Musiqaviy soz. Temperatsiyalangan soz. Yarim ton va butun ton. Hosila pog’onalar va ularning nomlari - Музыка - Рефераты

Musiqaviy soz. Temperatsiyalangan soz. Yarim ton va butun ton. Hosila pog’onalar va ularning nomlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47.5 KB

Musiqaviy soz. Temperatsiyalangan soz. Yarim ton va butun ton. Hosila pog’onalar va ularning nomlari Musiqaviy tuzilmadagi tovushlar mutlaq balandligining muayyan o’zaro ta’sir etishi musiqaviy soz deyiladi. Musiqaviy sozlar tarixi kamertonlar tarixi bilan uzviy bog’liq. Aynan birinchi oktava lya tovushi ko’plab kamertonlarning tayanch tovushi sifatida qabul qilingan edi. Ushbu etalon tovush manbai sifatidagi kamerton 1711 yili ingliz musiqachisi J.Shor tomonidan ixtiro qilindi va u 419, 9 gts ni tashkil etar edi 1 . Кeyinchalik bir necha marta o’zgarishga uchrab, nihoyat 1885 yili Vena shahrida bo’lib o’tgan xalqaro konferentsiyada musiqaviy soz maqomini oldi va bugungi kungacha amal qilib kelmoqda. O’sha davrdan boshlab musiqa soziga birinchi oktavadagi lya tovushining bir sekunda 440 marta tebranishi asos qilib olindi. Musiqaviy tuzilmaning har bir oktavasi 12 ta teng qismga - yarim tonlarga bo’linadi. Bu xildagi musiqaviy sozni temperatsiyalangan soz deyiladi. U oktavadagi barcha yarim tonlarning teng bo’lishi bilan tabiiy tovushqator (soz) dan farq qiladi. Har bir oktavaning 12 ta teng yarim tonlikka bo’linganligi sababli, yarim ton musiqa tuzilmasi tovushlari orasidagi eng kichik oraliq hisoblanadi. Ikkita yarim tonlikdan hosil bo’lgan oraliqqa butun ton deyiladi. Tovushqatorning asosiy pog’onalari orasida ikkita yarim ton va beshta butun ton bor. Ular quyidagi tartibda joylashgan: Do R e M i F a Sol L ya S i (D o ) 1 ton 1 ton 0,5 ton 1 ton 1 ton 1 ton 0,5 ton 1 Entsiklopedicheskiy muzikal’niy slovar’. Gosnauchizd. BSE. M. , 1959., b-97.

Asosiy pog’onalar orasida hosil bo’lgan butun tonlar yarim tonlarga bo’linadi. Fortepianoning qora klavishlarini bosganda eshitilgan tovushlar bir tonliklarni yarim tonliklarga bo’ladi. Shunday qilib, har bir oktava bir-biridan teng oraliqda joylashgan 12 ta tovushdan tarkib topadi. Musiqa amaliyotidan kelib chiqqan holda tovushqatorning har bir asosiy pog’onasini ko’tarish yoki pasaytirish mumkin. Bunda ko’tarilgan yoki pasaytirilgan pog’onalar hosila pog’ona lar deyiladi. Shuning uchun hosila pog’onalarning nomi asosiy pog’onalar nomidan kelib chiqadi. Asosiy pog’ona yarim tonga ko’tarilganda diyez belgisi, yarim tonga pasaytirilganda esa bemol belgisi qo’yiladi. Agar tovush ikkita yarim tonga ko’tarilsa dubl-diyez, masalan, fa – dubl diyez; ikkita yarim tonga pasaytirilsa – dubl bemol, masalan, si-dubl-bemol deb yuritiladi. Bo’g’inli n omi Harfli nomlari Asosiy bosqichlar Di y ez Dubl-di y ez bemol dubl- bemol Do C Cis cisis ces ceses Re D Dis disis des deses Mi E Eis eisis es eses Fa F Fis fisis fes feses Sol G Gis gisis ges geses Lya A Ais aisis as ases Si H His hisis B heses Asosiy pog’onalarning yuqorida ko’rsatilgan tartibda ko’tarilish va pasayishiga al’teratsiya 2 deyiladi. 2 Al’teratsiya – o’zgartirish ma’nosini bildiradi.

Похожие

Musiqaviy soz. Temperatsiyalangan soz. Yarim ton va butun ton. Hosila pog’onalar va ularning nomlari

Musiqa bezaklari va ijrochilikning o’ziga xos uslublari

Musiqaviy tuzilma. Tovushqator. Asosiy pog’onalar va ularning nomlari.

Diatonik hamda xromatik yarim ton diatoniklar va butun tonlar

Musiqiy tovush xususiyatlari