Flotatsiya jarayoni - Материаловедение - Рефераты

Flotatsiya jarayoni

Загружено в:

30.09.2022

Скачано:

0

Размер:

665.5 KB

Flotatsiya jarayoni Reja: 1. Flotatsiya jarayonining fizik-kimyoviy asoslari 2. Flotatsiya usullari 3. Flotatsion reagentlarning tasnifi 4. To‘plovchilar 5. Aminlar va ularning tuzlari 6. So‘ndiruvchilar 7. Faollashtiruvchilar 8. Ko‘pik hosil qiluvchilar 9. Muhitning regulyatorlari 10. Flotatsiya jarayoniga ta’sir qiluvchi omillar 11. Flotatsiya sxemalari 12. Flotatsiya mashinalari 13. Pnevmatik flotatsiya mashinalari 14. Pnevmomexanik flotatsiya mashinalari 15. Flotatsiyada qo‘llaniladigan yordamchi dastgohlar 16. Flotomashinalarning hajmini hisoblash

Flotatsiya jarayonining fizik-kimyoviy asoslari Flotatsiya usulida boyitish qadimdan ma’lum bo‘lsa-da, faqat XX asr boshlaridan sanoat miqyosida qo‘llana boshlandi. Xozirgi vaqtda bu usul rangli, qora, nodir metallar rudalarini boyitishning universal usuli hisoblanadi. Qazib olinayotgan foydali qazilmalarning 90% dan ortig‘i shu usul bilan boyitiladi. Flotatsiya usulida boyitishning boshqa usullarga nisbatan kengroq qo‘llanilishi uning bir qator afzalliklari bilan tushuntiriladi. 1) metallning miqdori kam bo‘lgan kambag‘al rudalarni ham qayta ishlash mumkinligi (masalan: mis- 1%, qalay va volfram- 0,1% gacha, molibden- 0,01% gacha va h.k.). 2) murakkab, masalan, polimetal rudalarni kompleks ravishda qayta ishlashning mumkinligi (masalan, qo‘rg‘oshin, rux, misli polimetall rudalar). Flotatsiya - mineral zarrachalar yuzasining fizik-kimyoviy xossalaridagi farqqa asoslanib boyitish usulidir. Mineral zarrachalarning suyuqlik-gaz chegarasi yuzasida mahkamlanish qobiliyati mineral zarrachalarning suv bilan xo‘llanish qobiliyatiga bog‘liq. Ho‘llanish - mineral zarrachalar yuzasining suv molekulalari bilan molekulyar tortishish kuchi ta’sirida o‘zaro birikish hodisasidir. Ho‘llanish zarrachaning erkin yuza energiyasining kattaligiga bog‘liq. Erkin yuza energiyasi qancha katta bo‘lsa, zarracha yuzasi shuncha yaxshi ho‘llanadi, qancha kichik bo‘lsa-shuncha yomon ho‘llanadi. Suv bilan ho‘llanmaydigan yuzalar gidrofob, suv bilan ho‘llanadigan yuzalar esa gidrofil yuzalar deyiladi. (tarjimada suvni yaxshi ko‘ruvchi va yomon ko‘ruvchi yuzalar). Suyuqlik ichida joylashgan molekulaga uni o‘rab turgan hamma qo‘shni molekulalar bir xil tortishish kuchi bilan ta’sir qiladi. Buning natijasida molekulalarning tortishish kuchi o‘zaro tenglashgan, molekulalarning o‘zi esa muvozanatda turadi. Suyuqlik yuzasida joylashgan molekula uchun esa molekulyar tortishish kuchlari muvofiqlashmagan. Molekula faqat suyuqlik tomonidan tortilishni his

qiladi. Bu kuchlar tenglashmagan va suyuqlik fazasining ichiga yo‘nalgan. YAngi ajralish sirtini hosil qilish uchun molekulalarning tortilishiga qarshi ish sarflash kerak. 1 sm 2 ajralish sirtini hosil qilishga sarflanadigan ish sirt tarangligi deyiladi. U "T" harfi bilan belgilanadi va erg/sm 2 yoki dm/sm 2 larda o‘lchanadi. Sirt tarangligi sirt ajralishi fazasining muhim xususiyati hisoblanadi. Suvning sirt tarangligi 20 0 da 72,75 dm/sm 2 ga teng. Uni suvda har xil moddalarni eritib o‘lchash mumkin. Suvda eriydigan va sirt tarangliligini kamaytiradigan moddalar sirt aktiv moddalar deyiladi. Ular organik birikmalar bo‘lib, molekulasiga bir vaqtning o‘zida ham polyar (ON-, SON, NN 2 -), ham apolyar (uglevodorod zarrachalari) gruppalari kiradi. Sirt tarangligini oshiruvchi moddalar sirt-aktiv moddalar deyiladi. Flotatsiya usullari Flotatsiyaning qo‘yidagi usullari mavjud: yog‘dagi flotatsiya, plyonkali flotatsiya, ko‘pikli flotatsiya, ko‘pikli separatsiya, flotogravitatsiya. YOg‘dagi flotatsiya tabiiy gidrofob minerallarni saqlovchi mayin tuyulgan ma’dan zichligi 1 dan kichik (  <1) bo‘lgan ko‘p miqdordagi yog‘ bilan aralashtiriladi. Aralashtirilayotgan vaqtda gidrofob minerallar yog‘ga yopishadi, puch tog‘ jinslarining gidrofil zarrachalari suvda qoladi. Minerallarni bir-biridan ajratish suvli muhitda tindirgichlarda amalga oshiriladi. Bu usulning kamchiligi - yog‘ning qimmatligi va ko‘p miqdorda sarflanishi. Plyonkali flotatsiya - mayin tuyulgan ma’dan suvning yuzasiga asta-sekin beriladi. Gidrofob minerallar suv yuzasida ushlanib qolib, plyonka hosil qiladi, gidrofil zarrachalar esa cho‘kadi. Ko‘pikli flotatsiya - mayin tuyulgan ma’dan bo‘tana holida minerallarning ho‘llanish xususiyatini oshiruvchi maxsus flotatsion reagentlar bilan qayta ishlanadi. Keyin bo‘tana flotatsion mashinalarda aralashtiriladi va havo yoki gaz bilan to‘yintiriladi. Bunda gidrofob zarrachalar havo pufakchalari bilan to‘qnashib ko‘pikka ilashadi, gidrofil zarrachalar esa flotatsion kamerada qoladi.

Ko‘pikli separatsiya - gidrofil minerallarni ko‘pikli qatlamning o‘zida ajratish. Flotogravitatsiya - minerallarning zichligi va ho‘llanishdagi farqga asoslanib ajratish jarayoni: konsentratsion stolda flotatsiya bilan birgalikda amalga oshiriladi. Flotatsion reagentlarning tasnifi Flotatsion reagentlar 5 ta guruhga bo‘linadi: to‘plovchilar (ularni kollektorlar ham deyiladi), so‘ndiruvchilar, faollashtirgichlar, ko‘pik hosil qiluvchilar, muhitning regulyatorlari. To‘plovchilar To‘plovchilar - Q: S (Q - mineral zarracha yuzasi; S - suv) chegarasida mahkamlanib, mineral zarrachalarning ho‘llanmaslik qobiliyatini oshiruvchi moddalar. To‘plovchilar apolyar va geteropolyar to‘plovchilarga bo‘linadi. Apolyar to‘plovchilar uglevodorodlardan iborat bo‘lib, ular suvda deyarli erimaydi, ionlarga dissotsilashmaydi, minerallarning yuzasi bilan kimyoviy ta’sirlanmaydi. Ularning adsorbsiyasi fizikaviy. Tabiiy gidrofob minerallardan oltingugurt, grafit, talk, molibdenit va h.k. larning flotatsiyasida ishlatiladi. Bunday to‘plovchilarga kerosin, neft va turli xil neft mahsulotlari kiradi. Agar to‘plovchining molekulasida (ON, SOON, SON, NN 2 , SN) kabi polyar gruppalar bo‘lsa, bunday to‘plovchilar geteropolyar to‘plovchilar deyiladi. Sulfidli minerallarning flotatsiyasida to‘plovchi sifatida ksantogenatlar va aeroflotlardan foydalaniladi. Ksantogenatlar ksantogen kislotaning tuzlari bo‘lib, uning umumiy formulasi:

bu erda: Me - odatda kaliy yoki natriy, R - uglevodorod radikali-gomologik qatordagi radikallardan biri. (SN 3 - metil, S 2 N 5 -etil, S 3 N 7 -propil, S 4 N 9 -butil va h.k.) Ksantogenatning nomi radikal va metalning nomidan hosil qilinadi. Aeroflotlar - tiofosfor kislotaning xosilalari. Ular qattiq va suyuq holda bo‘ladilar. Suyuqlaridan krezil aerofloti, qattiqlaridan sodali aeroflot keng tarqalgan. Aminlar va ularning tuzlari Aminlar-silikatli minerallarning flotatsiyasida ishlatiladi. Birlamchi (RNH 2 ), ikkilamchi (R 2 NH) va o‘lchamli (R 3 N) aminlar mavjud. Bu turdagi to‘plovchilarning ko‘p ishlatiladigani S 12 N 25 NH 2 - lauril amin va uning xlorli tuzi S 12 N 25 NH 4 Sl - xlorli lauril ammoniy. To‘plovchilar anionli va kationli to‘plovchilarga bo‘linadi. Agar gidrofoblovchi ion anion bo‘lsa, anionli to‘plovchi, kation bo‘lsa, kationli to‘plovchi deyiladi. So‘ndiruvchilar So‘ndiruvchilar mineral zarracha-suv chegarasida ta’sir qiladi. So‘ndiruvchilarni bo‘tanadan ko‘pikka o‘tishi kerak bo‘lmagan mineral zarrachalarning flotatsion qobiliyatini susaytirish maqsadida ishlatiladi. Amalda so‘ndiruvchilar sifatida ishqor, sianidlar, rux kuporosi, natriy sulfid, natriy silikati, organik kolloidlar va h.k. lar ishlatiladi. Ishqorlarning so‘ndiruvchi ta’siri metallarning qiyin eruvchi gidrat oksidlarini hosil qilishi bilan bog‘liq. Ishqorlar temir va nikel sulfidlarini flotatsiyalanish qobiliyatini so‘ndiradi. Sianidlarning - so‘ndiruvchi ta’siri uning to‘plovchini eritishidadir. Sianidlar rux, temir va nikel sulfidlarining flotatsiyalanish qobiliyatini so‘ndiradi. Flotatsiya

amaliyotida NaSN, KSN, Sa(SN) 2 va biroz miqdorda ishqor saqlovchi texnik mahsulot-sianqotishma ishlatiladi. Sianidlar suvda yaxshi eriydi. Ular suvli eritmalarda kuchli zahar hisoblangan vodorod sianid ajratib gidrolizlanadi. NaSN + OH - = NaOH + HSN SHuning uchun sianidlar gidrolizga uchramasligi uchun ishqoriy muhitda qo‘llaniladi. Rux kuporosi (rux sulfati) ZnSO 4 ∙7H 2 O sfalerit (ZnS) ni so‘ndirishda ishlatiladi. Rux kuporosi neytral va ishqoriy muhitda Zn(ON) 2 cho‘kmani, soda ishtirokida ZnSO 3 cho‘kmasini hosil qiladi, va bu cho‘kmalar sfalerit yuzasiga yopishib uning flotatsiya qobiliyatini so‘ndiradi. Natriy sulfidi Na 2 S - molibdenit (MoS 2 )dan tashqari hamma sulfidlarni so‘ndiradi, suvda natriy sulfidi kuchli asos va kuchsiz kislotaning tuzi sifatida gidrolizga uchraydi va kuchli ishqoriy muhitni hosil qiladi. Natriy sulfidi ko‘proq qo‘shilganda bo‘tanada erkin holdagi sulfid S - va gidrosulfid HS - ionlari hosil bo‘ladi va ular ksantogenat ionlarini mineral sulfidlashgan yuzasi bilan o‘zaro ta’sirini to‘xtatadi. Faollashtiruvchilar Aktivatorlar minerallarning flotatsion qobiliyatini yaxshilash maqsadida ishlatiladi. Ular to‘plovchining mineral yuzasida mahkamlashishiga yordam beradi. Undan tashqari aktivatorlar mineralning flotatsiya qobiliyati so‘ndirilgan bo‘lsa, ularning flotatsion qobiliyatini qayta tiklash maqsadida, hamda minerallarning tabiiy flotatsiyalanish qobiliyati kam bo‘lganda ishlatiladi. Faollashtiruvchilarning ta’siri shundan iboratki, ular mineral yuzasida to‘plovchi oson yutadigan /adsorbsiyalaydigan/ plenkani hosil qiladi yoki mineral zarracha yuzasidan so‘ndiruvchini chetlashtiradi. Flotatsiya jarayonida faollashtiruvchi sifatida mis kuporosi SuSO 4 , sulfat kislota, eruvchi sulfidlar (ko‘pincha) va havo kislorodi qo‘llanadi.

Mis kuporosi - nisbatan ko‘proq tarqalgan faollashtiruvchi. Sfaleritni faollashtirishda ishlatiladi. Sulfat kislotasi - pirit va pirrotinni aktivlashda ishlatiladi. Faollashtirish mineral zarracha yuzasida hosil bo‘lgan temir gidrooksidini eritib yuborishdan iborat. Natriy sulfidi - rangli metallar oksidli minerallarini sulfidlashtirishda ishlatiladi. Havo kislorodi sulfidli minerallarning yuzasini va bo‘tanadagi erkin sulfid ionlarini oksidlash natijasida faollashtiradi. Sulfidli minerallar yuzasini qattiq oksidlanib ketishi ham zararli, chunki bunda to‘plovchi ko‘proq sarflanib ketadi. To‘plovchi, so‘ndiruvchi va faollashtiruvchilarning funksiyasini yaxshi tushunish uchun misol keltiramiz. Galenit RbS, sfalerit ZnS va pirit FeS 2 li rudalarni flotatsiyalashda avval galenit flotatsiyalanadi, sfalerit va piritning flotatsiyalanish qobiliyati so‘ndiruvchi qo‘shib (ohak, sianid yoki rux kuporosi) yo‘qotib turiladi. Qo‘rg‘oshinli flotatsiyadan keyin sfaleritning flotatsion qobiliyati faollashtiruvchi - mis kuporosi qo‘shib tiklanadi, pirit esa ko‘p miqdorda ohak qo‘shib depressiyalanadi. So‘ngra piritning flotatsion qobiliyati tiklanadi (masalan, sulfat kislotasi qushib) va uni piritli boyitmaga o‘tkaziladi. Ko‘pik hosil qiluvchilar Etarli darajada mustahkam, o‘chmaydigan ko‘pik hosil qiladigan sirt-aktiv moddalar ko‘pik hosil qiluvchilar deyiladi. Sirt-aktiv moddalar suyuqlik - havo chegarasida adsorbsiyalanuvchi va shu chegarada sirt tarangligini kamaytiruvchi geterogen moddalardir. Ko‘pik hosil qiluvchi moddalar mineral zarrachalarni bo‘tana yuzasiga ko‘tarib bera oladigan ko‘p miqdordagi mayda pufakchalarni hosil qila olishi kerak. Ko‘pik hosil qiluvchining molekulalari suyuqlik - havo chegarasida shunday joylashadilarki, ularning polyar qismlari suv tarafga, polyarmas qismlari esa havo

fazasiga yo‘nalgan bo‘ladi. Amalda ko‘pik hosil qiluvchilar sifatida quyidagi moddalar ishlatiladi: Krezil kislotasi koks sanoatida olinadi. Uchta aromatik spirt: fenol S 6 N 5 ON, krezol S 6 N 5 SN 2 ON va ksilenol S 6 N 5 (SN 2 ) 2 ON larning aralashmasidan iborat. Biroz bo‘lsada to‘plovchi xususiyatiga ega va zaharli. Og‘ir piridin - koks sanoatida olinadi. Aktiv qismi bo‘lib xinolin S 9 N 7 N hisoblanadi. Ko‘pik hosil qiluvchi IM-68 6 - 8 uglerod atomiga ega uchta spirtning aralashmasidan iborat. IM-68 tarkibiga geksil spirti- S 6 N 13 ON, geptil spirti - S 7 N 15 ON va oktil spirti - S 8 N 17 ON kiradi. Bu ko‘pik hosil qiluvchi zaharli emas va to‘plovchi xususiyatini namoyon qilmaydi. Muhitning regulyatorlari Muhitning regulyatorlari minerallarning flotatsiyasi ketayotgan muhitning ishqoriyligini o‘zgartirishga ishlatiladi. Muhitning ishqoriy yoki kislotali xossalari rN ko‘rsatgich yoki vodorod yoki gidroksil ionlari konsentratsiyasi bilan xarakterlanadi. Vodorod ko‘rsatkich rN deb vodorod ionlari konsentratsiyasining manfiy logarifmiga aytilaldi: Kislotali muhitda vodorod ionlarining konsentratsiyasi gidroksil ionlarining konsentratsiyasidan katta, ishqoriy muhitda esa, buning teskarisi, gidroksil ionlarining konsentratsiyasi vodorod ionlarining konsentratsiyasidan katta. Kislotali muhitda rN < 7, ishqoriy muhitda N > 7, neytral muhitda esa rN = 7. Flotatsiyaning natijalari bo‘tanadagi vodorod ionlarning konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi. SHuning uchun vaqti-vaqti bilan suyuq fazaning rN i tekshirib turiladi va berilgan ishqoriylikni reagentlar qo‘shib ushlab turiladi. Nordon muhit hosil qilish uchun sulfat kislotasi, ishqoriy muhit hosil qilish uchun ohak yoki soda qo‘shiladi.

Flotatsiya jarayoniga ta’sir qiluvchi omillar Flotatsiya - universal va yuqori texnologik ko‘rsatkichlarga erishish mumkin bo‘lgan jarayon hisoblanib, uning borishiga ko‘p sonli omillar ta’sir qilishi mumkin. Ularga: dastlabki mahsulotning mineral tarkibi va yirikligi, bo‘tananing zichligi, harorat, reagent tartibi, suvning tarkibi, flotatsiya vaqti, bo‘tananing mashinadagi aeratsiyalanish darajasi va h.k. Boyitilayotgan ma’danning mineral tarkibiga qo‘llanadigan reagentlarni tanlash, ularning sarfi, va rudadagi komponentlarni ajralish ketma-ketligi tanlanadi. Rudani mineral - petrografik o‘rganish asosida flotatsiyadan oldin hamma mineral komponentlarning tarkibi, o‘simtalarning o‘zaro tuzilishi, begona aralashmalarning oksidlanish darajasi va har qaysi komponentning massa ulushi belgilanadi. Buning asosida reagentlar tanlanadi, yanchish va flotatsiya sxemalari belgilanadi. Turli xil rudalar turlicha flotatsiyalanadi. Sulfidli minerallarni nosulfid minerallardan flotatsiya usuli bilan oson ajratish mumkin. Sulfidli rudalarning oksidlanishi va tanlab eritilishi natijasida hosil bo‘lgan oksidli rudalarning flotatsion qobiliyati sust bo‘ladi va ular avval sulfidlanmasdan turib flotatsiyalanmaydi. Flotatsiyada dastlabki mahsulotning yirikligi shunday bo‘lishi kerakki, qimmatbaxo komponent zarrachalari o‘ziga yopishgan puch tog‘ jinslari minerallardan to‘liq ozod bo‘lgan va flotatsiyalanuvchi zarrachalarning o‘lchami havo pufakchalarining ko‘tarilishi kuchiga mos kelishi kerak. Odatda flotatsiyani zarrachalarning o‘lchami 0,02-0,5 mm orasida olib boriladi. Flotatsiyalanuvchi mineral zarrachalarining maksimal o‘lchami ularning gidrofobligiga va shakliga bog‘liq. Rudani flotatsiyalash uchun yanchganda shunga erishish kerakki, dastlabki bo‘tana tarkibida flotatsiyalanishi mumkin bo‘lmagan yirik zarrachalar ham, shuningdek, ajralishni keskin ko‘paytiruvchi va reagentlar sarfini oshiruvchi, o‘lchami 0,02 mm dan kichik bo‘lgan shlamlar ham bo‘lmasin. Bo‘tanadagi qattiq zarrachalarning massa ulushi 15-40% gacha bo‘lishi mumkin.

Flotatsiyaning ba’zi operatsiyalarida suyuqroq bo‘tana ishlatish maqsadga muvofiq bo‘lsa, ayrim operatsiyalar uchun esa bo‘tana quyultiriladi. Bo‘tananing zichligi katta bo‘lganda uning pufakchalar bilan to‘yinish darajasi pasayadi, yirik mineral zarrachalarning flotatsiyalanishi yomonlashadi, boyitmaning sifati pasayadi. YUqori sifatli boyitma olinishi talab qilinganda flotatsiya suyuqroq bo‘tanada olib boriladi. Haroratning ortishi ko‘p hollarda flotatsiya jarayoniga ijobiy ta’sir etadi. Bunda bir qator reagentlarning (ayniqsa, yog‘ kislotalari va sovunlar) eruvchanligi ortib, ularning sarfi kamayadi. Shu bilan bir vaqtda to‘plovchi sifatida ksantogenatlar ishlatilganda bunday hol kuzatilmaydi va bunda bo‘tanani faqat qish kunlaridagina isitish maqsadga muvofiq. Flotatsiyada reagentlar tartibi ishlatilayotgan reagentlarning turi, ularning sarfi, jarayonga berilish tartibi reagentlarning bo‘tana bilan ta’sirlashuv vaqti bilan belgilanadi. Reagent tartibi berilgan ma’danning flotatsion qobiliyatini, mineral zarrachalarning yirikligi, suvning tarkibi va h.k. larni o‘rganish borasida olib borilgan tajribalar asosida tanlanadi. Odatda reagentlar quyidagi ketma-ketlikda qo‘shiladi: muhitning regulyatorlari, so‘ndiruvchilar (faollashtiruvchilar), to‘plovchi va ko‘pik hosil qiluvchilar. Muhit regulyatorlari tegirmonga yoki chanlarga beriladi. To‘plovchilar esa kontakt chanlar yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri flotomashinalarga beriladi. To‘plovchi odatda birdaniga emas, balki oz-ozdan qo‘shiladi. Ko‘pik hosil qiluvchilar flotatsion kameraga beriladi. Suvning tarkibi - flotatsiya jarayoniga ta’sir qiladi, chunki suv o‘zining tarkibida har xil ionlar, erigan gazlar va boshqa qo‘shimchalarni saqlaydiki, ular muhitning pH ini o‘zgartirib, ko‘pik hosil bo‘lishini yomonlashtiradi va reagentlar sarfini oshiradi. Bo‘tanadagi ionlar kerak bo‘lmagan holda minerallarga aktivligini oshiruvchi yoki so‘ndiruvchi sifatida ta’sir qilishi mumkin. Flotatsiya vaqti-flotatsiyalanuvchi komponentning boyitmaga ajralish darajasi va boyitmaning sifatini belgilaydi. Olib borilgan tajribalar shuni ko‘rsatadiki,

flotatsiya vaqtining ma’lum bir chegarasi (optimum) bo‘lib, flotatsiya vaqtining optimumdan oshishi iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas, chunki qimmatbaho komponentning boyitmaga ajralishining sezilarsiz darajada ortishi flotatsiya vaqtining ancha uzayishi, boyitma sifatining yomonlashishi va flotatsion mashina ishlab chiqarish unumdorligining kamayishi hisobiga sodir bo‘ladi. Bo‘tananing aeratsiyalanish darajasi flotatsiya vaqti va boyitishning texnologik ko‘rsatkichlariga ta’sir qiladi. Bo‘tananing aeratsiyalanish darajasi ortishi bilan flotatsiya vaqti kamayadi. Biroq, bo‘tanani havo bilan haddan tashqari to‘yintirish ularni qo‘shilishini ko‘paytiradi. Nisbatan yirik pufakchalar katta tezlikda qalqib chiqib, ulardan mineral zarrachalarning ajralish ehtimolini oshiradi. Bo‘tanada mineral zarrachalarni yuqoriga ko‘tarish uchun nisbatan yirik zarrachalar ( d = 1mm) ning ham, va mineral zarracha yuzasini faollashtiruvchi mayda pufakchalarning ham bo‘lishi kerak. Flotatsiyaning samarali ketishiga flotatsion mashinaning ishlash sharoiti ham ta’sir qiladi. Mashinaga tushayotgan bo‘tananing hajmi va undagi qattiq zarrachalarning massa ulushi (zichligi) doimiy bo‘lishi kerak. Flotatsion mashinani haddan tashqari yuklash metalni boyitmaga ajralishini kamaytiradi, chunki flotatsiya vaqti kamayadi. Mashinaga etarli miqdorda mahsulot solinmasa, buning aksicha, flotatsiya vaqti ortadi va ko‘pikli mahsulotga puch tog‘ jinslari o‘tib ketib, boyitma sifati yomonlashadi. Flotatsiya sxemalari Foydali qazilmalarni flotatsiyalash jarayonida turli-tuman texnologik sxemalar qo‘llaniladi. Flotatsion sxemani tanlash boyitilayotgan mahsulotning flotatsion xossasiga, boyitmaning sifatiga qo‘yiladigan talabga va bir qator texnikiqtisodiy omillarga bog‘liq. Ko‘p hollarda bitta flotatsiya operatsiyasi natijasida oxirgi boyitma va tashlab yuboriladigan chiqindi olishga erishib bo‘lmaydi. SHuning uchun, flotatsiya

sxemalari bir nechta flotatsiya operatsiyalaridan tashkil topadi: asosiy flotatsiya, tozalash flotatsiyasi va kontrol flotatsiya. Asosiy flotatsiya - flotatsion boyitishning birinchi operatsiyasi hisoblanib, qimmatbaho komponentni puch tog‘ jinslaridan ajratish maqsadida o‘tkaziladi. Natijada xomaki boyitma va chiqindi olinadi. Tozalash flotatsiyasi – o‘zidan oldingi operatsiyalarda olingan xomaki boyitmaning sifatini yaxshilish maqsadida o‘tkaziladigan flotatsiya operatsiyasi. Kontrol flotatsiya - o‘zidan oldingi operatsiyada olingan chiqindi tarkibidagi qimmatbaxo komponentni yana bir bor ajratib olish maqsadida o‘tkaziladigan operatsiya. Flotatsion sxemalar – flotatsiya bosqichi va sikllarining soni bilan birbiridan farq qiladi. Flotatsiya bosqichi-deb, mahsulotni ma’lum yiriklikkacha yanchib, keyin flotatsiyalash operatsiyasini o‘z ichiga olgan texnologik sxemaning bir qismiga aytiladi. Foydali mineralning xossasi va undagi mineral zarrachalarning o‘lchamiga qarab bir yoki ko‘p bosqichli flotatsion sxemalar ishlatiladi. Flotatsiya sikli deb, qaytadan flotatsiyalanmaydigan bir yoki bir nechta tayyor mahsulotlar olinadigan flotatsiya operatsiyalarining guruhi (gruppa)ga aytiladi. Qimmatbaho komponentlarning ajralish ketma-ketligiga qarab, polimetal rudalarni boyitishda kollektiv, selektiv va kollektiv-selektiv flotatsiya sxemalari mavjud bo‘ladi. Agar oxirgi boyitmaga bira-to‘la bir nechta mineral (masalan, mis va nikel sulfidlari, mis-nikelli) boyitmaga ajralsa, bunday flotatsiya kollektiv flotatsiya deyiladi. Agar rudadan qimmatbaho komponentlar ketma-ket ajratib olinsa, bunday flotatsiya selektiv flotatsiya deyiladi. Kollektiv-selektiv flotatsiyada hamma qimmatbaho komponentlar avval kollektiv boyitmaga ajraladi, keyin esa undan alohida minerallar flotatsiyalanadi.

Flotatsiya mashinalari Flotatsiya jarayoni flotatsiya mashinalari deb ataluvchi boyitish apparatlarida amalga oshiriladi. Flotatsiya mashinalarining konstruksion tuzilishi va ishlatilish sohalaridan qat’iy nazar ularning umumiy belgisi ishchi muhit sifatida mayda havo pufakchalari bilan to‘yingan bo‘tananing ishlatilishidir. Bo‘tanani aralashtirish va aeratsiyalash usuliga qarab flotatsiya mashinalari 3 turga bo‘linadi: mexanik, pnevmatik va pnevmomexanik. Mexanik flotatsiya mashinalarida bo‘tanani aralashtirish, havoni mayda pufakchalarga ajratish va atmosferadan havoni surish impeller (maxsus konstruksiyaga ega aralashtirgich) 1 yordamida amalga oshiriladi. Pnevmatik flotatsiya mashinalarida bo‘tanani havoga to‘yintirish va uni aralashtirish havo puflovchi mashina orqali beriladigan siqilgan havo yordamida amalga oshiriladi. Pnevmomexanik (jamlashgan) flotatsion mashinalarda siqilgan havo havo puflagichlardan beriladi, havoni maydalash va bo‘tanani aralashtirish aylanuvchi impeller orqali amalga oshiriladi. Mexanik flotatsiya mashinalari boyitish fabrikalarida eng ko‘p tarqalgan hisoblanadi (39-rasm).

39-rasm. Mexanik flotatsion mashinalar Mashina to‘siq orqali bir nechta to‘g‘riburchakli kameralarga bo‘lingan vannadan iborat. U har biri ikkita – so‘ruvchi va oqib o‘tuvchi kameralardan iborat seksiyalardan yig‘iladi. Har qaysi kamerada markaziy truba bo‘lib, uning ichida impelleri bor val aylanadi. Impellaer vertikal valga qattiq mahkamlangan radial parrakli rotordan iborat. Val klinoremenli uzatma orqali elektrodvigateldan harakatga keltiriladi. Markaziy trubaning quyi qismi kengaytirilgan va gorizontal holdagi (bo‘tanani sirkulyasiya qiluvchi va yunaltiruvchi parrakli) impeller usti diski o‘rnatilgan stakanga o‘tadi. Parraklar disk radiusiga nisbatan 60 0 li burchak ostida joylashgan. Parrakli disk mashinaning statori deyiladi. Stator impeller to‘xtaganda, uni loyqa bilan to‘lib qolishdan asraydi. Stakan uchta teshikka ega. Ulardan biriga suruvchi kameralarda suruvchi patrubok (qisqa-tarmoqlangan truba) ulangan. Oqib o‘tuvchi kameralarda bu teshik probka bilan berkitib qo‘yiladi. Qolgan ikkita teshik bir-biriga qarama-qarshi joylashgan bo‘lib, oraliq mahsulotni qaytadan flotatsiyalash uchun kameraga qaytarishga xizmat qiladi. Agar oraliq mahsulot kameraga qaytarilmasa, teshiklarning biri probka bilan yopib qo‘yiladi, ikkinchisi esa tortish kuchi bilan so‘riluvchi shiber bilan yopiladi. SHiber yordamida impellarga tushayotgan bo‘tananing sarfi boshqariladi. Suruvchi va oqib o‘tuvchi kameralar bir-biridan pastki qismida teshigi bor to‘siq bilan ajratilgan, shuning hisobiga kameralarda bo‘tana bir xil sathda ushlanadi. Mexanik flotatsiya mashinasining asosiy detali impeller hisoblanib, u havoni so‘rish va so‘rilgan havoni mayda zarrachalarga ajratishni ta’minlaydi va bo‘tanani havo bilan to‘yintiradi. Impellerni aylanish tezligi qancha katta bo‘lsa, u shuncha ko‘p havoni so‘radi. Lekin bu tezlik haddan tashqari katta bo‘lmasligi kerak, aks holda tez aralashish natijasida mineral zarrachaning havo pufakchasidan uzilishi sodir bo‘ladi. Mashina quyidagicha ishlaydi. Bo‘tanani yuklovchi cho‘ntakdan patrubka orqali impeller ustidagi bo‘shliqqa suriladi, u erdan katta tezlikda stator parraklari

orasidan kameraga otib tashlanadi. Bu vaqtda impeller zonasidagi bosimda farq hosil bo‘ladi va markaziy truba va patrubok orqali atmosferadan havo so‘riladi; so‘rilgan havo juda ko‘p mayda zarrachalarga parchalanib, bo‘tanani butun hajmi bo‘yicha tarqaladi. Mineral zarrachalar bilan to‘qnashgan havo pufakchalari minerallashadi va ko‘pik holida bo‘tananing yuzasiga ko‘tariladi, ko‘pik haydovchi mexanizm yordamida tarnovchaga tushiriladi. Havo pufakchalari bilan ko‘tarilmay qolgan mineral zarrachalar,shu jumladan havo pufakchalaridan ajralib qolgan (uzilib) zarrachalar yana stator diskidagi teshikcha orqali impeller zonasiga so‘riladi. Birinchi kamerada flotatsiyalanmagan minerallar to‘siqdagi teshik orqali oqib o‘tuvchi kameraga o‘tadi va u erda flotatsiya qaytariladi. Oqib o‘tuvchi kamerada bo‘tana shiber bilan boshqariluvchi teshik orqali impellarga tushadi. Oqib o‘tuvchi kameradan bo‘tana keyingi ikki kamerali seksiyaga tushadi va jarayon qaytariladi. Flotatsiyalanmagan minerallar oxirgi kameradan chiqarib olinadi. Mexanik flotatsiya mashinalarining afzalligi ularga xizmat ko‘rsatish va ta’mirlashning qulayligi hamda osonligi. Impeller va statordan iborat uzatgichli mexanizm bir bo‘lakda yig‘ilgan bo‘lib, uni boshqasi bilan tez va oson almashtirish mumkin yoki boshqa istalgan kameraga o‘rnatish mumkin. Pnevmatik flotatsiya mashinalari Pnevmatik (aerolift) flotatsiya mashinalari (40-rasm) sodda tuzilishga ega, ishlatish vaqtida tejamli, mineral tarkibi bo‘yicha uncha murakkab bo‘lmagan rudalarni boyitishda ishlatiladi. Bu mashinalar aerolift prinsipi bo‘yicha (havo yordamida ko‘tarilishi) ishlaydi va shuning uchun aerolift mashinalar deb ataladi. Vannaning chuqurligiga qarab, aerolift mashinalar 2 ga bo‘linadi:

Mayda (vannaning chuqurligi 0,9 m); chuqur (vannaning chuqurligi 2,4 m dan 3 m gacha). CHuqur aerolift mashina vanna, aerolift, aeratordan iborat. Aerolift vannaning markaziy bo‘limi hisoblanib, mashinaning tubiga etmagan 2 ta vertikal to‘siq orqali hosil qilingan. Aerator po‘latdan payvandlangan quticha holida tayyorlanib, pastki qismida aeroliftga havo kiradigan teshik bilan tamomlanadi. Aeratorga havo markaziy kollektordan ikkita havo o‘tkazuvchi quvurlar orqali berilib, teshikning butun kengligi bo‘yicha tarqaladi. Havo o‘tkazuvchi quvur yuqorida (kanal) zulfin (surma qopqoq) ga ega. Bo‘tana mashinaning bosh tarafida joylashgan qabul qiluvchi cho‘ntak orqali vannaga beriladi. Havo aeroliftga ikki tomondan beriladi. Mashinaning yonbosh bo‘lmalaridagi bo‘tana havo bilan kam to‘yingani uchun markaziy bo‘lmadagi bo‘tanaga nisbatan kattaroq zichlikka ega bo‘ladi va u aerolift kameraga tomon intiladi. Aerolift kamerada havo pufakchalarining maydalanishi bo‘tana-havo aralashmasining turbulent harakati tufayli yuzaga keladi. Minerallashgan havo pufakchalari aerolift kamerada yuqoriga ko‘tariladi va yo‘naltiruvchi to‘siqlar yordamida yonbosh bo‘lmalarga otiladi. Bu maqsadda aerokamera ustiga otboynik (ushlovchi) o‘rnatiladi. Bo‘tanani aralashtirish, tashish, bo‘tana-havo aralashmasini aerolift kameradan chiqarish uchun kerak bo‘lgan havo teshik orqali atmosferaga chiqarib yuboriladi. 40-rasm. Pnevmatik flotatsiya mashinasi.

1 – silindrik kamera, 2 – yuklovchi tarnovcha, 3 – ko‘pik ushlab qoluvchi, 4 – halqali tarnovcha, 5 – trubkali aerator, 6 – lyuk, 7 – aerator, 8 – bo‘shatuvchi moslama. Pnevmatik flotatsiya mashinasi FP-100 rangli, nodir, kamyob va qora metallar rudalarini, hamda ko‘mir va shu kabi foydali qazilmalarni boyitishda ishlatiladi. Xozirgi vaqtda qo‘llanilayotgan mexanik va pnevmatik flotatsion mashinalardan tuzilishining soddaligi, harakatlanuvchi va tez ishdan chiquvchi qismlarining yo‘qligi, kam metal va elektrenergiya ishlatilishi, kam joy egallashi bilan ajralib turadi. Mashina konus shaklidagi asosli (30-55 0 burchak ostida) po‘lat listdan tayyorlangan vertikal silindrik kameradan iborat. Mashina konus qismining pastida mashinaning o‘qi bo‘ylab yordamchi shaybali aerator o‘rnatilgan. Bu aerator rezinadan tayyorlanib, mashina devoriga mahkamlanadi va mashina uzoq vaqt ishlamay turib qolganda uni ichidagi mahsuloti bilan birga ishga tushirishga xizmat qiladi. Konus qismining yuqorisi silindrik qism bilan ulangan joyda teshik-teshik elastik naydan yasalgan asosiy aerator kronshteynga tayanadi. Aeratorning karkasi (qobirg‘a) metal trubadan uni geometrik tarzda ushlaydigan nippel bilan tayyorlanib, ularga elastik teshik-teshik trubalar mahkamlanadi. Mashinaning yuqori qismida taxminan 4m balandlikda ikkinchi aerator o‘rnatilgan. Ikkala aerator ham o‘zlarini mashina balandligi bo‘ylab yo‘naltiruvchi va ko‘taruvchi moslamalar bilan ta’minlangan. Bu esa flotatsiya mahsulotlariga qo‘yiladigan talabga qarab, flotatsiyani boshqarish imkonini beradi. Naysimon aerator bo‘tanadagi havo pufakchalarini samarali maydalaydi va ularni muallaq holda ushlab turishni ta’minlaydi. Naydagi har bir teshik jajji qopqoq (klapan) dan iborat bo‘lib, u ma’lum havo bosimida ochiladi. Havo berish to‘xtatilishi bilan teshikcha yopiladi va naysimon aeratorga bo‘tana oqimi kirishi to‘xtaydi.

Mashinani dastlabki mahsulot (bo‘tana) bilan to‘ldirish uning yonboshidagi (yuqori qismida) tuynuk orqali amalga oshiriladi. Ko‘pikli mahsulot (boyitma) tarnovchaga oqib tushadi. CHiqindi bo‘shatuvchi moslama orqali chiqariladi. Aeratorga berilayotgan havoning sarfi va bosimini o‘zgartirib ko‘pikni minerallashtirish, boyitmaning sifatini va chiqishini boshqarish mumkin. YUqori qismda ko‘pik ushlovchi moslama o‘rnatilgan bo‘lib, u ko‘pikni markazdan chetga yo‘naltiradi. Mashinani ko‘zdan kechirish uchun uning ostki qismida lyuk o‘rnatilgan. Pnevmomexanik flotatsiya mashinalari Pnevmomexanik flotatsiya mashinalari – ishlash prinsipiga qarab mexanik mashinalarga o‘xshaydi, farqi esa aerator bo‘g‘imining tuzilishida. Bu mashinalarda aerator atmosferadan havoni surish uchun emas, balki siqilgan havoni (kameraga majburan berilgan) maydalashga va bo‘tanadagi qattiq zarrachalarni muallaq holda ushlab turish uchun mo‘ljallangan (41-rasm. 41-rasm. Pnevmomexanik flotatsiya mashinasi. 1 – korpus, 2 – impeller, 3 – tinchlantiruvchi, 4 – val, 5 – havo kollektor,6 – ventil, 7 – teshik, 8 – shkiv, 9 – reduktor, 10 – ko‘pik tushirib oluvchi.

Havo havo puflagichdan (0,2-0,4)10 -3 Pa bosim ostida havo kollektoriga va naydagi teshikchalar orqali bo‘sh vertikal val orqali aylanayotgan impellerga tushadi va u erda mayda havo pufakchalari hosil bo‘ladi. Kameraga beriladigan havo sarfini boshqarish uchun ventil xizmat qiladi. Radial parrakli aralashtirgichlar parraklar to‘plamidan iborat bo‘lib, ularning pastki zihi (cheti) korpusning tubiga etmaydi, bu bilan kamera devorlarida loy to‘planib qolishining oldi olinadi va bo‘tananing havo pufaklari bilan bir tekis to‘yinishi sodir bo‘ladi. Ko‘pikli mahsulot shkiv va reduktor orqali harakatga keltiriladigan elektrodvigateldan aylanadigan ko‘pik yig‘uvchi moslama orqali ajratib olinadi. Pnevmomexanik mashinalar mexanik mashinalarga nisbatan bir qator afzalliklarga ega. Bu mashinalarda flotatsiya tezligi katta, havo yaxshi maydalanadi, elektroenergiya sarfi kamayadi. Pnevmomexanik mashinalarda flotatsiya olib borish ularda flotatsiya tezligining mexanik mashinalardagiga nisbatan 30-40% oshishi, elektr energiyaning sarfi esa 30-40% kamayishini ko‘rsatadi. Flotatsiyada qo‘llaniladigan yordamchi dastgohlar Flotatsiya fabrikalarining yordamchi dastgohlariga reagent ta’minlagichlar, kontakt chanlari va emulgatorlar kiradi.Reagent ta’minlagichlari flotatsiya reagentlarini jarayonga bir tekis berish uchun qo‘llaniladi. Reagentlarning xossalariga qarab turli tuzilishga ega ta’minlagichlar ishlatiladi. Quruq, sepiluvchi reagentlarni berish uchun xarakatlanuvchi tasmali yoki aylanuvchi tarelkali ta’minlagichlar ishlatiladi (42-rasm).

42-rasm. Sepiluvchi reagentlar uchun ta’minlagich: a-tasmali; b-tarelkali. Yopishqoq bo‘lmagan suyuq flotatsiya reagentlarini berish uchun skipli yoki stakanli ta’minlagichlar ishlatiladi. Skipli ta’minlagich (43-rasm, a) krivoship-shatunli mexanizm (1) dan, (krivoship-to‘g‘ri chiziqli xarakatni aylanma harakatga aylantiradigan mexanizmlarning (Z) simon qismi), yo‘naltiruvchi (5) da harakatlanuvchi stakanskip (3) dan iborat. 43-rasm. Suyuq reagentlar uchun ta’minlagich: a-skipli; b-stakanchali; v- shkivli. Stakan-skip pastki holatda bakka botiriladi va suyuqlik bilan liq to‘ldiriladi. Yuqoriga ko‘tarilib, stakan-skip voronka (4) ustidan majburan to‘nkariladi, undan reagent jarayon yo‘naltiriladi. Stakan-skipning to‘nkarilish darajasi shuningdek, undan quyilib tushadigan suyuqlikning xajmi shatun (2) ning uzunligini o‘zgartirib sozlanadi.

Stakanchali ta’minlagich (43-rasm,b) suyuq reagentga botirilgan g‘ildirak (1) uning barmoqlariga sharnirda stakancha (3) lar osilgan. G‘ildirak aylanganda to‘ldirilgan stakanchalar ko‘tariladi, yonbosh tomoni bilan sterjen (2) ga tegib, egiladi. Bunda reagentning bir qismi voronka (4) ga ag‘dariladi va jarayonga yo‘naltiriladi. Reagentning sarflanishi sterjen (2) ning xolatini o‘zgartirib sozlanadi. Bu stakanchaning og‘ish burchagini va ulardan oqib tushayotgan suyuqlik hajmini yo oshiradi, yoki kamaytiradi. Qovushqoq reagentlarni (yog‘larni berish uchun shkivli ta’minlagichlar ishlatiladi (43-rasm, v). SHkivli ta’minlagich yog‘ aylanuvchi shkiv 1 dan iborat bo‘lib, uning yuzasidan kurakcha 2 yordamida reagentning ma’lum qatlami ko‘chirib olinadi va jarayonga yo‘naltiriladi. Kontakt chanlari bo‘tanani flotatsiyadan oldin reagentlar bilan aralashtirish va flotatsiya reagentlarining mineral zarracha bilan ta’sirlashuv vaqtini oshirish maqsadida ishlatiladi. Bu mineralning reagent bilan flotatsiya mashinasining kamerasida ta’sirlashuv vaqti etarli bo‘lmaganda zarur bo‘ladi. Kontakt chani metall bak (1) dan iborat bo‘lib o‘qi bo‘ylab aeratsion truba (2) da impeller (8) li vertikal val o‘rnatilgan. Val elektrodvigatel (3) orqali harakatga keltiriladi. Aeratsion truba tirgakli plita (6) ga o‘rnatilgan (44-rasm). Bo‘tana reagentlar bilan birga yuklovchi patrubka (9) orqali tushadi. Impellerning aylanishi mineral zarrachalarni muallaq xolda ushlab turishni va bo‘tanani flotatsiya reagentlari bilan yaxshi aralashishini ta’minlaydi. Tayyorlangan bo‘tana kontakt chandan teshik (5) orqali uzluksiz tushirib olinadi va flotatsiya mashinasiga yo‘naltiriladi. Kontakt chani quyilish patrubkasi (4) va avariya holatda bo‘tanani chiqarib olish uchun patrubka (7) ga ega.

44-rasm.. Kontakt chani 1-bak, 2-aeratsion quvur, 3-elektrodvigatel, 4,7-patrubka, 5-teshik, 6-tirgakli plita, 8-impeller. Kontakt chanlari diametri 1 dan 5 m gacha, hajmi 0,6 dan 88 m 3 gacha o‘lchamda ishlab chiqariladi. Flotomashinalarning hajmini hisoblash Loyihalash, ishlab chiqarishda va tadqiqot ishlarida quyidagilarni aniqlash zaruriyati tug‘iladi: 1. Fabrikaning unumdorligi va flotatsiyani davomiyligi ma’lum bo‘lganda, texnologiya uchun ma’lum hajmli flotamashinalarni sonini; 2. Mashinalar soni va ularning o‘lchami ma’lum bo‘lganda fabrikaning unumdorligini; 3. Mashinalarning soni, o‘lchamlari va unumdorligi malum bo‘lganda flotatsiyani davomiyligini aniqlash. Hisob-kitoblarni bajarish uchun asosiy ko‘rsatkich flotatsiyani davomiyligi har bir operatsiya uchun hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich, har bir aniq maqsad uchun tajriba va yarim sanoat sharoitida maxsus tajribalar o‘tkazish yo‘li bilan aniqlanadi. Tajriba sharoitida (kichik dastgohlarda) olingan natijalar, sanoat masshtabida o‘tkazilgan tajribalar natijalaridan 10 % dan 50 % gacha farq qilishi mumkin.

Shuning uchun kichik hajmli flotomashinalarda olingan ko‘rsatkichlar katta hajmli flotomashinalarda tajriba o‘tkazilib, sinab ko‘rilishi lozim bo‘ladi. Flotokameralar sonini aniqlash (kamerali va to‘g‘ri oqimli turdagi flotamashinalarni soni) quyidagi tenglama bilan hisoblanadi: Bu erda, L-mashina uzunligi, m; S-bo‘tana bilan band bo‘lgan vannaning qirqim yuzasi, m 2 . Vannaning maksimal uzunligi 10 metrdan oshmasligi kerak. Bir soatdagi almashishlar soni quyidagi tenglik bilan hisoblanadi: Bir soatda flotatsiyaga tushayotgan bo‘tananing miqdori quyidagi tenglik bilan hisoblanadi: Bo‘tana bo‘yicha kameraning umumiy hajmi quyidagi tenglik bilan hisoblanadi:

Kameralar soni quyidagi tenglik bilan aniqlanadi: Flotatsiyaga tushayotgan bo‘tananing miqdori va zichligini aniqlashda quyidagi tenglikdan foydalaniladi:

Adabiyotlar ro’yhati: 1. Abramov A.A., Pererabotka, oboga щ enie i kompleksnoe ispolzovanie tverd ы x polezn ы x iskopaem ы x. t.1 Obogatiteln ы e protsess ы i apparat ы : Uchebnik – 2- e izd., stereotip. 2014. 2. Abramov A.A., Pererabotka, oboga щ enie i kompleksnoe ispolzovanie tverd ы x polezn ы x iskopaem ы x. T.2 Texnologiya pererabotki i obogaщeniya poleznыx iskopaemыx : Uchebnik – 2014. 3. Abramov A.A., Pererabotka, obogaщenie i kompleksnoe ispolzovanie tverdыx poleznыx iskopaemыx. T.2 Texnologiya pererabotki i obogaщeniya poleznыx iskopaemыx : Uchebnik – 2014. 4. Abramov A.A., Texnologiya pererabotki i oboga щ eniya rud svetn ы x metallov. Uchebnoe posobie, v 2 kn. 2015. 5. Avdoxin V.M. Osnovы obogaщeniya poleznыx iskopaemыx. Uchebnik v 2t. – 2016. 6. Avdoxin V.M. Osnovы obogaщeniya poleznыx iskopaemыx. Uchebnik v 2t. – 2006. t2. Texnologiya obogaщeniya poleznыx iskopaemыx. 7. Arashkevich V.M. Osnovы obogaщeniya rud, M., Nedra,2019. 8. Egorov V.L. Osnov ы oboga щ eniya rud, M., Nedra,2016

Похожие

Оltin tаrkibli rudаlаrni flotatsiya usulidа bоyitish

Yanchish jarayoni

Klassifikatsiya jarayoni

Elash jarayoni

Maydalash jarayoni