Loyihalanayotgan korxonani texnik-iqtisodiy asoslash - Пищевая технология - Рефераты

Loyihalanayotgan korxonani texnik-iqtisodiy asoslash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Loyihalanayotgan korxonani texnik-iqtisodiy asoslash Reja: 1. Loyihani iqtisodiy asosi. 2. Loyihalanayotgan korxona xaqida fikrlar 3. Qurilish uchun joy tanlash. 4. Korxonaning ishlab chiqarish quvvatini asoslash. 5. Korxona qurish uchun joy tanlash. 6. Yer –tuproq harakteristikasi. 7. Xom-ashyo zonasi. 8. Qurilish materiallari. 9. Transport aloqalari. 10. Elektr ta’minoti.

Loyihaning iqtisodiy asosi Loyihalash vazifasiga asoslanib loyihalashdan avval loyihaning iqtisodiy asosi to’ziladi. Loyihaning iqtisodiy asoslashga quyidagi qismlar kiradi: 1.Loyihalanayotgan korxona xaqida fikrlar 2.Qurilish uchun joy tanlash va asoslash. 3.Korxona quvvatini aoslash. Loyihalanayotgan korxona xaqida fikrlar Korxonalarni qurish birinchidan mahsulotitga bo’lgan (sut, un, non, moy, sovun, margarin, va x.k) talabga, ikkinchidan mavjud regiondagi uxshash korxonalarning ishlab chiqarish quvvatiga bog’liq xolda xomashyo zaxiralari mavjudligiga qarab belgilanadi. Qurilish uchun joy tanlash ikkinchi belgi asosida: Xom ashyo va mahsulotiga bo’lgan talabga bog’liq xolda bajariladi. Agar loyihalanayotgan zavod tez buziladigan yoki transportlash noqulay xomashyo ishlatsa, korxona xomashyo yetishtiriladigan yerga yaqin o’rnatilishi kerak. Bunday korxonalarga masalan moy ekstraktsiya zavod (MEZ )lar kiradi. yog’- ekstraktsiya zavodda qayta ishlanadigan urug’lar chiqayotgan moydan ancha ko’p bo’lgani uchun, urug’lar usayotgan yerda yog’-ekstraktsiya zavodlarni joylashtirish qulay hisoblanadi. Aks xolda urug’larni korxonaga yetkazish ko’p mablag’ ketkazadi. Qurilish uchun joy tanlayotganda ko’pincha birinchi makrorayon, keyin mikrorayoni aniqlab olinadi. Misol uchun: O’zbekiston bo’yicha ko’p yillar mobaynida paxta yaxshi yetishtirilayotgan Qarshi chuli va Mirzachul bo’lganligi uchun Qashkadaryo va Sirdaryo viloyatlari yangi yog’-ekstraktsiya zavodlarni qurish uchun O’zbekistonning makrorayoni aniqlanadi. Keyin esa mikrorayon aniqlanadi. Bu yerda ham shuningdek xomashyo printsipi quriladii. Mirzachulda paxtaning ko’p yetishtirilishi shu yerda yog’-ekstraktsiya zavodning urnatishga, yoki Qashkadaryo viloyatidagi chul xududlarida paxta yetishtirishni ko’paytirish

natijasida paxta chigitlari ko’paygani uchun shu yerda yangi yog’-ekstraktsiya korxonalari (MEZ) kerak bo’ldi va o’rnatildi. Paxta chigiti moy zavodlariga paxta tozalash zavodlaridan keltiriladi, shuning uchun yog’-ekstraktsiya zavodlarni paxta tozalash zavodlariga yaqin qurish maqsadga muvofiqdir. Ammo ko’pincha yog’-ekstraktsiya zavodlarning quvvati paxta tozalash zavodlari quvvatidan ko’p bo’ladi. Bu xolda 2-3 undan ko’p paxta tozalash zavodlari yog’-ekstraktsiya zavodga biriktiriladi. yog’-ekstraktsiya zavodning esa shu zavodlarning eng katta quvvatlisi yaqiniga quriladii. Bundan tashqari qaysi zavod yonidan temir yuli o’tishiga ham bog’liq,chunki faqat urug’larni yetkazish bilan hisoblashmasdan balki tayyor mahsulotini aloxida yetkazib berishi bilan ham hisoblanishi kerak. Masalan: margarin zavodini mahsulotiga bo’lgan talabga qarab quriladii, chunki margarin tez bo’ziladi va sovuq omborxonalarda saqlanadi, axoliga sovutish moslamalari bor transport vositalarida tashiladi. Shuning uchun margarin zavodlarini yirik shaharlarda, markazlarda u yerda yog’ mahsulotilari bor yuqligiga qaramasdan joylashtirish qulay chunki moy mahsulotiini yetkazish margaringa nisbatan osondir. Korxonaning ishlab chiqarish quvvatini asoslash Iqtisodiy asoslashning uchinchi, eng kerakli qismi bu- korxonaning ishlab chiqarish quvvatini belgilashdir. Bu masala xomashyo va talab printsiplariga qarab yechiladi. MEZlarning quvvati xomashyo printsipi bo’yicha aniqlanadi, yani zavod loyihasini xomashyo (urug’) larning hajmiga qarab ko’p bo’ladigan vaqtiga qarab belgilanadi. Korxona quvvati perespektiv va mavjud rejalarga asoslanib aniqlanadi. Masalan, (viloyatlar bo’yicha) moy zavodlarining summar quvvati hisoblanadi, yani urug’lar bo’yicha mavjud moy zavodlarining o’tkazish qobiliyatini aniqlanadi. Keyin esa kelajakda paxta tozalash zavodlari moy zavodlariga qancha urug’ bera olishi aniqlanadi. Margarin zavodlarining quvvatini mahsulotiga

bo’lgan talab printsipiga qarab aniqlanadi. Agar margarin zavod axoli ko’p yashaydigan katta joylarga qurilsa, loyihalanayotgan margarin zavodning yillik quvvati axoli jon boshiga qarab bo’ladi. Bu ko’rsatkich yildan – yilga yog’larni ishlatishi va axolini usishiga bog’liq ravishda ko’payadi. Bundan tashqari konditerlar va boshqa oziq-ovqat korxonalari (non zavodlari) talabiga ham qarab margarin zavodlar quvvati belgilanadi. Ikkinchi darajali omillar Bu asosiy omillardan tashqari ikkinchi darajali omillar mavjud bo’lib, ular ham iqtisodiy asoslash uchun muhim hisoblanadi. Bu ikkinchi darajali faktorlar makrorayonni aniqlab berilsa, mikrorayondagi aynan qurilish joyini aniqlashga yordam beradi. Bu omillarga suv ta’minoti, issiqlik ta’minoti, energiya ta’minoti, kanalizatsiya kiradi, yuqoridagi manbalar bo’lmagan xolda ham, mavjud rayonda zavod quriladi. Suv mavjud bo’lmagan yerda MEZ qurish mumkin emas. Yer – tuproq harakteristikasi va iqlim sharoitlari Bu bo’limda qurilishning joyi, uning qaysi viloyatga qarashligi aniqlanadi va chegaralari belgilanadi. Tanlangan xom ashyo zonasidagi yer tuzilishi bog’dorchilik va sabzavotchilik rivojlanishi nazariyasidan o’rganiladi. Tanlangan joyining yer tuzilishi va iqlim sharoitlari urganib, barcha meva va sabzavotlarni yetishtirish imkoniyati hosildorligi va sifati aniqlanadi. Qayta ishlash liniyalarning ishlash muddati havo haroratining o’zgarish diapazoniga, past haroratlarning davriga bog’liq. Bosh reja to’zilganda shamol esishi e‘tiborga olinib, tutun, gaz chiqarib ishlaydigan ob‘ektlar shamol esmaydigan tomonda ishlab chiqarish tsexlardan va axoli yashaydigan uylardan o’zoqroq joylashgan bo’lishi kerak. Texnik-iqtisodiy asoslashga quyidagi ma‘lumotlar kiradi: havo harorati va sutka davomida uning o’zgarishi, minimal va maksimal harorat, havoning nisbiy namligi, shamol kuchi va yunalishi.

Xom ashyo zonasi Loyihalanadigan zavodni meva va sabzavotlar bilan ta‘minlash uchun atrofdagi xo’jaliklar unga biriktirilib, xom ashyo zonasini tashkil etadi. Tashish harajatlarini kamaytirish, xom ashyoni zavodga tez va yuqotmasdan olib kelish maqsadda, xom ashyo zonasini iloji boricha, ishlab chiqarish korxonaga yaqin joylashtirish kerak. Xom ashyo zonasining o’rtacha radiusi 25-30 km dan 50 km cha tashkil etadi. Texnik-iqtisodiy asoslash bo’limini to’zishda xom ashyo zonasiga kiradigan xo’jaliklarning ekin maydonlari, yetishtiriladigan sabzavot va mevalar turlari va miqdori, hosildorligi ko’rsatiladi. Meva va sabzavotlarning yetilish muddati ham keltiriladi. Yetishtiriladigan meva va sabzavotlarning pomologik navlari va sifat ko’rsatkichlarini ko’rsatish lozim. Xom ashyo sifati (quruqlik miqdori, qand miqdori) ishlab chiqarish ko’rsatkichlarga ta‘sir qiladi. Masalan, tomat tsexining ishlab chiqarish quvvati qayta ishlanadigan xom ashyo miqdoriga va uning tarkibidagi quruq moddalar miqdoriga bog’liq. Qish va bahor mavsumlarida zavod tuxtamasligi uchun xom ashyoning boshqa turlarini qayta ishlash imkoniyati ko’rib chiqiladi. Qurilish materiallari Yangi qurilishda, asosan, maxalliy qurilish materiallardan foydalanish tavsiya etiladi. Bu bo’limda kerak bo’lgan qurilish materiallari va ularni qaerdan olib kelinish yullari aniqlanadi. Uzoqdan olib kelingan materiallar qurilishga bo’lgan harajatlarni ko’paytiradi. Qurilish atrofida qurilish materiallarini ishlab chiqaradigan korxonalarni aniqlash muhimdir.

Transport aloqalari Xom ashyoni olib kelish va tayyor mahsulotni junatish yullari ko’rsatiladi. Zavod atrofidagi mavjud magistral yullar va transport turlariga qisqa harakteristikasi beriladi. Elektr ta‘minoti Konserva zavodlarga o’zatiladigan elektrenergiyaning quvvati asosan 6 kV va undan ortiq bo’ladi. Quvvati 220/380V elektr tokdan foydalanish uchun zavodlarda transformator podstantsiyalar quriladii. Bo’limda transformator podstantsiyaning quvvati, zavoddagi foydalanish koeffitsienti belgilanadi. Texnologik maqsadlarda sarflangan elektrenergiya miqdori elektrenergiyani sarflash normasiga ko’ra aniqlanadi. Elektrenergiyani sarflash normasi ishlab chiqariladigan konservalar va qadoqlash uchun ishlatilgan idishlar turiga bog’liq. Xo’jalik maqsadlarda (yoritish, suv bilan ta‘minlash, bug’ xonalar uchun) elektrenergiya ko’p miqdorda sarflanadi. Bug’ ta‘minoti Vinochilik va konserva korxonalarda bug’ ishlab chiqarish tsexlarda texnologiya maqsadlarda: bug’ latish, qovurish, blanshirlash, sterilizatsiyalash va boshqa termojarayonlarda ishlatiladi. Texnologik qurilmalarning ko’p qismi bosimi 392 kPa gacha bo’lgan tuyingan bug’ni ishlatadi; masalan, blanshirovatellar, trubali va plastinkali qizdirgichlar, vakuum-apparatlar, qozonlar, avtoklavlar, sterilizatorlar. Ba‘zi uskunalar: qovurish qozonlar, bug’latkichlar, vakuum-kontsentratorlar, yuqori bosimli ( 1176 kPa ) bug’ bilan isitiladi. Bug’ bilan ta‘minlash uchun ko’pincha korxonalarda bug’xonalar quriladii. Ba‘zida bir necha korxonalar bitta markaziy bug’xonadan ta‘minlanadi.

Korxonalarning bug’ga bo’lgan talabi ishlab chiqariladigan mahsulotining turiga bog’liq. Yoqilg’i Zavod loyihasida o’z bug’xonasi ko’zda tutilganda yoqilg’i turlarini ham tanlash zarurdir. Zavodlarning ko’p qismi gaz magistrallarga qushilgan bo’ladi. Gaz yuqori kaloriyli yoqilg’i hisoblanadi. Bundan tashqari, bug’ qozonlarida ishlatishda boshqa yoqilg’ilarga nisbatan sanitariya jixatdan juda qulay. Shuningdek gaz boshqa yoqilg’ilarga nisbatan ekologik toza hisoblanib, tabiatni ifloslantirmaydi. Gaz bo’lmagan joylarda boshqa yoqilg’ilar (mazut, kumir, torf)ni ishlatish mumkin. Suv bilan ta‘minlash Vino va konserva zavodlarda suvning ko’p qismi ishlab chiqarishda, ya‘ni qiyom va marinadlarni tayyorlash, xom ashyoni va konserva idishlarni yuvish, blanshirovatel, qovurish qozonlar, sterilizatorlarni ishlatish uchun sarflanadi. Texnologik maqadlardan tashqari, xo’jalik va boshqa maqsadlarda ishlatiladi. Qurilishni texnik-iqtisodiy asoslashda zavodni suv bilan ta‘minlash yullari aniqlanadi. Ishlab turgan vodoprovod magistraliga qushish imkoniyati bo’lganda uning diametri, cho’kurligi va suv bosimi ko’rsatiladi. Suvning sifati xaqida ma‘lumot berish muhimdir. Suvning sanitar xolatiga (titr-koli, organik va mineral aralashmalar, qattiqligi) qarab uni tozalash muammolari xal qilinadi Korxonalarda xom ashyoni qayta ishlash, idishlarni va texnologik uskunalarni yuvish, maishiy xonalarni ta’minlash va binolarni isitish uchun ko’p miqdorda issiq suvdan foydalaniladi. Suv, asosan, apparatlarning o’zida yoki boylerlarda bug’ bilan isitiladi. Ba‘zi zavodlarda issiq suv chetdan olib kelinadi.

Kanalizatsiya Korxonalardagi oqova suvlarini olib chiqiish uchun kanalizatsiya sistemasi bilan ta‘minlash lozim. Loyihalanadigan zavodga oqova suvlarni tozalash inshootlari qurilishi iqtisodiy jixatdan katta harajat talab etganligi uchun zavoddan i oqova suvlarni xo’jalik yoki shahar markazidagi oqova suvlarni tozalash inshootlariga yuboriladi. Ishchi kuchi mavjudligi Axoli yashaydigan joylarda ishchi kuchi masalasi oson yechiladi. Axoli kam yashaydigan joylarda yangi ish joylari yaratiladi, yangi shaharlar barpo etiladi. Mutaxassis kadrlari ishlab turgan zavodlarda va tegishli kursalarda tayyorlash mumkin. Qurilish uchun maydon tanlangandan so’ng, qurilishni boshlash uchun xujjatlar tayorlanadi. Qurilish maydoni jamoa xujaligiga tegishli bo’lsa, uning roziligini olib, jamoa xujaligi qaroriga qarab rayon, viloyat, so’ng Respublika Vazirlar kengashi tomonidan tasdiqlanadi. Ishlab chiqarish tsexlarida ishlayotgan ishchilarning soni zavodda ishlab chiqaradigan mahsulotining turiga va miqdoriga bog’liq. Ishchi kuchining kerakli soni quyidagi normalarga ko’ra aniqlanadi: tomat pasta uchun -0,3-0,4 (kishi/1m.sh.b.), pomidor sharbati-0,26; ko’k nuxat-0,4-0,6; konservalangan bodring -1,1-1,2; konservalangan pomidor-1,1-1,2; sabzavot ikrasi-1,2-1,3; sabzavot konservalari-1,4-1,5; kompotlar- 1,1-1,6; murabbo- 1,8-4,0 (xom ashyo turiga ko’ra); jem- 1,6; sharbatlar- 1,5; mag’izli sharbatlar- 1,0; uzum sharbati (yarimfabrikat)- 0,3; dimlangan gusht - 1,8- 2,0 va xokazo. Ishlab chiqarish tsexida ishlaydigan ishchilar soniga qushimcha tsexlarda ishlaydigan ishchilar soni qushilib ishchi kuchning umumiy ixtiyoji aniqlanadi.

Adabiyotlar: 1. Aminov M.S. Aminova E.M., Gorun YE.P. Proizvodstvo konservov.- M., «Lyogkaya i pishevaya promishlennost», 1990. 2. Gornkove.S., BibergalV.L. Oborudovaniye konservnogo proizvodstva. Spravochnik.-M., «Agropromizdat», 1989. 3.DrigilyevN.I., DrozdovV.S. Texnologicheskiye mashini i apparati pishevix proizvodstv.- M., «Kolos», 2000. Zaychik U.R. Oborudovaniye predpriyatiy vinodelcheskogo proizvodstva.- M., «Agropromizdat», 1989. Z.Salimov. Kimyoviy texnologiyaning asosiy jarayonlari va kurilmalari. 2-tom.- Toshkent, « О ‘zbekiston», 1995. Mexanizatsiya protsessov xraneniya i pererabotki plodov i ovoshey. Spravochnik pod. red. Mamot V.V.- M, «Pishevaya promishlennost», 1982. Sitnikov D. Diplomnoye proyektirovaniye zavodov po pererabotke plodov i ovoshey.- M. «Pisheprom», 1987. Fan-Yung A. Proyektirovaniye konservnix zavodov.- M., «Pisheprom», 1986. 9. YE.D.Sitnikov. Praktikum po texnologicheskomu oborudovaniyu konservnix zavodov. – M. VO «Agropromizdat», 1989.

Похожие

Korxonalarni loyihalashdagi umumiy xolatlar va tushunchalar

Sanoatda ilmiy texnik taraqqiyot, texnologik jarayonlarni optimallashtirish

Texnologik sxemani tanlash, xom ashyo sarfini aniqlash

Oziq-ovqat maxsulotlari texnologiyalarining ilmiy asoslari

Yog’larni tozalash jarayoni