O‘zbekiston tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasining ahamiyati - Основы культурологии - Рефераты

O‘zbekiston tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasining ahamiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70.5 KB

O‘zbekiston tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasining ahamiyati Mustahkam xavfsizlik, barqaror iqtisodiy taraqqiyot uchun qulay shart- sharoitlar yaratish, aholi turmush darajasini ko‘tarish, konstitutsion tuzum asoslarini mustahkamlash, millatlar ahilligini, xalqlar do‘stligini ta’minlash, fuqarolar erkinliklari va haq-huquqlarini muhofaza qilish mamlakatimiz tashqi siyosatining asosiy maqsadlari hisoblanadi. Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan ishlab chiqilgan va 2012 yil sentabrda qonun asosida qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi” xalqaro hamjamiyatda katta aks-sado berdi. Davlatimiz rahbari ushbu hujjatning o‘ta muhim ahamiyatga ega ekanligini O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 20 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasida va Qurolli Kuchlarimiz tashkil etilganining 21 yilligi munosabati bilan Vatan himoyachilariga yo‘llagan bayram tabrigida alohida ta’kidlab o‘tdi. Darhaqiqat, mintaqamizda murakkab vaziyat vujudga kelayotgan sharoitda, uzoq va yaqin atrofimizda turli qarama-qarshiliklar tobora kuchayib borayotgan bir paytda mamlakatimiz tinchligi va farovonligini saqlash, yon-atrofimizdagi davlatlar va xalqlar bilan o‘zaro bir-birini tushunish va hamjihatlikda yashash uchun shart-sharoitlarni ta’minlashga qaratilgan tashqi siyosat xalqimizning asl orzu-umid va intilishlariga mos keladi. “O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi” zamirida aynan shunday qarash va yondashuvlar mujassam. Mazkur Konsepsiyani aynan bugungi kunda ishlab chiqish va qabul qilish zaruriyati O‘zbekistonning mustaqil taraqqiyot yo‘lida yangi bosqichga ko‘tarilishi hamda xalqaro siyosiy va iqtisodiy munosabatlarda yuz berayotgan chuqur o‘zgarishlar asnosida tug‘ildi. Istiqlol davrining o‘tgan yillari mobaynida O‘zbekistonning har tomonlama puxta o‘ylangan, milliy manfaatlarga asoslangan tashqi siyosat kursi shakllandi va jahon hamjamiyatida keng e’tirof etilib,

mamlakatimiz obro‘-e’tiborini mustahkamladi. Shu bilan birga O‘zbekiston tashqi siyosiy faoliyatning yangi marralariga chiqishi, mamlakatimizning hozirgi zamon xalqaro munosabatlar tizimidagi o‘rni va rolini yanada mustahkamlash hamda jahon siyosati va iqtisodiyotida yuz berayotgan chuqur, shiddatli o‘zgarishlar davlatimiz tashqi siyosatining konseptual asoslarini takomillashtirish zaruriyatini kun tartibiga qo‘ydi. Yuqoridagilarni inobatga olgan holda 2012 yilning yanvar oyida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov tomonidan XXI asrning to‘xtovsiz va tezkor ravishda o‘zgarib borayotgan xalqaro siyosiy jarayonlari sharoitida muvozanatli va ayni vaqtda faol, sobitqadam tashqi siyosat strategiyasini amalga oshirish bo‘yicha doktrinal hujjat ishlab chiqish to‘g‘risida muhim vazifa qo‘yildi. Bunday hujjatni ishlab chiqishga davlat darajasidagi keng ko‘lamli munosib yondashuvni ta’minlash maqsadida maxsus Idoralararo hay’at tuzildi. Idoralararo hay’at hamda uning doirasida tuzilgan qator ishchi guruhlarining mutaxassislari mazkur hujjatning reja-loyihasini, mazmun-mohiyatini, tegishli bo‘limlari va matnini tayyorlash bo‘yicha o‘rnatilgan tartibda maslahatlashuvlar, amaliy majlislar o‘tkazdilar. Tashqi siyosiy faoliyatga aloqador bo‘lgan masalalar majmuasini chuqur o‘rganish bo‘yicha birgalikda quyidagi katta hajmdagi ishlar amalga oshirildi: Birinchidan, Konsepsiya O‘zbekistonning istiqlol davridagi 20 yillik taraqqiyoti va o‘zbek davlatchiligining boy tarixiy tajribasini inobatga olgan holda tayyorlandi. Ikkinchidan, tashqi siyosat sohasida konseptual hujjatlarni ishlab chiqish va qabul qilish borasida rivojlangan davlatlar tajribasi diqqat bilan tahlil etildi va o‘rganildi. Uchinchidan, mintaqamizda va xalqaro maydonda vujudga kelayotgan hozirgi vaziyat, mamlakatimiz atrofida shakllanayotgan murakkab geosiyosiy shart- sharoitlarning o‘ziga xos xususiyatlari hamda Markaziy Osiyoning xavfsizligi va barqaror rivojlanishini ta’minlash kabi dolzarb masalalar har tomonlama O‘zbekiston manfaatlari nuqtai nazaridan inobatga olindi.

To‘rtinchidan, tashqi siyosiy va iqtisodiy faoliyatni tartibga soluvchi mamlakatimiz qonunlari va boshqa huquqiy hujjatlar, davlatimiz tomonidan qabul qilingan xalqaro shartnomalar mukammal ravishda inventarizatsiya qilindi. Tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasi milliy xavfsizligimizni yanada mustahkamlash, barqaror taraqqiyotni ta’minlash, iqtisodiy o‘sishning yuqori ko‘rsatkichlarini saqlab qolish, yurtimizda ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga hamda fuqarolik jamiyatiga asoslangan ochiq demokratik davlat qurish vazifalarini amalga oshirishni davom ettirish uchun imkon qadar qulay tashqi sharoitlarni yaratish talablariga javob beradi. O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi – davlatimiz tashqi siyosatining fundamental prinsiplari va strategik ustuvor yo‘nalishlarini, xalqaro maydondagi maqsad va vazifalarini, o‘rta va uzoq istiqbolda O‘zbekiston milliy manfaatlarini ilgari surish mexanizmlarini belgilab beradigan qarashlarning yaxlit tizimi. Konsepsiya mazmuni va qoidalari O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlari, shuningdek “Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi”ga asoslanadi. Shuningdek, xalqaro huquqning umume’tirof etilgan norma va prinsiplariga, jumladan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti nizomi, Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi, Xalqaro huquq prinsiplari to‘g‘risidagi deklaratsiyaga, Yevropa Xavfsizlik va Hamkorlik Kengashining Xelsinki yakuniy aktiga va boshqa tegishli hujjatlarga mos keladi. Ushbu hujjatni ishlab chiqishda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning fundamental asarlarida, nutq va ma’ruzalarida belgilab berilgan aniq topshiriqlar va qo‘yilgan vazifalarni amalga oshirish yuzasidan davlatimizning uzoq muddatli strategik manfaatlaridan kelib chiqilib hamda mintaqamizda va dunyoda vujudga kelayotgan real shart-sharoitlar, siyosiy va iqtisodiy xavfsizlik sohalarida qaror topayotgan jarayonlar inobatga olingan. Konsepsiya “Umumiy qoidalar” va to‘rtta bo‘limdan iborat:

I. “Hozirgi zamon xalqaro munosabatlar tizimida yuz berayotgan o‘zgarishlarni O‘zbekiston manfaatlari nuqtai nazaridan baholash”; II. “O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy maqsadi, prinsiplari va vazifalari”; III. “O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining ustuvor yo‘nalishlari”; IV. “O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatini shakllantirish va amalga oshirish mexanizmlari”. Birinchi bo‘limda xalqaro munosabatlarning bugungi ahvoliga batafsil tavsif berilgan. Xalqaro maydonda siyosiy va iqtisodiy kuchlar nisbati o‘zgarayotgani, uning mintaqaviy va global miqyosda xavfsizlikni ta’minlash jarayonlari uchun oldindan ko‘ra bilish qiyin bo‘lgan oqibatlarga olib kelishi mumkinligi e’tirof etilgan. Xavfsizlikka rahna solayotgan an’anaviy va noan’anaviy tahdidlar turining kengayib borayotgani, O‘zbekiston chegaralari yaqinida keskinlik va tanglik o‘choqlarining saqlanib qolayotgani, dunyoning bizga yaqin bo‘lgan muhim mintaqalarida yangi qurolli mojarolar va nizolarga olib keluvchi vaziyatlarning ko‘payib borishi xavfi mavjudligi ta’kidlab o‘tilgan. Dunyoda to‘xtovsiz davom etayotgan “geosiyosiy o‘yinlar”, tobora jadal tus olib borayotgan “geosiyosiy raqobat” jahondagi keskinlik va strategik mavhumlikni kuchaytirayotganligiga e’tibor qaratilgan. Ayrim xalqaro subyektlarning qisqa muddatli va tor doiradagi manfaatlarni ko‘zlovchi shoshma- shosharlik bilan amalga oshirilayotgan tartibsiz harakatlari xalqaro huquqning fundamental prinsiplari buzilishiga olib kelayotgani ta’kidlab o‘tilgan. Mazkur bo‘limda globallashuv jarayoni izchil va orqaga qaytarib bo‘lmas xususiyat kasb etgani ta’kidlanar ekan, uning bir tomondan, davlatlarning rivojlanishi uchun qulay imkoniyatlar ochib berish, ikkinchi tomondan esa iqtisodiyot, energetika, ekologiya, oziq-ovqat bilan ta’minlash, axborot almashish, gumanitar xavfsizlik sohalarida turli xavf-xatarlar tug‘dirayotgani e’tirof etilgan. Bu jarayonlar ta’sirida: dunyo mamlakatlarining o‘zaro bog‘liqligi oshib borishi; jahon iqtisodiyotida inqiroz holatlari vujudga kelishi; xalqaro moliyaviy

munosabatlar tizimida sezilarli o‘zgarishlar yuz berishi; iqtisodiy taraqqiyot markazining Osiyo tomon siljishi; strategik resurslar uchun kurashning keskinlashuvi; dunyo mamlakatlari va mintaqalari o‘rtasidagi rivojlanishdagi farqning kuchayib borishi ta’kidlab o‘tilgan. Konsepsiyada Markaziy Osiyo mintaqasiga alohida diqqat-e’tibor qaratilgan va “O‘zbekistonning hayotiy muhim manfaatlari shu mintaqa bilan bog‘liq” ekanligi belgilab qo‘yilgan. Jumladan, Markaziy Osiyo o‘zining muhim geosiyosiy joylashuvi va ulkan mineral xom-ashyo resurslari zaxiralariga ega ekanligi tufayli jahon miqyosida kuchli e’tibor obyektiga hamda eng yirik davlatlarning strategik manfaatlari to‘qnashadigan hududga aylanib borayotgani ta’kidlab o‘tilgan. Yirik davlatlar Markaziy Osiyo davlatlarining o‘z rivojlanish modeli va siyosiy yo‘lini belgilashida ta’sir o‘tkazishga intilayotgani, mintaqada o‘z maqsadlarinigina ko‘zlayotgan tashqi kuchlarning o‘zaro “raqobati” kuchayib borayotgani ko‘rsatilgan. Mintaqadagi transchegaraviy daryolarning suv resurslaridan oqilona foydalanish muammosi hamon hal etilmay kelayotganiga alohida urg‘u berilgan. Mintaqada yashayotgan millionlab kishilarning sog‘lig‘iga, aholi genofondiga ziyon yetkazayotgan murakkab ekologik muammolar, xususan, Orol dengizi qurishining halokatli oqibatlari, katta korxonalarning sanoat chiqindilari transchegaraviy suv resurslarini ifloslantirishi va atrof-muhitni zaharlashi – Markaziy Osiyoning farovonligi va barqaror taraqqiy etishi uchun tobora xavfli tus olib borayotgani alohida ta’kidlangan. Bundan tashqari, ushbu hujjatda mintaqada ochiq dengiz portlariga chiqishga imkon beruvchi transport-kommunikatsiya yo‘llarining cheklanganligi va ularning o‘rnini bosa oluvchi, muqobil yo‘nalishlari tizimi yo‘qligi Markaziy Osiyo davlatlarining barqaror iqtisodiy o‘sish istiqbollariga salbiy ta’sir o‘tkazayotganiga jiddiy e’tibor qaratilgan. Qo‘shni mamlakatlar o‘rtasidagi davlat chegaralarini delimitatsiya va demarkatsiya qilish jarayonlari hali tugallanmagani Markaziy Osiyodagi vaziyatning murakkablashuviga olib kelayotgani hamda chegaradosh

davlatlar orasida ayrim siyosiy, iqtisodiy masalalarni ularning xo‘jalik subyektlari o‘rtasidagi dolzarb muammolarni hal etishda qiyinchiliklar tug‘dirayotgani e’tirof etilgan. Shu o‘rinda ta’kidlash joizki, Konsepsiyada O‘zbekiston o‘z qo‘shnilariga nisbatan ochiq, yaxshi qo‘shnichilik, do‘stlik va xayrihohlik prinsiplariga asoslangan siyosat olib borishi belgilab qo‘yilgan. O‘zbekiston mintaqadagi barcha dolzarb masalalarni o‘zaro manfaatdorlik, bir-birining ichki ishlariga aralashmaslik prinsiplariga asoslangan holda, muzokaralar yo‘li bilan halqaro huquq normalariga mos ravishda hal etish tarafdoridir. Markaziy Osiyo muammolari tashqi kuchlarning aralashuvisiz mintaqadagi davlatlarning o‘zlari tomonidan yechilmog‘i zarur. Mazkur hujjatda Afg‘onistondagi og‘ir va murakkab sharoitga alohida e’tibor qaratilgan. Mamlakatimiz Prezidenti O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 20 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasida ta’kidlab o‘tganidek, AYSEF deb atalmish koalitsion qo‘shinlarning 2014 yilgacha va undan keyin qo‘shni Afg‘oniston hududidan olib chiqib ketilishi bilan bog‘liq ravishda ushbu mamlakat va uning atrofidagi vaziyat yanada keskinlashib, terrorizm, ekstremizm va narkotrafikning kuchayish xavfi borligi, hatto, mamlakatda ahvol chegaradan chiqib ketishi mumkinligi qo‘shni davlatlarda jiddiy xavotir uyg‘otmasdan qolmaydi. Voqealarning shunday yo‘nalishda rivojlanishi bugungi qarama-qarshilikning millatlar va elatlar o‘rtasidagi mojaroga aylanib ketishi, Afg‘onistonda fuqarolar urushining yangitdan avj olishi, mintaqada turli xavf-xatarlar paydo bo‘lishi ko‘pgina nufuzli mutaxassislar tomonidan istisno etilmayapti. Shuni ishonch bilan qayd etish mumkinki, vujudga kelayotgan vaziyatda voqealarning bunday salbiy ravishda rivojlanishining oldini olish uchun ancha vaqtdan buyon muhokama etilayotgan eng maqbul variant – Birlashgan Millatlar Tashkiloti rahnamoligida Afg‘onistonga qo‘shni mamlakatlar, shuningdek,

Amerika Qo‘shma Shtatlari, NATO va Rossiya ishtirokida muloqot guruhini shakllantirish. Bu guruh xatti-harakatlarining bosh maqsadi o‘zaro kurash olib borayotgan kuchlar o‘rtasida murosaga erishish va koalitsion afg‘on hukumatini shakllantirishdan iborat bo‘lishi kerak. Ana shu hukumat tarkibida Afg‘onistondagi asosiy milliy-etnik va diniy guruhlar o‘z o‘rnini topgan bo‘lardi. Ta’kidlash kerakki, bu yechimning boshqa munosib muqobil varianti yo‘q. Ushbu holat Konsepsiyada O‘zbekistonning qo‘shni Afg‘onistonga nisbatan tutgan pozitsiyasi aniq belgilab berilgan. Zero, O‘zbekiston Afg‘onistonda uzoq muddatli barqarorlik va bardavom tinchlik tarafdoridir. O‘zbekiston o‘zining qo‘shni Afg‘oniston bilan munosabatlarini ikki davlatning milliy manfaatlarini hisobga olib, afg‘on xalqining o‘z mamlakati kelajagini o‘ylab tanlagan yo‘lini hurmat qilgan holda, ikki tomonlama asosda shakllantirib kelmoqda va bundan buyon ham shu tamoyilga amal qiladi. Konsepsiyaning ikkinchi bo‘limida O‘zbekiston tashqi siyosatining asosiy prinsiplari bayon etilgan. Jumladan, quyidagilar belgilab qo‘yilgan: – dunyoda tinchlik va xavfsizlikni saqlashga hamda umume’tirof etilgan xalqaro norma va prinsiplarga rioya etishga sodiqlik; – mafkuraviy qarashlardan qat’i nazar hamkorlik uchun ochiqlik; – teng huquqlilik va o‘zaro manfaatdorlik, davlatlarning suvereniteti, hududiy yaxlitligi, chegaralar daxlsizligi, ichki ishlarga aralashmaslik, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid solmaslik. O‘zbekiston pragmatik, oqilona va maqsadga muvofiq siyosat yuritish tarafdori bo‘lib, tashqi siyosat maqsad va vazifalari davlatning uzoq muddatli manfaatlariga, uning resurslari va salohiyatiga mos kelishi prinsiplariga sodiq qoladi.

Konsepsiyada prinsipial ahamiyatga ega bo‘lgan quyidagi qoida ham muhrlab qo‘yilgan: – O‘zbekiston Respublikasi davlatning, xalqning oliy manfaatlari, uning farovonligi va xavfsizligini ta’minlash maqsadidan kelib chiqib, mamlakatni modernizatsiya qilishning ustuvor yo‘nalishlariga, amaldagi milliy qonunchilik hamda qabul qilingan xalqaro majburiyatlarga rioya qilgan holda ittifoqlar tuzish, hamdo‘stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirish, shuningdek, ulardan ajralib chiqish huquqini o‘zida saqlab qoladi; – O‘zbekiston tinchliksevar siyosat yuritadi va harbiy-siyosiy bloklarda ishtirok etmaydi, har qanday davlatlararo tuzilmalar harbiy-siyosiy blokka aylangan taqdirda, ulardan chiqish huquqini o‘zida saqlab qoladi; – O‘zbekiston Respublikasi qo‘shni davlatlardagi qurolli mojarolarga va keskinlik o‘choqlariga tortilishning oldini olish yuzasidan siyosiy, iqtisodiy va boshqa chora-tadbirlarni ko‘radi, shuningdek, o‘z hududida xorijiy davlatlarning harbiy bazalari va obyektlari joylashtirilishiga yo‘l qo‘ymaydi; – Konstitutsiyaga, “Mudofaa to‘g‘risida”gi Qonunga va Harbiy doktrinaga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari faqat davlat suvereniteti va mamlakat hududining yaxlitligini, aholining tinch hayoti va xavfsizligini himoya qilish maqsadida tuziladi hamda xorijdagi tinchlikparvarlik operatsiyalarida ishtirok etmaydi. Hujjatning mazkur bo‘limida O‘zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi vazifalari ham aniq va ravshan belgilab berilgan. Bunda, jumladan, quyidagilar alohida ahamiyat kasb etadi: – milliy manfaatlarni qat’iy himoya qilishga va ilgari surishga yo‘naltirilgan izchil va faol tashqi siyosat strategiyasi olib borish; – Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlikni saqlash va mustahkamlash, mintaqani xavfsizlik va barqaror taraqqiyot hududiga aylantirish. Markaziy

Osiyoda munozara va nizolarni, konfliktli vaziyatlarni, keskinlik va tanglik holatlari eskalatsiyasining oldini olish maqsadida yuzaga kelayotgan muammolarni o‘z vaqtida hal etishda kerakli o‘rinlarda preventiv diplomatiya usullarini qo‘llash; – O‘zbekistonning dunyodagi yetakchi davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan strategik sherikchilik munosabatlarining muvozanatli va ko‘p qirrali tizimini shakllantirish; mintaqada geosiyosiy muvozanatni saqlash; tashqi siyosiy, iqtisodiy, savdo-sotiq, transport va boshqa sohalardagi aloqalarni keng diversifikatsiya qilish, yuqori texnologiyalarni jalb etish; – milliy iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri chet el investitsiyalari va ilg‘or texnologiyalarni jalb etishning samaradorligini oshirish uchun ikki tomonlama hamda ko‘p tomonlama hamkorlik mexanizmlarini ishga solish; – mintaqaning ochiq dengizlardan yiroqda joylashganligi, uning geografik yopiq holati bilan bog‘liq muammolarni bartaraf etishga yo‘naltirilgan istiqbolli transport-kommunikatsiya loyihalarini ishlab chiqish va hayotga tatbiq etish, mamlakatimizda xalqaro miqyosda faoliyat yurita oladigan multimodal transport- logistika markazlarini shakllantirish jarayoniga amaliy ko‘mak berish va uni jadallashtirish; – O‘zbekistonning mintaqada va xalqaro maydonda tinchlik hamda barqarorlikni mustahkamlashga qaratilgan xalqaro tashabbuslarini izchillik bilan ilgari surish, mamlakatning dunyo hamjamiyatidagi imijini, obro‘-e’tiborini yanada kuchaytirishga qaratilgan chora-tadbirlarni ko‘rish; – xorijdagi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari va yuridik shaxslarining qonuniy huquq va manfaatlarini har tomonlama himoya qilish. Hujjatning uchinchi bo‘limida tashqi siyosatning yana bir nozik va murakkab jihati – tashqi aloqalarning geografik ustuvor yo‘nalishlari belgilab berilgan. O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining bosh ustuvor yo‘nalishi deb

Markaziy Osiyo mintaqasi ko‘rsatilgan. Boshqa bir ustuvor yo‘nalish sifatida MDH davlatlari bilan bo‘lgan aloqalar belgilangan. O‘zbekiston tashqi siyosatida ustuvor ahamiyat kasb etadigan yana bir yo‘nalish sifatida jahon siyosiy va iqtisodiy tizimida yetakchi o‘rin tutgan, modernizatsiya jarayonlari uchun kerakli ilg‘or texnologiyalar manbai sanalgan, sanoati rivojlangan G‘arb davlatlari bilan ko‘p qirrali hamkorlikni rivojlantirish ko‘rsatib o‘tilgan. Tashqi siyosatimizning asosiy ustuvor yo‘nalishlari qatoriga global siyosat va iqtisodiyotda tobora asosiy o‘rinlardan birini egallab borayotgan Osiyo-Tinch okeani mintaqasi kiritilgan. Bundan tashqari, ta’kidlanadiki, O‘zbekiston O‘rta va Yaqin Sharqda joylashgan davlat va mamlakatlar bilan an’anaviy tarixiy-madaniy aloqalar hamda dunyoning mazkur qismida ro‘y berayotgan keskin o‘zgarishlarning kelgusidagi xususiyatlarini hisobga olgan holda o‘zaro manfaatli munosabatlarni har tomonlama rivojlantirish va mustahkamlashda davom etadi. Lotin Amerikasi hamda Karib dengizi mintaqasidagi yetakchi davlatlar va Afrika qit’asidagi mamlakatlar bilan ham ikki tomonlama asosda, shuningdek, xalqaro tashkilotlar doirasida aloqalarni kengaytirish va chuqurlashtirish O‘zbekiston milliy manfaatlariga javob berishi hujjatda alohida e’tirof etilgan. Tashqi siyosatimizning muhim ustuvor yo‘nalishlaridan yana biri sifatida O‘zbekistonning xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar faoliyatidagi ishtiroki ko‘rsatilgan. Bu yo‘nalishda, avvalambor, Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning ixtisoslashgan tuzilmalari bilan bo‘lgan aloqalar nazarda tutilgan. Shuni ta’kidlash kerakki, O‘zbekiston BMTni global xavfsizlik va barqarorlikni saqlab turish, davlatlararo dolzarb muammolarni hal etish borasidagi yagona universal tashkilot deb biladi. Biz barqaror rivojlanish, “Ming yillik taraqqiyot maqsadlari”, Markaziy Osiyo mintaqasidagi qator masalalarni, xususan, ekologik muammolarni hal etish sohalarida BMT va uning ixtisoslashgan tuzilmalari bilan hamkorlikni izchil davom ettiramiz.

BMT tizimidagi ixtisoslashgan tashkilotlar qatorida O‘zbekiston, avvalo, YUNESKO, YUNISEF, BMT Taraqqiyot dasturi, Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti (FAO), Jahon sayyohlik tashkiloti va boshqa tegishli tuzilmalar bilan hamkorlikni rivojlantiradi. Shuni alohida ta’kidlash joizki, Shanxay Hamkorlik Tashkiloti, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi, Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti, Islom Hamkorlik Tashkiloti va boshqa shu kabi xalqaro tashkilot hamda uyushmalar faoliyatida faol ishtirok etish ham mamlakatimiz milliy manfaatlariga mos keladi, tashqi siyosatimizning ustuvor yo‘nalishlaridan hisoblanadi. Bundan tashqari, O‘zbekiston o‘z milliy manfaatlari va ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda yetakchi xalqaro moliyaviy va iqtisodiy tashkilotlar bilan, avvalambor, Jahon banki, Xalqaro valyuta jamg‘armasi, Osiyo taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki, Jahon savdo tashkiloti va boshqalar bilan aloqalarni rivojlantirishda davom etadi. Konsepsiyaning to‘rtinchi bo‘limida mamlakat tashqi siyosiy faoliyatini amalga oshirish uchun xalqaro maydonda siyosiy, diplomatik, shartnomaviy- huquqiy, savdo-iqtisodiy hamda boshqa mexanizmlar, usul va uslublar, shakl va vositalar majmuasidan samarali foydalanishni ko‘zda tutadigan, keng ko‘lamli yagona va yaxlit davlat siyosatini olib borishga asoslangan yondashuv talab etiladi. O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy strategiyasini amalga oshirish tegishli davlat organlari zimmasiga yuklatilgan va ular mamlakat milliy manfaatlarini xalqaro maydonda himoya qilish va ilgari surish, o‘z oldilariga qo‘yilgan maqsad va vazifalarni izchil amalga oshirish uchun o‘zaro kelishilgan, muvofiqlashtirilgan faoliyat olib boradi. Mamlakat tashqi siyosati O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti rahbarligi ostida amalga oshiriladi. Prezident davlatning xalqaro va mintaqaviy masalalar bo‘yicha strategik maqsad va vazifalarini belgilab beradi hamda davlat rahbari sifatida xalqaro maydonda O‘zbekiston Respublikasi nomidan ish ko‘radi.

Konsepsiyada mamlakat tashqi siyosatini amalga oshirishda ishtirok etuvchi va bu borada alohida mas’ul bo‘lgan davlat organlari tizimida Tashqi ishlar vazirligi markaziy bo‘g‘in vazifasini bajarishi va bu borada umumiy faoliyatni muvofiqlashtiruvchi sifatida alohida o‘rin tutishi belgilab qo‘yilgan. Shu o‘rinda aytib o‘tish joizki, mazkur hujjatda parlament, ya’ni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining davlat tashqi siyosat strategiyasini amalga oshirishda o‘rni va roli ortib borayotgani alohida ta’kidlab o‘tilgan. Parlamentning tashqi siyosiy maqsad va vazifalarni amalga oshirishda, tashqi siyosiy va iqtisodiy faoliyatning qonunchilik bazasini takomillashtirishda, mustahkamlashda, yetuk xorijiy mamlakatlar bilan parlamentlararo aloqalarni rivojlantirishda tutgan o‘rni beqiyos ekanligi e’tirof etilgan. Konsepsiyaning ushbu bo‘limida tashqi siyosat strategiyasini hayotga tatbiq etishda tizimli tarzda tegishli axborot-tahlil ishlarini tashkil qilish va to‘xtovsiz rivojlantirib borish muhim ahamiyat kasb etishi belgilab qo‘yilgan. Xalqaro maydonda, mamlakatimiz tevarak-atrofida yuz berayotgan voqea-hodisalar rivojini uzluksiz monitoring qilish, milliy xavfsizligimiz va manfaatlarimizga tahdid solayotgan yoki solishi mumkin bo‘lgan xavf-xatarlarni aniqlash, oldindan ko‘ra bilish hamda chuqur tahlil asosida tegishli taklif va choralarni o‘z vaqtida ishlab chiqish tobora muhim ahamiyatga ega bo‘lib bormoqda. Shiddat bilan o‘zgarayotgan bugungi dunyoda milliy xavfsizligimizni ta’minlash nafaqat yon-atrofimizda yuz berayotgan jarayon va hodisalarga munosib javob berish, balki ularning salbiy oqibatlarini o‘z vaqtida oldini olish, yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan ehtimoliy xavf-xatarlarni oldindan ko‘ra bilib, tegishli ehtiyot choralarini ishlab chiqish va tahdidlarni bartaraf etishni taqozo etmoqda. Konsepsiyada alohida e’tibor qaratilgan yana bir masala – dunyoda siyosiy, iqtisodiy, harbiy va boshqa sohalarda yuz berayotgan jarayonlarni to‘g‘ri va aniq tushuna oladigan, hozirgi zamon fan va texnikasi yutuqlaridan samarali

foydalanadigan, davlat tomonidan xalqaro maydonda qo‘yilgan maqsad va vazifalarning mazmun-mohiyatini anglab yetadigan, professional kasbiy malakasi yuqori bo‘lgan milliy kadrlarni tayyorlash va yetkazib berish tizimini takomillashtirish vazifalaridir. Bugun, hech mubolag‘asiz, g‘urur va iftixor bilan aytish mumkinki, mustaqillikka erishganimizdan buyon o‘tgan qisqa davr ichida mamlakatimiz dunyo hamjamiyatida o‘zining munosib o‘rnini egalladi. O‘zbekistonning jahondagi obro‘-e’tibori yuksalib borayotgani quyidagilarda: – yurtimizda demokratik va bozor iqtisodiyoti islohotlarini amalga oshirish natijasida qo‘lga kiritilayotgan ulkan ijobiy o‘zgarishlarda, ularning xalqaro hamjamiyat tomonidan e’tirof etilishida mujassam bo‘lmoqda; – davlatimizning jahon ahliga yaxshi ma’lum bo‘lgan, mintaqamizda barqarorlik va xavfsizlikni mustahkamlashga qaratilgan tashabbuslarining amaliy samarasida o‘z ifodasini topmoqda; – mamlakatimizning xalqaro siyosat maydonida olib borayotgan har tomonlama puxta ishlangan, chuqur o‘ylangan tashqi siyosatining natijasi sifatida namoyon bo‘lmoqda.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 1. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. –T.: “O‘zbekiston”. 2008. 2. Karimov I.A. O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1-jild. - T.: “O‘zbekiston”, 1996. 3. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. 2-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1996. 4. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1996. 5. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo‘lidan. 4-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1996. 6. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash – davr talabi. 5-jild. –T.: O‘zbekiston, 1997. 7. Karimov I.A. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo‘lidan. 6-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1998. 8. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan quramiz. 7-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1999. 9. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz. 8-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 2000. 10. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas’ulmiz. 9-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 2001.Karimov I.A. Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. 10-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 2002

Похожие

Ma'naviyat va inson faoliyati

Islom Karimovning milliy – ma'naviy tiklanish kontsеptsiyasi va uning milliy mustaqillikni mustahkamlashdagi ahamiyati

Yuksak intellektual salohiyatli, maʼnaviy barkamol avlodni tarbiyalash, komil insonni voyaga yetkazishda mamlakat eng yangi tarixining tutgan oʼrni

Estetik ong va estetik faoliyat

Taraqqiyotning “O‘zbek modeli” o‘zini oqlamoqda