Балиқ маҳсулотлари - Пищевая технология - Рефераты

Балиқ маҳсулотлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73 KB

Балиқ маҳсулотлари Режа : 1.Тузланган балиқ маҳсулотлари 2.Қуритилган балиқ 3.Дудланган балиқ 4.Икра 5.Балиқ консервалари

Тузланган балиқ товарлари. Тузлаш бу балиқни консервалаш усули бўлиб, уни тўкинмалари туз билан тўйиниш ҳолатига ўтади. Ош тузи эритмаси 15% дан юқори концентрацияси иритувчи бактерияларни ривожланишини тўхтатади. Тузлаш-диффузион осмотик жараён бўлиб, ош тузи балиқ тўқимасига киради, намлик эса осмотик босим остида эриган моддалар билан бирга уни ташқарисига чиқади. Ош тузи эритмаси таъсири остида бактерия ҳужайрасини плазмолизи содир бўлади, бунинг натижасида улар ҳалок бўлади. Оқсиллар ош тузи билан ўзаро таъсири натижасида пептид боғларининг ҳарактери ўзгаради ва баъзи бир микроаъзоларга нисбатан чидамли бўлиб қолади. Тузлаш вақтида балиқ тўқимасидан чиқиб кетадиган сув миқдори кирадиган туздан кўп бўлади, шунинг учун ишлатилаётган хом ашё массасидан тайёр маҳсулот массаси кам бўлади. Мускул тўқималарини ва микрофлорани ферментлари таъсирида оқсилллар оддийроқ брикмаларга парчаланади. Ёғлар гидролиз ва оксидланишга учрайди, бунинг натижасида эркин ёғ кислоталари ҳосил бўлади. Мускул тўқималари майин, сувли, суякдан осон ажраладиган ва специфик ёқимли маза ва ароматга эга бўлиб қолади. Бу жараённи етилиш жараёни дейилади. Тузлаганда етиладиган балиқларга сельд, лосось, ангоус, скумбрия ва баъзи бир сич балиқлари киради. Балиқ етилганда пиширмасдан овқат сифатида истеъмол қилишга яроқли бўлиб қолади. Балиқни тузлашни қуруқ, сувли ва аралашма усуллари мавжуд. Балиқни қуруқ тузлаганда тузлашга тайёрланган балиқни қатор териб устига қуруқ туз сепилади ва шу йўсинда идиш тўлгунча тузлаш давом эттиралади. Сувли тузлашда тузлашга тайёрланган балиқни идишга териб чиқиб сўнг ош тузи эритмасини устидан қуйиб тўлдирилади. Бу усул билан кам тузли ярим фабрикат олинади ва уни дудлашга ва мариновка қилишга ишлатилади.

Аралаш тузлашда идишга балиқни қуруқ тузлагандек териб қуруқ туз сепиб тўлдирилади, сўнгра тайёрланган намакоб қуйиб тўлдирилади. Тайёр маҳсулотни чиқини қуруқ тузлашдагига қараганда кўпроқ бўлади. Бу усул билан ёғли балиқ тузланади. Тузлаш ҳароратига қараб илиқ совитилган ва совуқ тузлаш бўлади. илиқ усулини ҳароратга нисбатан паст бўлган баҳор ва куз ойларида қўлланилади. Тузлашни табиий шароитда олдиндан совитмасдан амалга оширилади. Совитилган тузлаш усулида олидиндан совитилган балиқ тузланади (- 1-4 0 С) тузлашга ишлатилади. Бу усул билан тузи кам, сувли, консистенцияси майин маҳсулот тайёрланади. Тузловчи аралашма таркиби бўйича оддий-фақат ош тузи, ишлатиб, ширин-ош тузи ва шакар, зираворли-туз, шакар ва зираворлар қўшилади. Мариновка қилинган балиқ тузланган маҳсулотларни бир тури ҳисобланади. Балиқни мариновка қилганда уни туз-зиравор-сирка эритмасига шакар қўшиб ишлов берилади. Тузланган балиқ товарларига сельд, сардина, ангоус ва майда сельд, лосось, шу билан бирга Узоқ Шарқ лососи, скумбрия, стакрида, зираворли балиқ, мариновкали, сич балиқлари киради. Тузланган балиқ товарларининг ташқи кўриниши бўлиниши, консистенцияси, ҳиди, мазаси, баъзи бир турларида ош тузининг миқдори, балиқни семизлиги, сирка кислотасининг миқдори, катталиги ва бошқа кўрсаткичлари бўйича баҳоланади. Сельдлар тузининг миқдори бўйича кам тузли-тузи 7% дан 10% гача, ўртача тузли 10 дан 14% гача ва сертузли-14% дан кўп бўлади. Атлантика ва тинч океан сельдлари семизлиги бўйича ёғли (12% ва ундан кўпи, ёғсиз 125 дан кам) бўлади. Тузланган сельдлар 1- ва 2-навларга бўлинади. 1-навга сельдларни юзаси тоза юмшрқ сувли, консистенцияси зич, мазаси ва ҳиди сельдга хос, бузилган белгилари бўлмаслиги керак. 2-навга юзаси хираланган, юзаси ва тери остида бироз сарғайган, лекин гўштга ўтмаган, консистенцияси қаттиқ,

қуруқ ва бўш, оксидланган ёғни ҳиди ва жабрасида норонроқ ҳид бўлиши мумкин. ангоус ва майда сельд балиқлари 1- ва 2-навларга бўлинади. Узоқ Шарқ лососларини кам тузли-тузи 6-10% гача ва ўрта тузли-10- 14% гача бўлган турлари савдога чиқарилади. Зираворли балиқлар навларга бўлинмайди, кам турли 6-9% ва ўрта тузли 12% гача тузи билан сотувга чиқарилади. Мариновка қилинган балиқлар ҳам навларга бўлинмайди, ош тузининг миқдори зираворли балиқларники каби, сирка кислотаси 0,8-1,2% бўлади. Тузланган балиқ ҳажми 250 л гача бўлган суюқликли ва қуруқ бочкаларга ва массаси 70 кг гача бўлган яшикларга қадоқланади, сельдлар ҳажми 50-150 л гача бўлган суюқлик бочкаларга, кам туз сельдлар ҳажми 50- 150 л гача бўлган суюқлик бочкаларга, кам туз сельдлар эса пергамент солинган 50 кг ли яшикларга қадоқланади. Зираворли тузланган майда сельдлар ҳажми 60 л дан суюқлик ва бочкаларга тахланади. Сақлаш. Кам тузли сельдлар суюқлиги бор бочкаларда-4-6 0 С гача бўлган ҳароратда 6 ой, сертуз 0-2 0 С гача бўлган ҳароратда 10 ой сақланади. Ҳавонинг нисбий намлиги 90% дан кам бўлмаслиги керак. Бошқа тур тузланган балиқларни 1 ойдан 8 ойгача сақланади. Қуритилган балиқ товарлари. Қуритилган балиқ-ярим фабрикат бўлиб, уларни истеъмол қилишдан олдин пишириш керак бўлади. Ёғли балиқни қуритганда уни ёғи оксидланиб сифати пасайиб қолади, шунинг учун қуритишга ёғсиз балиқ ишлатилади. Қуритишга треска, пикша, сайда, снетка, уклетка, корюшка, ерш, шука, минтей балиқлари ишлатилади. Балиқни қуритиш натижасида намлиги камаяди, бунинг натижасида пергаментларни ва микробларни фаолияти тўхтайди, шунинг учун қуритилган балиқни кўп вақт сақлаш мумкин. Балиқни қуритиш совуқ, иссиқ ва сублимацион усуллари мавжуд. Совуқ қуритишни табиий ёки сунъий шароитда 20-40 0 С ҳароратда олиб борилади.

Иссиқ усулида балиқни печда олдин 200 0 С га яқин ҳароратда, сўнгра 90-100 0 С да 3-4,5 соат қуритилади. Сублимацион қуритиш тез музлатилган балиқни вакуум остида (0,7-1,5 мм сим, устуни-22 0 С дан юқори бўлмаган ҳароратда) намликни муз ҳолатидан суюқ ҳолатга ўтмасдан буғ ҳолатида учириб юборишга асосланган. Сублимацион усулда қуритилган балиқни мазаси, ҳиди, ранги, деярли ҳамма витаминлари, оқсиллари, ферментлари ўз ҳолича сақланиб қолади. Қуритилган балиқ икки турга бўлинади: тузсиз ва тузли қуритилган маҳсулотларга. Тузсиз қуритишда балиқни намлиги 20% қолгунча қуритилади. Тайёр маҳсулот ранги тиниқ, юзаси тоза, зич консистенцияси увоқланмайдиган, ёқимли балиқ ҳиди келиши керак. Тузли қуритиш учун балиқ тузланади ва намлиги 38% қолгунча қуритилади. Сифати бўйича тузли қуритилган маҳсулотлар 1-ва 2-навларга бўлинади. Бунда юзасига, консистенциясига, ҳиди, тузини миқдорига аҳамият берилади. Қуритилган балиқ ёғоч ва картон яшикларга ёки картон коробкаларга жойланади. Қурутилган балиқ қуруқ, шамоллатиладиган омборхоналарда 8-9 ой, субламацион балиқ 1-2 йил сақланади. Дудланган балиқ товарлари. Дудлаш консервалаш усули бўлиб, тузланган балиқни тўлиқ ёнмаган ёғоч тутуни билан ёки дудлаш моддаси билан ишлов бериб амалга оширилади. Дудланган балиқ-мазали, озуқалиги юқори, специфик ҳиди, мазаси ва рангга эга бўлган, истеъмол қилишдан олдин пиширишни талаб қилмайдиган, тўғридан-тўғри истеъмол қилишга тайёр маҳсулот. Дудлаш ҳароратига қараб совуқ (40 0 С дан юқори бўлмаган ҳароратда), иссиқ (80-170 0 С да) ва ярим иссиқ (80 0 С дан юқори бўлмаган ҳароратда) дудлаш усуллари мавжуд. Совуқ дудлаш-тузланган балиқ ивитиб ортиқча тузи кетказилгандан сўнг каноп ёки сихларга илиниб махсус хоналарда 40 0 С дан 3-5 кун

дудланади. Совуқ дудланган балиқ қуруқ, ҳаво, ҳарорат, туз ва тутун таъсирида етилади ва хомлик хусусияти йўқолади. Дудланган балиқ зич, таранг консистенцияли, хийла ўткир шўртанг таъмлик, дуд ҳидли, усти қуруқ, тоза, жигарранг бўлади. Совуқ усулда кўпроқ вобла, лешч, сазан, рибец, чехон, усач, жерех, таран ва бошқа балиқлар дудланади. Совуқ дудланган балиқ таркибида сув 42-52%, туз 5-105 бўлади. Иссиқ дудлаш. Балиқ тозаланади, тузланади, сув билан ювиб тузи нормаллаштирилади, махсус дуд хоналарда чала ёндирилган ёғоч тутуни таъсирида 80-170 0 С да 4 соат гача вақт ичида дудланади. Юқори ҳароратда балиқ гўшти ўз сувида буғланиб пишади ва тайёр маҳсулот серсув, нафис, хийла тутун таъмли бўлади. Иссиқ дудланган балиқ тоза, бутун, тангачалари тушмаган бир текис тўқ ялтироқ жигаррангли, гўшти серсув, майин, лаззатли бўлиши керак. Тайўр маҳсулот таркибида тузнинг миқдори 2,5-3% бўлади. Дудланган балиқ нуқсонларига тўлиқ дудланмаган, ёғи оқиб кетиши ва оқсил моддаси юзасига чиқиб кетиши, қуруқ ёки увоқланадиган консистенцияли бўлиши, ёғни оксидланиши, терисини лат ейиши киради. Дудланган балиқ ёғоч яшикларга, металл контейнерларга, тўкилган сават ва коробкаларга, картон яшикларга массасини 1-30 кг гача қилиб қадоқланади. Тара мустаҳкам, қуруқ ва тоза бўлиши керак. Дудланган балиқ, тоза, қуруқ, нисбий намлиги 75-80% бўлган, салқин, яхши шамоллатиладиган, бегона ҳиди бўлмаган хонада совуқ дудланган балиқ товарлари (-5-0 0 гача ҳароратда) 60 кун, иссиқ дудланган балиқ (-2-1 0 С) 3 кун, ярим иссиқ дудланган балиқ (-3...-2 0 С) 10 кун сақланади. Сақлаш муддатини узайтириш учун иссиқ дудланган балиқ товарларини-30 0 С да тез музлатиб-25-30 0 С да 1-3 ой сақланади. Икра. Икра урғочи балиқларни тухуми бўлиб, у юқори озуқалик қимматига эга. Осетра ва лосос балиқлари икраси таркибида оқсили-30%, осон ҳазм

бўлувчи ёғлар 10-13%, минерал моддалар 1,2-1,9%. Икра лецетин, А, Е, Д, В гуруҳ витаминларга, фосфорга, темирга жуда бой маҳсулотдир. Лекин икрани таркибида холестрин ва ош тузи (3-10%) кўп. Икра олинадиган балиқларни оиласига қараб осетра, лосось ва бошқа балиқлар икрасига бўлинади. Донадор икра. Янги балиқни икра сақлайдиган пардалари (ястиқ) ажратиб олинади, ювилади, йирик пардалар бир неча бўлакларга бўлинади ва элакдан ўтказилади. Икра доналарини тоза сув билан ювилади. Эмалланган идишларга солиб тузланади. Тузлаш учун ош тузини 3-5% ли эритмаси тайёрланиб устига антисептиклардан солинади. Антисептик сифатида уротропин ва триполифосфат ишлатилади. Тузлаш 1-3 минут давом этади. Тузлаш вақти узайиб кетса донадор икра ёпишқоқ бўлиб қолади. Икра тузлукдан ажратиб банка ёки бочкага қадоқланади. Банкалар 2-6 соат давомида сақлаб қўйилади ва йиғилган тузлук қуйиб олинади. Банка герметик ёпилади. Пастерилизация қилиниши керак бўлган банкаларни 60 0 С да 3-4 соат пастеризация қилинади. Тайёр маҳсулот транспорт тараларга жойланади. Банкага жойланган донадор икра, 1- ва 2-навлар билан савдога чиқарилади. Олий нав икрага доналари йирик ва ўртача, бир хил балиқдан олинган, ранг бўйича бир турли, бегона ҳиди ва мазаси бўлмаган икралар киради. 1-навга катталиги турлича бўлган икралар, намроқ ёки қуюқ консистенцияли, бироз бегона «ўт» мазаси бўлган икра киради. 2-навга кўрсатилган нуқсонлари кўпроқ ифодаланган икра киради. ош тузининг миқдори ҳамма навларида 3,5-5% гача, антисептиклар 0,2% гача, калий 1 кг маҳсулотга 200 мг дан ошмаслиги керак. Бочкани донадор икрани фақат махсус буюртма билан тайёрланади. Сифати бўйича олий, 1- ва 2-навларга бўлинади. Эзилган икра. Пардаларидан тозаланган икра зичлиги 1,19-1,20 бўлган туз эритмаси билан 1-2 минут тузланиб сўнг тузлукдан ажратиб олинади ва

қопчаларга солиб пресслаб тузлукдан ажратишни охирига етказилади. Икрани эмна бочкаларга ёки 2 кг гача бўлган банкаларга зич қилиб қадоқланади. Эзилган икра олий, 1- ва 2-навларга бўлинади. Пардали икра. Етилмаган ёки етилиб ўтиб кетган пардалар 15-20 см қилиб қирқиб тайёрланади. Парда икраси билан бирга 5-8 минут давомида тўйинган тузлукдан тузланади. Тузлукдан ажратиб бочка ёки банкаларга қадоқланади. Узоқ Шарқ лосос балиқлари икраси. Тайёрланишига қараб донадор ва пардали бўлади. Лосос икраси йирик, оловсимон қизғиш рангли бўлади. Донадор икрани тайёрлаш учун пардаларидан ажратиб олинган икра доналарини тўйинган тузлукда тузланади. Тузланган икрага антисептиклардан уротропин ва сорбин кислотаси қўшилади. Икра доналарини ёпишиб қолмаслиги учун 1 ц тайёр икрага 600 г рафинация қилинган кунгабоқар ёки имаккажўхори мойи ва 15 г глицерин солинади. Икрани тунука ҳамда шиша банкаларга ҳамда эман бочкаларга қадоқланади. Бу икра 1- ва 2-навларга бўлинади. 1-навга бир насл балиқдан олинган, тоза, бутун, ранги бўйича бир текис, донадор, парда бўлаклари бўлмаган, ёқимли ҳидли икралар киради: ош тузи 4-6% гача бўлади. 2-нав икрада ранги бир текис бўлмаслиги, бўш икралар, парда бўлаклари бўлиши мумкин. Бироз аччиқ ва ўткир маза бўлишига руҳсат этилади. Тузининг миқдори 4-7% гача. Икрани ҳар икки навида уротропин ва сорбин кислотасининг миқдори 0,1% дан ошмаслиги керак. Лосос пардали икраси навларга бўлинмайди. Икрани турига қараб-3- 12 0 С да ҳавони нисбий намлиги 70-90% да 6-12 ой сақланади. Балиқ консервалари. Консервалаш балиқ герметик идишларга жойлаб, герметик ёпиб стерилизация қилишдан иборат. Консервалар оддий шароитда деярли ўзгаришсиз узоқ вақт сақланиши мумкин. Консерва тайёрлаш учун асосан янги ухлаган, совитилган ва музлатилган балиқлар ишлатилади. Консерваларнинг озуқалик қиммати

уларни таркибидаги оқсиллар, ёғлар, витаминларнинг борлиги билан характерланади. Балиқ консерваларни тайёрлаш учун балиқни истеъмол қилишга яроқсиз қисмлари олиб ташланади, нимталанади, ювилади, тузланади ва консервани турига қарабтурли хил ишлов берилади: ўсимлик мойида қовуриш, қайнаб турган сувда, туз эритмасида; кучли буғ билан ёғда ёки ифрақизил нур билан ишлов берилади, иссиқ дудланади. Қўшимча хом ашё билан бирга балиқ банкаларга жойланади, уларни герметик ёпилади, сўнг стерилизация (110 0 С да) қилинади, совитилади, нуқсонли консерваларни саралаб ажратиб олинади, ишқор эритмаси ва сув билан ювилади ва артилади. Сотувга чиқариладиган консерваларга ёрлиқ ўпиштирилади, сақлашга жўнатиладиганларини минерал ёғ билан қопланади. Балиқ консерваларини гуруҳларга, турларга ва асссортиментларга бўлинади. Балиқ консерваларини қуйидаги гуруҳллари ишалб чиқарилади: табиий, помидор соусида, мойда, маринадли, балиқ ўсимлик, паштетлар. Табиий консерваларни тозалаб бўлакларга бўлинган балиқ, денгиз қисқичбақаси, треска жигарига туз, дориворлар солиб тайёрланади. Булар ўз сўкидаги балиқ, желедаги балиқ, шўрвадаги балиқ, мой қўшилган табиий балиқ, балиқ шўрваси, жигар. Консерваларни табиий турини осётр, лосос, сельд, сайра, палтус, тунда, скумбрия ва бошқа балиқларни тайёрланади. Бу консерваларни 1- ва 2-овқатлар, салатлар ва совуқ газак тайёрлашга ишлатилади. Помидор соусидаги консерваларконсерваларнинг бу гуруҳи газакбоп бўлиб, истеъмол қилишдан олдин пиширишни талаб қилмайди. Консерваларни карп, окун, треска, сельд, камбала, ставрида ва боқа оилаларга кирувчи балиқлардан тайёрланади. Тайёрлаш учун балиқни ёғда қовуриб олинади, ёки қайноқ сувда ишлов берилади, сўнгра банкаларга жойланади. Помидор соусига зиравор, ўсимлик мойи, шакар, сирка қўшиб балиқ устидан қуйилади.

Фойдаланилган адабиётлар 1.А. Баҳромов Товаршунослик асослари ТДИУ, I -қисм Т.: 1976 2.Н.Г. Прохорова Озиқ-овқат моллари товарпшунослик Ўрта ҳунар-техника билим юртлари учун дарслик, Т.: Ўқитувчи 1991 3.А. Баҳромов Товаршунослик асослари ТДИУ, II -қисм Т.: 1976 4.Ш.З. Убайдуллаев Озиқ-овқат товарлари товаршунослиги. Нашрда 5.Елизарова Г. Товароведение с основами стандартизации. М.: 1999 6.Жиряева Е.В. Товароведение. М.: 2002 7.Дмитриченко М.И. Экспертиза качество и обнаружение фальсификации продовольственных товаров. Учебное пособие. М.: 2003 8.Чепурной И.П. Идентификация и фальсификация продовольственных товаров. М.: 2002

Похожие

Балиқ ва балиқ маҳсулотлари

Балиқ консервалари

Призервлар ва балиқ икраси

Овланадиган балиқ оилаларининг тавсифи

Балиқ кулинарияси ва полуфабрикатлари