Korxonalarni loyihalashdagi umumiy xolatlar va tushunchalar - Пищевая технология - Рефераты

Korxonalarni loyihalashdagi umumiy xolatlar va tushunchalar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

Korxonalarni loyihalashdagi umumiy xolatlar va tushunchalar Reja: 1. Loyihalashdagi umumiy xolatlar. 2. Loyihalash bosqichlari. 3. Loyihalash vazifasi. 4. Texnik loyiha. 5. Ishchi chizmalar. 6. Namunaviy loyiha. 7. Texnologik loyihalash usullari. 8. Korxonaning unumdorligini oshirish. 9. Yangi texnologik sxemaga o’tish. 10. Ishlab chiqarish quvvati.

Fanning maqsadi va vazifalari Ushbu fan oziq-ovqat sanoati uchun yuqori malakali mutaxassislar tayyorlashdagi o’quv rejasiga kirgan asosiy fanlardan biri bo’lib soxani egallashdagi fanlar qatoriga kiradi va oziq-ovqat sanoati ishlab chiqarishida qo’llaniladigan texnologik asbob-uskuna, qurilmalarning tuzilishini, ishlashini va korxonalarini loyixalash asoslarini o’rganadi. Loyihalashdagi umumiy xolatlar O’zbekiston Respublikasi axolisining sifatli oziq-ovqat mahsulotlarga bo’lgan extiyojini kondirish uchun oziq-ovqat korxonalari o’zining ishlab chiqarish bazasini intensiv kengaytirib bormoqda. Buning uchun yetakchi texnika va uzluksiz ishlovchi avtomatlashtirilgan texnologiyalar bilan jixozlangan korxonalar barpo etilmoqda. Yangi zavod va tsexlarni qurish bilan birga mavjud zavodlarni yangi texnologiyalar bo’yicha rekonstruktsiya qilish ishlari amalga oshirilmoqda. Zavod yoki tsexni sifatli qilib qurishning asosiy shartlaridan biri muqammal ishlangan va texnik tekshiruvdan o’tgan loyiha hhisoblanadi. Sanoat korxonalari loyihasini, iqtisodiy, energetik issiqlik va boshqa texnik hisob-kitoblar, texnologik sxemalar, chizmalar, korxona qurilishi va uskuna montajlari uchun sarf-harajatlar, rejalar smetalari va xokazolar tashkil etadi. Loyihalash bosqichlari Sanoat korxonalarining loyihalash 2 bosqichda: loyihalash vazifasi va ishchi chizmalar, yoki 3 bosqichda olib boriladi: loyihalash vazifasi, texnik loyiha va ishchi chizmalar. Loyihalash vazifasi taklif qilinayotgan qurilishning mavjud joyda boshlangan muddatda bajarilishini texnik imkoniyatlar va iqtisodiy jixatdan zarurligini e‘tiborga olib ta‘minlaydi. Loyihalash vazifasi qurilish uchun maydonni tug’ri tanlab qurilish uchun zarur bo’lgan xom ashyo, yoqilg’i, suv, energetik harajatlarni manbasini ko’rsatib beradi. U loyihalanayotgan ob’ektning asosiy texnik

xulosalariga asoslanib qurilishning narxi va asosiy texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini belgilaydi. Loyihalash vazifasi Loyihalash vazifasi quyidagi ma‘lumotlarni o’z ichiga olish kerak: -qurilish maydonining harakteristikasi va bosh plani; -mahsulot harakteristikasi va hajmi; -korxona tuzilishi va texnologik jarayon tizimi; -xom ashyog’a va qushimcha materiallarga bo’lgan talablar; -asosiy uskunalarni tanlash va ularning soni; -asosiy tsexlarda uskunalarning joylashishi va boshqalar (uch bosqichli loyihalashda bo’lar berilmaydi). Loyihalash vazifasi quyidagi tashkilotlar bilan kelishiladi: maxalliy xokimiyat va Davlat temir va avtomobil yullari idorasi, vazirligi, energetika vazirligi. Texnik loyiha Texnik loyiha tasdiqlangan loyihalash vazifasiga asoslanib to’ziladi. Uning vazifasi: loyihalash vazifasida qabul qilingan texnologik jarayonlarni, uskunalar turi va sonini, binolar va inshoatlarning konstruqtsiyalarini birma – bir qaytadan tadqiq qilishdan iboratdir. Texnik loyiha quyidagi materiallarni o’z ichiga olishi kerak: -ishlab chiqarish dasturni; -tsexlarning ishlash tartibini; -texnologik jarayonlar tizimlarini: -etajlar bo’yicha rejalar va kesimlarni;

-asosiy uskunalar tarkibini. Ishchi chizmalar Ishchi chizmalar tasdiqlangan loyihalash vazifasi asosida ikki bosqichli loyihalashda texnik loyihalashdan so’ng bajariladi. Ishchi chizmalar ishlab chiqalayotganda loyihalanayotgan korxonaning mahsuldorligini kamaytiruvchi yoki qurilish sarf harajatini oshiruvchi biron bir o’zgarish kiritish mumkin emas. Ishchi chizmalar buyurtma berilgan uskunalarning texnik ko’rsatkichlarini hisobga olgan xolda bajariladi. Bu chizmalar aloxida bajarilib yirikroq masshtabda (1:50) chiziladi, chunki bu ishchi chizmalar asosida qurilish montaj ishlari bajariladi. Kerak bo’lganda reja va kesim chizmalariga detallashtirilgan chizmalar to’zilib ularda aloxida qismlarning (imorat, inshoat, turli konstruqtsiyalar fundamentlar va uskunalar) aniq o’lchamlari ko’rsatilgan chizmalari beriladi. Detallashtirilgan chizmalar yanada yirikroq masshtabda bajariladi (1:20 ; 1:10). Namunali loyiha Namunali loyiha bir turdagi korxonalarni qurish uchun ishlab chiqiladi. Namunaviy loyihani ishlab chiqishda eng ilg’or progressiv tizimlar, yangi zamonaviy qurilma va jixozlardan foydalaniladi. Namunaviy loyihalarni qo’llashda ularni mavjud joylardagi shart-sharoitlarga bog’langan xolda bajariladi. Texnologik loyihalash usullari Texnologik jarayonlarni loyihalashda ilg’or texnologik sxemalarni loyihalanayotgan korxona tizimiga kiritish nazarda tutiladi. Texnologik loyihalash usullari quyidagi asosiy ikki yunalishdan tashkil topadi: 1.yangi korxonalarni loyihalash; 2.mavjud, ishlab turgan korxonalarni rekonstruktsiyalab loyihalash.

Yangi korxonalarni loyihalash, yuqoridagi ma’ruzalarda aytilganidek, 2 yoki 3 bosqichda bajarilib, xom ashyo zaxirasi yetarli bo’lganda yoki axoli extiyojini kondirish maqsadida bajarilsa, korxonalarni rekonstruktsiyalab loyihalash quyidagi maqsadlarda bajariladi: 1.Korxonaning unumdorligini oshirish; 2.Loyihalashda bu ikkala vazifa ko’pchilik xollarda mujassamlanadi. Korxona unumdorligini oshirish mavjud ishlab turgan korxonaning unumdorligi yetishtirilayotgan xom ashyoni to’liq qayta ishlay olmasa yoki ishlab chiqarilayotgan mahsuloti bilan shu xudud axolining extiyojlarini kondira olmasa, u vaqtda shu xududda, ba‘zan shu shaharning o’zida yana bitta mavjud korxona uxshash yangi korxona qurilishi yoki mavjud korxonani unumdorligini oshirish uchun rekonstruktsiya, ya‘ni to’liq yoki qisman qayta ko’rib korxonaning unumdorligini oshirish lozim. Loyihani boshlashdan oldin iqtisodiy asoslash bajarilib, bunda korxonaning unumdorligini kay darajada oshirish lozimligi aniqlanadi. Bunday iqtisodiy asoslash yangi zavod qurilishidagi iqtisodiy asoslashga uxshagan bo’ladi. Agar rekonstruktsiya qilinayotganda mavjud texnologik sxema saqlab qolinsa, u vaqtda rekonstruktsiya apparatlar sonini ko'paytirish yoki ularning o’lchamlarini yiriklashtirish bo’yicha bajariladi. Buning uchun korxonada ishlab turgan barcha uskunalar urganilib chiqilib, ularning har birining quvvati aloxida aniqlanadi. Barcha texnologik sanoat agregatlarning quvvati qayta ishlanayotgan xom ashyo yoki ishlab chiqarilayotgan mahsulot miqdori bilan belgilanadi. Bu ma‘lumotlar yig’ib bo’lingach, ko’rinadiki ular bir xil emas, birining quvvati katta, ikkinchisiniki kichik. Eng kam quvvatga ega bo’lgan uskunalar zavod unumdorligini limitlaydi. Endi rekonstruktsiyaning vazifasi mana shu «tor joylarni yamash» bo’lib, bu tor joylar ozgina bo’lsa korxonani qisman

rekonstruktsiya qilish kerak bo’ladi. Apparatlarning analizi har bir uskuna uchun nima qilish kerakligini bildiradi.: ularning sonini ko’paytirish kerakmi, almashtirish lozimmi, boshqa quvvvati katta yangi uskuna urnatish durustmi yoki ishlash tartibini o’zgartirib unumdorlikni oshirish tug’ri bo’ladimi. Ba‘zan bunday qisman rekonstruktsiya apparatlarni urnini almashtirishni talab qiladi. Agar «tor joylar» nixoyatda ko’p bo’lsa, yoki mo’ljallangan unumdorlik shunday kattaki, barcha agregatlarning quvvatini oshirish kerak bo’ladi. Bunday xolda «bosh» rekonstruktsiya talab etilib, barcha apparatlarning joylashishigina ko’rib chiqilmay, balki tsexlarning ham o’zaro mutanosibliklari ko’rib chiqiladi. Bu vaqtda mavjud imoratda xuddi yangi zavod qurilayotgandek ish yuritilib loyiha bajariladi. Agar imoratning gabaritlari yangi loyihalanayotgan zavodga mos kelmasa, odatda imorat yonida yoki ustida qushimcha takab imorat solinadi. Rekonstruktsiya maqsadida asosiy sanoat apparatlarining quvvatini tekshirish bilan birga transportyorlar, nasoslar, kompressorlar, ventilyatorlar, gaz, suv, bug’ va sovuqlik yunaltirgichlarning ham quvvatini tekshirish kerakki, bu yul bilan ularning quvvatini loyiha quvvatiga mos ekanligi yoki yukligi aniqlanadi. Bu qushimcha uskunalarning quvvatini oshirish mumkin bo’lmasa ularni ham kattaroq quvvatlilisiga almashtirish uchun bajariladi. Loyihada mavjud qurilmalar – elektr transformatorlari, bug’yunaltirgichlar, sovutish va suv ta’minoti sistemalari qay darajada mo’ljallangan unumdorlikka tug’ri kelishi ham tekshiriladi va lozim bo’lsa bu qurilmalarning ham rekonstruktsiyasi amalga oshiriladi. Va, nixoyat zavodning barcha xizmat qurilmalari va yordamchi inshoatlari tekshirilib ularning zavod talabiga rekonstruktsiyadan so’ng mos kelish, kelmasligi aniqlanadi, masalan, bo’larga barcha omborxonalar, xom ashyo omborlari, tayyor mahsulot omborlari qabul qilish moslamalari va xo’jaliklari va boshqalar kiradi.

Yangi texnologik sxemaga o’tish B’azan zavodda ishlatilayotgan uskunalar va qabul qilingan texnologik sxema eskirib qolganligi, zavod ishlayotgandan beri yangi texnologik sxemalar, yangi texnologik jarayonlar, uskunalarning yangi turlari paydo bo’lib, ular yaxshi texnik- iqtisodiy ko’rsatkichlar berayotganligi uchun korxona rekonstruktsiya qilinadi. Bu turdagi rekonstruktsiya – qayta texnik jixozlanish deyilib, mahsulot miqdorini oshiradi, tan narxi kamaytiradi, nobudgarchilikni pasaytiradi, qushimcha materiallar sarfini qiskartiradi (bug’, suv, elektr energiya, ishchi kuchi), mexnat sharoitlarini yengillashtiradi, mexnat jarayonini davriydan uzluksiz xolatga o’tkazadi, sanoat operatsiyalarini avtomatlashitiradi va umuman olganda sanoat madaniyatini oshiradi. Rekonstruktsiyaning bu turi yog’-moy sanoatida keng qo’llaniladi. Bir xil xollarda yangi texnologik sxemaga o’tkazish bo’yicha rekonstruktsiya zavodning quvvatini oshirish bilan yakunlansa, boshqa bir xollarda bunday bo’lmasligi ham mumkin. Bu har bir xususiy xolga tegishli iqtisodiy muloxazaga bog’liq. Hamma xollarda, zavod rekonstruktsiya bilan yangi texnologik sxemaga o’tadigan bo’lsa, yangi sxema tanlash rekonstruktsiyalash loyihalashda xuddi yangi zavod loyihalanayotgandek asoslanishi kerak. Rekonstruktsiya qanday maqsadni ko’zlamasin, loyiha yakunida uning iqtisodiy effekti hisoblangan bo’lishi shart. Ishlab chiqarish quvvati Korxonaning ishlab chiqarish quvvati Korxonalarning ishlab chiqarish quvvati vaqt birligida uning tsexlarida ishlab chiqarilgan mahsulotning maksimal miqdoridir. Aloxida olingan mahsulotlar uchun ishlab chiqarish quvvati ularga moslashtirilgan mexanizatsiyalashtirilgan va avtomatizatsiyalashtirilgan liniyalar (sabzavotli ikra, mevali sharbatlar, pomidor qiyla, ishlab chiqarish liniyalar) ning

texnik quvvati asosida hisoblanadi. Liniyalarning quvvati asosiy uskunalarning quvvatiga ko’ra aniqlanadi. Asosiy uskunalar qatoriga bug’latkich apparatlar, qovurish qozonlar, sharbat siqish uchun presslar, yopish apparatlari, sterilizatorlar kiradi. Tsexning ishlab chiqarish quvvati Tsexlarning yillik quvvati ishlab chiqarish liniyalarning quvvati, soni va mavsum davomiyligi bilan aniqlanadi. Zavodlar mavsumda uch smena, qish va bahor oylarida esa bir yoki ikki smenada ishlaydi. Mavsumning davomiyligi (ish smenalar soni) kontsentrlangan pomidor mahsulotilari uchun 200-250, tomat sharbati 120-150, sabzavotli gazakbop konservalar 180-220 ko’k nuxat 60-75, butun xolda konservalangan pomidor 60-80, kompotlar 100-200, olma sharbati 100-200, uzum sharbati, yarimtayyor mahsulot 60-70 smena tashkil etadi. Tayyorlangan mahsulotlar turli xil bo’lib, har xil idishlarda ishlab chiqariladi. Rejalashtirish va hisobga olish maqsadda uni tonna yoki shartli banka orqali belgilanadi. Konserva zavodlarning quvvati ming shartli banka (ml.sh.b), million shartli banka (ml.sh.b) yoki tonna orqali ifodalanadi. Ko’pgina konservalar uchun shartli bankaning hajmi 353 ml qabul qilingan. Bir shartli bankadagi mahsulotning netto massasi uning turiga bog’liq. Ishlab chiqarilgan mahsulotlarni shartli bankalar orqali belgilash uchun bankalarning (“fizik bankalar”) mavjud soni tegishli o’tkazish koeffitsientiga ko’paytiriladi. Sharbatlar, meva va sabzavot marinadlari, pomidor va mevali souslar, qand yoki qand qiyomida qaynatilgan meva mahsulotilari uchun shartli banka sifatida 400g netto qabul qilingan. Bunday xolatda shartli bankalar miqdorini aniqlash uchun mahsuloti miqdorini (g) 400 bo’linadi. Korxonalarning klassifikatsiyasi 1. Ishlabchiqarish quvvatiga ko’ra konserva zavodlar 3 gruppaga bo’linadi: I gurux- kam quvvatli, (ishlabchiqarish quvvati 20 million shartli banka (8 min.t)

yiliga) II - o’rtacha quvvatli (21-50 million shartli banka (8-20 min.t) yiliga) III- katta quvvatli (51-100 million shartli banka) 2. Zavodlar ishlab chiqariladigan mahsulotining turiga ko’ra (meva - sabzavot, gusht, baliq va sut konserva zavodlar) 3. Turiga ko’ra korxonalar ixtisoslashgan yoki universal bo’ladi. Ixtisoslashganlarga - sut konserva, gusht konserva va baliqk konserva zavodlari kiradi. Gusht konserva zavodi gusht kombinati, baliq konserva zavodi baliq kombinati tarkibiga kirishi mumkin. Ko’pgina meva va sabzavotlarni qayta ishlaydigan konserva zavodlari tarkibida pomidor sharbati, pomidor kiyla, gazakbop konservalar, ko’k nuxatdan tabiiy konservalar, uzum sharbati, olma sharbati, mag’izli meva sharbatlari, bolalar uchun konservalar va boshqa ishlabchiqariladigan ixtisoslashgan tsexlar yoki liniyalar kiradi. Ixtisoslashgan konserva zavodlarida (ishlab chiqarish tsexlar, liniyalar) bir xil mahsuloti ishlab chiqariladi. Bu esa ishlab chiqarish jarayonlarni va tsex ichidagi transport aloqalarni yuqori darajada mexanizatsiyalash uchun qulay sharoit yaratib beradi. Bunday zavodlarning asosiy kamchiligi: ularning ishlash muddati, xom ashyoning pishib yetilishiga bog’liq. Ishlash muddatini o’zaytirish maqsadida zavodlarda yozgi mavsumda yarimfabrikatlar tayyorlanadi va katta sig’imlarda aseptik usulda saqlanadi, qishda esa ular qayta ishlanadi va mayda idishlarga qadoqlanadi. Konserva zavodlarning tarkibiga asosiy ishlab chiqarish tsexlari va yordamchi tsexlar kiradi. Ishlab chiqarish tsexlarida (sharbat, marinad, tuzlash va xokazo) asosiy mahsulotilar-konservalar ishlab chiqariladi. Tunuka, yog’och, mexanik tsexlari, bug’xona yordamchi tsexlar qatoriga kiradi.

Adabiyotlar: 1. Aminov M.S. Aminova E.M., Gorun YE.P. Proizvodstvo konservov.- M., «Lyogkaya i pishevaya promishlennost», 1990. 2. Gornkove.S., BibergalV.L. Oborudovaniye konservnogo proizvodstva. Spravochnik.-M., «Agropromizdat», 1989. 3.DrigilyevN.I., DrozdovV.S. Texnologicheskiye mashini i apparati pishevix proizvodstv.- M., «Kolos», 2000. Zaychik U.R. Oborudovaniye predpriyatiy vinodelcheskogo proizvodstva.- M., «Agropromizdat», 1989. Z.Salimov. Kimyoviy texnologiyaning asosiy jarayonlari va kurilmalari. 2-tom.- Toshkent, « О ‘zbekiston», 1995. Mexanizatsiya protsessov xraneniya i pererabotki plodov i ovoshey. Spravochnik pod. red. Mamot V.V.- M, «Pishevaya promishlennost», 1982. Sitnikov D. Diplomnoye proyektirovaniye zavodov po pererabotke plodov i ovoshey.- M. «Pisheprom», 1987. Fan-Yung A. Proyektirovaniye konservnix zavodov.- M., «Pisheprom», 1986. 9. YE.D.Sitnikov. Praktikum po texnologicheskomu oborudovaniyu konservnix zavodov. – M. VO «Agropromizdat», 1989.

Похожие

Yog` kislotalarining umumiy tavsifi va klassifikatsiyasi,izomerlanishi

Yog` kislotalarining umumiy tavsifi va klassifikatsiyasi, izomerlanishi

Оzuqа mахsulоtlаrining umumiy tаvsifi

Hazm tizimining umumiy fiziologiyasi

Loyihalanayotgan korxonani texnik-iqtisodiy asoslash