Turk va Ozarbayjon musiqasi - Музыка - Рефераты

Turk va Ozarbayjon musiqasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

684.224609375 KB

Mavzu: Turk va Ozarbayjon musiqasi

TURK MUSIQASI Turk , turk zarb — 1) o ʻ tmish musiqa risolalarida muayyan ritm tuzilmalari, doyra usullari (mas., Turkiy asli jadid, Turkii asli qadim, Turkii xafif, Turkii sari ʼ ); 2) 3 qismdan iborat xalq kuyi. Uning 1qismi Chapandoz (Nasrulloyi), 2si Ufar, 3qismi Qashqarcha usulida ijro etiladi. Navoiyning "Mezon ulavzon" asarida ko ʻ rsatilishicha, 15-a. larda mashxur xalq qo ʻ shiklaridan biri turkii deb atalgan; 3) mashhur avjlardan biri, Avji T., T.ii avj deb ham yuritiladi. Domla Halim Ibodov xabariga binoan, T. avjini bundan 300 y. muqaddam yashagan Navruz Ali ismli hofiz yaratgan. T. Shashmaqom ashula yullarida, yirik shakldagi xalq kuy va ashulalarida ko ʻ plab uchraydi. T. avji namud vazifasini bajarib, musiqa asarini shaklan kengaytirish va mazmunan boyitishda muhim rol o ʻ ynaydi.

T.ning kuy tuzilishi murakkab, u yoqimli, o ʻ ta lirik kayfiyat baxsh etadi. Shashmaqomda Buzruk maqomining Nasrulloyi, Savti Sarvinoz (5 qismli) sho ʻʼ balarida, Navoning Savti Navo (5 qismli), Segohning Navro ʻ zi Xoro, Mo ʻ g ʻ ulchai Segoh sho ʻʼ balari va Fig ʻ on1—2, Nimcho ʻ poniy qismlari va b. da uchraydi. Ularning tarkibida T. kengaytirilgan yoki qisqa shakllarda keladi, turli doyra usullariga tushirilganda turlicha tusga kiradi. T.

foydalanishga juda qulay bo ʻ lib, ko ʻ pincha kuy ladining VII pog ʻ onasidan ulanadi. Bastakor va kompozitorlar asarlarida undan keng foydalanilgan: Karimqulbek ("Karimqulbegi"), Hoji Abdulaziz ("Guluzorim"), Rizqi Rajabiy ("Ovoraman", "Yashnasun"), K.Jabborov ("Etmasmidi") va b. Ad.:Uspenskiy V.A., Nauchnoye naslediye. Vospominaniya sovremennikov. Pisma, T., 1980.

OZARBAYJON MUSIQASI O. hududidan topilgan qoya rasmlari (mil. av. 5—3-ming yillikda yaratilgan), arxeologik materiallar bu yerda musiqaning juda ham qadimiyligini ko ʻ rsatadi. Mehnat qo ʻ shiqlari, tarixiy va lirik qo ʻ shikdar, hazil qo ʻ shiqlar keng tarkalgan. Qo ʻ shikdar ko ʻ pincha yakka, ba ʼ zan guruh bo ʻ lib ijro etiladi. Chertib chalinadigan tor, soz, ud tori, ishqab chalinadigan kamoncha, puflama tutak, bolomon, surnay, zarb berib chalinadigan nog ʻ ora, qo ʻ sh nog ʻ ora, doira kabi musiqa asboblari ozarbayjon xalqining qad. sevimli cholg ʻ u asboblari sanaladi. O ʻ rta asrlardayoq maqomlar tad-qiq qilingan. O. maqomlari nazariyasi U. Hojibekov tomonidan yozilgan ("Ozarbayjon xalq musiqasi asoslari", 1945 y.da nashr etilgan). U. Hojibekov Fuzuliy

dostoni asosida "Layli va Majnun" (1908) operasini, "Arshin mol olon" (1913) komediyasini yaratdi. 1921 y.da konservatoriya, 1931 y.da birinchi notali xalq cholg ʻ u asboblari orke-stri tashkil qilindi. 1938 y.da simfonik orkestr tashkil topdi. 1927 y.da R. Glierning "Shohsanam" operasi sah-naga qo ʻ yildi. M. Magomayevning "Nargiz" (1935), U. Hojibekovning "Ko ʻ ro ʻ g ʻ li" (1937) operalari O. musiqa san ʼ ati rivojida muhim voqea bo ʻ ldi. Q. Qorayev, J. Hojiyev, F. Amirovning opera va simfoniyalari mashhur. Sh. Mamedova, Bulbul, R. Beybutov, P. Bulbul o ʻ g ʻ li, M. Magomayev kabi xonandalarning faoliyati diqqatga sazovor. Bokuda U. Hojibekov nomidagi konservatoriya, M. F. Oxundov nomidagi opera va balet teatri, Sh. Qurbonov nomidagi musikali komediya teatri, Qo ʻ shiq teatri, filarmoniya, simfonik orkestr, ashula va raqs ansambli ishlab turibdi. Respublika radiosi qoshida xalq musiqa

asboblari orkestri bor. Ozarbayjonda Davlat musiqa akademiyasi, 6 musiqa bilim yurti, 73 musiqa maktabi mavjud. U. Hojibekov nomidagi Ozarbayjon san ʼ ati ilmiy tadqi-qot instituti (1945) musiqa va teatr masalalari bilan shug ʻ ullanadi. Ozarbayjon va o ʻ zbek xalklari musiqa sohasida qadimdan hamkorlik qilib kelganlar. Xususan, Eron ozarlariga mansub Abdulqodir Marog ʻ iy (1340—1435) deyarli butun ijodiy (xonanda, sozanda va bastakorlik) va ilmiy (musiqashunoslik) faoliyatini Amir Temur, Shoxrux Mirzo va Xalil Sulton Mirzolar saroyida o ʻ tkazgan.

1950-y.lar oxirida o ʻ zbek kompozitori M. Burxonov jo ʻ rsiz xor uchun qayta ishlagan xalq qo ʻ shiqlari O.da bu turdagi xor musiqasi taraqqiyotiga turtki bo ʻ ldi. Mazkur aloqalar musta-qillik yillarida shaklan va mazmu-nan kengayib bormoqda. Navoiy nomidagi teatrda O. Melikovning "Ikki dil dostoni", F. Amirovning "Ming bir kecha" baletlari sahnalashtirilgan.

Похожие

O’zbek mumtoz musiqasi va uning xususiyatlari

D.Zokirov musiqasi. A.Navoiy g’azali. Ko’rmadim

Cholg`u asarlari tahlili. Murakkab shakl. H. Xanmamedov. Tor va simfonik orkestr uchun

Komiljon Jabborovning hayoti va bastakorlik ijodiyoti

Etmasmidim asarining daromad va miyonxat qismlari ijrosi ustida ishlash