Rangli metallurgiya pechlaridan konverter va anod pechlari - Материаловедение - Рефераты

Rangli metallurgiya pechlaridan konverter va anod pechlari

Загружено в:

14.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1612.6953125 KB

Rangli metallurgiya pechlaridan konverter va anod pechlari Hozirgi kunda texnika taraqqiyoti yuksak darajada shunchalik tez va eng zamonaviy elektron texnikalar bilan jihozlangan holda rivoj lanmoq daki, bu esa o’z navbatida , mis olish texnologiyasiga ham o’z i ning kuchli ta’sirini o’tkazmoqda. Mis olish, uning xomashyolarini qay ta ish lash qadim dan yo’lga qo’yilganligi, miloddan oldingi asrlarda ham biz ning hudu dimizda mis rudalari qazib olinganligi oldingi bo’limlarda ta’kidlab o’tilgan edi. Arxeologik qazilmalar va ayrim tarixiy manbalar shuni ko’r satadiki, qadi miy Iloq viloyatining poytaxti Tunkentda, To’qkent da (Pskent tumani, hozirgi Qirqqiz jamoa xo’jaligida), Qurama tog’ tizma larida misli hamda qo’rg’oshinli, oltin va kumushga boy rudalar qo’l meh nati orqali qazib olinib, ba’zan alohida boyitilib, ba’zan esa boyi til masdan pechlarda eritilgan. Taxminlarga qaraganda, VI asrgacha mis va oltin boyitilmasdan to’g’ridan - to’g’ri eritilgan. Mis, oltin izlovchilar tomo - nidan konlarda yerosti va yerusti usuli bilan ularni rangiga qarab (mis qizg’ish, oltin sarg’ish rangda bo’lgan) o’tkir bolg’acha va teshalar bilan ajratib olingan. Ayrim joylarda toshlarni yuqori alangada qiz dirib, so’ng suv sepib, minerallarni darz ket kazish yo’li bilan parcha lab, eritish pechlariga olib keltirilgan. Bu eritish pechlari uchun avva liga yerni 1–2 metr o’yib, yon tomonlariga, chekkalariga, mo’rilariga o’tga chidam li toshlarni terib, havo berish orqali eritish jarayonini amalga oshirganlar. VIII – X asrlarga borib nafaqat erkin holdagi mis, balki oksid langan hol dagi mislar ham ishlatiladigan bo’ldi. Sabab, oksidlangan mis xrizokola, malaxit, kuprit, azurit holatida bo’lib, ular konning ust ki qatlamida joy lashadi va boshqa tog’ jinslariga nisbatan o’zining rangi orqali ajralib turadi. Pechlar esa biroz hajmi kengaytirilib, yer ustida poydevor quri lib, so’ng o’tga chidamli g’ishtlardan terilgan. Ularni hozirgi mino rali pechlar ga, biroz bo’lsa-da, o’xshatish mumkin.

X–XII asrlarga kelib Shosh, Iloq davlati mis, oltin, kumushni nafaqat metall, balki qotishma holida, tanga, zeb-u ziynat holida tayyor lash bo’yicha butun O’rta Osiyoda yuqori o’rinlardan birini egallaydi. Toza ligi va sifatliligi jihatidan bu davlat butun Mo’g’uliston, Arab mamlakatlari hattoYevropaga ham aynan shu metallar orqali tanildi. M o’ g’ullar davri va undan keyingi davrlarda metalni e ritib olish juda kam amalga oshirilgan. Yozma ma’lumotlarga suyangan holda shuni aniq lash mumkinki, Petr I davrida Rossiyada metallurgiya, ayniqsa, qora metallurgiya nihoyatda rivojlanib, dunyoda birinchilar qatoridan o’ rin egallagan. 1920–1930 - yillarga kelib esa metallurgiya asta-sekin qayta tik lanib, rangli, so’ng nodir va qimmatbaho metallar ajratib olish yo’lga qo’yila bosh landi. Bir vaqtlar 80–90 % mis aynan yallig’ qaytaruvchi eritish pechida qayta ishlanib, bu usul dunyo bo’yicha yetakchi o’rinlardan birini egallab kelgan bo’lsa, hozirgi kunda ushbu usul zamonaviy talablarga javob be rol may qoldi. Lekin shunday bo’lsa-da, AQSH, Kanada, Finlandiya va MDH mamlakatlarining ko’pgina eritish korxo na larida haligacha ishlab turibdi. Yallig’ qaytaruvchi eritish pechining qariyb sakson yildirki texnolo giyadan chiqib ketmasligining sababi bor, albatta. Ulardan eng asosiysi, har qanday namlikda, ashyoning yirikligi, hatto uning tarkibi, pechning iqtisodiy ko’rsatkichiga unchalik ta’sir qilmaydi. Shuningdek, suyuq holdagi konverter toshqollariga qayta ishlov berish imkoni ham mavjud.

R a smdan ko’rinadiki, pechning har ikkala yon tomonining tepasi dan, aynan qiyalikka, xomashyo yuklanadi. Shu ning dek, yuklatish xam pa yoni dan, asosan, texnologik kislorod yoki goh siqilgan havo (yoki aralashmasi) ham qiya likni qizitish uchun purkaladi. O’rtacha 200–240 m 2 maydondagi pech larga har ikkala tomondan o’rtacha 16 tadan 32 tagacha yuklatish xampa lari hamda ularga gaz va kislorod purkash uchun yondirgich quril malar o’rna tilgan bo’ladi. Yallig’ qaytaruvchi eritish pechining minorali pechni, biroz bo’lsa-da, texno - logiyadan siqib chiqarishining asosiy sabablaridan biri mis rudalarini flotatsiya usuli bilan boyitishning har tomonlama taraq qiyotidir. Minorali pechlarda, yallig’ qaytaruvchi pechlardan farqli ravishda, mis boyitmalarini qayta ishlash imkoni yo’q. XX asrning 80–90-yillariga kelib, yallig’ qaytaruvchi pechda umumiy mis eritish ko’rsatkichi dunyo miqyosida 80% dan 50 – 60%ga tushib qoldi. Buning asosiy sabablaridan biri avtogen jarayonlarining keng ko’lamda sanoatda ishlatilishidir. Olmaliq tog’-metallurgiya kombinati boshqa zavodlardan o’zining ikki xil jarayon bilan ishlayotganligi, ikkita eritish agregatining mav jud ligi bilan farq qiladi. Bular yallig’ qaytaruvchi eritish va kislo rodli-mash’alli eritish pechlaridir.

Quyidagi jadvalda Olmaliq mis eritish zavodi dagi eritish pechlarining ayrim taqqoslovchi ko’rsatkichlari keltirilgan . Olmaliq mis eritish zavodidagi eritish pechlar i ning ayrim taqqoslovchi ko’rsatkichlari [15, 16, 17] t/r Ko’rsatkichlar nomi O’lcho v birligi Konverter pech da eri tish KME pechda eritish Farqi 1. Shixta bo’yicha so lish - tirma unum dor lik t/m 2 5 – 6 10 –12 5 –7 2. Shteyn tarkibidagi mis miqdori % 22 – 28 40 – 50 2 ba robar 3. Misning shteynga o’tish miqdori % 97 97 – 4. Oltingugurtning tex no - logik gazdan oli nish miqdori % 28 92 – Quyidagi rasmda Olmaliq mis eritish zavodida ishlayotgan kislorod li- mash’alli eritish pechining yon tomondan ko’rinishi tasvirlangan. O’tga chidamli, olovbardosh g’ishtlar bilan qadalgan, devorlari oralig’ida suvli quvurlar, ya’ni kessonlar o’rnatilgan bo’lib, ular pech devorlarining chi dam liligini saqlaydi. O’rtacha 0,5 % gacha quritilgan kukunsimon xom ashyo texnologik kislorod yordamida pechga purkaladi. Bu har ikkala eritish agregatiga tasnif hamda izoh berishdan oldin, MDH mamlakatlarida va boshqa mis ishlab chiqarish bo’yicha yetak chi o’rinlarda turgan davlatlarda eng zamonaviy, yuqori ko’rsat kichlar bilan ishlayot gan va butun dunyoda o’zining texnik-iqtisodiy afzal lik lari bilan ajralib turadigan eritish dastgohlari haqida to’xtalib o’tamiz. mo‘ri xomashyo

Kislorod-konverter jarayoni — konverterlaraa suyuq choʻyanga texnik jihatdan toza kislorod yuborib, poʻlat ishlab chiqarish jarayoni; konverterda ishlab chiqarish usullaridan biri. Sanoatda birinchi marta 1952-yilda Avstriyada sinab koʻrilgan. K.-k. j.da qayta ishlanadigan oddiy marten choʻyanidan, baʼzan tarkibida fosfor koʻp boʻlgan, marganetsi yoki vanadiysi koʻp boʻlgan choʻyandan foydalaniladi. Konverterga suyuq choʻyandan tashqari 20—0% temir-tersak, ohak, boksit, shpat, kamdan-kam temir rudasi solinadi. Suyuq choʻyan solingan konverterga 1—1,6 MPa bosim ostida boʻgʻzi orqali yuqoridan kislorod beriladi. Bunda, odatda suv bilan sovitiladigan furmadan foydalaniladi. Kislorod berish 12—20 min., eritish sikli esa 30—45 min. davom etadi. Choʻyandagi qoʻshilmalar (uglerod, kremniy, marganets va boshqalar) ning kislorod bilan oksidlanishi natijasida choʻyan poʻlatga aylanadi va oʻzidan issiqlik ajratadi. Natijada metall suyuq holatda qoladi. Poʻlatni oksidsizlantirish yoʻli bilan poʻlatdagi ortiqcha kislorod kamaytiriladi. Bunda oksidsizlantirgich sifatida kremniy, marganets, alyuminiy, shuningdek, kalsiy, seriy, titan, magniy, koʻzgu choʻyanidan foydalaniladi. Oksidsizlantirish mahsulotlari shlakka aylanadi va undagi zararli qoʻshilmalar (oltingugurt va fosfor) yuqotiladi. Kislorod-konverter jarayoni konverter tubida joylashgan furma orqali suyuq choʻyanga havo berish turi ham bor. Bunda tutun kam chiqadi, yarokli poʻlatlar koʻproq ajraladi, ishlab chiqarishning tezlashish imkoni katta boʻladi. Biroq, qoʻshilmalar shlakka sekin aylanadi, poʻlat tarkibida vodorod koʻproq boʻladi. 100—350 t suyuq choʻyan solinadigan kislorod konverterlari bor. K.-k. j. marten pechlaridagiga nisbatan tez kessonlar toshqolmash’al shteyntoshqol poydevorkislorod

oʻtadi. Barcha boshqaruv EHM da bajariladi. Sanoati rivojlangan mamlakatlarda ishlab chiqariladigan poʻlatning 70% dan ortigʻi K.-k. j. bilan eritib olinadi. Qaytarilish jarayonining davomiyligi misdagi kislorod miq do riga bog’liq va 2,5–3 soat mobaynida boradi. Olovli tozalash ayrim hollarda sta ts ionar yallig’ qaytaruvchi eri tish pechlarida ham o’tkaziladi. Faqat bu yallig’ qaytaruvchi eritish pech lar ining o’lchamlari kichikroq bo’lib, yoqilg’i yondirish uchun forkamerali va yon tomonlari tuynuklidir. Pech uzluksiz emas, vaqti-vaqti bilan dav riy tartibda ishlaydi. Odatda, bir sutkada bitta tozalash jarayoni o’tka ziladi. Pechning ishlab chiqarish unumdorligi uning eritish hajmiga bog’liqdir va 50 – 400 t ni tashkil qiladi. Odatda, zamonaviy pechlarning hajmi 100–250 t bo’ladi. Yoqilg’ining sarfi (misning og’irligiga nisba tan), %: mazut 7,9; ko’mir 12,3 atrofida bo’ladi. Sta ts ionar yallig’ qaytaruvchi eritish pechida issiqlik taqsim la nishi quyidagicha: - pech haroratini o’z me’yorida ushlab turish uchun 41,9– 46,9 %; - bug’olish uchun qozon-sovutkich agregatiga 36,6 – 40,2 % ; - turli yo’qotish va boshqa yaroqsiz mahsulotlar uchun 21,5–14,4 %. Tozalangan misning jarayon mahsulotlari bo’yicha taqsimlanishi quyidagicha: yaroqli mis anodlar tarkibiga 97,0 % o’ tadi; turli yaroqsiz mahsulotlarga 0,45 %; skrapga 1,16 %; toshqolga 1,14 %; gaz va turli uchirmalarga 0,25 % mis o’ tishi mumkin. Tozalangan misni 7.2-rasmda k o’ rsatilganidek , aylanuvchi gorizon tal mashinalardagi qoliplarga suyuq holda anodlar quyiladi.

2-rasm . Anod pechi yoniga o’rnatilgan bo’lib, suyuq eritmani aylanma “karusel” qolip orqali quyish agregati . Pechning hajmi 200–250 t bo’lsa, quyish mashinasining ishlab chiqish unumdorligi bir soatda 40 t tashkil qiladi va quyish davri 5–6 soatga cho’ziladi. 7.3-rasmda qoliplarga quyib qattiq holda olingan anodli mis k o’ rsatilgan. B o’ yi 1 m gacha, og’irligi esa 350 kg gacha bo’lgan ushbu mis qotishmasining tarkibida 99,8 % gacha mis b o’ ladi. 3-rasm. Anod pechidan olingan qattiq holdagi misli anod qotishmasining umumiy ko’rinishi. Misni elektrolitik tozalash usuli Elektrolitik tozalashning asosiy maqsadi toza, yuqori sifatli mis va yarim mahsulot (shlam) olishdir. Shlamga oltin, kumush, selen va tel lur to’planadi. Bu jarayonni amalga oshirish uchun anoddagi mis doi miy elektr toki yordamida eritiladi va shu davrda erkin mis kislotali eritma orqali katodga o’tkaziladi. Erituvchi modda sifatida sulfat kislo ta si ishlatiladi. Asosiy dastgoh sifatida elektrolitik vanna ishlati ladi, u temir betondan yasal gan kesimi to’g’ri burchakli dast gohdir. Elektroliz vanna elektrolit qu ya digan quvur nov va elektr toki bilan

ta’minlaydigan shinalar bilan jihoz langan. Vannaning ichki sir ti qattiq plastmassadan yoki qo’rg’oshin bilan izolatsiya qilingan b o’ ladi, chunki eritma tarkibida sulfat kislotasi bor. Elektroliz o’tadigan muhit– elektrolitik quyidagi tarkibga ega: 135–200 g/l H 2 SO 4 va 170–200 g/l mis kuporosi – SuSO 4 H 5 O (35–50/Su 2+ ionlariga to’g’ri keladi). Anod pechidan qoliplarga quyib olingan tayyor mahsulot 7.4-rasmda tasvirlanganidek, vagonchalarga taxlanib, temiryo’l izi orqali elektroliz sexiga eritmada qayta ishlash uchun jo’natiladi. 4-rasm. Qattiq holdagi anodlar vagonchalarga taxlanib, elektrolitik usul bilan qayta tozalash uchun elektroliz sexiga jo’natilmoqda. Kim yoviy modda sifatida qattiq plastmassani ishlatish ancha afzal roqdir. Qattiq plastmassa tok o’tkazmaydi va tokning isrofgar chi ligi ka mayadi hamda foydalanish koeffitsiyenti ortadi. Qattiq plast mass a ning kamchiligi – u mo’rt, sinuvchan va mexanik ta’sirda tezda ish dan chiqishi mum kin. Qattiq plastmassali qoplama qo’rg’oshinga nisbatan kamroq ish laydi. Lekin qo’rg’oshinning qimmatligini hisobga olganda qat tiq plast massa keng ishlatiladi. Xorijiy davlatlarda qattiq plast mas sani rad etib, qo’rg’oshindan foydalanishga o’tilmoqda.

Qo’rg’oshinning ishlash davrini oshirish uchun uning tarkibiga 3–6 % Sb va 0,0006 % Su qo’shiladi. Kanada zavodlarining birida bunday kimyoviy material 28 yil uzluksiz ishlaganligi olimlar tomonidan e’tirof etilgan. Anod sifatida sof misdan tayyorlangan plastina ishlati ladi. Anod ning eni 0,96 m, bo’yi o’rtacha 1 m, qalinligi 35–45 mm, og’irligi 270–350 kg ni tashkil etadi. Katod sifatida toza misdan yasalgan ensiz plastina ishlatiladi. Katodning o’lchamlari anodnikiga nisbatan katta roq dir. Bu elektr tokining katod sirtida bir tekis taqsimlanishi uchun qilinadi. Bu tadbir natijasida katodning chegara qismlarida har xil o’sish va dendiritlar paydo bo’lishiga yo’l qo’ymaydi. Vannaga anod va katodlar navbat bilan maxsus ilgichlar orqali osi ladi. Anod va katodlar elektr zanjiriga parallel sxemada ulan a di. 7.5- rasmda temirbetonli vanna va anod, katodlarning vanna ichida maxsus ilgichlar orqali osilib turishining umumiy ko’rinishi va qirqimi tasvirlangan. Temirbetonli vannada anod va katodlar unung ichida max sus ilgichlar orqali osib qo’yiladi. Vannani ng kattaligi anod, katodlar soni va ularning maso fa siga bog’liqdir. Agarda vannada 34 anod va 35 katod bo’lsa, vanna ni ng ishchi o’lchamlari taxminan 4000x1000x1200 mm ni tashkil qiladi. Vannaning kattaligini tanlash elektrodlararo masofani aniq laydi. Ama liyot da oqilona deb topilgan bir xil elektrodlararo masofa 100–110 mm. Agar masofa 100 mm bo’lsa, anod va katodning orasi 28 mm ga teng bo’ladi. Bu masofa elektrodlarning qisqa tutashuviga yo’l qo’ymaslik uchun eng minimal me’yoriy o’lchamdir. Elektroliz vannalari doimiy elektr toki bilan ta’minlanadi. Sanoatda elektr tokini doimiy shaklga o’tkazish uchun kremniyli to’g’ri lagichlar ishlati ladi. Ularda tokdan foydalanish koeffitsiyenti 98 – 99% ni tashkil qiladi. To’g’rilagichning ishchi kuchlanishi 250 – 300 V atrofida b o’ ladi. Mis elektroliz sexida vannalar seriyalar va qatorlar shaklida o’rnatiladi. Agarda o’rtacha 1780 dona vanna bo’lsa, 290 vannadan 6 qator yoki 220 vannadan terilgan 8 qator bo’lishi mumkin. Seriyalar vannalarni tok bilan ta’minlashni hisobga olgan

holda ketma-ket o’rnatiladi. Talab qilingan tok kuchini ta’minlash maqsadida vannalar qatori elektr zanjiriga birin-ketin bog’lanadi. Agarda tok to’g’ ri lagichdan chiqayotgan tokning kuchlanishi 240 V bo’lsa, vannadagi kuchlanish 0,3 V ga teng bo’ladi, bu holatda bitta to’g’ir la gichdan ta’minlanayotgan vannalarning soni quyidagicha topi ladi: 240 : 0,30 = 800 vanna. Jarayonning oqilona boshqarilishi vannadagi kuchlanishning pasayi shiga imkon yaratadi. Ayrim zavodlarda vannadagi kuchlanish 0,2–0,025 V ni tashkil qiladi. Agarda vannadagi kuchlanish 0,25 V bo’lsa, unda bitta seriyadagi vannalarning soni 250 : 0,25 = 960 ni tashkil qiladi.

5- rasm . Temirbetondan yasalgan vannaning yon ( а ) va old ( б ) tomondan qirqimi . 1. Elektrolitni to ’ kish uchun mo ’ jallangan o ’ yiq ; 2. Elektrolitni quyish uchun mo ’ ljallangan nov ; 3. А nod ; 4. Ка tod ; 5. Ка todni osish uchun mo ’ ljallangan temir tirgak . Elektroliz jarayonida misning ta ’ siri Agar elektrolit eritmasiga tushirilgan tokuzatkich orqali mis anodiga musbat tok berilsa, katodga esa manfiy zaryad bog’lansa, elektr zanjiri tutashadi va elektrolit hajmidan tok o’tadi. Bunda anodda quyidagi jarayonlar yuz beradi: 1) metall ionining anoddan ajralib chiqib, ortiqcha elektronni tashqi zanjirga o’tishi kechadi:

Su ↔ Su 2+ + 2e (7.13) 2) SuH 2 O 2+ kationining gidrata ts iyasi (metal l ionini ng eritmada suv molekulasi bilan bog’lanishi); 3) kationning eritmaga o’tishi. Katod jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat: 1) Kationning eritma hajmidan katod yuziga o’tishi; 2) Kationning elektron yordamida tiklanishi: Su 2+ + 2e = Su o ; (7.14) 3) Metall atomining katod kristallik tuzilishiga qo’shilishi. Bunday sxemada mis anoddan erib, katod listiga yopishadi va katod eni o’sib boradi. Suratda ko’rsatilganidek (7.6-rasm), toza olingan 99,99% li misli katod tasmalar orqali bog’lanib, sotuvga chiqariladi. MISLI SHTEYNLARNI KONVERTERLASH Konverterlash jarayoni pirometallurgiya texnologiyasining eng asosiy bo’limlaridan biri bo’lib, mis boyitmasi yoki misli ruda qaysi eritish pechida eritilishidan qat’i nazar, olingan mahsulot konverter dastgohiga yuklanadi. Misli shteynni konverterlashdan asosiy maqsad tarkibiga oltin, kumush va boshqa ayrim nodir metallarni biriktirgan holda, tarkibida 96–98 % mis bo’lgan xomaki mis olishdir.

Konverterlash so’zi o’zi suyuq holdagi shteyn tarkibidagi temir va oltin - gugurtning havo yoki kislorodga boyitilgan havoning agregatga purkash orqali oksidlanganligini bildiradi. Misli shteynlarni konverterlash ilk bor 1866-yilda rus muhan disi V.A.Semennikov tomonidan Uraldagi Bogoslovsk va Votkinsk za vod larida sinab ko’rildi va taklif etildi. O’ sha paytda rus muhandisi konverterni vertikal holatda joylashtirib, havo purkagich furmalarini pechning ostki qismiga joylashtirgan edi. Pech tubining tez qizib qotib qolishi xomaki mis olishda ancha qiyinchiliklar tug’dirdi. 1880-yil da yana bir rus muhandisi A.A.Auerbax vertikal holatdagi konverterga yon tomondan furma purkagichlarni o’ rnatishni taklif qildi va shu y o’ l bilan suyuq holda mis metal i ni olishga muyassar b o’ ldi. 100 yildan beri butun dunyo b o’ yicha ko’pgina mis eritish zavod larida ushbu taklif qilingan konverterlash usuli amalda keng ishla tib kelinmoqda. Misli shteyn asosan C u 2 S hamda FeS dan hosil bo’lgan oltingugurtli birikmadir. Uning tarkibidagi mis ashyosi va boyitmasi qaysi eritish pechida qayta ishlanganligiga bog’liq holda 20 %dan 70% gacha b o’ ladi. Oltingugurt 24–27 % atrofida b o’ ladi. Temirning shteyn tarkibida bo’lishi misga bog’liq, ya’ni misning shteyn tarkibida o rt ishi temirning kamayishiga olib keladi yoki aksincha bo’lishi mumkin. Konverterlash 2 bosqichda boradi. Avval shteyn suyuq holda konverterga yuklanadi, s o’ ng shteyn tarkibidagi temirni oksidlab, toshqol holatiga o’ tkazish uchun kvarsli yoki boshqa fluslar q o’ shiladi. Natijada oltingugurtli temir oksidlanib, toshqol holatiga o’ ta di, temir oksidi va boshqa toshqol tarkibiga kiruvchi oksidlar shteyn tarkibining zichligidan ancha past bo’lganligi uchun pechning yuqori qismiga chiqadi. Bu hosil bo’lgan toshqol pechdan egik holatda ch o’ michlarga suyuq holda quyiladi va qayta ishlashga j o’ natiladi. Temir sulfi dining oksidlanishi natijasida hosil bo’lgan oltingugurt sulfat kis lota olish sexiga j o’ natiladi. Shu bilan temir va boshqa oksidli birik - malarning pechdan chiqarib tashlanishi boyitilgan mis sulfidining (oq matt) hosil bo’lishi orqali konverterlash jarayonining birinchi bosqichiga yakun yasaladi.

Ikkinchi bosqichda yarim oltingugurtli misning (C u 2 S) to’liq oksid lanishi va metall holiga aylanishi yuz beradi. Ikkinchi bosqichda ham texnologik oqova gaz tarkibida oltingugurt oksidining tarkibi mis sulfidining oksidlanishi hisobiga 10 %gacha, goho undan ham ortiq b o’ ladi. H ozirgi kunda ko’pgina zamonaviy metallurgiya sanoatida, asosan , gorizontal holatdagi konverterlar ishlatib kelinmoqda. Jumladan, Olmaliq mis eritish zavodida ham gorizontal konverterlar ishlatil moqda. Shuning uchun ham gorizontal konverterlar va ularning tuzilishi haqida fikr yurit iladi . Asosan, amaliyotda sig’imi 40, 75, 80 va 100 tonna, uzunligi 6–10 m, diametri 3–4 m hamda furmalar soni 32 tadan 62 tagacha bo’lgan konver terlar keng ishlati lmoqda. Gorizontal konverterlar silindr simon egiluvchan aparat bo’lib, jarayon uzlukli ravishda olib boriladi. Tashqi g’ilofi 20 – 25 mm qalinlikdagi p o’ lat listdan qoplangan bo’lib, uning diametri 3 – 4 metr, uzunligi 10 metrgacha b o’ ladi. Ichki qismi to’liq olovbardosh, xromomag nezitli g’isht bilan terib chiqilgan. G’ilof bilan o’tga chidamli g’isht oralig’iga olovbardosh qumli ashyo quyiladi. Buning sababi, harorat oshgan sari terilgan g’isht kengayishi va o’zining hajmini o’zgarti rishi mumkin. Konverter t o’ rt juft soqqali g’ildirakchalar ustida joy lash gan bo’lib, elektrodvigatel va reduktor yordamida egilish uchun g’ilof ning har ikkala tomoniga g’ishtli g’ildirakchalar o’ rnatilgan b o’ la di. Shuning uchun ham konverter gorizontal o’ q atrofida egilishi va yarim aylana holigacha aylanishi mumkin. Konver terning orqa tomoniga havo purkash uchun furmalar o’ rnatilgan b o’ ladi. Konverterga b o’ g’zi orqali suyuq holda shteyn quyiladi va hosil bo’lgan toshqol, xomaki mis hamda oqova texnologik gazlar ham b o’ g’iz orqali chiqadi. Q uyida konverterga taalluqli ayrim texnologik k o’ rsatkichlar k eltiril gan: Furmalardagi solishtirma purkash sarfi, m 3 (sm 3 .min) 0,5–1,2 purkash bosimi, MPa 0,1–0,12 furmadan purkalanuvchi purkash tezligi, m 3 /s 100–150

koeffitsiyenti, % 95–98 purkash ostida konverterning ishlash vaqti,% 65–80 havo sarfi, m 3 1 tonna shteyn uchun 1250–1750 1 tonna xomaki mis uchun 2100–5800 konverter toshqolining chiqishi, % 30–80 konverter toshqolining tarkibida, %: mis 1,2–3,0 kremnezem 20–28 temir 50–55 misning olinishi, %: ( o’ tishi) xomaki misga 87–92 konverter toshqoliga 3–6 qaytarmalarga 4–6 hokazo y o’ qotishlarga 0,5–0,8 Anod pechi yoniga o’rnatilgan bo’lib, suyuq eritmani aylanma “karusel” qolip orqali quyish agregati . Pechning hajmi 200–250 t bo’lsa, quyish mashinasining ishlab chiqish unumdorligi bir soatda 40 t tashkil qiladi va quyish davri 5–6 soatga cho’ziladi. Quyidagi rasmda qoliplarga quyib qattiq holda olingan anodli mis k o’ rsatilgan. B o’ yi 1 m gacha, og’irligi esa 350 kg gacha bo’lgan ushbu mis qotishmasining tarkibida 99,8 % gacha mis b o’ ladi.

Anod pechidan olingan qattiq holdagi misli anod qotishmasining umumiy ko’rinishi.

Похожие

Rangli metallar va ularning qotishmalari

Quymakorlik metallurgiyasi

Konstruktor materiallari

Quymakorlikning afzalligi

Metallar korroziyasi xaqida umumiy ma’lumotlar1