logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Материаловедение
  4. Qirindining hosil bo'lish jarayoni

Qirindining hosil bo'lish jarayoni

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

169.5 KB
Скачать
Qirindining hosil bo&#39;lish jarayoni Reja: 1. LA. Time bo&#39;yicha qirindi hosil bo&#39;lishjarayonining mohiyati. 2. Metallarni kesish jarayonini modellashtirish bo&#39;yicha asosiy tush- unchalar. 3. Qirindining turlari. 4. Kesishjarayoni sharoitini modellashtirish. Kesishjarayonini tadqiq qilishni davom etdirish natijalari. 5. Qirindining kirishishi. O&#39;simta hosil bo&#39;lishi. Ishlangan yuzaning si- fati. Tayanch so&#39;z va iboralar: 1.1.A.Time tajribalari. 2. Qirindi hosil bo&#39;lishi. 3. Qirindi turlari. 4. Plastik deformatsiya. 5. Qirindining kirishishi. 6. O&#39;simta. 7. Ishlangan yuza sifati. Qirindi hosil bo&#39;lishjarayonining mohiyati Kesish jarayonini ilmiy jihatdan o&#39;rganishni birinchi bo&#39;lib Sankt-Peterburg tog&#39; institutining professori rus olimi I.A.Time (1838-1920) boshladi va o&#39;z xulosalarini «Сопротивление металлов и дерева резанию» («Metallar va yog&#39;ochning kesishga qarshiligi») deb atalgan monografiyasida (1893- у ) bayon etgan. Ko&#39;ndalang kesimi to&#39;g&#39;ri to&#39;rtburchak bo&#39;lgan qo&#39;rg&#39;oshindan brusok randalash stanogida qirqila-di: keskich а qalirdikdagi qatlamni kesib ajratadi. Keskichning tig&#39;i o&#39;zining surilish yo&#39;nalishida metallning qarshiligini yengib, uni plastik defor-matsiyalaydi va metallni old yuza bo&#39;yicha sih&#39;ishi (surihshi)ga olib keladi. Kesilayotgan qatlamda plastik deformatsiyaning paydo bo&#39;lishi va uning tarqalishi to&#39;g&#39;risida Time brusokning polirovka qilingan yon sirtining xiralashishi bo&#39;yicha xulosa chiqaradi. Plastik deformatsiyaning tarqalishi keskich bilan birga harakatlanayotgan va keskichning harakat yo&#39;nalishi bilan burchak tashkil etgan chiziq bilan chegaralangan (3.1 va 3.2- rasm). yorilish tekisligi («surilish tekisligi»); 0 - yorilish burchagi (surilish burchagi), -harakat burchagi (yorilish tekis- ligi va keskichning old yuzasi orasidagi burchak); Metallarni kesish jarayonini modellashtirish bo&#39;yicha asosiy tushunchalar Metallarni kesish (qirqish) juda murakkab jarayon bo&#39;lib, uning tarkibiga katta kontakt bosimi (>200 kgk/mm 2 ) va temperaturalar (> 900° C) sharoitida deformatsiyalanishning yuqori tezliklari (> 10 3 -IO 6 s*&#39;)da sodirboiadigan mexanik, issiqlik, elektrik, diffuzion, adge-zion va shunga o&#39;xshash fizik-kimyoviy hodisalar kiradi. Bunda asosan ishqalanish, plastik deformatsiya va metallning yyemirilishi kuzatilib, ularni o&#39;rganish elastiklik va plastiklik, o&#39;xshashlik, dislokatsiyalar va boshqa nazariyalarga asoslanadi. Plastik deformatsiyaning sodirbo&#39;lish xarakteri va deformasion mustahkamlanish mexanizmi ishlov o&#39;tayotgan detallar o&#39;lchamlarining aniqligi, sirt tozaligi va ishlangan yuza qatlamining sifatiga ta&#39;sir ko&#39;rsatadi. Kesish jarayoni ideallashtirilgan fizik modellarda matematik ana-Iiz asosida o&#39;rganiladi. Qirindi hosil bo&#39;lishjarayonini tadqiq qilishda metallning deformatsiyalanish modelining ikki varianti ko&#39;riladi. Bi- rinchi varianti bo&#39;yicha bunday model dastlab l.A.Time (1870-y) tomonidan taklif etilgan bo&#39;lib, so&#39;ng K.A. Zvorikin (1893-y), Ernрt, Merchant va boshqa mualliflar tomonidan keng miqyosda o&#39;rganilgan. Bu modelga binoan qirindining hosil bo&#39;lishi keskich uchidan boshlanib, ishlanayotgan zagotovka erkin yuzasida yotgan nuqta orqali o&#39;tgan tekislik bo&#39;yicha plastik siljish natijasida sodir bo&#39;lib, bu tekis-likning ikkala tomonida ham plastik deformatsiya bo&#39;lmaydi (3.3-rasm, a ) . Ikkinchi variant modeli Palmer-Oksli, Okushima-Xitomi kabi gu-ruh mualliflari tomonidan taklif etilgan bo&#39;lib, bunda deformatsiya-lanish zonasi siljish tekisligi chegarasida rivojlangan ko&#39;rinishiga ega (3.3-rasm, b ) . Qirindi hosil bo&#39;lish zonasini kino- va fotoapparatura yordamida kuzatish kesish sharoitiga qarab, metallning deformatsiyalanishi u yoki bu modelga yaqinlashib borishini ko&#39;rsatadi. Past tezliklarda boradigan kesishda , ayniqsa yumshatilgan holatdagi metallarni kesib ishlashda deformatsiyaning rivojlangan zonasiga ega bo &#39; lgan modeli , yuqori tezliklarda kesishda esa surilish tekisligi bo &#39; yicha sodirbo &#39; ladigan deformatsiya modeli ko &#39; proq real hisoblanadi . Metallarni kesish sohasi bo &#39; yicha tadqiqotchilar kesish jarayo - nining shunday analitik nazariyasini yaratish ustida ish olib boradi - larki , bu nazariya oldindan tajribalar o &#39; tkazmay kesish mexanizmini tushuntirish va eng muhim parametrlarni ko &#39; rsatib berish imkonini yaratsin . Merchant o &#39; tkazgan izlanishlar natijasida kesish kuchlari F k va F Q ning qiymatlari , shuningdek yorilish burchagi uchun ishqalanish koeffitsiyenti uchun hamda urinma va normal kuchlanishlar ning analitik ifodalari aniqlanadi. Bu miqdor- larning qiymatlari tajriba natijalari bilan solishtirib ko&#39;rilganda, ular-ning ma&#39;lum chegarada o&#39;zaro moslashuvi aniqlandi [4,5]. Dislokatsiyalar nazariyasiga asoslangan izlanishlar kesish jarayo-nini metallarning atom tuzilishi darajasida tushuntirishga harakat qilib, plastik deformatsiyani deformatsiyalanayotgan metall kristall panjarasi chiziqli nuqsonlari — dislokatsiyalarning paydo bo&#39;lishi, harakatla-nishi va o&#39;sishi natijasidir, deb hisoblaydi. Plastik deformatsiya va yemiri-lishjarayonini modellashtirish bir qator muhim natijalarga olib keldi. Qirindilarning tasnifi I.A. Time barcha hosil bo&#39;ladigan qirindilarni tashqi ko&#39;rinishi va tuzilishi bo&#39;yicha 3 asosiy turga bo&#39;ladi: 1. Siniq qirindi (zinasimon, «elementli» qirindi)—plastikligi kam bo&#39;lgan po&#39;latlarni kesishda va kesilayotgan qatlamning qalinligi katta bo&#39;lganda hosil boiadi. Qirindining elementlari o&#39;zaro bog&#39;langan, qirindining keskichga qaragan tomoni silliq yuzaga, tashqi tomoni esa tishchalarga ega. 2. Tutash yoki uzluksiz qirindi - qirindi uzluksiz tasma shaklida chiqib, uning ikkala yon yoqlarida plastik deformatsiyaning izlari mayda o&#39;tkir tishchalar shaklida qoladi. Bunday qirindi katta tezliklarda plastik metaUarni kesishda hosil bo&#39;ladi. 3. Uvoq qirindi — mo&#39;rt metall (cho&#39;yan, bronza)larni kesishda hosil bo&#39;ladi. Qirindi o&#39;zaro juda sust yoki umuman bog&#39;lanmagan ayrim elementlardan iborat (3.4- rasm). Qirindi hosil bo &#39; lishidagi plastik deformatsiyaga ishlov o &#39; tayotgan materialning kimyoviy tarkibi , struktura holati va mexanik xossalari , kesilayotgan qatlamning qalinligi , kesuvchi asbobning old yuzasi vaziyatni aniqlovchi old burchagi ( y ), kesish tezligi , qo &#39; llanilayotgan sovitish - moylash suyuqliklarining turi va boshqalar ta &#39; sir ko &#39; rsatadi . Kesish jarayonini tadqiq qilishni davom ettirish natijalari Peterburg politexnika institutining usta-mexanigi Y.G. Usachev kesish jarayonini o&#39;rganishda yangi yo&#39;nalishni yaratdi. U metallar-ning kesish jarayonini o&#39;rganishda mikroskop qo&#39;llay boshladi. Bu-ning natijasida I.A.Time tajribalarida aniqlangan «yorilish tekisligi>>dan tashqari kristallografik surilishlarni ifodalaydigan «siljish (yoki suri lish) tekisliklari» ham mavjudligi isbotlandi. Usachev qirindi uning ikki elementi o&#39;zaro tutashgan yorilish tekisligi bo&#39;yicha emas, balki bu tekislikka u=30 0 burchak ostidajoylashgan yo&#39;nalish bo&#39;yicha sini-shini aniqladi. Sinish bir yoki ikki qo&#39;shni elementlar orasida yorilish tekisligini kesib o&#39;tib sodir bo&#39;lishi mumkin (3.5- rasm). Kesilayotgan qatlamda quyidagi hodisalar kuzatiladi: 1) plastik deformatsiyaning sodir bo&#39;lishi va qirindi hamda zagotovkada yangi yuzalarning hosil bo&#39;lishi; 2) metaU xossalarining yuza qatlamda va zagotovkaning chu-qurroqdagi asosiy qismida an-chagina farqlanishi. Shu tufayli kesishjarayoni bilan tashqi quruq, moysiz ishqalanishjarayoni orasida o&#39;xshashlik borligi kuzatiladiki, quruq ishqalanishda ham ishqalanuv-chi jismlarning o&#39;zaro ta&#39;siri ularning yuza qatlamlari bo&#39;yicha sodir boiadi. Kesish jarayonidagi kesuvchi tig&#39;ning zagotovka bilan o&#39;zaro ta&#39;sirini indentor-qarshi jismning maxsus tayyorlangan yuzasi bo&#39;ylab quruq ishqalanish kabi modellashtirish mumkin. Asbobsozlik materiallarining ishqalanishi va ishqalanishga chidamliligini hamda ishqalanish koeffit-siyenti qiymatlarini aniqlash sxemasini ko&#39;rib chiqaylik (3.6-rasm). Bunday modellashti-rish faqat qarshi jismning yupqa sirt qatlamida sodir bo&#39;ladigan plastik defor - matsiya va indentorning yeyilishiga sifat jihatidan baho berishga imkoniyat yaratadi. Qarshijismning sirtida chuqurligi 0,25 mm gacha b lgan ariqchalar va in-dentor sirtidan uvalanib tushgan zarrachalarning metall to&#39;plamlari qoladi (akad. V.D. Kuz- rietsov). Sirpanish tezligining ortishi bilan qatlamning plastik deformatsiyasi ko&#39;payadi. Bosim kuchi p ning ortishi plastik deformatsiyaning o&#39;sishiga olib keladi. O&#39;simtaning hosil bo&#39;lishjara-yoni o&#39;zaro kontaktda bo&#39;ladiganjismlar (qarshijism, indentor, kesuvchi asbob, zagotovka) materiallarining fizik-mexanik xossalariga cham-barchas bog&#39;liqligi kuzatiladi. Qirindining kirishishi va o&#39;simta hosiI bo&#39;lishi Qirindi hosil bo&#39;lishijarayonida plastik deformatsiya darajasini qirin-dining kirishishi orqali baholash qabul qilingan. Bunda kesilgan qat lam va undan kesish natijasida hosil bo&#39;lgan qirindining bo&#39;ylama va ko&#39;ndalang yo&#39;nalishdagi o&#39;lchamlari o&#39;zaro taqqoslanadi: kesib olin-gan qirindining uzunligi I 2 shu qirindi kesib olingan qatlam uzunligi /, dan kichik, va aksincha qalinligi a 2 va kengligi b 2 mos ravishda a t va Ь г dan katta bo&#39;ladi. Demak, qirindining bo&#39;ylama kirishuvi qirindining ko&#39;ndalang kirishuvi qirindining kengayishi Ko &#39; pincha qirindi metalidagi plastik deformatsiya darajasi bo &#39; ylama kirishish ga teskari miqdor bo &#39; Igan kirishish koeffitsiyenti k ] orqali ifodalanadi : Kesilgan qatlamning uzunligi /, har doim ham aniqbo &#39; lmaganligi sababli , kesilgan qatlamning massasi w q metallning zichligi p ni o &#39; zgarmas deb qarab , quyidagicha aniqlanadi (3.7- rasm ): Qirindining kirishishini aniqlashning berilgan kesish rejimi ele - mentlari s va fbo &#39; yicha , qirindining uzunligini o &#39; lchash va massasini tortib ( o &#39; lchab ) aniqlashga asoslangan usul og &#39; irlik usuli deb ataladi . O &#39; simtanning hosil boiishi . Kesishning ba &#39; zi sharoitlarida kesuv chi asbobning old yuzasida o &#39; simta («нарост») deb ataluvchi qatlamli metall hosila paydo bo &#39; ladi (3.8- rasm ). Kesish paytida o &#39; simtaning hosil bo &#39; lishi ishlov o &#39; tayotgan ma &#39; lum metaU turi uchun kesish rejimiga , aniqrog &#39; i surish va kesish tezligining o &#39; zaro munosabatiga bog &#39; liq bo &#39; ladi . Bu munosobatni s = c / v kabi belgilan - sa ( bundas - surish , mm / ayl ; v _ kesishtezhgi , m / min ; c - parametr ), tajribalar shuni ko &#39; rsatadiki , s - v munosabat egaUagan maydon giperbola chizig &#39; i bilan ikki zonaga ajratiladi : sv < cbo &#39; lsa , o &#39; simta hosil bo &#39; ladi va sv > cbo &#39; ka , o &#39; simta hosil bo &#39; hnaydi . O &#39; simtaning hosil bo &#39; lishiga sabab , ishlov o &#39; tayotgan metallning kesilayotgan qatlam chegarasida yuqori plastiklikka ega bo &#39; lishidir . O &#39; simta katta qattiqlikka ega bo &#39; lib , materialni kesadi ; u old bur chak qiymatini o &#39; zgartiradi , ishlangan yuzaning tozaligini yomon - lashtiradi . Davriy ravishda o &#39; simtaning ko &#39; chib ketishi vibratsiyaning paydo bo &#39; lishiga olib keladi , bu esa ishlangan yuzaning sifatini yomonlashti - radi . Shu sababli , tozalab ishlov berishda o &#39; simta zararli hisoblanadi . O &#39; simtalar har xil materiallar ( shu jumladan molibden , titan , po &#39; lat va issiqbardosh qotishmalar ) ni qattiq qotishmali , po &#39; lat , mine - ralokeramik va olmosli asboblar bilan kesib ishlashda hosil bo &#39; lishi mumkin . O &#39; simta eng katta o &#39; lchamlarga plastik metaUarni uglerodli va tezkesar po &#39; latlardan tayyorlangan asboblar bilan tutash qirindi olib kesishda ega bo &#39; ladi . O &#39; simtaning hosil bo &#39; lmasligi uchun , ayniqsa tozalab ishlov berish da , kesish rejimi va asbobning geometrik parametrlarini to &#39; g &#39; ri tan - lash , moylash - sovitish suyuqliklaridan foydalanish , kesuvchi tig &#39; yuza - larini sifatli charxlash va maromiga yetkazish darkor . Ishlangan yuzalarning sifati . Kesishjarayonida metaUning B nuqtasid buzilish paytida bir vaqtning o &#39; zida ikki yuza paydo bo &#39; ladi : qvrindmm pastki tayanch yuzasi va ishlanayotgan zagotovkadagi kesilish yuza : (3.9- rasm ). Qirish jarayonida kesuvcr asbobning qirralari ishlanayot gan zagotovkada kesish yuzasir hosil qilib , kesish yuzalarinin barchasi ishlangan umumiy yu zani tashkil etadi . Ishlangan yuz surish yo &#39; nalishida ma&#39;lur geometrik relyefga ega boiib , bi relyef balandligi kesilmay qol gan qoldiq kesimlarning ba landligiga teng bo&#39;lgan g&#39;adir-budurliklardan iborat boiadi. Bunda quyi dagi ikki holatni ta&#39;kidlash joiz: 1. Ishlangan yuzaning g&#39;adir-budurligi yoki tozaligi ( ГОСТ 2789-73) 1. Yuza qatlam mustahkamligining ortishi (metallni kesib ishlashd; plastik deformatsiyalangan metaUning uning boshlang&#39;ich holatiga nis batan mustahkamligi va qattiqligining o&#39;sishi bo&#39;lib, uni mikroqattiqlik ni o&#39;lchash yoki rentgenografik usul bo&#39;yicha o&#39;lchangan qoldiq kuchla nishlar o o ning miqdori orqali baholanadi). Po&#39;latlami yo&#39;nishda mustah-kamlangan qatlamning qalinligi 0,4 mm gacha, jezlar uchun 0,26 mm aluminiy va uning qotishmalari uchun 2,58 mm gacha yetadi. Yuza qatlamdagi qoldiq siquvchi kuchlanishlar va bu qatlamning kattalashgan mikroqattiqligi mashina detaUarining ekspluatatsion xususi-yatlarining, xususan, ishqalanishga chidamliligining yaxshilanishiga im-kon yaratadi. Yuza qatlami mustahkamlanishining salbiy tomonlari ham bor: de-tallarning sirti mo&#39;rtlashadi, tob tashlashga va navbatdagi termik ishlash paytida darzlar hosil qilishga moyilroq bo&#39;ladi, hamda shu zagotovka navbatdagi ishlovlarni o&#39;tayotganda kesuvchi asbob tig&#39;ining tezroq yedirilishiga sabab bo&#39;ladi. Keltirilgan ma&#39;lumotlar texnologik jarayonni amalga oshirishida tahlil qilinishi va hisobga olinishi lozim. A dabiyotlar ro&#39;yxati: 1. JT . В. Перегудов, A X - Хошимов вабошк,. Автоматлаштирилган корхона станоклари.—Т.: Узбекистон, 1999. 1. Грановский Г.И. и др. Резание металлов: Учебник для машиностр. и приборостр. спец. вузов.-М.: Высш. шк., 1985. 2. Технология обработки конструкционных материалов: Учебникдля машиностр. спец. вузов. Под ред. П.Г. Петрухи.—М.: Высш. шк., 1991. 3. Бобров В.Ф. Основы теории резания, Машиностроение, 1975. 4. Армарего И. Дж. Обработка металлов резанием. Перевод с англ. — М.,1977. 5. Зорев. H . H . Вопросы механики процессарезания металлов. — M , Машгиз,1956. 1. Резников A . H . Теплофизика процессов механической обработки материалов.—М,.1981 2. Справочник технолога-машиностроителя, т.т.1 и 2.- M ., Машиностроение,1972 . 3. Справочник металлиста в пяти томах.—М., Машгиз, 1959. 10. Долматовский Г.А. Справочник технолога. — М., Машиностроение, 1962. 11. Режимы резания металлов. Справочник под редакцией Ю.В. Барановского, 3-е изд.—М, Машиностроение, 1972. 12. Справочник нормировщика-машиностроителя т.2. Нормирование станочных работ. Под редакцией Е.П.Стружестраха. —M, Машиностроение, 1961. 13. Обшемашиностроительные нормативы режимов резания: Справочник, т. l .- M .: Машиностроение, 1991, 634 с.

Похожие

Qirindi hosil bo‘lish jarayoni
Flotatsiya jarayoni
Yanchish jarayoni
Klassifikatsiya jarayoni
Elash jarayoni