O‘zgarmas tok kuchaytirgichi - Механика - Рефераты

O‘zgarmas tok kuchaytirgichi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

6725.5 KB

KUCHLAR MOMYENTI REJA: 1. Nuqtaga nisbatan kuch momenti. O`qqa nisbatan kuch momenti 2. Varinon teoremasi 3. Kuch momentini kuchning koordinata o`qlaridagi proektsiyalari orqali ifodalash. 4. Tekislikdagi kuchlarning muvozanot sharti .

Kuch momenti nazariy mexanikada asosiy tushunchalardan biri xisoblanadi. Jismlarning aylanma xarakati uning momentiga boqliq. Berilgan F kuchining jismga ta`siri natijasi shu kuchning qo`yilish nuqtasini ifodalaydigan radius vektor r, F - kuchning moduli va yo`nalishiga xamda F va r vektorlar orasidagi burchakka bogliq. Kuchning jismni aylantirish ta`sirini kuch momenti tushunchasi orqali ifodalanadi. O nuqtaga nisbatan F kuchning momenti deb, O nuqtaga nisbatan shu kuchni ifodalovchi radius vektor bilan F kuch vektorini vektor ko`paytmasi orqali ifodalanadigan kattalikka aytiladi. Ta`rifga asosan quyidagini yozamiz. M 0 =Fr (16) Kuch momenti vektori O nuqtaga qo`yilganligi uchun M 0 ning yo`nalishini parma qoidasidan topamiz. Agar parma dastasining aylanish yo`nalishi r dan F ga yaqin yo`l bilan yo`nalgan bo`lsa, parmaning ilgarilanma xarakat yo`nalishi M 0 yo`nalishini ifodalaydi. Endi M 0 vektorning modulini topaylik. Agar α F kuch bilan r radius vektor orasidagi burchak bo`lsa, (16) formuladagi M 0 vektorning modulini quyidagicha aniqlaymiz. 29- rasmdan M 0 = F.rsinα=Frsin(F^r) d = r.sin α bo`lgani uchun M 0 = F.d bo`ladi. 29-rasm

Demak nuqtaga nisbatan M 0 kuch momentining moduli F kuch moduli bilan d- kuch elkasining ko`paytmasi orqali topiladi (29-rasm). Endi F kuchning Z o`qiga nisbatan momentini aniqlash uchun F - kuchning Z o`qiga perpendikulyar bo`lgan 1-tekislikka proektsiyasi F 1 ni aniqlaymiz (29- rasm). Z o`qi 1-tekislik bilan O nuqtada kesishsin. F 1 kuchning O nuqtaga nisbatan momenti F kuchning Z o`qiga nisbatan momenini beradi. Berilgan F kuchning Z o`qiga nisbatan momenti deb, plyus yoki minus ishorasi bilan olingan, F kuchining Z o`qiga perpendikulyar tekislikdagi proektsiyasi. F 1 ning modulini shu F kuchning o`q va tekislikni kesishgan O nuqtasiga nisbatan elkasi d ga bo`lgan ko`paytmasiga teng bo`lgan kattalikka aytiladi.   M Fd (17) Agar M ni oxiridan qaraganda F kuch proektsiyasi 1-tekislikni soat mili, aylanishiga teskari yunalishda aylantirishga intilsa, o`qqa nisbatan kuch momenti musbat deb olinadi, aks xolda manfiy bo`ladi. Agar kuchning ta`sir chizigi Z ga paralel bo`lsa, F ning tekislikka proektsiyasi nolga teng bo`ladi. Shuning uchun M=0 bo`ladi. d=0 bo`lganda xam M=0 bo`ladi. Sistemani tashkil etgan kuchlarning geometrik yigindisiga R 0 bosh vektor deyiladi. Teksilikda F 1 , F 2 , … F n kuchlar sistemasi berilgan bo`lsa, bu kuchlarni R 0 bosh vektor va M 0 bosh moment, bilan aylantirish mumkin. Bosh vektor va teng ta`sir etuvchi kuch bitta tushuncha emas. Kuchlar sistemasining jismga ta`sirini to`liq almashtiradigan kuch teng ta`sir etuvchi kuchdir. Teng ta`sir etuvchi kuch, butun kuchlar sistemasi jismga qanday ta`sir etsa, xuddi shunday ta`sir qiladi. Bosh vektor esa tekislikda faqat kuchlarning geometrik yigindisini bildiradi (30-rasm). 30-rasm. F 1 , F 2 , … F n kuchlar sistemasi O nuqtaga nsibatan M 1 ,.M 2 , … M n momentni xosil qilsin. Bu momentlar kuchlar tekisligiga perpendikulyar bo`ladi va O nuqtadan o`tuvchi to`gri chiziq ustida yotadi. Ishorasi (+) yoki (-) bo`ladi.

Teorema: Teng ta`sir etuvchi kuch R ning ixtiyoriy O nuqtaga nisbatan momenti tekislikda yotgan tashkil etuvchi kuchlarni o`sha nuqtaga nisbatan xosil qilgan momentlarining algebralik yigindisiga teng. Agar bir tekislikda yotgan F 1 , F 2 , … F n kuchlarning momentlari M 1 , M 2 , … M n bo`lsa, bu momentlar bitta to`gri chiziqda yotadi va shuning uchun algebralik usul bilan qo`shiladi. n nd F d F dF M     ... 2 2 1 1 0 (18) (18) ifoda Varinon teoremasini ifodalaydi. P.Varinon (1654-1722) frantsuz olimi. O nuqtaga nisbatan teng ta`sir etuvchi R ning momentining moduli quyidagicha bo`ladi. d R Rd M 0   (19) chunki 0R R  deb olish mumkin. d M R 0 0 (19) ni (18) ga qo`ysak, 0 0 0 M R M M   0 0 R M d  (20) oxirgi ifodadan M=M 0 ni olsak, teorema isbot qilinganligi ravshan bo`ladi. 5-ma`ruzada ko`rdikki, tekislikdagi kuchlar sistemasini R 0 bosh vektor va M 0 bosh moment bilan almashtirish mumkin. Xususiy xollarni ko`rib chiqaylik. 1) R 0 = 0 M 0 = 0 kuchlar sistemasining bosh vektori va keltirish markaziga nisbatan bosh moment nolga teng bo`lsa, kuchlar o`zaro bir-birini muvozanatlangan bo`ladi. 2) R 0 = 0 , M ≠ 0 bosh vektor 0 ga teng va keltirish markaziga nisbatan bosh moment M nolga teng emas. Bu xolda kuchlar sistemasi juft kuchlar bilan almashadi. Bu juftning momenti keltirish markaziga nisbatan olingan bosh momentga teng. 3) R 0 ≠ 0 M 0 = 0 kuchlar sistemasi teng ta`sir etuvchi kuch xoliga keltiradi, ya`ni R 0 = R bo`lib R ning qo`yilish nuqtasi keltirish markazida bo`ladi. 4) R 0 ≠ 0, M ≠ M 0 = 0 bu xolda xam kuchlar sistemasini teng ta`sir etuvchi kuch bilan almashtirish mumkin. 5) Tekislikdagi kuchlarning muvozonat shartlari. Tekislikdagi ixtiyoriy kuchlar sistemasini muvozonatda bo`lishining ikkita sharti bor.    0 0 0 i M M (21)    0 iF R (22) (22) formuladagi R 0 - modulini kuchlar proektsiyalari orqali yozsak: 2 2 y x F F R   (23) bundan   xi x F F (24)   yi y F F (25) oxirgi ifodalarnini xisobga olsak, (21) va (22) ni quyidagi tenglamalar sistemasi shaklida yozish mumkin.   n i i M M 1 0 (26)

(12) tenglamalar tekislikdagi kuchlarni muvozonatda bo`lishining asosiy tenglamalari deyiladi. (26) tenglama uchun keltirish markazlarini va koordinata o`qlarini ixtiyoriy tanlash mumkin. Muvozonat tenglamalarini yana quyidagi shakllarda yozish mumkin.  0 Ai M ,  0 iB M Bu tenglamalar teekislikdagi ixtiyoriy kuchlarning muvozonat tenglamalari xisoblanadi. Koordinata o`qlariga nisbatan kuch momenti Jismning A nuqtasiga F kuch ta`sir etsin. Shu kuchning X,Y,Z o`qlariga nisbatan kuch momentlarini topamiz. Agar A nuqtaning koordinatalari X,Y,Z, F kuchning proektsiyalari F x , F y , F z bo`lsa, (31-rasm) bu kuchlarning o`qlarga nisbatan momentlarini (16) asosan aniqlab 1-jadvalni yozamiz. Jadvalning 2,3,4-ustunlarini aloxida-aloxida qo`shsak F kuchning X,Y,Z o`qlardagi F x , F y , F z proektsiyalarining o`qlariga nisbatan momentlarining yigindilarini ya`ni M x , M y , va M z ni xosil qilamiz. 31-rasm Shunday qilib jadvaldan M x , M y , va M z uchun quyidagilarni qosil qilamiz.     z F y F M M y z xi     x F z F M M z x yi y ( 27 )     y F x F M M x y zi z (27) dan foydalanib F kuchining o`qlardagi proektsiyalarini X,Y,Z ,koordinata o`qlariga nisbatan momentlarining yigindisini aniqlanadi. Bu (27) ifodaga kuch momentlarining koordinata o`qlariga nisbatan analitik ifodalari deb xam ataladi. Agar r=xi+yj+zk va F=F x i+F y j+F z k ekanligini xisobga olsak, M 0 ni quyidagi shaklda yozish mumkin. k M j M i M Fr M z y x        0 (28) Vektorlar algebrasidan ma`lumki (F.r) ko`paytmani quyidagi diterminat orqali yozaladi. 0 M (29)

Agar (28) ni (29) bilan tenglashtirsak, aynan (14) ni xosil qilamiz ya`ni F ning koordinata o`qlariga nisbatan momentlarining qisoblash formulalarini xosil qilamiz.

Похожие

Dinamika qonunlarining tadbiqi

MEXАNIZM VА MАSHINАLАR NАZАRIYASI (MMN) FАNI, VАZIFАLАRI, UNING MАSHINАSOZLIKDАGI ROLI VА АSOSIY TUSHUNCHАLАR

Bir nuqtada uchrashuvchi kuchlar sistemasini qo`shish, shunday kuchlar sistemasining teng tasir etuvchisini geometrik usulda aniqlash.

Система харакат миқдори моментининг ўзгариши хақидаги теорема

Система динамикасига кириш