Texnologik sxemani tanlash, xom ashyo sarfini aniqlash

Texnologik sxemani tanlash, xom ashyo sarfini aniqlash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

156.5 KB

Texnologik sxemani tanlash, xom ashyo sarfini aniqlash Reja: 1. Texnologik sxemani tanlash. 2. Texnologik sxemalarni tanlashda asosiy shartlar. 3. Texnologik sxemalar. 4. Xom ashyo hisobi. 5. Xom ashyoni zavodga olib kelish grafigi. 6. Liniyaning ishlash grafigi. 7. Xom ashyo va materiallarni sarflash normasi. 8. Xom ashyo va materiallarga bo’lgan talab.

Texnologik sxemasini tanlash Loyihaning texnologik qismi texnik -iqtisodiy asoslash qismi, tayyorlanadigan mahsulotning assortimenti aniqlangandan keyin ishlab chiqiladi. Birinchi navbatda har bir mahsulotni tayyorlash uchun texnologik sxemalar va ishlab chiqarish liniyalari tanlanadi. Texnologik sxemalarni tanlashda asosiy shartlar Texnologik sxemalar tasdiqlangan ishlab chiqarish instruqtsiyalar, tegishli adabiyotlar va ilg’or korxonalarning yutuqlari asosida tanlab olinadi. Loyihalanadigan texnologiya eng avval mahsulotning yuqori sifatini ta‘minlash lozim. Masalan, meva sharbatini (mag’izsiz) presslash yoki diffuzion usul bilan tayyorlash mumkin. Diffuzion usulda sharbat ko’p miqdorda olinadi, lekin uning sifati presslangan sharbatning sifatidan ancha past bo’ladi. Shu sababli ichimlik sharbatlar faqat presslash usuli, yarimfabrikat sharbatlari esa diffuzion usul bilan olinadi. Muhim ko’rsatkichlardan biri mahsulotning chiqishidir. Yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarish bilan chiqindilar va yuqotishlar kam bo’lishi lozim. Masalan, tomat pastani ishlab chiqarishda xom ashyo qirg’ichga tushishdan oldin qizdirilmaganda chiqindilar 12-13%, qizdirilganda esa 4,5% tashkil etadi. Uzluksiz ishlash sxema davriy sxemadan qulayroq. Uzluksiz sxemada texnologik uskunalarning ishlab chiqarish quvvati oshadi, yuqotishlar kamayadi. Tanlangan texnologik sxema to’liq yoki qisman mexanizatsiyalangan va avtomatlashtirilgan bo’lishi shart. Tomat pasta, mag’izli sharbatlar, pyure, povidlo, sabzavot ikrasi, ko’k nuxat konservalarni ishlab chiqarish liniyalarni yuqori darajada avtomatlashtirish va mexanizatsiyalash mumkin. Kompot, marinad, murabbo, gusht konservalar ishlab chiqarishda bunga erishish ancha qiyin. Keyingi shart - texnologik sxemalar ratsional, ya‘ni elektrenergiya, bug’, suv, sovuqlik, ishchi kuchining sarfi minimal bo’lishi kerak. Masalan, tomat-pasta

ishlab chiqarishda ko’p korpusli bug’latkichlar qullanilganda mahsulotdan ajraladigan bug’lardan foydalanib bug’ sarfini kamaytirishga imkoniyat beradi. Texnologik sxemalarda barcha jarayonlar ketma-ketlikda ko’rsatiladi, sxemada azoziy xom ashyo, qushimcha komponentlar (shakar, tuz, konserva idishlari, chiqindilar)ning xarakatlanishi ko’rsatiladi. Texnologik sxemalar Ba‘zi mahsulotlarni ishlab chiqarish texnologik sxemalarni keltiramiz. Tomat-pasta ishlab chiqarish texnologik sxemasi Pomidor Bankalarni yuvish  Quritish  Etiketkalarni yopishtirish  Saqlash Musallas tipidagi vinomaterialni tayyorlash texnologik sxemasi Uzumni qab u l qilish  Maydalash va mag’izni ajratish  Yuvish  Inspektsiya , saralash  Maydalash, urug’larni ajratish  Qizdirish  Qirg’ichdan o’ tkazish   Utkir bug’ bilan s terillash Qizdirish Vakuum ostida sovutish Qadoqlash   Aseptik saqlash Yopish Sovutish (katta hajmli idishlarda)

Mezgaga qushish  ↓ O q rangli vinomaterial Q izil rangli vinomaterial   Mezgadan o’z-o’zidan oquvchi sharbat olish Mezgani qizdirish   Mezgani presslash Mezgada saqlash   S h arbatga qushish Mezgadan o’z-o’zidan oquvchi sharbat olish   S h arbatni tindirish Mezgani presslab sharbat olish   S h arbatga achit q i qushish S h arbatga qushish   S h arbatni bijg ’ itish S h arbatni tindirish   S h arbatni qushimcha ravishda bijg ’ itish  Achit q i cho’kmasidan ajratish  Sulfitlash

 E galizatsiya Texnologik sxemalar uskunalar ko’urinishida ham berilishi mumkin. Bu xolda mahsulot ishlab chiqarishda amalga oshiriladigan jaryonlarning birin- ketinlik bilan amalga oshirilishining mashina uskunalarning tasviri keltiriladi. Xom ashyo hisobi Xom ashyo hisobida quyidagilar aniqlanadi: - xom ashyoni zavodga olib kelish grafigi; - liniya, tsex yoki zavodning ishlash grafigi; -liniya, tsex yoki zavodning dasturi:har oyda ishlab chiqariladigan mahsulotning turi va miqdori, umumiy yillik dasturi; - 1 mshb (yoki 1t) tayyor mahsulot ishlab chiqarish uchun xom ashyo va materialning sarflash normasi; - 1 soat, smena va yill uchun kerakli xom ashyo va yordamchi materiallar, idishlar miqdori; - bir soat da har bir texnolo gik operatsiyaga tush uril adigan mahsulot miqdori; ushbu ko’rsatgich bo’yicha kerak bo’lgan mashina va apparatlar soni aniqlanadi.

Xom ashyo zavodga olib kelish grafigi Ushbu grafik texnik- iqtisodiy asoslashdagi materiallarning asosida to’ziladi. Grafikda har bir xom ashyo turining kelib tushish vaqti, qayta ishlashning boshlanishi va tamom bo’lishi ko’rsatiladi. Birinchi navbatda mavsumdagi asosiy xom ashyo (meva va sabzavotlar), keyin qolgan xom ashyo va yarimfabrikatlar (gusht, baliq, tomat-pasta, meva sharbatlari, muzlatilgan sabzavotlar va boshqalar) ni kelib tushish vaqti ko’rsatiladi. Liniya, tsex yoki zavodning ishlash grafigi Bu grafik bo’yicha bir sutka, bir yil va har oyda smenalar soni har bir konserva turi uchun aniqlanadi. Zavod bo’yicha ish grafigi xom ashyo kelib tushish grafigi bo’yicha tuziladi. Smenalar sonini aniqlash uchun quyidagilarni e’tiborga olish zarur. Mavsumda ko’p miqdorda kelib tushadigan xom ashyoni qayta ishlash uchun uch smenali ish tashkil etiladi. Tomat-pasta, tomat- pyure, tomat va meva sharbatlari, yarimfabrikatlar, pyure, ko’k nuxat, gazakbop konservalarni ishlab chiqarish uchun 3 smenali (uzluqsiz) ish rejimi rejalashtiriladi. Mavsumning boshida va oxirida (5-10 kun) xom ashyo kam miqdorda kelib tushganda bu liniyalar 1-2 smenada ishlaydi. Xom ashyoni uzoq vaqt saqlash mumkin bo’lsa yoki ko’p mexnat talab qiladigan konservalar (murrabo, kompot, marinad) ni ishlab chiqarish uchun 2 smenali ish tashkil etiladi. Saqlash muddati 36 soatdan oshmasa, bir oyda ish kuni 25 ga, smena davomiyligi 7 soat, qolgan vaqtlarda mos ravishda 20 kun va 8 soat qilib olinadi. Xom ashyo va materiallarni sarflash normasi Bir ming shartli banka (m.sh.b.) yoki 1t ishlab chiqarilgan mahsulotuchun sarflangan xom ashyo va materiallar normasi texnologik instruktsiyalarda

keltiriladi. Sarflash normalari retseptura va chiqindilar (yuqotishlar) normalari asosida hisoblanadi. Operatsiyalardagi chiqindilar va yuqotishlar foiz hisobida xom ashyo dastlabki miqdoriga nisbatan berilsa ularning yig’indisi hisoblanadi. Bu xolda 1 mshb yoki 1 t (kg) sarflangan xom ashyo miqdori quyidagicha aniqlanadi: Т S x    100 100 ; S-1 mshb yoki 1tga retseptura bo’yicha sarflangan xom ashyo, kg; x- chiqindilar va yuqotishlar miqdori, % hisobida. Qiyom yoki sous uchun sarflangan shakar va tuz miqdori quyidagi tenglamadan aniqlanadi: ; 100 x m S Т    S-1 mshb (t) uchun qiyom yoki sous miqdori, kg; m- qiyom (sous)dagi shakar ( tuz) miqdori, %; x- qiyom (sous) yuqotishlari, %. Yuqotishlar va chiqindilar har bir operatsiyaga kelib tushadigan xom ashyog’a nisbatan berilganda ularning uig’indisi olinmaydi. Xom ashyo sarflash normasi quyidagicha aniqlanadi: T S x x x n n       100 100 100 100 1 2 ( ) ( ) ( );  x 1 ,x 2 ... x n - har bir operatsiyadagi yuqotishlar va chiqindilar: n-operatsiyalar soni. Kontsentrlangan pomidor mahsulotlari uchun (tomat-pasta va tomat-pyure) 1mshb sarflangan xom ashyo normasi quruq moddalar miqdorini hisobga olib

aniqlanadi. 1mshb netto massasi 400 kg deb qabul qilingan. Xom ashyo sarflash normasi quyidagicha aniqlanadi: T х x m m пом      400 100 100 100 2 1 2 2 1 ( )( ) ; ' ' x1' - ishlab chiqarishda quruq moddalar miqdorining yuqotishlari, %; x2' - qirg’ichdan o’tkazishda bo’ladigan chiqindilar,%; m 1 - xom ashyodagi quruq moddalar mikdori,%; m 2 - tayyor mahsulotdagi quruq moddalar miqdori(12%) 1t tomat-pasta (12% li pyure hisobida) uchun sarflangan xom ashyo normasi: Т x x m m пом' ' ' ( ) ( ) ;       1000 100 100 100 2 1 2 2 1 Jem, povidlo, murabbo kabi mahsulotlar 1mshb(t)ga sarflangan xom ashyo normasi quyidagicha aniqlanadi: -mahsulotlar chiqishi (kg): B A m A m A m m n n тм     1 1 2 2  ; А 1 , А 2 ,... А п - retsepturaga ko’ra komponentlar (mevalar, pyure, shakar, qiyom) miqdori, kg; m1, m2,... mp- tegishli komponentlarning quruqligi,%; mt.m- tayyor mahsulotning quruqligi, %. -1mshb(400 kg) mahsulot tayyorlash uchun kerak bo’lgan komponentlar massasi. (kg): S A B 1 1 400   ; S A B 2 2 1000   va xokazo.

- 1t mahsulot tayyorlash uchun kerak bo’lgan komponentlar massasi (kg): S A B 1 1 1000 ' ;   S A B 2 2 1000   va xokazo. - 1mshb (t) ga sarflangan komponentlar normasini(t): Т S x 1 1 1 100 100    ; T S x 2 2 2 100 100    ; va xokazo. T S x T S x 1 1 2 2 2 100 100 100 100 ' ' ' ' ;       x x x x 1 2 1 2 , , ,' ' - tegishli komponentlarning yuqotishlari,%. Xom ashyo va materiallarga bo’lgan talab Bu jadval quyidagi ko’rsatkichlar: bir soatda ishlab chiqarish quvvati (tayyor mahsulot bo’yicha), 1mshb(t) ga sarflangan xom ashyo va materiallar normasi, mavsumdagi smenalar soni asosida tuziladi. Misol: “O’rik va olxo’ri kompoti” konservasini ishlab chisrish uchun xom ashyo hisobi. Liniyaning ishlab chiqarish quvvati 40 mshb/smenaga mahsulotni qadoqlash uchun ishlatiladigan bankalar- № 13. Qayta ishlash muddati: o’rik 1iyul- 25iyul, olxo’ri 20iyul-20sentyabr. Xom a shyo Oylar VII VIII IX O’rik 1----------25 Olxo’ri 20---------- ------------------ ---------------20 Liniyaning ishlash grafigi Smenalar. Smenalar (kunlar) soni.

Oylar bo’yicha Mavsumda VII VIII IX I II 1------- -- 25 5-------20 ---------------- --------------- ----- 20 ---- 15 Kompot O’rik Olxo’ri 22(35) 8(12) - 26(52) - 18(31) 22(35) 52(95) Liniyaning dasturi Kompot Tayyor mahsulotning chiqishi (mshb) VII VIII XI Mavsumda O’rik Olxo’ri 1400 480 - 2080 - 1240 1400 3800 Hammasi 1880 2080 1240 5200 Xom ashyo va materiallarning sarflash normasini hisoblash A.Kompotning tarkibi Kompot komponentlari. Komponentlar miqdori O’rik kompoti Olxo’ri kompoti % Kg/ mshb Q iyom konts.% % kg/mshb Q iyom konts.%; Mevalar Shakar qiyomi 60 40 212 141 - 40 60 40 213 142 - 45 Hammasi 100 353 - 100 355 - B.Yuqotishlar va chiqindilar

Xom ashyo yuqotishlar va chiqindilar dastlabki x/a nisb,% Saqlash Yuvish Sara- lash Blanshirlas h Q ado q lash Jami O’ rik O lx o’ ri 2 2 1 1 3 2 - 1 2 2 8 8 Qiyom yuqotishlari- 1,5%. Xom ashyo va materiallarni sarflash normasi. O’rik kompoti: o’rik sarflash normasi:Т кг м шб у    212 100 100 8 230 4, / . S h akar sarflash normasi: Т кг мшб ш     141 40 100 15 57 2 , , / . Olxo’ri kompoti: olxo’ri sarflash normasi: Т кг мшб о    213 100 100 8 231 5, / . S h akar sarflash normasi: Т кг мшб ш     142 45 100 15 65 , / . Xom ashyo va materiallarga bo’lgan talab Xom ashyo Xom ashyo sarfi. K g/mshb S oatda , kg S menada , kg M avsumda , t

O’rik kompoti O’rik S h akar 230,4 1153 9224 323 57,2 286 2288 80 Olxo’ri kompoti. Olxo’ri Hakar 231,5 1158 9264 880 65 325 2600 247 Texnologik jarayonlarda xom ashyoning harakatlanishi Xom ashyo harakatlanishi. O’rik. Olxo’ri Saqlashga,kg chiqindilar va yuqotishlar % kg 1153 2 23 1158 2 24 Yuvishga,kg chiqindilar va yuqotishlar % kg 1130 1 12 1134 1 11 Saralashga, kg chiqindilar va yuqotishlar % kg 1128 3 35 1123 2 24 Blanlashtirishga,kg % - - 1099 1

kg - 11 Qadoqlashga, kg % kg 1083 2 23 1088 2 23 Idishlarga kelib tushadi,kg,%,kg Ishlab chiqarildi M.sh.b. Fizik bankalar 13 1060 1060 212 5 5 1000 25 2000   , 1065 1065 213 5  5 1000 25 2000   , .

Adabiyotlar: 1. Aminov M.S. Aminova E.M., Gorun YE.P. Proizvodstvo konservov.- M., «Lyogkaya i pishevaya promishlennost», 1990. 2. Gornkove.S., BibergalV.L. Oborudovaniye konservnogo proizvodstva. Spravochnik.-M., «Agropromizdat», 1989. 3.DrigilyevN.I., DrozdovV.S. Texnologicheskiye mashini i apparati pishevix proizvodstv.- M., «Kolos», 2000. Zaychik U.R. Oborudovaniye predpriyatiy vinodelcheskogo proizvodstva.- M., «Agropromizdat», 1989. Z.Salimov. Kimyoviy texnologiyaning asosiy jarayonlari va kurilmalari. 2-tom.- Toshkent, « О ‘zbekiston», 1995. Mexanizatsiya protsessov xraneniya i pererabotki plodov i ovoshey. Spravochnik pod. red. Mamot V.V.- M, «Pishevaya promishlennost», 1982. Sitnikov D. Diplomnoye proyektirovaniye zavodov po pererabotke plodov i ovoshey.- M. «Pisheprom», 1987. Fan-Yung A. Proyektirovaniye konservnix zavodov.- M., «Pisheprom», 1986. 9. YE.D.Sitnikov. Praktikum po texnologicheskomu oborudovaniyu konservnix zavodov. – M. VO «Agropromizdat», 1989.

Похожие

Texnologik uskunalarni tanlash va hisoblash

Korxonalarni loyihalashdagi umumiy xolatlar va tushunchalar

Loyihalanayotgan korxonani texnik-iqtisodiy asoslash

Oziq-ovqat maxsulotlarini ishlab chiqarishning xom ashyolari

Yog`lar kimyosi fanining rivojlanish bosqichlari