни давом эттириб номзодлик диссертациясигача етказиш мумкин бўлсин. Магистрлик диссертациясига бу талабдан ташкари яна бир муҳим талаб қўйилади. У диссертациянинг илмий аҳамиятлилиги ва ундаги ИТИ жараёнини баён этишнинг изчиллиги ва узвийлиги. Бунта диссертациянинг ҳар бир қисми баёни (кириш, боблар, параграфлар, хулосалар, адабиётлар ва иловалар) тааллуқли бўлиб, изчилликни ёки узвийликни бузадиган кейинги натижаларга алокаси бўлмаган материаллар диссертация магнита келтирилмаслиги керак, чунки диссертация айни бир муаммо ечимига бағишланган яхлит илмий асар бўлмоғи лозим. Бунда баъзи маълумотлар диссертациянинг охирида илова сифатида берилиши мумкин. Диссертациядаги барча кўргазмали материаллар (жадвал, чизма, диаграмма, раем, технологии карта, компьютерли тизим ва ҳ.к.)дан фойдаланилади ва улар ҳам диссертация мазмун-моҳиятига мое келиши керак. Диссертацияда бошқа муаллифлар ишларидан фойдаланилганда, албатта манба (адабиёт) кўрсатилиши шарт. Библиографик кўрсаткич куйидагича тузилади: 1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг асарлари ва илмий ишлари. 2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари. 3. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Қарорлари. 4. Алифбо тартибида жойлашган махсус адабиётлар рўйхати. 5. Меъёрий хужжатлар. 6. Йўриқномалар. 7. Статистик материаллар ва уларнинг тўпламлари. Диссертацияни ҳимояга тавсия қилишда қуйидаги хужжатлар бўлиши керак: • илмий раҳбарнинг диссертацияни ҳимоя қилишга ёзма тавсияси; • кафедрада белгиланган аппонентлар ва бошқа мутахассисларнинг диссертацияга тақризлари;

диссертациянинг кафедрадан муҳокамадан ўтганлиги ва ҳимояга тавсия қипинганлиги ҳақидаги баённомаси (дастлабки ҳимоя ҳужжатлари); ИТИ бўйича эълон қилинган ишилар ва шу кабилар. Магистратура бўлими (маркази) бошлиғи ёки факультет декани диссертация ишини илмий раҳбар ва оппонентлар такризлари билан Давлат аттестация комиссиясига йўллайди ва очиқ ҳимояга тавсия килади. Магистрлик диссертациясига илмий раҳбар ва аппонентлар тақриз ёзишда қуйидагиларги эътибор бериш керак; илмий раҳбар тақризида диссертация мавзуси долзарблиги; магистрлик диссертацияси мақсад-вазифалари, тадқикотчи томонидан ёритилиш жараёни ҳақидаги маълумотлар ва ундаги шахсан тадкиқотчи иштироки; диссертацияни тайёрлаш жараёнида тадқиқотчининг кўлга киритган янгиликлари; илмий ишланмаларнинг янгилиги кай даражада асосланганлиги; тадкиқотчининг ИТИ натижаларини ёзишдаги шахсий маҳорати; ИТИ натижаларини умумлаштириш ва ундан келиб чиқадиган хулосалар ҳамда таклифларнинг сифати, назарий ва амалий аҳамияти; диссертациянинг магистрлик диссертациясига қўйилган талабларига тўгри келиши; магистрлик диссертацияси мавзусининг амалий фаолият билан боғликлиги ёки унга алоқаси ва энг асосийси танланган йўналиш бўйича шш-фанга қўшадиган ҳиссаси ҳамда тадқиқотчининг ўзи илмий ижодий жараёнга тайёр эканликлари ўз аксини топмоғи керак; оппонентлар такризида диссертация мавзусининг долзарблиги; муаммонинг қўйилиши, мавзу мақсад ва вазифаларига мослиги; илмий янгилиги; диссертациянинг муайян йўналиш бўйича назарий ва амалий аҳамияти; ИТИ натижаларининг нечоглик илмий-амалий жиҳатдан асосланганлиги; диссертация ишининг методологик асослари ва унинг тадкиқот мақсади нуктаи назаридан тугалланган ишдан иборат эканлиги; диссертацияни ёзишдаги илмий тили, услуби ва уларнинг диссертация матнида ўз ифодасини топиши; диссертация

иши бўйича эълон қилингин ишлари ва уларнинг диссертация мавзусини қамраб олиш даражаси; диссертацияда ИТИ жараёни кетма-кетлигига амал қилиши, яъни матнни баён қилишдаги узвийлик, узлуксизликка амал қилинганлиги - муайян муаммо бўйича яхлит илмий асардан иборат эканлиги ва ниҳоят диссертациянинг магистрлик диссертацияларига қўйилган талабларига жавоб беришлиги ўз аксини топмоғи лозим. Оппонент томонидан берилган тақриз диссертантга ҳимоядан бир ҳафта олдин етказилиши керак ва унда оппонентнинг шахсий имзоси, берилган вакт ҳамда рўйхатга олинганлик рақами бўлиши керак. Бу вақт оралиғида диссертант оппонент томонидан кўрсатилган камчиликларга ўз муносабатини, таклиф- мулоҳазаларини ва эътирозлар билдиришга тайёргарлик кўради. Ҳар қандай диссертациянинг кириш қисми ўша иш тўғрисидаги маълумотлар билан танишиш имкониятини яратади. Мазкур дарсликнинг ушбу қисмида магистрлик ва номзодлик диссертациялар тўгрисидаги тушунчаларни яна бойитиш мақсадида иккита намунани келтиришни лозим топдик. Улар Фармонов Ўктам Неъматуллаевичнинг "Бўлажак бошланғич синф ўкитувчиларини тайёрлашда маънавий қадриятлардан фойдаланишнинг назарий-педагогик асослари" мавзусидаги магистрлик ва Кушвактов Неъмат Ҳусановичнинг "Талабаларни миллий-маънавий қадриятларни ўрганишга тайёрлашнинг педагогик ва компьютерли асослари" мавзусидаги номзодлик диссертациялари кириш қисмларини ўз ичига олади.

Похожие

Тажриба, уни турлари ва уни утказиш асослари

Педагогик тажрибаларни ташкил этиш методикаси

Ўқитиш методлари ва уни турлари

Дудуқланиш ва уни коррекциялаш методлари

Педагогик такт ва уни куллаш йўллари