ЭКСПЕРТ АУДИТОРЛАР - Метрология - Рефераты

ЭКСПЕРТ АУДИТОРЛАР

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

5149 KB

ЭКСПЕРТ АУДИТОРЛАР. СИФАТ ТЎГАРАКЛАРИ Режа . 1. Эксперт-аудиторлар. 2. Халқаро ИСО 9000 сериясидаги стандартлар. 3. Сифат тўгараклари.

1. Эксперт-аудиторлар Сертификатлаштириш билан боғлиқ бўлган фаолиятда фаол қатнашувчи шахс бу эксперт-аудитордир. У одатда сифат тизимларини, ишлаб чиқаришни ва маҳсулотни сертификатлаштиришда, синов лабораторияларини аккредитлашда ва бошқа ишларда қатнашиши мумкин. Эксперт-аудитор деб, сертификатлаштириш соҳасида муассаса ва корхоналар фаолиятини баҳолаш ва назорат қилиш ҳуқуқига эга бўлган аттестатланган шахсга айтилади. Эксперт-аудитор сифатида “Ўзстандарт” томонидан белгиланган тартибда аттестатланган фан, саноат, маиший хизмат, институтлар ва бошқа ташкилотларнинг вакиллари ҳамда белгиланган ҳужжатлар билан ишлашда етарли чуқур билимга эга бўлган хусусий шахс ҳам бўлиши мумкин. Эксперт-аудитор қуйидаги вазифаларни бажаради:  маҳсулот, жараён, хизматларни, сифат тизимларини ва ишлаб чиқаришни сертификатлаштириш;  сертификатлаштирилган маҳсулот, жараён ва хизматларнинг тавсифларини ҳамда сертификатлаштирилган сифат тизимларини ва ишлаб чиқаришнинг турғунлигини назорат қилиш;  сертификатлаштириш бўйича аккредитлаш идоралари, синов лабораторияларини (марказларини) ва уларнинг фаолиятини назорат қилиш;  сертификатлаштиришда тавсиялар бериш . Эксперт-аудитор ўз фаолиятини сертификатлаштириш миллий идораси, бир турдаги маҳсулотни сертификатлаштириш идоралари, сифат тизимларини ва ишлаб чиқаришни сертификатлаштириш доирасида амалга оширади. Эксперт-аудитор муайян талабларга жавоб бериши лозим :  тўлиқ олий маълумотли ва сертификатлаштириш соҳасида етарли билимга эга бўлиб, фаолияти сертификатлашти - ришнинг маълум тури бўйича аттестатланган бўлиши керак;  олий ўқув юртини тамомлагандан сўнг камида 5 йиллик амалий стажга эга бўлиши, шундан камида 3 йили стандартлаштириш, метрология, синовлар, сифатни бошқариш ва таъминлаш соҳаларида ишлаган бўлиши керак. Эксперт-аудитор чуқур билимли, тадбиркор бўлмоғи лозим. У қуйидаги соҳалар бўйича билимларни мукаммал эгаллаган бўлиши шарт:  р еспублика сертификатлаштириш миллий тизимининг қоида ва тартиблар;  сертификатлаштириш ўтказиш бўйича билимлар ва меъёрий ҳужжатларни тушуниш;  сертификатлаштириш ва аккредитлаш бўйича асосий ишлар мазмуни;  сертификатлаштириш ва аккредитлаш бўйича иқтисодий ва ҳуқуқий асослари;

 мамлакат ичидаги ва чет эллардаги сертификатлаштириш ва аккредитлаш тажрибаси;  стандартлаштириш, метрология ва сифат тизимларининг асослари;  текширув ўтказиш ва сифатни бошқаришнинг статистик усуллари . Эксперт-аудитор таҳлил қилиш, мантиқий асослаш, ўзининг фикрини қаттиқ ва асосланган ҳолда ҳимоя қилишлик; ижодий қобилиятга ва мураккаб вазиятда тўғри қарор қабул қилиш хусусиятларига эга бўлиши; ҳаққоний, маъсулиятли, принципиал равишда ҳайриҳоҳ, хушмуомалали, одобли ва ўзини тутабилишлик каби шахсий сифатларга эга бўлиши керак. Эксперт-аудитор текширилаётган объектнинг ходимлари билан алоқада бўлиш ва керакли ҳужжатлар билан танишиш; маълумот учун ҳар қандай қўшимча маълумотлар талаб қилиш (сертификатлаштириш мақсадлари учун); тизимда амалдаги меъёрий-услубий ҳужжат - ларни такомиллаштириш бўйича ўз таклифини бериш; сертификатлаштирилувчи маҳсулот, жараён, хизматлар, сифат тизими ва ишлаб чиқариш бўйича режаларни тузатиш юзасидан ўз мулоҳазаларини кир ити ш ҳуқуқига эгадир. Корхоналарда сертификатлаштириш соҳасидаги ишларни инобатга олиб, сертификатлаштириш миллий идораси “ Ўзстандарт ” томонидан эксперт-аудиторлар тайёрлаш махсус курслари ташкил этилиб, бу соҳадаги ўқишнинг ташкилий томонлари ЎзСМСИТИ нинг асосий фаолиятларидан бири деб қаралмоқда. Эксперт-аудиторларни тайёрлаш одатда икки босқичда олиб борилади: назарий билимларни олиш ва аттестатлаш натижасида уларга тегишли расмий ҳужжатлар топшириш. Махсус курс тингловчиларининг назарий билимларини “ Ўзстандарт ” агентлиги томонидан тузилган махсус комиссия баҳолайди. Баҳоланиш натижалари етарли даражада бўлса, уларга сертификатлаштириш миллий тизимининг эксперт-аудитори деган гувоҳномаси берилади (агар аттестатлашдан ўтмаса рад этилади). Эксперт-аудиторлар уларга юклатилган вазифалари бўйича муайян бурч ва маъсулиятларга эгадирлар. 2. Халқаро ИСО 9000 сериясидаги стандартлар бўйича ишларни ташкил этиш Охирги пайтларда 9000 сериядаги ИСО халкаро стандартлари тўғрисида кўп эшитаяпмиз. Хуш, бу стандартлар кандай стандартлар ва нима учун қўлланилади? Бу сериядаги стандартлар сифат тизимларини корхоналарда тадбиқ этишга мўлжалланган халқаро моделлар бўлиб ҳисобланади. Чет давлатларда сифат тизими б ў лмаган корхона ёки фирма билан ишлаб б ў лмайди. Чунки биринчидан ҳ еч кандай кафолат й ўқ , иккинчидан эса сиз шартнома тузганингизда ҳ ам, сиз билан ишловчи бош қ а субъектлар бундан бохабар б ў лганларида ула р нинг сизга нисбатан ишончлари камайиши мумкин. Шу сабабдан сифат тизимларига ни ҳ оятда жиддий а ҳ амият беришимиз керак.

Ҳ озирда республикамизда халкаро сифат тизимларини тадбик этган ёки бунга ҳ аракат қ илаётган корхоналар сони кун сайин к ў пайиб бормокда (Чкалов номидаги ТАИЧБ, Қимматли қоғозлар комбинати, тизимлари асосан ИСО 9001, ИСО 9002 ва ИСО 9003 стандартларида кўзда тутилган б ў либ , бу моделлар ўзаро кўлами билан фарқ қилади. ISO нинг сифат таъминоти хусусидаги асосий стандартлари: ISO 9000, “ Сифатни умумий бошқариш ва сифатни таъминлаш бўйича стандартлар. Танлаш ва қўллаш бўйича раҳбарий кўрсатмалар ” ; ISO 9001, “ Сифат тизимлари. Лойиҳалашда ва (ёки) ишлаб чиқаришда, йиғишда ва хизмат кўрсатишда сифатни таъминлайдиган модел ” ; ISO 9002, “ Сифат тизимлари. Ишлаб чиқаришда ва йиғишда сифатни таъминлайдиган модел ” ; ISO 9003, “ Сифат тизимлари. Тугал назоратда ва синовларда сифатни таъминлайдиган модел ” ; ISO 9004, “ Сифатни умумий бошқариш сифат тизимларининг элементлари. Раҳбарий кўрсатмалар ” ; ISO 10011 “ Сифат тизимларини текширишда раҳбарий кўрсатма л ар ” ; ISO 10012 “ Ўлчаш воситаларининг сифатини таъминлайдиган талаблар ” . Булар билан бир қаторда Халқаро стандартлаштириш ташкилоти уч тилда атамалар луғати яратган бўлиб, маҳсулот сифатини таъминлаш соҳасида уларнинг таърифларини ҳам ишлаб чиққан. Булардан ташқари ISO/ МЭК (Халқаро электротехника комиссияси) томонидан ҳам бир қанча меъёрий ҳужжатлар ишлаб чиқилган. 2002 йили мазкур стандартларнинг янги версиялари қабул қилинди. Бунга кўра стандартларда сезиларли даражада ҳам таркибий, ҳам мазмунан ўзгаришлар киритилди. Стандартларни нг сони ҳам 2 тага камайди. Агар олдинги стандарт ( ISO 9001) бандлар 20 та бўлган бўлса, эндиликда улар 8 тага келтирилди. Энг асосийси, бу стандартлар устивор сифатида сифатни доимий тарзда яхшилаб бориш сиёсатини қўллайди ва истеъмолчининг талаби бажарилган бўлишини талаб қилади. 3. Сифат менежменти тизимини жорий этиш этаплари Ҳозирда Ўзбекистонда ИСО 9000:2000 сериясидаги стандартлар қўлланилиши бошланган. 1-расмда ISO 9001:2000 афзаллигининг структуравий элементлари, 2-расмда ISO 9001:2000 Стандартларининг жорий этилиши сабаблари ва шу стандартлар талабларига мувофиқ Сифат менежменти тизимини ишлаб чиқиш ва жорий этиш этаплари келтирилган.

Кам сарфли ташвиқот ҳисобига иқтисодий самарага эришиш Нуқсонларни камайтириш билан иқтисодий самарадорликка эришиш Тезкорлик билан ишлаб чи қ ариш қувватини ошириш Рақобатбардош - лик даражасини ошириш Сифатнинг юқори даражасига эришиш Бозорбопликнинг ошишидан иқтисодий самара улушиИшлаб чиқариш фаолиятини назоратлаш тузилмаси орқали самарадорликка эришишISO 9001:2000 АФЗАЛЛИКЛАРИ 1-расм. ISO 9001:2000 афзаллигининг структуравий элементлари

2 – расм. ISO 9001:2000 C тандартларининг жорий этилиши сабаблари 10% - бош қ а сабаблар билан 35 % - буюртмачилар қистови билан 15 % - сертификатлар олиш учун15 % - янги бозорни ўзлаштириш учун 10 % - маҳсулот ва хизматлар сифатини ошириш учун 15 % - маҳсулот ва хизматларни рақобатбардошлиги ни ошириш учун

4. Сифат тўгараклари Маҳсулот сифатини яхшилашда зарур ва муҳим омиллардан бири сифат тўгараклари (гуруҳларининг) фаолиятидир. Сифат тўгараклари ишчилар, мухандислар ва хизматчилардан ташкил топган ихтиёрий жамоа йиғилмаларидир. Уларнинг сони ва таркиби ишлаб чиқаришнинг эҳтиёжидан ва аниқ иш шароитларидан келиб чиқади. Сифат тўгаракларининг асосий мақсади сифатни яхшилашнинг туб моҳиятини англаш, технологик жараёнларни такомиллаштириш, меҳнатни ва ишлаб чиқаришни ташкил қилиш билан боғлиқ бўлган таклифларни жорий қилишдан иборат. Бунинг учун ишлаб чиқарилаётган маҳсулотнинг ишончлилигини, чидамлилигини ошириш, юқори навли буюмларни ишлаб чиқаришни кўпайтириш, яроқсиз (брак) ликни ва рекламацияларни Семинар ўтказиш Барча ҳужжатлаштиришни босқичлари бўйича ишлаб чиқиш Семинар ўтказиш Баҳолаш Аудитини ўтказиш Ишчи гуруҳ барпо этиш ISO 9001:2000 стандартларини ў рганиш Тузатувчи ва огоҳлантирувчи ҳаракатлар СМТ самарадорлигининг таҳлили СМТ жорий этиш этапи СМТ ишлаб чиқиш этапиСМТ жорий этишга тайёрлаш ва ишлаб чиқиш этаплари Ҳужжатлаштиришни юритиш ISO 9001:2000 стандартлар талабларига мувофиқ Сифат менежменти тизимини ишлаб чиқиш ва жорий этиш этаплари Ҳужжатлаштиришни ишлаб чиқиш методларини ў рганиш Ички аудитга ўқитиш Ички аудитни ўрганиш Барча ишлаб чиқилган ҳужжатлар таҳлили

камайтириш, меҳнат унумдорлигини ошириш, ишлаб чиқариш суръатини яхшилаш, ресурсларни тежамкорлик ва иқтисод қилиб сарфлаш лозим. Кўпгина мамлакатлар ўз маҳсулотларининг сифатини ошириш учун маълум тадбирлар, тажрибаларга суяниб озми кўпми ютуқларга эришган. Қуйида биз дунёдаги ривожланган мамлакатларнинг бу соҳадаги тажрибаларидан мисол келтирамиз. Япония давлати дунёдаги ривожланган мамлакатлар ичида ажралиб туради. Бу ерда сифат тўгарагига алоҳида эътибор билан қарайди. 60-йиллар бошида Японияда биринчи марта сифат тўгараги вужудга келди. Бунинг сабаби бор, албатта. Япония жойлашишига қараб аҳолиси зич яшайдиган географик объект бўлиб, ўзининг ер ости бойликларига деярли эга эмас. Территориясининг тахминан 70 фоизи тоғликларни ташкил этган бўлиб, саноатнинг ривожланишида ўзининг ҳом ашёсига умид боғлаши ўринсиз бўлар эди. Бу ҳолда Япония ўз халқини озиқ-овқат билан таъминлай олмас, саноатни эса етарли даражада ривожлантира олмасди. Саноат ва энергетика учун ташқаридан келтириладиган ҳом ашё тилла, қимматбаҳо тошлар ва экспорт маҳсулотлари билан тўланиши мумкин эди. Япония учун танлов йўқ эди: на тилла,на қимматбаҳо тош унинг ер ости бойликларида мавжуд эди. Демак, экспорт. Бундан бошқа йўли йўқ. Хуллас, Япония оғир шароитларга бардош бера оладиган сифатли маҳсулотлар ишлаб чиқаришга бутун билим ва заковатини сарфлашига тўғри келди. Шунинг учун ҳозирги вақтда Япония дунё экспортидаги маҳсулотларнинг аксарият қисмида асосий хилига етакчилик қилмоқда. Буларга дастгоҳлар, оптика асбоблари, радиоприёмниклар, фотоаппаратлар, кемалар, енгил ва юк ташувчи автомобиллар, телевизорлар, видеомагнит о фонлар, оргтехника маҳсулотлари, соатлар, ғилдираклар, сунъий толадан бўлган матолар, пўлат таҳталар ва бошқалар киради. 1962 йилдан бошлаб Японияда “ Усталар ва бригадалар учун cифатни бошқариш ” журнали чиқа бошлади. Бундан мақсад журнал саҳифаларида босилиб чиқадиган материаллар ва мақолалар орқали - 4 сифатни бошқариш тизимидаги янгиликларни кўпчиликка, айниқса ишчиларга ўз вақтида етказиш, баъзи кўрсатмаларни тушунарли бўлишини таъминлаш. Бундан ташқари қуйидаги муҳим масалаларга жиддий эътибор берила борилди: - сифат назорати соҳасида ишлайдиган ходимларнинг малакаси ва лаёқатлилигини ошириш; - сифат назорати усулларини тарғибот қилиш; - тингловчилар учун ҳар бир цех миқёсида, сифат тўгараги деб аталувчи, цехларда сифат назоратини такомиллаштиришига асос бўлувчи тўгараклар ташкил қилиш. Натижада Япониядаги воқеалар қуйидагича ривожланди: 1967 йил, июнь ойида 10 мингга яқин шундай тўгараклар қайд қилинган бўлса, 1969 йилда бу рақам 15 мингни, 1979 йилнинг июнь ойида 100 мингни ташкил қилди. 1987 йил март ойида Японияда сифат тўгараги ўзининг5 йиллигини нишонлади. Бу даврга келиб сифат тўгаракларининг сони 50 мингни

ташкил қилиб, бу кўрсаткич ҳар йили 10 мингга ошиб бормоқда. Унинг қатнашчиларининг сони эса миллиондан ошиб кетди. Шуни алоҳида айтиш лозимки, Япониядаги тўгараклар ўз олдига ишлаб чиқариш жараёнларини такомиллаштириш ҳисобига маҳсулот сифатини тубдан оширишни мақсад қилиб қўйишган. Япония усулининг яна бир характерли томони тўгаракларнинг ишларини мунтазам равишда олимлар ва муҳандислар иттифоқи томонидан кузатилади, ўрганилади ва таҳлил қилиниб борилади. Сўнгги маълумотларга қараганда сифат тўгаракларининг 50 фоиздан ортиғи юқори раҳбарларнинг ташаббуси орқали ташкил қилинади. Тўгарак ташкилотчиларининг мақсадига кўра қуйидаги умумлашган тўгараклар ташкил қилинган: ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш (31,6 фоиз), маҳсулот сифатини яхшилаш (16,4 фоиз), сифатга бўлган харажатларни камайтириш (13,8 фоиз). Тахминан 3 8 фоиз тўгараклар бир йилда иккита темани, 16,5 фоизи учта темани ва тахминан 3 фоизи 1 темани ишлаб чиқади. Ҳозирга вақтда сифат тўгараклари Америка Қўшма Штатларида, Европа мамлакатларида ҳамда Хитой Халқ республикасида ҳам фаол ишлаб турибди. АҚШ фирмаларининг характерли томони шуки, улар ишлаб чиқаришнинг айрим участкаларида тажрибавий тўгараклар ташкил қилишади ва ижобий натижадан сўнггина уни кенг кўламда жорий қила бошлайдилар. АҚШда тўгарак аъзолари иш вақтида хафтасига бир марта 1 соат ичида йиғилишади, тўгаракнинг ишлари эса ишдан ташқари пайтда ўтказилиб, уларга оширилган ставкаларда ҳақ тўланади. Аксарият ҳолларда АҚШ фирмаларидаги сифат тўгараклари 1,5-2 йил мобайнида фаолият юритадилар, ҳалос. Бунга асосий сабаб фирма раҳбарлари томонидан уларни буткул қўллашнинг йўқлиги, тўгарак аъзоларининг қўшимча ҳаражатлар билан боғлиқ таклифларининг қондираверилмаслиги ва ўқитиш тизимининг етарли даражада мукаммал эмаслигидадир. Шунинг учун ҳозирга келиб, уларга маълум талаблар қўйилиши кераклигини ҳаётнинг ўзи талаб қилмоқда. АҚШда сифат тўгаракларидаги ташкилий гуруҳларга қўйиладиган талаблар: 1. Тўгаракда қатнашиш иҳтиёрий бўлиши лозим. Тўгарак аъзолари ва уларнинг раҳбарлари ҳал қилинувчи муаммоларни ўзлари танлайдилар. Тўгаракда фақат маъмуриятга тегишли муаммолар кўрилмайди. Тўгаракни тузилишида муаммоларни ҳал қилиш принципларини ўрганадилар, бу ўз навбатида тўгаракнинг келгусидаги ишларини муваффақиятли бўлишига асос бўлади. 2. Тўгарак қатнашчилари иш вақтида йиғилишади (ҳафтасига 1 соат). Йиғилишнинг умумлашган тартиби: - очиш, янги аъзоларни қабул қилиш, умумий тавсифга эга бўлган янгиликлар ва ташкилий масалалар - 5 минут, - тўгарак ишининг хафталик якуни - 5 минут

- маҳорат оширишда янгиликлар ва янги материалларни ўрганиш ҳақида -5 минут, - амалий масалаларга қўлланувчи янги ўзлаштирилган билимлар 40 минут, - якун ясаш, натижаларни баҳолаш - 5 минут . Тўгарак раҳбарлари етарли малакага эга бўлмоғи, ишонч қозонмоқлиги ва тўгаракни бошқаришга иҳтиёрий розиликларини бермоғи лозим. Улар фирма бошлиқлари ва касаба уюшмалари билан алоқада бўлишлари шарт. 3. Ҳамма даражадаги мутахассислар техникавий маслаҳатчилар сифат тўгараги ишига ёрдам беришга мажбурдирлар, уларнинг илтимосига биноан мажлисларга қатнашиши ҳам мумкин. 4. Кичик ва ўрта ҳолдаги фирмалар ўзларининг сифат тўгараги ишларини мувофиқлаштирувчи ходимига эга бўлади, катта фирмаларда эса бундай шахслар бир ва ундан ортиқни ташкил этиши мумкин. Мувофиқлаштирувчи ходим сифат тўгараги ва тўгараклар орасида ҳамда раҳбарият ўртасидаги алоқа ўрнатувчи шахсдир. 5. Фирма таркибидаги ўрта раҳбарлар усталар, технологлар томонидан доимий ҳимоя қилинади. 6. Фирманинг энг юқори раҳбарияти томонидан сифат тўгаракларининг режаларини ҳимоя қилиш кафолатланади. АҚШда ўз режаларига эга бўлган 300 та сифат тўгаракларида ўтказилган сўроқлаш натижалари қуйидагиларни кўрсатади. Сифат тўгарагининг имкониятлари қанақа деган саволга фирмалар қуйидагича жавоб беришди (фоиз ҳисобида): "чегарасиз" -0, "фавқулотда самарадор" - 3 7, "яхши, ҳамма вақт эмас" - 3 2, "яхши, лекин ютуқ бундан ортиқ бўлиши мумкин эди" - 8, "жуда чегарали, ютуғи эса кафолатсиз" – Сифат тўгаракларининг самарадорлиги ҳақидаги фикр жуда эътиборга сазовордир, сўралганлардан 3 0 фоизи ҳар бир сарфланган доллар эвазига 1 дан 3 долларгача ойлик тариқасида, 2 0 фоизи эса 4 дан 12 долларгача олганликлар и ни айтдилар. 48 фоизи эса ўзларининг бу масалада аниқ маълумотлари йўқлигини кўрсатди, фақатгина 2 фоизи эса бу ҳаракатлар ўзини ўзи оқлай олмайди деб жавоб берди. Сўров натижаларидан кўриниб турибдики, ҳамма текширилган тўгараклар-нинг фақатгина 37 фоизи самарали ишлаган. Бунинг натижасида хулосалар қилиниб, тўгаракнинг тайёрлов ишларига янада эътибор берилди. Махсус режалар тузилди, режаларни бажариш учун махсус мувофиқлаштирувчи ходим тайинланди. Тўгарак раҳбарларига бўлган талаблар қайта ишлаб чиқилди. Ўқиш дастурлари кучайтирилди, биринчи навбатда тўгарак раҳбарларининг малакасига эътибор оширилди. Улар статистик назорат усулларининг асосларини ўрганди, мавжуд муаммоларни ҳал қилиш усуллари ва бошқа ўқув услубий тарафларига эътибор берилди. Бундан ташқари бахс ўтказиш қоидалари, тортишув ва жанжалларни ҳал

қилиш усуллари, эшитишга ўргатиш, жанжалли шароитларни келтирмаслик кабилар тўгарак раҳбарларига махсус курс тариқасида ўргатилди. Натижада тўгарак раҳбарлари тўгарак аъзоларини ўқитишни бошлади, ҳамда тўгараклар фаолиятини ташкил қилишда катта эътиборни услубий таъминлашга қаратдилар. Бу мақсадларда кўпгина компаниялар, университетлардаги мутахассислар ёки маслаҳатчи фирмалар ёрдамига мурожаат қилади. Сифат тўгаракларидан фойдаланишда, америкалик корхона эгалари уларнинг ишларини маҳаллий шароитларга мослашган ҳолда олиб борадилар ва шунинг учун аксарият ҳолларда Америкадаги тўгаракларнинг фаолияти Япониядагидан фарқланади. Хусусан, агар Японияда фақат 50-60 тўгараклар ўзларининг дарсларини иш соатларида бажарса, Америкадаги тўгараклар эса ўз режаларига кўра, деярли ишчи соатларда ўтказилади. Америкадаги корхона эгалари сифат назорати тўгаракларини жорий қилишда ишчиларни тўгаракларда қатнашишини ҳар тарафлама рағбатлантиради. Бундан кўриниб турибдики, тўгаракларнинг "инсонга" бўлган йўналиши, алоҳида ўрин эгаллайди. Масалан, "Форд" компанияси ўзининг тўгаракларини яратилишининг асосий мақсадини "инсоннинг фикр алмашувини яхшилаш, унинг ишдаги сифатини, ижодий потенциалини ошириш" деб эълон қилган. Айрим Ғарбий Европа компаниялари бошқаришнинг Япония усули деб аталувчи усулини ўрганишда ишларининг оқилона элементларни жорий қилиш билан бошладилар. Энг кўп тарқалгани Сифат тўгараклари бўлди. Биринчилардан бўлиб, бу усулни қўллаган давлат Буюк Британиядир. Бироз кейинроқ Францияда, Германияда, Италияда, Испанияда, Нидерландияда шунга ўхшаш тўгараклар тарқала бошлади. Ҳозирги вақтда шундай тўгараклар деярли ҳамма мамлакатларда мавжуддир. Ғарбий Европа корхоналарида тўгаракларнинг натижаларини жорий қилиш деярли юқори самарадорлик билан амалга оширилмоқда. Сифат тўгаракларининг фаолияти фақатгина корхона ишларини яхшилаш билан бир қаторда бошқариш аппаратининг ишларини яхшилаш, иш юритишни осонлаштириш, ҳужжатлар сонини камайтириш, келишиб олиш ва қарорлар қабул қилишни такомиллаштириш масалалари билан ҳам шуғулланади. Мутахассисларнинг фикрича Ғарбий Европа фирмаларида тўгаракларнинг жорий бўлиши Японияникидан жадаллироқ экан. Белгияда шундай тўгараклар ташаббускорлари сифат тўгарагининг амалий ассоциациясига бирлашган. Мамлакат бўйлаб сифат тўгараклари фаолият кўрсатаётганликлари қайд қилинган. Мамлакатдаги кўпгина фирмалар сифат назоратини ялписига жорий қилиш йўлини тутди. Бу эса ўз навбатида сифат тўгарагининг мавқеини бирмунча оширди. 1986 йили Италия миллий ассоциацияси сифат тўгаракларини ташкил қилди ва ҳозирга келиб бу мамлакатда 400 дан ортиқ корхоналарда сифат тўгараклари мавжуд бўлиб, уларнинг сони 4 мингдан ортиб кетди. Мутахассисларнинг фикрларига қараганда корхоналарда тузилган сифат тўгараклари 96 фоиз ютуқларга эга бўлмоқда.

Сифат тўгарагининг Швед ассоциацияси 110 корхонани бирлашти рган, ҳаммаси бўлиб мамлакатда 500 ширкатлар ўз режаларига эга. Бу лар даги энг фаол сифат тўгаракларининг сони 30 дан ортиқни ташкил қилади. Хитой Халқ Республикасида сифат тўгараклари ҳам аста-секин кўпая борди. 1980 йилда мамлакат бўйича 400 мингдан ортиқ "Сифат тўгараклари" бор деб ҳисобланар эди. 1985 йилга келиб, уларнинг сони 500 мингдан ошди. Хитой тўгараклари мухандис-техник ходимларни, ишчиларни ва бошқарув бўғинидаги хизматчиларни бирлаштирадиган тўгаракларни ўз ичига олади. Бу тадбирларнинг ҳаммаси нималарга олиб келади, саноатга нима бе - ради? Даставвал, корхона ходимлари томонидан ўзларининг мақсадлари ва вазифаларини аниқ билиш ва кўришдан иборат. Сифат тўгараклари кол лек - тивга таъсир кўрсатиб, уларни маҳсулотнинг сифатини юқори даражада таъ - минлашга ходимларни сафарбар қилади. Шунинг учун кўпгина мам ла - катларда бу масалага биринчи навбатдаги масала деб қаралмоқда. Бу муам - мони ечишда корхона раҳбари ва коллектив тадбирларга ишонч ҳосил қи либ, қўлни қўлга бериб бир тану, бир жон бўлиб ҳаракат қилишларини ҳа ётнинг ўзи тақозо қилмоқда. Ана шундагина сифат тўгараклари ўз сама ра ларини бера бошлайди. Буни ҳар бир ишбилармон, корхона раҳбари чу қур тушуниши ва виждонан бажариши лозим. Маҳсулот сифатининг яхши - ланиши саноатни ҳар тарафлама ривожланишига, мустаҳкамланишига олиб келиб, давлатнинг иқтисодий қудратини оширишга муносиб ҳисса бўлиб қўшилади.

АДАБИЁТЛАР 1. Каримов И.А. Ўзбекистон - бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўли. Т. Ўзбекистон, 1994 й. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т. Ўзбекистон, 1996 й. 3. Метрология ҳақида. Ўзбекистон Республикаси қонуни. 1993 йил. 4. Стандартлаштириш ҳақида. Ўзбекистон Республикаси қонуни. 1993 йил. 5. Маҳсулот ва хизматларни сертификатлаш ҳақида. Ўзбекистон Республикаси қонуни. 1993 йил. 6. Исматуллаев П.Р., Маъруфов Э.А., Абдуллаев А.Х. Метрология бўйича изоҳли луғат. Тошкент, 1993 й. 7. Исматуллаев П.Р., Тўхтамуродов З.Т. Сифат ва сертификат. Конструктор ИЧБ. 1994 й. 8. Исматуллаев П.Р., Тўхтамуродов З.Т., Абдуллаев А.Х. Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштиришга муқаддима. Конструктор ИЧБ. 1995 й. 9. Крылова А.Н. Основы метрологии, стандартизации и сертификации. М. : Аудит, 1998 г, ЮНИТИ. 10. ЎзРСТ 8.010-93. Метрология. Атамалар ва таърифлар. 11. ЎзРСТ 0-92. Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш давлат тизими. Асосий қоидалар. 12. ЎзРСТ 5.0-92. Ўзбекистон Республикаси миллий сертификатлаш тизими. Асосий қоидалар. 13. ISO 9000-1-94. Стандарты по общему руководству качеством и обеспечению качества. 14. Исматуллаев П.Р., Абдуллаев А.Х., Турғунбоев А., Аъзамов А.А. Ўлчашларнинг фан ва турмушдаги тутган ўрни. ТДТУ, 1999 й. 15. Исматуллаев П.Р., Абдуллаев А.Х., Қодирова Ш.А., Аъзамов А.А., Миралиева А.Қ. Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаш-тириш. Маърузалар матни. ТДТУ, 2000. 16. Шишкин И.Ф. Метрология, стандартизация и управление качеством. М. : Изд. Стандартов, 1990 г. 17. www . Standart . ru ; 18. www usst . uz 19. www.smsiti.uz 20. www.standart.uz 21. www.uniim.ru

Похожие

Эксперт аудиторлар. Сифат тўгараклари

Маҳсулот сифатининг эксперт мулоҳазаси маҳсулот сифатининг эксперт баҳоси

Махсулотларни ва хизматларни сертификатлаштириш асослари. Махсулотлар ва хизматларни сертификатлаштириш бўйича халқаро ҳамкорлик

Маҳсулот сифатини назорат қилиш ва баҳолаш

Маҳсулотларни сертификатлаш