Traktor va avtomobillarning transmissiyalari - Машиностроение - Рефераты

Traktor va avtomobillarning transmissiyalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2278.5 KB

Traktor va avtomobillarning transmissiyalari. Rejа 1. Traktor va avtomobillarning transmissiyalari vazifasi va tasniflanishi. 2. Transmissiyalarning turlari. 3. Mexanik, gidromexanik, gidroxajmli, elektromexanik transmissiyalar konstruktsiyasi va ishlashi. 4. Transmissiyalarning tarkibiy tuzilmalari va ularni taqqoslash.

Transmissiyaning vazifasi va turlari. Vazifasi: transmissiya dvigateldan yetaklovchi g`ildiraklarga burovchi momentni yo`nalishini, qiymatini o`zgartirib, uzatish va yetakchi g`ildiraklarga bo`lib berish uchun xizmat qiladi. Transmissiya dvigatel bilan yetakchi g`ildiraklar orasidagi bog`lanishga qarab quyidagi turlarga bo`linadi:  mexanik;  gidrohajmli;  elektr;  kombinatsiyalashgan (gidromexanik va elektromexanik). Mexanik kuch uzatma. Avtomobil harakatlanganda unga ta’sir etuvchi kuchlar har bir daqiqada uzluksiz va ixtiyriy ravishda o’zgarib turadi. Avvalambor, avtomobilga ta’sir etayotgan kuchlarning o’zgarishi yo’l sharoitiga, uning tezligi va tezlanishiga bevosita bog’liq bo’lib, bularning vaziyatiga qarab avtomobilning yetaklochi g’ildiraklariga dvigateldan kelayotgan burovchi momentni o’zgartirib turish lozim bo’ladi. Bu vazifani bajarish uchun avtomobillarda kuch uzatmasi qo’llaniladi. Zamonaviy avtomobillarda asosan mexanik transmissiya qo`llanilib, ular avtomobillarning vazifasi va agregatlarning o`zaro joylashishiga qarab turli sxemalarda tayyorlanishi mumkin. Klassik sxemaga ega bo`lgan mexanik transmissiya 1-rasmda keltirilgan (Damas, VAZ 2101, 2107, Volga, Uzotayo`l va hokazo). Oldi g`ildiraklari yetaklovchi bo`lgan zamonaviy avtomobillarning transmissiyasining sxemasi 2-rasmda keltirilgan (Neksiya, Tiko, VAZ-2108 va hokazo). Burovchi moment dvigateldan I, ilashish muftasi II orqali, uzatmalar qutisi III ga uzatiladi. Uzatmalar qutisi burovchi momentning qiymati (ulangan pog`onaga mos ravishda) va yo`nalishi (orqaga harakat qilganda) o`zgaradi va kardan uzatmasi IV orqali asosiy uzatma V ga uzatiladi, asosiy uzatmada burovchi

moment qiymati uning uzatishlar soniga mos ravishda oshadi va differentsiallda teng ikkiga bo`linib, yarim o`qlar VI orqali yetakchi g`ildiraklar VII ga uzatiladi 1rasm. 1-rasm. Orqa yetakchi bo‘lgan (klassik) avtomobilning transmissiyasi. I-digatel; II-ilashish muftasi; III-Uzatmalar quttisi; IV-keltirilgankardanli uzatma:1-elastik mufta; 2-shlitsali birikma; 3-oldingi kardanli val; 4-tayanch podshipnik; 5-oldingi kardan sharniri; 6-orqa kardan val; 7-orqa kardan sharniri; V-orqa ko‘prik,asosiy uzatma va differensial: 8-yarimo‘q; 9-yetaklovchi(orqa) g‘ildirak. 2-rasm. Old yetakchi bo‘lgan avtomobilning transmissiyasi. I -dvigatel, II-ilashish muftasi, III-uzatmalar qutisi, IV-asosiy uzatma, Vyetakchi g‘ildirak uzatmasi, VI-yetakchi g‘ildiraklar.

G`ildiraklarga uzatilgan moment miqdorining g`ildirak radiusiga nisbati g`ildirak bilan tayanch yuza orasida hosil bo`ladigan yetaklovchi kuchga tengdir. Bu kuch avtomobilning harakatiga qarshilik ko`rsatuvchi kuchlarni yengishga va avtomobilning tezlanishiga sarf qilinadi. Asosiy uzatma, differentsial va yarim o`qlar birgalikda yetaklovchi ko`prikni tashkil etadi. Orqa g`ildiraklar yetaklovchi va dvigatel orqada joylashgan avtomobillarning transmissiyasi 3-rasmda keltirilgan. 3-rasm. Mexanik transmissiya (orqa g`ildiraklar yetaklovchi, dvigatel orqada). I-dvigatel; II-ilashish muftasi; III-uzatmalar qutisi; IV-asosiy uzatma; Vyetakchi g`ildiraklar uzatmasi; VI-yetakchi g`ildiraklar.

4-rasm. Mexanik transmissiya sxemalari: a,b-mexanik transmissiya 4x2 avtomobili uchun; v-mexanik transmissiya 4x4 avtomobil uchun, g-mexanik transmissiya 6x4 avtomobil uchun; d- mexanik transmissiya 6x6 avtomobil uchun; e-gidrohajmli va elektrik transmissiya 4x2 avtomobili uchun; j,z-mexanik transmissiya 8x8 avtomobili uchun. 1-dvigatel, 2-ilashish muftasi, 3-uzatmalar qutisi, 4-kardan uzatmasi, 5asosiy uzatma, 6-kardan sharniri, 7-taqsimlash qutisi, 8-differentsial, 9-nasos (generator), 10-gidromotor (elektrodvigatel).

4, b-rasm da g`ildirak formulasi 4x4 bo`lgan mexanik transmissiyaning sxemasi keltirilgan. G`ildirak formulasi 4x2 bo`lgan avtomobilning transmissiyasidan farqli qo`shimcha taqsimlash qutisi 7 o`rnatilgan, taqsimlash qutisidan burovchi moment kardan uzatmalari 4 orqali yetaklovchi ko`priklarga uzatiladi. Oldingi yetaklovchi ko`prikda asosiy uzatma, differentsial va yarim o`qlardan tashqari burovchi momentni yetaklovchi va boshqariluvchi g`ildiraklarga uzatish uchun kardan sharnirlari 6 o`rnatilgan. Ba`zida yetaklovchi ko`priklarga burovchi momentni ma`lum bir nisbatda uzatish uchun taqsimlash qutisida o`qlararo differentsial o`rnatiladi. Uch o`qli avtomobillarning mexanik transmissiyalarida oraliq va orqa yetaklovchi kopriklarga burovchi moment bir umumiy val orqali (4-rasm, g) uzatiladi. Xususan avtomobilning t е xnik mukammalligini ko’rsatuvchi ko’rsatkichlari: t е jamkorlik, xavfsizlik darajasi, ixchamligi va umumiy qiyofasi, ko’rkamligi, shuningd е k boshqaruvchanligi, turg’unligi, tormozlash qobiliyati va boshqa bir qator xususiyatlari avtomobil yuritmasining turiga b е vosita bog’liq bo’ladi. Nazariy jihatdan olib qaralsa, ikki o’qli avtomobillar uchun dvigat е l va y е takchi ko’prikning shassiga joylashtirilishini amalga oshirish mumkin bo’lgan oltita muqobili bo’lishi mumkin: 1. Old yuritmali avtomobil - dvigat е li oldida bo’lib, undan yuborilayotgan burovchi mom е nt old ko’prikda joylashgan yarim o’qlar orqali y е takchi g’ildiraklarga o’tadi. 2. K е tingi yuritmali avtomobil - dvigat е li oldida bo’lib, undan yuborilayotgan burovchi mom е nt k е tingi ko’priklarda joylashgan yarim o’qlari orqali y е takchi g’ildiraklariga o’tadi. 3. Hamma g’ildirakli y е takchi avtomobil - dvigat е li oldida bo’lib, undan yuborila е tgan burovchi mom е nt oldingi va k е tingi ko’priklarda joylashgan yarim o’qlari y е takchi g’ildiraklariga o’tadi. 4. Hamma g’ildiraklari y е takchi avtomobilning boshqacha muqobili - dvigat е li orqada o’rnatilgan bo’lib, undan yuborilayotgan burovchi mom е nt

oldingi va k е tingi ko’priklarda joylashgan yarim o’qlari orqali y е takchi g’ildiraklarga o’tadi. 5. K е tingi yuritmali avtomobillarning o’zgacha muqobili - dvigat е l orqada yoki o’rtada o’rnatilgan bo’lib, undan yuborilayotgan burovchi mom е nt k е tingi ko’prikda joylashgan yarim o’qlari orqali y е takchi g’ildiraklarga o’tadi. 6. Dvigat е li orqada bo’lgan old yuritmali tizim asosida loyihalashtirilgan avtomobilni ishlatish mumkin bo’lmagan muqobili - dvigat е li orqada o’rnatilgan bo’lib, undan k е layotgan burovchi mom е nt oldingi ko’prikda joylashtirilgan yarim o’qlar y е takchi g’ildiraklarga o’tishi mumkin. 5- Rasm. Mexanik transmissiyaga ega bo`lgan avtomobilning ko`rinishi. Gidrohajmli va elektr kuch uzatmalar. Gidrohajmli va elektr transmissiylarning printsipial sxemalari o`xshashdir. Elektrik transmissiyalarda ichki yonuv dvigateli generator 9 ni harakatga keltiradi 4, e-rasm generatordan chiqayotgan tok elektrodvigatel 10 ni harakatga keltiradi, o`z navbatida elektrodvigatel elektromotor g`ildirakni harakatga keltiradi. Gidrohajmli transmissiyada ichki yonuv dvigatelidan harakatga keltiriladigan nasos 9 gidromotor 10 bilan trubalar orqali ulangan va gidromotor 10 yetaklovchi g`ildiraklarni harakatga keltiradi.

6- Rasm. Elektron transmissiyaning umumiy ko`rinishi. Avtomobil transmissiyasi burovchi (aylantiruvchi) momenti dvigateldan yetaklovchi g'ildiraklarga uzatish uchun xizmat qiladi. Bunda uzatilayotgan aylantiruvchi moment miqdor jihatidan o'zgaradi va belgilangan nisbatda yetaklovchi g'ildiraklar orasida taqsimlanadi. 4-rasmning b ko’rinishida ZAZ-968 “Zaparojes”, kuch uzatmasining tizmali chizmasi berilgan. Bunda kuch uzatma avtomobilning orqa qismida dvigatel 1 bilan birga bir blokda joylangan bo’lib, ularga ilashish muftasi 2, uzatmalar qutisi 3, yetakchi ko’prik 5 ning ichida joylashgan asosiy uzatma, differensial mexanizmi va yarim o’qlar kiradi. 4-rasmning c ko’rinishi VAZ-2108, 2109 “Jiguli” yoki Moskvich-2141 zamonaviy yengil avtomobillarga mansub bo’lib, bunda esa avtomobilning old qismida o’rnatilgan dvigate kuch uzatma bilan bir butun qilib yig’ilgan holda joylashtirilgan. Keltirilgan kuch uzatmalarning tizimli chizmasida uzatmalar qutisi va yetaklovchi ko’prik bir blokda joylashtirilganligi sababli, kardanli uzatma bo’lmaydi. Lekin, bunda yetaklovchi g’ildiraklarning tezliklari bir xil bo’lgan kardanli sharnir 6 li kardan uzatma xizmat qiladi. Agarda avtomobil asosan takomillashtirilmagan og’ir yo’l sharoitida harakatlanishga mo’ljallangan bo’lsa, yetakchi g’ildiraklar o’rnatilgan o’qlar soni ikkita, uchta va ba’zan to’rtta ham bo’lishi mumkin. Bu holarda dvigatelning burovchi momenti yetakchi ko’prik g’ildiraklarining hammasiga yoki ketingi ikkita ko’prik g’ildiraklariga uzatiladi.

Bunday avtomobillarda g’ildiraklar formulasi (4x4, 6x4, 6x6, 8x8) bo’lishi mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati Asosiy adabiyotlar 1. Аvtоmоbillаr 1va 2-qism. Х.Mаmаtоv, Tоshкеnt, O’zbекistоn, 1995-98 yil 2. E.Fayzullaev. Transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi. Darslik. Toshkent.: Yangi asr avlodi, 2006 yil, 376 bet. 3. Gurevich A.M., Sorokin Ye.M. “Traktor va avtomobillar” “O’qituvchi”, Toshkent, 1983 yil. Qo`shimcha adabiyotlar 1. Avtomobillar tirkama va yarim tirkamalar (rus tilida), standartlar to’plami. “Standart”, M., 1965. 2. S.M.Qodirov, D.I.Hoshimov va boshqalar „TICO“ avtomobili tuzilishi, nosozliklani aniqlash va ta’mirlash o’quv qo’llanmasi. Toshkent. O’qituvchi: 2001. 3. S.Qodirov UZ-DAEWOO avtomobillarining tuzilishi bo’yicha plakatlar to’plami. 4. Qisqacha avtomobil ma’lumotnomasi “ НИИАТ ”, rus tilida Moskva, “ Т ransport” 1983 y. 5. Учебное пособие по устройству Тико, Матиз, Нексия ДЭУ. 6. Учебное пособие по техническому обслуживанию Тико, Матиз, Нексия. Internet saytlari 1. ww.uzsamauto.com 2. ww.uzth.uz 3. ww.uzdongju.uz

Похожие

Traktor va avtomobillarning tormoz tizimi

Traktor va avtomobillarning uzatmalar qutisi

G’ildirakli traktor va avtomobillarning rul boshqarmalari

G’ildirakli traktor va avtomobillarning yurish qismi

G’ildirakli traktor va avtomobillarning etakchi ko’priklari. asosiy uzatmalar. Differensial