Асосан,ижтимоий фан соҳалари учун номутахассис олий ўқув юртлари талабалари учун намуна сифатида тавсия этаман - Педагогиka - Рефераты

Асосан,ижтимоий фан соҳалари учун номутахассис олий ўқув юртлари талабалари учун намуна сифатида тавсия этаман

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

104.5 KB

Асосан,ижтимоий фан соҳалари учун но мутахассис олий ўқув юртлари талабалари учун намуна сифатида тавсия этаман Режа: 1. Ўзбекистон ташқи сиёсатининг устувор йўналишлари. 2. Ўзбекистоннинг Марказий Осиё минтақасида хавфсизликни таъминлашдаги ўрни. 3. Глобаллашув жараёнида Ўзбекистоннинг Марказий Осиё минтақасидаги ташқи сиёсатининг асосий масалалари. 4. Хулоса 5. Фойдаланилган адабиётлар рўйхати

1. Ўзбекистон ташқи сиёсатининг устувор йўналишлари Мамлакатимизнинг жаҳон халқлари тинчлиги ва хавфсизлигига мос бўлиб тузилган тинчликпарвар ташқи сиёсати, уни жаҳонда мустақил давлат сифатида тезда тан олинишини таъминлади. Ўзбекистон 12 0 та давлат билан дипломатик, сиёсий, иқтисодий, илмий – техникавий ва маданий алоқалар ўрнатд и. Ўзбекистон ўз ташқи сиёсатига тинчлик, барқарорлик ва ҳамкорлик йўлини асос қилиб олган. Президент И.Каримовнинг «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли» ва бошқа асарларида, шунингдек, Ўзбекистон Конституциясида ташқи сиёсат юритиш қоидалари назарий ва амалий жиҳатдан пухта асослаб берилган. Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсатининг асосий тамойиллари қўйидагилардан иборат:  мафкуравий қарашлардан қатъий назар ҳамкорлик учун очиқлик, умуминсоний қадриятларга, тинчлик ва хавфсизликни сақлашга содиқлик;  давлатларнинг суверен тенглиги ва чегаралар дахлсизлигини ҳурмат қилиш;  бошқа давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик;  низоларни тинч йўл билан ҳал этиш;  куч ишлатмаслик ва куч билан таҳдид солмаслик;  инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳурмат қилиш;  ички миллий қонунлар ва ҳуқуқий нормалардан халқаро ҳуқукнинг умум эътироф этилган қоидалари ва нормаларининг устуворлиги;  давлатнинг, халқнинг олий манфаатлари, фаровонлиги ва хавфсизлигини таъминлаш мақсадида иттифоқлар тузиш ва улардан ажралиб чиқиш;  тажовузкор ҳарбий блоклар ва уюшмаларга кирмаслик;

 давлатлараро алоқаларда тенг ҳуқуқлилик ва ўзаро манфаатдорлик, давлат миллий манфаатларнинг устунлиги;  ташқи алоқаларни ҳам икки томонлама, ҳам кўп томонлама келишувлар асосида ривожлантириш, бир давлат билан яқинлашиш ҳисобига бошқасидан узоқлашмаслик. Ўзбекистон ташқи сиёсатининг асосий хусусияти Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан шакллантирилганлиги ва амалга оширилаётганлигидадир. Ўзбекистон ташқи сиёсатига “тасдиқлаш дипломатияси” деб баҳоланган. Бу сиёсатнинг моҳияти шундан иборатки вужудга келган муаммоларни тизимли ва босқичма – босқич ҳал этишдир. Ташқи сиёсий вазифаларни рўёбга чиқаришда Ўзбекистон, авваламбор, ўзининг ҳаётий миллий манфаатларидан келиб чиқади. Миллий манфаат – бу миллат, халқ ҳаётини белгилайдиган, унинг фаолиятини маълум мақсадларга йўналтирадиган ижтимоий муносабатлар, миллий эҳтиёжлар, тафаккур даражаси, маънавий салоҳият, руҳияти ва қадриятлари тизимидир. Миллий манфаатлар эҳтиёжларни қондирувчи шароит ва қадриятлар билан бирга уларни яратиш, таъминлашни белгиловчи ижтимоий тизимга, муносабатлар ва тамойилларга асосланган бўлади. Улар муайян миллатга ва халққа мансуб алоҳида кишилар ёки бирор – бир давлат фуқароси бўлган одамларнинг шахсий манфаатлари билан узвий боғлиқ бўлиб, бу манфаатларнинг уйғунлашувини ифодалайди. Манфаатлар халқлар орасидаги ҳар қандай фаолиятдаги кураш, рақобат ёки ҳамкорлик асосида ётади. Унинг таъсирчанлик қудрати ҳам шунда. Миллат ёки мамлакат аҳолисининг ижтимоий аҳволини инъикос этар экан, у миллий тараққиёт кучларини ҳаракатга ундовчи муҳим омил вазифасини бажаради. Миллий манфаатнинг намоён бўлишида унинг умуминсоний манфаатлар билан уйғунлигига эришишга ёрдам берувчи ижтимоий механизмда умумбашарий қадриятлар муҳим ўринни эгаллайди. У миллий эҳтиёжларни қондиришдан

манфаатдорлик билан бутун дунёдаги инсон тараққиёти йўлидаги мақсадлар орасидаги бевосита алоқани мустаҳкамлашга ёрдам беради. 1 Ўзбекистонннинг Марказий Осиё минтақаси йўналишида хавфсизлик борасидаги миллий манфаатларини қўйидаги уч турга бўлиш мумкин. Ўзбекистоннинг узоқ муддатга мўлжалланган манфаатлари:  умумжаҳон тинчлиги ва барқарорлигини сақлаш, бу тинчлик ва барқарорлик минтақавий можароларнинг олдини олиши ва бартараф этиши эарур;  Ўзбекистон давлат чегараларига таҳдид солувчи кескинлик ўчоқларини ва қуролли тўқнашувларни йўқ қилиш;  Ўзбекистоннинг бирон – бир сиёсий ташкилотга аъзо бўлмас- лиги;  Ташқи сиёсатни маълум бир мафкура асосида қурмаслик, бошқа давлатлар билан тенг ва икки томонлама ҳамкорликни йўлга қўйиш;  минтақавий қуролли можароларни бартараф этиш учун БМТ, ЕҲХТ, ШҲТ ва бошқа халқаро ташкилотларнинг тинчлик ва барқарорлигини мустаҳкамлаш билан боғлиқ ҳаракатларини ривожлантиришга кўмаклашиш; Ўзбекистоннинг ўрта муддатга мўлжалланган манфаатлари:  минтақада ички барқарорликни сақлаш ва мустаҳкамлаш;  Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги муносабатларни мувофиқлаштириш ва барқарорлаштириш; Хавфсизлик йўналишида Ўзбекистоннинг қисқа муддатга мўлжалланган манфаатлари:  халқаро хавфсизлик тизимлари орқали (БМТ, ЕҲХТ, ШҲТ) Афғонистондаги вазиятни тезроқ бартараф этиш;  халқаро хавфсизлик тизимлари ёрдамида Марказий Осиёда барқарор коллектив хавфсизлик тизимини вужудга келтириш. 1 Миллий ғоя ׃ тарғибот технологиялари ва атамалар луғати. Т.: Akademiya , 2007. – Б. 216 – 217.

Бунга мисол тариқасида Марказий Осиёнинг ядро қуролидан ҳоли ҳудуд эканлигини олиш мумкин. 2 Ўзбекистоннинг хавфсизлик йўналишидаги ҳаётий муҳим миллий манфаатларига қўйидаги таҳдилар хавф солмоқда:  диний экстремизм ва халқаро терроризм;  наркобизнес ва гиёҳванд моддаларнинг кенг тарқалиши ва транзити;  минтақадаги экологик вазият;  минтақадаги можаролар ва кескинликлар. 2. Ўзбекистоннинг Марказий Осиё минтақасида хавфсизликни таъминлашдаги ўрни Диний экстремизм ва терроризм инсоният ривожига таҳдид сифатида намоён бўлмоқда. Марказий Осиё давлатлари учун диний экстремизм ва халқаро терроризмнинг хавфини 1990 йилда Наманган ва Андижонда, 1990 – 1996 йилларда Тожикистондаги фуқаролик уруши ва можаролар давомида, 1999 йил 16 февралда Тошкент шаҳрида, 1999 – 2001 йиллари Қирғизистоннинг Боткент, Ўзбекистоннинг Сурхондарё ва Тошкент вилоятларида, 2004 йилнинг март – апрель ойларида Тошкент шаҳри ва Бухоро вилоятида ҳамда 2004 йилнинг июль ойида Тошкент шаҳрида амалга оширилган террорчилик ҳаракатларида кўришимиз мумкин. Ўзбекистон Республикаси мутаассиблик, ақидапарастлик, экстремизм ва террорчиликнинг минтақавий ва умумбашарий миқёсдаги хавф эканидан келиб чиқиб, жаҳон ҳамжамияти билан биргаликда унга қарши курашишни лозимлиги тўғрисидаги ғояни жаҳоннинг нуфузли ташкилотлари минбарларидан эълон қилди. Ўзбекистоннинг диний экстремизм ва халқаро терроризмга қарши кураш сиёсатининг моҳиятини ривожланган мамлакатлар 2 Жўраев Т., Акобиров С. Миллий манфаатлар ва миллий хавфсизлик. Ўқув қўлланма. Т.: Akademiya , 2007. – Б. 61 – 72.

ва халқаро ташкилотлари кечроқ англади. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов 1993 йил 28 сентябрда БМТ Бош Ассамблеясининг 48 – сессиясида қилган маърузасида жаҳон ҳамжамиятини Афғонистон муаммосини изчил ўрганиш ва ечишга чақирди. «Толибон» ҳаракатининг диний мутаассиблик ва жангарилик фаолияти ҳақидаги ушбу ҳаққоний фикр, фақат АҚШ даги 2001 йил сенябрь воқеаларидан сўнг тан олинди. Ўзбекистон Президенти И.А.Каримов ташаббуси билан 1998 йилда ташкил топган «6 +2» гуруҳининг БМТ раҳбарлигида 1998 – 1999 йилларда олиб борган фаолияти Афғонистонда экстремизм ва терроризмга қарши курашда катта аҳамиятга эга бўлганини таъкидлаш лозим. Бу гуруҳ Афғонистон билан чегарадош олти давлат (Хитой, Ўзбекистон, Покистон, Эрон, Тожикистон, Туркманистон) ва минтақа ташқарисидан Афғонистондаги вазиятга жиддий таъсир кўрсатиб турган икки давлат АҚШ ва Россиянинг юқори даражадаги вакилларидан ташкил қилинган эди. Бу гуруҳ бир қатор мажлислар ва музокаралар ўтказиб, уларга Афғонистонда бир – бири билан курашаётган кучлар вакилларини жалб қилиб «Афғонистондаги можарони тинч йўл билан бартараф этишнинг асосий тамойиллари тўғрисида» ги Тошкент Декларациясини ва минтақавий хавфсизлик масалалари бўйича бир қатор бошқа ҳужжатларни ишлаб чиқди. Аммо 2001 йилда халқаро коалиция томонидан террорчиликка қарши операция бошлангани муносабати билан мазкур гуруҳнинг фаолияти сусайди. Президентимиз И.А.Каримов Афғонистонда фақат ҳарбий йўл билан тинчлик ўрнатиб бўлмаслигини таъкидлаб келади. 30 йилдан буён тинчлик нималигини билмай келаётган мамлакатда қурол билан барқарорлик ўрнатиб бўлмайди. Бунда аҳолини қуролсизлантириш, тинч ҳаётга йўналтириш, одамларда бунёдкорлик ҳиссини уйғотиш, ижтимоий ва иқтисодий муаммоларни ҳал этиш, ислоҳатларни босқичма – босқич олиб бориш ва амалий самаралар беришига эришиш муҳим аҳамият касб этади.

Шу муносабат билан Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов 2008 йил 3 апрель куни Бухарестда НАТО – Евроатлантика саммитида «6+2» гуруҳининг фаолиятини қайта тиклаш ва ҳозирги воқелик, музокаралар жараёнида НАТО ваколатхонаси албатта иштирок этишини ҳисобга олган ҳолда «6+2» гуруҳини «6+3» гуруҳига айлантиришни таклиф этди. 3 2001 йилнинг 21 сентябрида БМТ нинг Хавфсизлик Кенгаши 1373 (2001) сонли резолюциясини қабул қилиб, БМТ доирасида терроризмга қарши кураш қўмитасини тузди. Ушбу қўмитанинг тузилиши ва фаолияти Ўзбекистон Президенти И.А.Каримов таклиф қилган терроризмга қарши кураш Халқаро марказининг концепциясига ҳамоҳангдир. Ўзбекистон Президенти И.А.Каримов 1999 йилнинг ноябрида Европа Хавфсизлик ва Ҳамкорлик ташкилотининг Истамбулда бўлиб ўтган Саммитида ва 2000 йилнинг 7- 8 сентябрь кунлари Нью – Йоркда бўлиб ўтган БМТ Бош Ассамблеясининг «Минг йиллик саммити» да БМТ тузилмаларида терроризмга қарши кураш Халқаро марказини тузиш таклифини баён қилган эди. Ўзбекистон бу ташаббуслар амалга оширилиши учун ўзининг ички сиёсатида ҳам тегишли чора – тадбирларни амалга оширди. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ҳамда 1998 йил 1 майда қабул қилинган «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида» ги янги таҳрирдаги қонунда мазкур йўналишдаги фаолиятнинг ҳуқуқий асослари мужассам этилган. Шунингдек, 2000 йилда «Терроризмга қарши кураш тўғрисида» ги қонуннинг қабул қилиниши ҳам муҳим аҳамиятга эга бўлди. Республикамиз терроризмга қарши қаратилган кўплаб халқаро шартномаларни ратификация қилиб, улардаги мажбуриятларни изчил бажариб келмоқда. 3 Htpp // www . mfa . uz / rus / mej _ sotr / – Ўзбекистон ташқи ишлар вазирлигининг рсмий ахборот сайти.

БМТ нинг терроризмнинг олдини олиш ва унга қарши курашга қаратилган 13 та ҳужжати (11 та Конвенция ва 2 та Протокол) мавжуд. Ҳозирда Ўзбекистон 12 та ана шундай халқаро шартномаларни ратификация қилган. Улар қаторида 1979 йилдаги «Гаровга олиш ҳаракатларига қарши кураш», 1997 йилдаги «Бомбавий терроризмга қарши кураш» , 1999 йилдаги «Терроризмни молиялаштиришга қарши кураш» халқаро конвенциялар борлигини кўриш мумкин. Бугунги кунда БМТ томонидан «Ядровий терроризм хуружларига қарши кураш тўғрисида» ги халқаро Конвенция ва «Терроризмга қарши қарши кураш бўйича ялпи концепция» лойиҳалари тайёрланаётгани Ўзбекистон Республикасининг терроизмга қарши кураш борасидаги ташаббусларига ҳамоҳангдир. Ўзбекистон Европа Кенгаши доирасида ҳам терроризмга қарши қаратилган 7 та халқаро шартномани имзолаган. Уларнинг ичида 1977 йилдаги терроризмнинг олдини олиш; 1978 йилдаги шахсларнинг ўқотар қуролларни сотиб олиш ва уларнинг сақлашини назорат қилиш; 1983 йилдаги зўравонлик билан амалга оширилган жиноятлар оқибатида жабрланганларга компенсациялар бериш тўғрисидаги Европа конвенцияларини алоҳида қайд этиш лозим. Ўзбекистон диний экстремизм, халқаро терроризм, наркобизнес каби хавфларга қарши курашга Марказий Осиё давлатлари томонидан жиддий эътибор қаратилишига ўз ҳиссасини қўшиб келмоқда. 2002 йилнинг октябрь ойида БМТ ва ЕХҲТ билан ҳамкорликда «Марказий Осиёда хавфсизлик ва барқарорликни мустаҳкамлаш: наркотик моддаларнинг ғайриқонуний айланиши, уюшган жиноятчилик ва терроризмга қарши курашда ҳамкорлик» мавзуида Тошкентда ўтказилган халқаро конференция ҳам бу йўналишдаги ишлар кўламидан далолат беради. 70 та мамлакат ва 40 та халқаро ташкилотдан экспертлар иштирок этган мазкур анжуман халқаро терроризмга қарши кураш стратегиясига умумий ёндашувлар борасида амалий таклифлар тайёрлади.

Марказий Осиё Ҳамкорлиги ташкилоти доирасида ҳам Ўзбекистон диний экстремизм, халқаро терроризм ва наркобизнес хавфини ўзаро ҳамкорликда бартараф этиш бўйича қатор ташаббуслар билан чиқиб, уни рўёбга чиқариб келмоқда. 2000 йил 21 апрелда Тошкентда Ўзбекистон, Қозоғистон, Тожикистон ва Қирғизистон республикалари терроризм, сиёсий ва диний эктремизм, халқаро уюшган жиноятчилик ҳамда томонларнинг барқарорлигига хавф туғдирадиган бошқа таҳдидларга қарши курашда биргаликда ҳаракат қилиш ҳақида шартнома имзолагани ҳам бунинг исботи бўла олади. И.А.Каримов 1993 йилнинг 28 сентябрида БМТ Бош Ассамблеясининг 48 – сессиясида қилган маърузасида Марказий Осиёда ядро қуролидан ҳоли ҳудуд яратиш борасидаги ташаббусини илгари сурган эди. Диний экстремистлар ва халқаро террорчи кучлар оммавий қирғин қуролларига эга бўлишга интилаётган ҳозирги даврда ядро қуроли яратилиши учун зарур бўлган материаллар тарқалмаслигига қаратилган ушбу ҳаракат БМТ ва жаҳон ҳамжамияти томонидан юқори баҳоланди. БМТ Бош Ассамблеясининг 1997 йилнинг 9 декабрида бўлиб ўтган 52 сессиясида «Марказий Осиёда ядро қуролидан ҳоли ҳудуд яратиш» тўғрисида резолюция қабул қилинди. Ўзбекистоннинг халқаро терроризмга қарши курашдаги иштироки минтақавий ташкилотлардаги фаолиятида ҳам ёрқин намоён бўлмоқда. Жумладан, Ўзбекистон ЕХҲТ, МДҲ, ШҲТ, Марказий Осиё Ҳамкорлиги ташкилоти каби бир қатор минтақавий ташкилотлар доирасида қабул қилинган экстремизм ва терроризмга қарши курашга қаратилган шартномаларни бажаришда фаол иштирок этмоқда. Ўзбекистон МДҲ даги аксилтеррор маркази ишларида ҳам фаол қатнашмоқда. ШҲТ доирасидаги аксилтеррор марказининг Тошкент шаҳрида жойлаштирилишини эса республикамизнинг экстремизм ва

терроризмга қарши курашдаги фаоллигининг эътирофи сифатида қараш мумкин. 4 3. Глобаллашув жараёнида Ўзбекистоннинг Марказий Осиё минтақасидаги ташқи сиёсатининг асосий масалалари Ўзбекистоннинг «Ташқи сиёсат ва ташқи иқтисодиёт соҳалардаги ислоҳатларнинг устувор йўналишларини амалга ошириш концепцияси» да минтақавий ташкилотлар доирасида хавфсизликка таҳдид солувчи омилларга қарши кураш чора – тадбирлари ишлаб чиқилган. Улар қўйидагиларни ўз ичига қамраб олади. Марказий Осиёда хавфсизлик ҳудудларини яратиш ҳамда янги таҳдид ва хуружларга қарши кураш:  хавфсизликка таҳдид даражаларини пасайтириш масалаларида минтақа мамлакатлари, минтақавий ташкилотларга (ШҲТ, МДҲ), ЕИ га аъзо мамлакатлар, АҚШ, халқаро ташкилотлар (БМТ, ЕХҲТ, НАТО) билан ҳамкорликни мустаҳкамлаш;  хавфсизликни таъминлаш, шу жумладан терроризмга, диний экстремизм ва гиёҳванд моддаларнинг ноқонуний савдосига қарши биргаликда кураш олиб бориш тадбирларини амалга ошириш;  ялпи хавфсизликни таъминлаш, ядро синовларини тақиқлаш ишида ядросиз давлатлар, шу жумладан Ўзбекистон ролини ошириш;  Марказий Осиёда ядро қуролидан ҳоли ҳудуд тузиш тўғрисидаги шартноманинг ядро қуролини тарқатмаслик тўғрисидаги шартнома каби халқаро хавфсизлик воситалари тизимига интеграциялашуви; 4 Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашишнинг маънавий – маърифий асослари. Т. ; Тошкен Ислом Университети. 2005.- Б.123 – 128.

 биологик ва кимёвий қуролларни тарқатмасликка доир қарашларни уйғунлаштириш. Оммавий қирғин қуроллари манбалари ва компонентларига (биотерроризм, агротерроризм, киёвий ва радиактив ифлосланиш) рухсатсиз эга бўлиш билан боғлиқ хуружларни бартараф этиш;  минтақавий хавфсизлик соҳасида ҳамкорлик;  Ўзбекистоннинг глобал хавфсизликни сақлаш, янги хуружлар ва таҳдидларга қарши кураш жараёнидаги иштироки. ШҲТ, МДҲ ва бошқа ташкилотлар тузилмалари билан ҳамкорлик орқали минтақада хавфсизлик, тинчлик, барқарорлик ва барқарор ривожланишни таъминлаш. ШҲТ доирасида ўзаро алоқалар:  минтақавий хавфсизлик, диний экстремизм, терроризм ва наркотрафикка қарши кураш соҳасида ҳамкорликни кенгайтириш;  ШҲТ доирасида имзоланган битимларни амалга ошириш ва ўзаро инвестицияларни амалга ошириш ва ўзаро инвестицияларни жалб этишга кўмаклашувчи институтларни ташкил қилиш;  минтақавий транспорт инфратузилмасини ва халқаро транспорт коммуникацияларини ривожлантириш йўли билан савдони кўпайтириш ва меъёрий ривожлантириш. МДҲ доирасида ҳамкорлик:  МДҲ тузилмалари фаолияти ва барча аъзо мамлакатлар манфаатларига жавоб берадиган битимлар ижросининг таъсирли механизмини яратиш;  эркин савдо тартибидан истиснолар рўйхатини бекор қилиш;  МДҲ га иштирокчи давлатларни транспорт комплексларидан самарали фойдаланишини таъминлаш. 5 5 Ташқи сиёсат ва ташқи иқтисодиёт соҳаларидаги ислоҳатларнинг устувор йўналишларини амалга ошириш Концепцияси. // Фуқаролик жамияти 2 ( 6 ) 2006. Б. 21 – 24.

Дунё ҳамжамияти учун наркотик моддаларни қабул қилиш ортиб бораётганлиги ва ишлаб чиқаришнинг ўсиб бораётганлиги ташвишли ҳодисадир. Ҳатто наркотик моддалар савдо – сотиғи билан шуғулланувчи наркомафиянинг ноқонуний бюджети айрим мамлакатлар бюджетидан анча юқори молиявий маблағни ташкил этмоқда. Халқаро наркомафия учун эса беқарор ҳудудлар, янги ички зиддиятлар ўчоғи, нобарқарор ижтимоий – сиёсий ва иқтисодий кескинликлар мавжуд давлатлар нишон вазифасини ўтамоқда. Шундай давлатлардан бири Афғонистондир. Ҳозирги вақтда Ғарбий Европа истеъмол қилаётган 80% героин моддасини Афғонистон етиштириб бермоқда. Бу наркотик моддаларнинг ярми эса Марказий осиё ҳудудидан транспартировка қилиняпти. Наркотик моддалар савдо – сотиғи эса ўз навбатида уюшган жиноятчиликнинг мустаҳкамланишига олиб келмоқда. Шунингдек наркотик моддаларни сотиш билан боғлиқ иттифоқларни тузиш ғояси эса диний экстремистик ва қурол – яроққа эҳтиёжманд бўлган гуруҳларни ўзига жалб этмоқда. Жаҳон тажрибаси наркотик моддалар савдо – сотиғига қарши кураш борасида шуни тасдиқламоқдаки, ҳамкорлик қилган ҳолда, халқаро донор – мамлакатларнинг молиявий қўллаб – қувватлаши натижасидагина бу муаммони ҳал этишда ижобий натижаларга эришиш мумкин. Бироқ етарли ресурслар мавжуд бўлмаганлиги учун амалга оширилаётган чора – тадбирларнинг самараси кам бўлишининг асосий омилига айланмоқда. Халқаро ташкилотлар Марказий Осиёдаги наркотик моддалар билан боғлиқ муаммоларни тадқиқ этишга воситаларни ишга солишмоқда, лекин бу муаммони бартараф этишда минтақа мамлакатларига амалий ёрдамлари етарли бўлмаяпти. Марказий Осиё давлатлари халқаро наркосиндикатлар агрессияси билан юзма – юз бўлишди. Шунинг учун минтақа давлатлари наркотик моддаларнинг транзити амалга оширилаётган йўлакларни ҳимоя қилиш учун халқаро террорчиларга қарши жиддий кураш олиб бормоқдалар. Бу шароитда

минтақа давлатлари БМТ бошчилигида халқаро миқёсда наркотик моддаларнинг тарқалишига ва жиноятчиликнинг кенг ёйилишига қарши кураш учун ишлаб чиқилган дастурларида фаол иштирок этишмоқда. Ўзбекистон Республикаси бу муаммони ҳал этишда ўз ташқи сиёсатининг асосий йўналишларидан бири деб билади. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов 2002 йил октябрь ойида БМТ нинг Бош котиби Ўзбекистонга ташриф буюрганида Тошкентда минтақада «Уюшган жиноятчиликка қарши кураш маркази» ни тузишни таклиф этган эди. Бу марказнинг ташкил этилишидан минтақанинг барча давлатлари манфаатдордир. Шунингдек Ўзбекистонда 1999 йилда «Гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддалар тўғрисида» ги Қонун, «Гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддаларнинг ноқ о нуний айланишига ва қабул қилинишига қарши чора – тадбирлар 2002 – 2005 йилларга мўлжалланган Давлат дастури» қабул қилинган эди. 6 Марказий Осиё ҳудудида юзага келган экологик муаммолар ҳам ташвиш уйғотмасдан қолмайди. Марказий Осиёдаги экологик муаммолар қўйидагилардан иборат:  Орол денгизининг қуриши (Қозоғистон, Ўзбекистон);  Сариўзак (Тожикистон) кўлидаги дамбанинг ёрилиши эҳтимоли;  Ўтган йиллар мобайнида ядро ва атом синовлари, ҳамда қайта ишланган радиактив моддалар чиқиндилари (Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистон, Тожикистон);  Сув ресурсларидан оқилона фойдаланмаслик;  Атроф – муҳитга сув омборларининг ва гидроэлектростанцияларининг салбий таъсири (Қирғизистон, Тожикистон). 6 Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашишнинг маънавий – маърифий асослари. Т , Тошкен т Ислом Университети. 2005. Б. 123 – 128.

Орол денгизининг қуриши ва йўқ бўлиб кетаётганлиги минтақа учун экологик фожиа бўлмоқда. Чунки, ҳозиргача бир авлод кўз ўнгида битта денгизнинг йўқ бўлиб кетиш ҳолати юз бергани йўқ. Орол денгизининг қуриши ва натижада табиий ландшафтнинг бузилиши минтақанинг Оролбўйи атрофида экологик хавфли ҳудудни вужудга келтирди. Орол фожиасининг оқибатларини чанг ва туз бўронларининг вужудга келаётганлиги, Оролбўйи ва ундан ҳам кенг ҳудудларга ёйилаётган чўллашув жараёни минтақа иқлими ва ландшафтининг кескин ўзгаришида кузатишимиз мумкин. 35 млн.дан ортиқ одам бу фожианинг салбий оқибатлари жабрдийдасига айланган. Орол муаммосини ҳал қилиш учун Марказий Осиё давлатлари самарали чора – тадбирлар тизимини шакллантирган. 1992 йилда «Оролни қутқариб қолиш халқаро жамғармаси» ни тузиш тўғрисида Қарорнинг қабул қилиниши, 1993 йил март ойида ва 1993 йил август ойида Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг Орол муаммоси бўйича учрашувларини бунга мисол қилиб олса бўлади. Бироқ, минтақа давлатларининг саъй – ҳаракатлари бу муаммони ҳал этиш учун етарли эмас. Шунга кўра, Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов 2000 йил 7 – 8 сентябрь кунлари Нью – Йоркда бўлиб ўтган БМТ Бош Ассамблеясининг «Мингйииллик саммити» да БМТ тузилмаларида Орол муаммоси бўйича Кенгаш тузиш таклифи амалга оширилса муҳим аҳамият касб этар эди. Чунки бу Кенгаш Орол муаммосини ҳал қилиш учун амалий чораларнинг самарадорлиги ошишига таъсир кўрсатиш ва молиявий маблағларнинг Оролбўйи атрофидаги вазиятни яхшилаш учун кир и б келишига таъсир кўрсатиши мумкин. Демак юқоридаги мулоҳазалар бўйича қисқа хулоса қиладиган бўлсак, Ўзбекистон доимо минтақа хавфсизлиги ва барқарорлиги учун фаол иштирок этади. Марказий Осиёнинг жаҳон миқёсида минтақа сифатида халқаро имижини шакллантиришга ва унинг қудратлилик

потенциалларининг реализация бўлиши учун ўз ташқи сиёсатини оқилона режалаштиришга интилади. Марказий Осиё минтақавий хавфсизлигини таъминлаш эса Ўзбекистон ташқи сиёсатининг доимо устувор вазифаси бўлиб қолаверади. Марказий Осиёни жаҳон ҳамжамиятида ижобий халқаро имижини шакллантиришда ва муносиб геосиёсий мавқега эга бўлиши учун Ўзбекистон ўзига хос чора – тадбирларни амалга оширмоқда. Президентимиз И.А.Каримовнинг “Туркистон – умумий уйимиз” ғояси бунинг яққол мисолидир. Марказий Осиё минтақасига таҳдид солувчи омилларни Ўзбекистон дастлаб чуқур ўрганиб чиқишни ва бу муаммоларни босқичма – босқич ҳал этиш тарафдоридир. Шундай экан хулоса қилиб, ушбу илмий рефератда қилинган таҳлилдан келиб чиққан ҳолда қўйидаги таклиф ва мулоҳазалар келтирилди: 1. Ўзбекистон объектив равишда Марк а зий Осиё тар а ққиёти ва истиқболи учун махсус тарихий масъулиятга эга. Ўзбекистон минтақада барқарорлик, демократия ва интеграция таянчи ва йўналтирувчи кучи сифатида ҳаракат қилиши зарур; 2. Ўзбекистон теварак – атрофида хавфсизлик, қўшничилик ва ҳамкорлик муҳитини юзага келтириши керак; 3. Марказий Осиёда тажовузкор ақидапарастлик, миллатчилик ва экстремизм ғоялари ёйилишининг олдини олиш бўйича чора – тадбирлар самарадорлигини ошириш; 4. Минтақада коллектив хавфсизлик тизимини ташкил этиш; 5. Халқаро ва минтақавий ташкилотларнинг (БМТ, ЕҲХТ, ШҲТ) фаолиятида уларнинг имкониятлари ва потенциалларидан Марказий Осиё минтақасидаги хавфсизликни таъминлаш масалаларини ҳал этишда фаол иштирок этиш; 6. Экологик хавф – хатарлар кучайган ҳудудларда, хусусан Орол экологик танглик минтақасидаги ишлаб чиқаришда аҳоли учун хавфсиз технологияларни жорий этиш ва минтақадаги экологик

вазиятни яхшилаш чора – тадбирларининг самарадорлигини ошириш; 7. Марказий Осиёга, хусусан, Ўзбекистонга йўналтирилган ахборот хуружини бартараф этиш учун информацион хавфсизлик тизимини шакллантириш ва унинг фаолиятини мукамаллаштириш. Фойдаланилган адабиётлар рўйхати: 1. Каримов И. А Ўзбекистон XXI аср бўсағасида; хавфсизликка тахдид; барқарорлик шартлари; тараққиёт кафолатлари. -Т.: «Ўзбекистон» 1997.

2. Каримов И. А. Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда. - Т.: «Ўзбекистон», 2000. 3. Каримов И.А. “Юксак маънавият-енгилмас куч”. Тошкент. «Маънавият» 2008 йил. 4. Миллий ғоя ׃ тарғибот технологиялари ва атамалар луғати. Т.: Akademiya , 2007. – Б. 216 – 217. 5. Жўраев Т., Акобиров С. Миллий манфаатлар ва миллий хавфсизлик. Ўқув қўлланма. Т.: Akademiya , 2007. – Б. 61 – 72. 6. Htpp // www . mfa . uz / rus / mej _ sotr / – Ўзбекистон ташқи ишлар вазирлигининг рсмий ахборот сайти. 7. Ташқи сиёсат ва ташқи иқтисодиёт соҳаларидаги ислоҳатларнинг устувор йўналишларини амалга ошириш Концепцияси. // Фуқаролик жамияти 2 ( 6 ) 2006. Б. 21 – 24. 8. Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашишнинг маънавий – маърифий асослари. Т , Тошкен т Ислом Университети. 2005. Б. 123 – 128.

Похожие

Олий ўқув юртларида ўқув жараёнини ташкил этиш

Педагогиканинг фан сифатида асосланиши

Ижтимоий педагогика асослари. Ижтимоий педагогика алоҳида фан ва амалий фаолият соҳаси сифатида

Маънавий-маърифий тарбия ишлари жараёнида фуқаролик маданиятини шакллантириш

Ўзбекистон республикасида таълимнинг ривожлантиришнинг янги босқичида касб таълими асослари