Абдураҳмон Жомий. Ҳаёти ва фаолияти (1414-1492) - Педагогиka - Рефераты

Абдураҳмон Жомий. Ҳаёти ва фаолияти (1414-1492)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47.5 KB

Абдураҳмон Жомий. Ҳаёти ва фаолияти (1414-1492) Абдураҳмон Жомий XV асрда яшаган мутафаккирлар каби инсон ва унинг юксак ахлоқий хислатлари, гўзал фазилатларини тараннум этиш орқали кишиларнинг бахт-саодатини таъминлаш йўллари хусусидаги ғояларни ифода этади. Абдураҳмон Жомийнинг ҳаёти ва ижодий фаолияти, таълимий ва тарбиявий қарашлари борасида машҳур шарқшунос олимлар - Е.Э. Бертельс, М.Орифий, Ш. Шомуҳамедов, А.Қаюмов, Ҳ.Алиқулов ва бошқалар самарали равишда тадқиқот ишларини олиб борганлар. Алломанинг тўлиқ исми Нуриддин Абдураҳмон ибни Аҳмад бўлиб, у 1414 йилнинг 7 ноябрида Жом шаҳрида таваллуд топган. Абдураҳмон Жомийларнинг оиласи кейинчалик Ҳирот шаҳрига кўчиб ўтади. Бу даврда Хуросонда Шоҳруҳ Мирзо ҳукмронлик қилар, Ҳирот шаҳри эса энг йирик маданий марказлардан бири саналарди. Ёш Нуриддин Абдураҳмон мактабга жуда эрта қатнай бошлаган. Унинг отаси ўз даврининг зиёли кишиларидан бири бўлганлиги учун ўғлининг болаликдан билим олишига катта эътибор берган. Абдураҳмон Жомий мактабни тамомлагач, «Низомия» мадарасида таҳсилни давом эттирди. Мадрасада таҳсил олиш даврида у араб тили грамматикасини пухта ўрганди, шунингдек, араб тилида яратилган ҳамда аруз вазни ва унинг ўзига хос жиҳатлари ҳамда қофия илмидан сабоқ берувчи асарлар мазмуни билан танишиб чиқди. Кўплаб бадиий асарларнинг шарҳлари билан танишишга мушарраф бўлди. Айни вақтда Саъдиддин Қошғарий, Шайх Баҳовиддин Умар ва Мавлоно Муҳаммад Асад каби алломаларнинг қўлида таҳсил олди. Абдураҳмон Жомий бадиий асарларни яратишга оид илмларни пухта ўзлаштирганлиги ҳамда насрий ва назмий асарларни бирдек муваффақиятли ярата олиш қобилияти билан устозларининг таҳсинига сазовор бўлди.

Бироқ Абдураҳмон Жомийда ўзи эгаллаган билимлари даражасидан қониқмаслик ҳисси устун эди. Шу боис билимларини янада ошириш мақсадида Самарқанд шаҳрига йўл олади. Мазкур даврда Самарқанд шаҳри улуғ мутафаккир Муҳаммад Тарағай Улуғбекнинг бошқаруви остида бўлиб, у маданият ва маърифат ўчоғига айланган эди. Мирзо Улуғбекнинг раҳбарлиги остида математика, физика ва астрономия каби фанларнинг ривожи йўлида самарали тадқиқотлар олиб борилаётган эди. Самарқанд шаҳрида бўлган вақтда Абдураҳмон Жомий ўз замонасининг етук олими ғозизода Румий томонидан ўқилган маърузаларни тинглашга муваффақ бўлди. Ҳирот шаҳрига қайтгач, машҳур олим, Муҳаммад Тарағай Улуғбекнинг севимли шогирдларидан бири Али Қушчи томонидан синовдан ўтказилди. Абдураҳмон Жомий тинимсиз изланиш, ўқиб-ўрганиш эвазига математика, араб тили ва адабиёти, синтаксис, бадиёт илми, мусиқа, фалакиёт, фалсафа, фиқҳ, нотиқлик илми, Қуръонни қироат билан ўқиш ва шарҳлаш каби фанлардан чуқур билимга эга бўлди. Чуқур билим ва кенг дунёқарашга эга бўлганлиги боис Абдураҳмон Жомий халқ орасида шоир ва олим сифатида шуҳрат қозонди, ҳурмат-эътиборга сазовор бўлди. Алломанинг ўта даражада камтарлиги ҳам унинг халқ орасидаги обрўсига обрў қўшди. Аллома ва шеърият мулкининг султони Алишер Навоий ўртасида мустаҳкам дўстона алоқа мавжуд бўлиб, ушбу алоқа ҳам бадиий ижод, ҳам маиший турмуш, ҳам ижтимоий муносабатлар соҳасида яққол кўзга ташланар эди. 1469 йилда Ҳирот шаҳрида асос солинган мазкур дўстлик аллома ҳаётининг сўнгги дақиқаларигача давом этди. Абдураҳмон Жомий 1472 йилда ҳаж сафари билан Макка шаҳрига отланади, ушбу сафар жараёнида турли шаҳарларда бўлиб, машҳур шоир, олим ва мутафаккирлар билан мулоқотда бўлади, адабий жараён, унинг ўзига хос йўналишлари ва мазмуни билан яқиндан танишади. Икки йиллик сафардан сўнг Ҳирот шаҳрига қайтади ва ўзи орттирган бой тажрибага

таянган ҳолда ижод қилади. Абдураҳмон Жомий ҳам ўз асарларида юксак инсоний хислатларни таъриф этади. Тадқиқотчи Ш.Шомуҳамедов Абдураҳмон Жомийнинг шахси хусусида сўз юритар экан, қуйидагиларни қайд этиб ўтади: «Унинг шахсан ўзи бунга намуна бўлди, поклик шамларидан бири бўлиб порлади». Аллома учта лирик девони, таълим-тарбия масалаларига оид «Баҳористон», шунингдек, еттита достонни ўз ичига олган «Ҳафт авранг» («Етти тахт») номли асарлари билан жаҳон маданияти тараққиётида муносиб ўринга эга бўлди.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1. И.А.Каримов. «Ижобий ишларимизни охирига етказайлик». Т.: Ўзб, 1994 й. 2. И.А.Каримов. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т.: Ўзбекистон, 1997 йил 3. Ибн Халмиқон ҳақида. Абу Наср Форобийнинг «Фозил одамлар шаҳри» китобидан олинди. Т. Абдулла Қодирий номидаги Хлақ мероси нашириёти, 4. Абу Наср Форобий. Рисолалар. Масъул муҳаррир Ўзбекистон респебликаси ФА ҳақиқий аъзоси М.М.Хайруллаев. Т. «ФАН», 1975. 5. www.ziyonet.uz

Похожие

Ўқувчининг ўқув фаолияти ва ўқув фаолияти тузилиши

Абдураҳмон Жомийнинг таълимий ахлоқий қарашларида тарбия мазмуни, шакл ва услублари

Алишер Навоий, Абдурахмон Жомий, Хусайн Воиз Кошифийларнинг таълимий- ахлоқий карашлари

Ижтимоий-педагог ва унинг касбий фаолияти

Ўзбекистои ва чет элда ижтимоий педагогикаиииг ривожлаииш тарихи