Узбегим давлатин қурсак майлими - Идея национальной независимости - Рефераты

Узбегим давлатин қурсак майлими

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

104 KB

Узбегим давлатин қурсак маилими Режа: 1. Латифанамо ишлар 2. Гулагтанамо 3. БМТ уставига бир озгина таҳрир

«Сиз.чарнинг маптигингиз шундай: гўё сизларнинг давлатларингиз Цезар- нинг рафиқасию, у ҳар қандай тапцид ва шубҳалардан ҳоли. Нимаучун шундай деб ўйлайсизлар?» Ислом КАРИМОВ Латифанамо ишлар Ўзбекнинг маколу ҳикматли сўзлари остида олам-олам маъно ётиши-ку, бор ran . Қарангки, бу халқнинг замонлар оша ўтиб келаётган латифалари ҳам тез-тез ёдга тушиб туриши бежиз эмас экан. Бир одамнинг боғига ўғри тушибди. Қўйни-кўнжини мевага тўлдириб энди девор ошиб қочаман деб турганда, хавфдан огоҳ бўлган боғ эгаси ўғрининг оё'ғидан ушлабди. У: - Нега бировнинг боғига тушасан, текинхўр!? - леса, ўзини оклашга дурустрок баҳона топа олмаган ўғри: - Нега ўзинг хотинингга ковуш олиб бермайсан? - дер-миш. АҚШ Давлат департаментининг ўзи тузган «диний эр- кинликни таъминлаш борасида жиддий ташвиш уйғотаётган давлатлар» рўйхатига Ўзбекистон Республикасини киритга-нини эшитиб беихтиёр шу латифа ёдга келади. Аслида бирор халқаро ҳужжат билан муайян давлатга дун- ёдаги мамлакатларга баҳо бериш, унисини «ўпок», бунисини «сўпоқ» деб эълон таркатиш ҳукуқи ҳеч кимга берилган эмас. Бу ran асрлар оша муқаддас ислом динига эътикод қиладиган мустақил мусулмон давлатларига ҳам, бу давлатларни турли олишувлар майдонига гиж-гижлаб чиқаришга уринаётган, ўзи эса жанг саҳнаси атрофига кўйилган оромкурсига ястаниб, олишувчилар ҳаракатига «балл» бериб туришни хоҳлаётган «ҳакам давлатларига ҳам бирдек тегишлидир.

Кейинги йилларда Ғарбнинг мусулмон давлатларида қўллаётган сиёсатига жиддий ўзгартириш киритилганини пайқаш қийин эмас. Ғарбона демократияни, эътиқодсиз яшаш тарзини бу юртларга мажбурий жорий этиш режаси барбод бўлаётганини, бу йўналишда бирор арзигулик натижага эришиш амримаҳол эканини сезган «ҳакам давлатлар» энди «сопини ўзидан чиқариш» йўлини тутмоқда (аслида бу усул ҳам унчалик янги ихтиро эмаслигини укувчиларимиз яхши билишади). Авваллари ўзаро тинч, бир-бирларини қўллаб яшаган, турли дин ва мазҳабларга эътиқод қилган миллат ва элатлар, «тинчликпарвар кучлар», «инсон ҳукукини ҳимоя қилиш ташкилотлари» «саъй-ҳаракати» натижасида бирданига ўзаро душманга, бир-бировини бўғизлаб ташлашга тайёр ёвга айла- ниб боряпти. Ислом дииининг икки йирик мазҳаби — сунний ва шиа мазҳаби асосида ягона Аллоҳга эътикод қиладиган кечаги биродарлар бугун то қиёмат қадар урушишга тайёр оломон сиёқига кирмокда. Ҳеч қачон кимлигини топиб бўлмайдиган яширин кучлар бир кун шиаларнинг етакчилари хаётига суикасд уюштирса, эртасига суннийлар раҳбарлари кетаётган машина портлаб кетади... Бу суикасдлар натижаси да окқан қон ва парчаланиб кетган жасадларни қайта-қайта кўрсатиб, шундоқҳам ёниб ётган оловга керосин пуркайдиган ОАВчилар елкасида хам ғарб телекомпаниялари белгилари... Энг хавфлиси - бундай парокандаликни фақат бир мусулмон давлати фуқаролари ичидагина эмас, балки кўпчилик аҳолиси муайян мазҳабга эътикод килиши билан фарқланадиган ўзаро қўшни мусулмон давлатлари ўртасида хам пайдо қилишга зўр берилаётганидир. Агар ўша кучлар бу ёвуз ниятларига эришадиган бўлса, мусулмон дунёси учун бошқа душманнинг кераги бўлмаслиги аниқ. Шоир Шавкат Раҳмон шўро замонида ёзган «Хиргойи» номли шеърида истиқлолга талпинган халқ номидан замона зўрларига киноя аралаш мурожаат қилиб, «ўриндан озгина турсак майлиму?», «ўзбеким ерида юрсак

майлиму?» дея гўё ижозат сўраб, шеър сўнгида уларнинг юзига карата «Нега сиз бўлмайсиз сира ҳижолат? Нега мен сўрайман сиздан ижозат?!» деган эди. Буни қарангки, юртимиз мустақилликка эришгач, бизга ҳам йўл-йўрик кўрсатувчилар, ақл ўргатувчилар, йўлимизни тўсмоқчи бўлганлар ҳамон топилиб турибди. Бояги рўйхатга Ўзбекистоннинг тиркалишига бизнинг юртимизда диний фундаментализм, дин ниқобидаги терро- ризмга қарши қатьий кураш олиб борилаётгани, турли диний касталар, фиркалар томонидан аҳоли ўртасида бузғунчи тарғибот юргйзилишининг олдини олишга каратилган чоралар кўрилаётгани «асос материал» қилиб олинган. Бу сиёсатчилар назарида, Ўзбекистон ҳукумати қўли қонга ботган террорчиларни, оғир жиноятлари туфайли қамокда сакланаёттан кимсаларни «диндор кишилар» деб билиши, улар томонидан уюштирилган хунрезликлардан кўз юмиб, бу жиноятларни «диний эркинликнинг бир кўриниши деб бахолаши, бундай «эркинликни таъминлаши» ҳам лозим эди. Бу «демократам талабларнинг нақадар «мантиқийлиги», «беозорлигига эътибор беринг. Бу ҳужжатга ўз вақтида тегишли муносабат билдир-ган Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлиги баёнотида айни ҳаракатлар дунё ишларига «икки хил стандарт» билан ён- дашиш экаии таъкидланган. Чунки фақат ўз манфаатларини кўзлаб иш олиб боришга ўрганган давлатларгина айни бир ҳодисага бирда ундок, бирда бундоқ деб баҳо бериши оддий мантиққа зиддир. Яъни, агар халқаро терроризм, диний экстремизм хужуми ўзларига қарши каратилган бўлса, уни (дунёнинг кайси давлати ҳудудида жойлашганидан қатъи назар) ер билан яксон килиш учун барча чоралар кўрилади. Бу ишга катта-кичик давлатларнинг кучи сафарбар этилади. Худди ўша террорчилар, экстремистиқ гуруҳлар бошқа мам- лакатларга, масалан, Ўзбекистон суверенитетига дахл кил са бу юртда «халифалик давлати курамиз», «барча кофирлар-ни тиғдан ўтказамиз» деган ғайриинсоний ғоялар билан очикдан- очик ҳужумга ўтса ва бунга қарши хукумат зарур ҳимоя чораларини курса,

бунинг номи «диний эркинликни таъминлаш борасида жиддий ташвиш» уйғотиш деб аталади! Биз бу ўринда, айни ҳолатга нисбатан «кишини ҳайрон колдиради», «одамни таажжубга солади», деган ибораларни ишлатмокчи эмасмиз. Чунки озгина чуқуррок мушохадага ўрганган одам учун бу ерда ҳайрон қоладиган нарсанинг ўзи йўк. Ўзбекистонда жамики диндор фуқаролар эътикодига кўра эҳтиёжини кондириши учун барча қонуний шарт-шароитлар яратилганини бояги рўйхатни тузганлар ҳам жуда яхши билишади. Улар исломдек муқаддас дин айнан Ўзбекистонда ўзининг том маъносини топгани, миллион-ларнинг қалб қувватига айланганидан ҳам хабардор. Мана шу хақиқат «рўйхат тузувчиларга, юмшок қилиб айтганда, ёкмайди. Улар юртимизда дунёвий давлат куриш иши диний эътиқоднинг мустахкамланиши билан бирга олиб борилаёт гани, халқ ўзининг маънавий анъаларидан воз кечмаётгани, бировнинг «демократик хўрозкандига» ташланмаётганидан безовта. Ўзбекистон раҳбарининг бизнинг юртимизда дунё вий давлат курилажаги, бирок бу дахрий давлат бўлмаслиги тўғрисидаги ғояларининг самарали амалга ошаётгани ҳали Ғарбдаги, ҳали Шаркдаги бузғунчи марказлар безовталигига сабаб бўляпти. Ўзбекистон ҳудудида бир неча марта миллатлараро, динлараро, фукаролараро жанжалларни уюштиришга каратилган режалар барбод бўлгач, унинг қўшни давлатлар билан алокаларини чигаллаштиришга қаратилган ниятлар амалга ошмагач, боягидек ҳаракатлар оркали Ўзбекистонни ислом дунёсига, мусулмон мамлакатларига ёмонотлик қилиб кўрсатишга зўр берилмоқда. Ҳолбуки, бу юртда ислом билан боғлиқ жамики қадриятлар кўз қорачиғидек асралаётга-ни, мустабид тузумлар даврида оғилхона-ю омборхонага айлантирилган муқаддас қадамжолар асрий ахлатлардан покланиб, мусулмонларга қайтарилаётгани, юзлаб янги мас- жидлар, ўнлаб исломий таълим-тарбия муассасалари барпо қилинаётганини бутун дунё кўриб, тан олиб турибди.

Шундай экан, бояги «рўйхатчилар»нинг асл муддаоси нима? деган савол туғилиши табиий. Бу саволга холис мута- хассис - хорижий исломшунос мулохазалари билан жавоб бериш ўринли бўлар эди, деб ўйлаймиз. Ар- риёддаги (Саудия Арабистони пойтахти) Имом Муҳаммад ибн Сауд номидаги Ислом университетининг илмий тадкикотлар департаменти бошлиғи Турки ибн ас-Сахув таъкидлаганидек, «Ғарбдаги айрим давлатларнинг демократия, инсон ҳукуклари ҳимояси, сўз ва эътиқод эркинлиги шиори остида амалга ошираётган хатти-ҳаракатлари нафақат суверен давлатларнинг ички ишларига аралашиш, балки бу цивилизациялар ва динлар ўртасидаги ишончсизлик ва ғанимлик кайфиятини кучайти- ришга хизмат қиладиган хатти-ҳаракатдир». Узларини негадир дунё халқларига «устозлик қилишга интилаётган айрим давлатлар бошқа мамлакатларда «инсон эркинликларига риоя қилинмаётгани», «диний эркинлик-ни таъминлаш борасида жиддий ташвиш уйғонаётгани», у ерларда «нима қилиб бўлмасин, демократияни ўрнатиш лозим»лигини даъво қилиб чиқмокда. Бирок, давлатимиз раҳбари уктирганидек; «Кўпдан буен кузатилаётгаи ҳа- қиқат шундан иборатки, нима учундир эркинлик ва демократияни одатда нефть ва газга бой давлатлар, мин- тақаларга ёйишга, ривожлантиришга зўр берилади. Нима учун эркинлик ва демократияни айнан Якин Шарқда, Каспий минтақасида, нефтьга бой мамлакатларда ривож лантиришга интилиш кучли? Нима учун?.. Ирокда уруш бошлаган айрим мамлакатлар бошқа- ларга ақл ўргатмасдан, у ерда ўзлари «демократияни ривожлантиришда қандай усуллардан фойдаланаётгани ҳақида такрор ва такрор ўйлаб курса бўларди» Модомики, Ўзбекистон Президентининг бу даъватини кимдир гўё эшитмаганга олар экан, уларнинг ўзи «демокра тияни ривожлантиришда,

«инсон эркинлигини», жумладан, «диний эркинликни таъминлаш»да қандай усуллардан фой- даланаётганларини бироз ошкор этишга тўғри келади. Гулагтанам Аввало, табиий равишда туғилган бир неча савол би-лан оппонентларимизга мурожаат килсак: нима сабабдан Афғонистон, Ироқ, Ливан ва бошқа мусулмон давлатларида тинч ахоли устига бомба ташлаётганлар, юз минглаб бегунох одамлар ўлимига сабабчи бўлаётганлар, худди бировни бил- май туртиб юборгандек, бир оғиз узр билан кутулиб кетяпти- лар? Нима учун халоскорлик юриши баҳонасида не-не мил- латлар биродаркушлик уруши оловига ташланяпти? Асосий савол: шу вақтга кадар ўзаро тинч-тотувликда, бир-бирининг эътиқод эркинлигига аралашмаган ва ягона дин вакиллари сифатида ўзаро ҳурматни саклаган суннийлар ва шиалар ўртасида шафқатсиз жанглар чикишига кимлар сабабчи бўляпти? Нега яқин- яқингача иттифоқчи ҳисобланган мусул мон давлатлари бир-бирига қарши тинимсиз гиж-гижланяпти? Бу ходисалар суверен мамлакатлар ҳудудида ҳаракат килаётган хорижий давлатлар ҳарбий кучлари, экспертлари, маслахатчилари иштирокида юз бераётган экан, мазкур са-волларга жавоб топадиган халқаро текшириш гурухларини айнан шу жойларнинг ўзида тузиш мантикли эмасмиди? Афсуски, фақат биз эмас, бутун мусулмон дунёси, жаҳон афкор оммаси қайта-қайта ўртага кўяётган бу саволларга жавоб берадиган мард йўқ! Афсуски, бунинг ўрнига дунё ҳамжамияти бир-биридан аянчли, шармандали манзараларни кузатишга мажбур бўляпти. Масалан, Афғонистонда кўлга олинган юзлаб асирлар (уларнинг аксарияти мусулмон динига эътиқод қилади) Қу- бадаги АҚШ ҳарбий базаси - Гуантанамога келтирилганидан хабарингиз бор. Бу ердаги асирларнинг яшаш шароитлари халқаро меъёр- ларга мутлако тўғри келмаслиги, улар ҳайвондан-да баттар шароитда ушлаб турилгани

қайта-қайта айтилмоқда. Обрўли халқаро сиёсий ташкилотлар маҳбусларнинг доимий равишда қўл ва оёқ кишанларида сакланиши, уларнинг қулокларига овоз утказмаидиган тикинлар ва кузларига хеч нарсани кўрсатмайдиган кўзойнаклар тақилишини таъкидламоқда. Улар АҚШ маъмуриятини Женева конвенциясига риоя қил- масликда айблаб, кўлга олинганларга ҳарбий асир мақоми берилишини талаб этмоқда. 2002 йил 25 июнда АҚШ сенати мажлисидаги нутқида сенатор-демократ Ричард Дурбин Федерал тергов бюроси- нинг ҳисоботидан Гуантанамода асирлар камеранинг тош полига занжирлар билан кишанлаб кўйилганлиги, жазирама иссик шароитида маҳбусларни сувсиз ва овкатсиз саклагани тўғрисидаги маълумотларни ўкиб беради. «Агар, - дейди сенатор, - мен бу кабиҳликлар ФБР томонидан асирларга нисбатан амалга оширилаётганлигини айтмасам, сизлар бу ишлар фашист нацистлари томонидан ё советларнинг Гулаги да ёхуд Пол Потнинг шафқатсиз турмаларида қилинган бўлса керак, деб ўйлардинглар». Сенаторнинг баёнотига жавобан, Ок уйнинг матбуот котиби Скотт Маклеллан шундай эътироз билдиради: «Бу баёнот танбеҳга муносиб. Дурбиннинг гаплари Америка ҳарбийларига нисбатан ҳурматсизликдир. Шу боис, жаноб Дурбин айтган гаплари учун узр сўраши керак». Унинг фикрича, демократик давлат ҳисобланмиш АҚШ- нинг ҳарбийлари томонидан амалга оширилган ишларни асло тоталитар режимларда қилинган ишлар билан киёслаб бўлмас экан. Ричард Дурбин эса нуткини шундай деб якунлади: «Мен эмас, балки Женева конвенциясини оёкости қилгани ва кийноқ усулларига изн бергани учун Жорж Буш маъмурияти Америка халқидан кечирим сўраши керак...» 2005 йил 9 май куни « Newsweek » журиали номаълум манбага таяниб, Гуантанамо базасида Қуръони карим-нинг ҳожатхоналарга кўйилгани ва Америка ҳарбийлари маҳбусларга руҳий босим ўтказиш мақсадида уни

унитазга ташлаганини езди. Бу хабар дунё оммасига маълум бўлиб, кўпгина мусулмон мамлакатларида - Афғонистон, Покистон, Индонезия, Малайзия, Фаластинда қаршилик намойиш-ларини келтириб чиқарди. Натижада, турли тўкнашувлар окибатида АҚШ ҳарбийларидан 16 киши ўлиб, 100 дан ортиғи жароҳат олди. Орадан олти кун ўтгач, журнал уз хабарига раддия эълон қилишга мажбур бўлди. Оқ уйнинг матбуот котиби Скотт Маклеллан бу мақола АҚШнинг жаҳон олдидаги имижига катта зарар етказганини таъкидлаб, уни гўё бўҳтон хабар эканини айтди. Бирок мақола муаллифи Майкл Изикофф ўз навбатида бу раддияга нисбатан норо- зилик изхор қилди. Хўш, у қандай асосларга таяниб Ок уй билан олишди? Биринчидан, ўша «номаълум манба» аслида АҚШнинг юқори лавозимли давлат хизматчиси эди. Иккинчидан, Ғарб ҳарбийлари томонидан мусулмонлар- нинг диний туйғуларини таҳқирлаш янгилик эмас. Гуантана мо, Абу-Грейб (бу масалага ҳали батафсилрок тўхталамиз)... Учинчидан, Гуантанамо турмасидан озод этилган маҳбус Хорун Рашид уч йил аввал Қуръонни ҳарбийлар унитазга улоқтирганини тасдиклаб, орадан шунча вақт ўтса хам айрим махбуслар бу ҳаракатларга норозилик ифодаси сифатида терговчилар билан мулокот килишдан бош тортаётганини айтган. Тўртинчидан, 2005 йилнинг 3 июнь куни Пентагон илк бор Гуантанамода ҳарбийлар томонидан Қуръоннииг таҳқирланганлигини расман тан олди. Қамокхона бошлиғи, бригада генерали Жей Худ Қуръондан «нотўгри фойдаланган- ликнинг» 5 ҳолати аниқланганини эътироф этди. Жумладан, харбийлар маҳбуслардан бирига тегишли бўлган Қуръонни атайин тепганлари, унга турли фаҳш сўзларни ёзганлари, уларнинг сўзлари билан айтганда, «айрим холларда Қуръонга америкалик ҳарбийлариинг сийдиги сачраганлигини эъти роф этди...

Қуръонни таҳкирлаш билан боглик можаро ҳали туга- масиданок, мусулмонларни хўрлашлар ҳакидаги янги маълу- мотлар пайдо бўлди. New York Times томонидан тўпланган 2000 саҳифалик (!) ҳисоботга кўра, бундай ҳуқуқбузарликлар шунчалик кўпки, уларни, маъмурият ҳаспўшлагандек, «ху- сусий ҳол» деб бўлмайди... 2001 йил 11 сентябрдан кейин бошланган ходисалар муно- сабати билан АҚШнинг 100 нафар машҳур санъат ва адабиёт арбоблари, зиёлилари 2002 йилда ўз ватандошларига очик хат билан мурожаат этиб, шундай деб ёзган эди: «Ҳукумат ҳеч кандай чекловларсиз уруш эълон қилиб, зўравонликнинг янги услубларини меъёрга айлаптириб олга- нида америкаликлар мутлако қаршилик кўрсатмадилар, деган таъна эшитмаслик учун сизларга мурожаат қилмоқдамиз. Биз саволлар бериш ҳуқуки, танкид килиш ҳуқуқи ва қарши бўлиш ҳуқуқининг ҳимоя қилинишига ишонамиз. Биз 11 сентябрь воқеаларини дахшат билан кузатдик. Пекин мотам тугамасиданок бизнинграҳбарлар қасос олиш руҳиятини авж олдириб юбордилар. Ҳукумат 11 сентябрга хеч бир алокаси йўк мамлакат - Ироққа қарши урушга тайёрланяпти. Биз бутун дунёга мурожаат қиляпмиз. Инсоният ўз тари- хида кўп маротаба одамларнинг нимагадир ишониб кутиши натижасида қаршилик кўрсатишда кечиқиб қолган... Биз бутун дунёдаги ҳамфикрларимизни сафимизга кушилишга ундаймиз». Гуманизм ҳимоячиси бўлган бу зиёлиларнинг қалб чинқи-риғини аэродромлардан учган минглаб қирувчи ва бомбарди- мончи самолётлар шовқини осонгина босиб кетди... Энди Ироқ асирлари - яна мусулмонлар билан уларнинг ўз ватанида - Абу Грейб қамоқхонасидаги кўргуликлар бош- ланди. Мана уларнинг бир лавҳаси:

«Ҳарбий полициянинг маҳбуслар билан муомаласида мен дуч келган онгли суи истеъмолчиликлар куйидагилардан иборат: а) маҳбусларни турли тарзда калтаклаш: тепиш, юзга уриш, яланғоч товонга зарба бериш; б) қип-яланғоч қилинган маҳбус эркаклар ва аёлларни суратга ва видеотасвирга тушириш; в) маҳбусларни жинсий алоқа кўринишидаги шаклга мажбурий тушириб хўрлаш; г) маҳбусларни қип-яланғоч бўлиб ечинишга мажбур қилиб, уларни бир неча кун давомида шу алпозда қолдириш; д) эркак маҳбусларни аёлларнинг ички кийимини кийиб юришга мажбурлаш; е) ... (бу жинсий қийнок усулини ёзишга юз чидамади) ж) яланғоч эркак маҳбусларни бир-бирининг устига мин гаштириб, устидан хатлаш; з) яланғоч қилинган маҳбуснинг қўл ва оёги, жинсий аъ зосини биргаликда сим билан боглаб ток юбориш; и) қўриқчи томонидан аёл маҳбуснинг зўрланиши; к) қўриқчи итларнинг тумшуғидаги ҳимоя воситасини олиб ташлаб, маҳбусларга қарши гиж-гижлаб, итни бўшатиб юбориш; л) кимёвий ҳарбий фонарларни синдириб, унинг ичидаги суюқ фосфорни маҳбус юзига сепиш; м) эркак маҳбусларни бесоқолбозлик килиш билан қўр- қитищ; н) махбусларнинг жинсий аъзоларига пол ювгич (швабра) сопини ва фонарларни тиқиш...»

(Антонио Тагуба, Ирокдаги маҳбусларнинг аризалари бўйича суриштирув олиб борган АҚШ армияси генерал-майори. « Fox News . 12.05.2004.») БМТ уставига бир озгина таҳрир Жахон ҳамжамиятининг хамиятига тегаётган асосий қусур - демократия деганлари нуқул танклар, ҳарбий ке- малар устида, самолётлар, энг охирги русумдаги (синовдан ўтказилиши лозим бўлган!) даҳшатли ракеталар қанотида ташилаётганидир. Бир сўз билан айтганда, урушларни «инсон хукуқлари учун кураш»нинг ягона воситасига айлантириш иштиёки тобора кучайиб бормокда. Бу шундай урушлар-ки, улар «ҳуқуқни муҳофаза қилувчи давлатлар» истаган пайтида, дунёнинг исталган нуқтасида, хоҳлаган кўламда амалга оширилади. Бундай ҳаракатларни номигагина бўлса- да, қонунлаштириб кўйиш мақсадида БМТнинг Уставига «озгина таҳрир» киритиш, яъни қабул қилинганига 60 йил бўлган бу хужжатни хозирги воқеликка (аслида ўша давлат лар манфаатига) мослаб ўзгартириш керак. Бояги урушларни қонунийлаштириб олиш учун бу ҳужжатга гўё «арзимаган ўзгаришлар» киритилади. Масалан, халқаро ҳукуқ асослари: мустақил давлатларга қарши куч ва таҳдид ишлатмаслик, бошқа давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик, чега- ралари дахлсизлигини бузмаслик ва суверенитетини хурмат килиш сингари прииципларни «бир оз» ўзгартириш шулар жумласидандир. Ана шу тариқа давлатлар суверенитетига кучли зарба берилади: уларни ўзлари хоҳлагандек яшаш ва давлатини бошқариш ҳуқукидан маҳрум этилади. Яъни, агар сизнинг сиёсий тизимингиз демократиянинг ғарбона андоза- ларига мос келмаса, унда ўзингиздан ўпкаланг... Шундай қилиб, «ялпи хавфеизлик» тамойили, «халқаро ҳукуқ» тушунчалари емирилади, улар ўрнини ихтиёрий мазмунда талқин этиш мумкин бўлган тушунчалар билан алмаштиришга замин яратилади.

У ёғини суриштирсаигиз, айрим давлатлар БМТ ҳужжат-ларига ўзгаришу таҳрирлар киритилишини кутиб ўтиришни ҳам ўзларига эп кўрмайди. Ҳали у, ҳали бу мамлакат худудига демократия байроғи остида, унинг номи билан бостириб кирилади. Бу юртларнинг шундоқ ҳам мураккаб ижтимоий- иқтисодий шароитда яшаё'тган халқлари чексиз-чегарасиз қонунбузарликлар, хўрлашлар ва харобаликлар остида қолади. «Ҳуқуқ ҳимоячилари» қаерга кадам қўйган бўлса, ўша ерларда энди охири кўринмайдиган биродаркушлик урушлари, динлараро, мазхаблараро ўта хавфли, захаси юз йилларгача битмайдиган зиддиятлар олови ёқилмоқда. Ма- салан, ушбу сатрлар ёзилаётган пайтда олинган аниқ маълу- мотга кўра, биргина Ироқца фақатгина 2006 йилнинг октябрь ойида 1289 нафар тинч аҳоли вакиллари - ҳеч кандай айби йўк инсонлар ҳаётдан бевақт кўз юмди! Урушлар олови ичида қолган мамлакатларнинг, улар қайси қитъада жойлашганидан қатьи назар, иқтисодий, маданий, маънавии такомил суръатлари ўнлаб йиллар оркага суриб ташланди. Такомил кайда, аксинча, мае алан, Европанинг Кадим маданиятини ўзида мужассам этган собиқ Югосла вия ҳудудидаги минглаб маданий иншоотлар ер билан яксон қилинди. Хўш, демократия, инсон ҳукуклари бу урушлар бошлан- гунига кадар кўпрок бузилармиди ёки улар туфайли кўнроқ топталяптими? Бу кўргуликларнинг барчаси учун ким жавоб беради? Устма-уст юз бераётган қонунбузарликларни тскширит учун качон халқаро комиссиялар тузилади? Бундай комис- сияларни ёки «инсон эркинлигини таъминлаш борасида жиддий ташвиш уйғотаётган давлатлар» рўйхатини тузиш шу кўргуликларнинг бошида турганлар кулига топширили-ши канчалар адолатли бўлади? Бу борада, афсуски, юкорида таъкидланганидек, инсоният кўнглида дард бор-у дармон йўк.

Бжезинскийни аразлатишди 2005 йилнинг 10 октябрь купи машҳур сиёсатшунос олим, жаҳон сиёсий шахмат тахтасидаги «ўйин»ларнинг моҳир устаси Збигнев Бжезинский « Los Angeles Times » газетасида катта шов-шувга сабаб бўлган мақола эълон килди. Бу мақола «Америка ҳалокатга учрамоқда» деб номланади. «Бундан 60 йил ча муқаддам Арнольд Тойнби (инглиз тарихчиси - таҳр. ), - деб ёзади 3. Бжезинский, - «Тарихни тадкиқ килиш» кито-бида «ҳар кандай империяиииг юзтубан кулашига, охир-окибат, ўша империяни бошқарган одамларнинг «жонига касд килиш» билан баробар ҳаракатлари сабаб бўлади», деганди. Таассуфки, Жорж Буш фаолияти, Америка келажаги ва АҚШ раҳбариятининг 11 сентябрь воқеаларидан кейинги тутган йўлига тарихий нуқтаи назардан ёндашеак, канчалик шафқатсиз хукмдек туюлмасин, юкоридагидек баҳони бе-ришдан бошқа иложимиз йўк». 3.Бжезинский АҚШнинг Ирокдаги ҳаракатларини «Буш томонидан сафсатавий иддаолар билан бошланган уруш» сифатида баҳолаб, фикрларини куйидагича давом эттиради: «Нима сабабдаи бошлангани ҳануз номаълум бўлган, мамла кат юкори мартабали раҳбарларинингтор гуруҳи томонидан кўллаб-кувватланган ҳамда ёлғон даъволар ва сўз ўйини шаклида тарғиб қилинган бу уруш, инсоний йўкотишлар ва моддий харажатлар нукгаи назаридан, кутилганидан хам кимматга тушмоқда. Шу уруш туфайли Америка бутун дунёда танқидга учраяпти». Олимнинг фикрича, АҚШ маъмурияти терроризмнинг туб сиёсий илдизларини эътиборга олмай, «террорчиларни ҳаракатга ундаётган асосий нарса уларнинг эркинликдан нафратланишлари ҳамда бутун ғарб цивилизациясига кар- ши эканликлари», лея америкаликларни ишонтиришга уринмокда. Бу эса ўзини ўзи алдашдан ботика нарса эмас... Бундай сиёсий ўйинлар АҚШнинг жахондаги нуфузи тобора тушиб боришига сабаб бўляпти. Шундай манза-ра, нихоят, ошкор бўлмокдаки, йиллар давомида сиёсий катағонлар, кийноклар

ва инсон қукукларининг бузилишига қарши бўлган давлатнинг ўзи бугун кўп жойларда инсоннинг қадр-кимматини поймол киладиган усулларни кенг кўллаяпти. Гуантанамо ва Абу-Грейбдаги ҳукукбузарликларни бу ҳодисалардан аччикланган маъмурият эмас, балки холис оммавий ахборог воситалари фош этдилар. Натижада, ай- рим бевосита айбдор деб топилганларгина жазога тортилди. Аммо, «босим остида сурок» килишга (яъни, қийнокка!) рухсат берган Мудофаа вазирлиги ва Миллий хавфсизлик кенгашининг раҳбариятидан бирор киши, истеъфо ёки жино- ий жавобгарликни кўятуринг, ҳатто кўпчилик олдида жавоб қам бермади...» 2006 йилнинг 30 ноябрь куни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати «Ўзбекистон Республикаси Консти- туцияси қабул қилинганининг ўн тўрт йиллиги муносабати билан амнистия тўғрисида»ги Қарорини эълон килди. Мазкур карорнинг 5-бандида ўқиймиз: «Такикланган ташкилотлар фаолиятидаги иштироки, улар таркибида тинчлик ва хавфсизликка қарши ёки жамоат хавф- сизлигига қарши жиноятлар содир эттанлиги учун биринчи марта 10 йилдан кўп бўлмаган муддатда озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилиниб, тузалиш йўлига қатъий ўтгаи шахслар жазодан озод қилинсин». Айрим давлатлар турли баҳоналар билан хорижий мамла- катларнинг минглаб фукароларини айб хам эълон қилмасдан йиллар давомида яширин турмаларда саклаётган бир пайт-да, Ўзбекистон раҳбарияти мазкур харакати билан ўзининг бағрикенглиги ва ксчиримлилигини яна бир бор амалда кўрсатди.

Адабиётлар 1. Фалсафа. Қадимий луғат. – Т., «Шарқ», 2004 йил, 154-152 бетлар. 2. Ж.Туленов Жамият фалсафаси. Олтинчи бўлим. – Т., 2001 йил. 3. Фалсафа. Ўқув қўлланма. Э.Юсуповнинг умумий таҳрири остида. – Т., «Шарқ», 1999 йил, 252-255 бетлар. 4. С.Э. Крапивенский. Социальная философия. Учебник дня вузов.- Москва, Гуманиторно-издательский центр «ВЛАДОС», 1998 йил, 3-17 бетлар. 5. В.С.Барулин «социальная философия» Учебник дня вузов.- Москва, ФАИР-ПРЕСС, 1999 йил,

Похожие

Учинчи муаллим

Улар халқнинг юрагида яшайди

Матбуотимиз тарихига қайдлар

Алишер Навоий иккинчи мингйиллик даҳоси

Авлод тарбияси миллат тарбияси