logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Культурология
  4. Turmush etiketi

Turmush etiketi

Загружено в:

21.04.2023

Скачано:

0

Размер:

118.5 KB
Скачать
Turmush etiketi Reja: 1. Oila 2. Oilaviy muhit. 3. Kelin bo’lish odobi: 4. Kelinning kiyinish madaniyati 5. Salomlashish odobi 6. Er xotinlar 7. Oilaviy tantanalar 8. Oiladagi yoshi kattalar bilan munosabat 9. Qo’shnilar Tayanch tushunchalar : Oila etiketi , xunuk odatlar , er va xotin o ’ rtasidagi munosabatlar , oiladagi muomala madaniyati , kuyovning burchi , kelinlik vazifasi , xontaxta , « o ’ zbekcha » ko ’ ylak , sublimatsiya , nafs . Oila Oila — tarixan tarkib topgan o’ziga xos va mos ijtimoiy guruh bo’lib, uning a’zolari bir-birlari bilan nikoh, qon-qarindoshlik, umumiy turmush va o’zaro huquqiy, axloqiy va boshqa munosabatlar bilan bog’langandir. Oila nikoh zaminida vujudga keladi. Nikoh esa erkak va ayol orasidagi munosabatlarning jamiyat tomonidan tan olingan, ma’qullangan ifodasi hisoblanadi. “Oila uch jihatni: o’zining bevosita ko’rinishi bo’lmish nikohni; oilaviy mulk va anjomlar hamda ular haqidagi g’amxo’rlikni; bolalar tarbiyasini o’z ichiga oladi”. Oilamuqaddas urf – odatlarimizni saqlaydigan tarbiya o’chog’idir. Yoshlarning ma’naviy qiyofasi, ularning hatti–harakatlari, xulq–atvorlari dastlab oilaviy munosabat madaniyatida ifodalanadi. Oilaviy munosabat madaniyati nima? Bu – oilada insonga xos va mos sharoitlarni yaratish, oilaning vazifalarini to’la bajarish, oilaviy turmush tarzini to’g’ri shakllantirish, oila a’zolarining xulq – odobi, dunyoqarashi, mafkurasini, oilaviy hayotning davomiyligini ta’minlashdir. Mustahkam oila mustahkam jamiyatning asosidir. Shunday ekan jamiyat oilalarni mustahkamlash, oilaviy munosabatlar madaniyatini takomillashtirishga alohida e’tibor berib kelmoqda. Oila, jamiyat va davlat bilan o’zaro bog’liq bo’ladi va ular bilan bir vaqtda rivojlanib boradi. Oila nafaqat axloqiy balki demografik, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va boshqa muhim funksiyalarni bajaradi. Shuning uchun jamiyat va davlat oilaning farovon bo’lishidan manfaatdor bo’ladi. Oila a’zolari bir – birlari bilan umumiy turmush, o’zaro iqtisodiy – mulkiy, huquqiy, axloqiy, ruhiy a’loqalar bilan bog’lanadi. Oilaning birinchi vazifasi o’z nasl – nasabini davom ettirishdan, tarbiyali farzandlarni o’stirishdan, oila a’zolarining tirikchiligini, bo’sh vaqtini ko’ngilli o’tkazishni ta’minlashdan iboratdir. Nikoh – erkak va ayolning teng huquqli, erkin va ixtiyoriy ittifoqi bo’lib, u fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish organlarida tuziladi va oila tuzish maqsadiga xizmat qiladi. Oila nikohdan boshlanadi. Nikoh rasmiy, qonunlar asosida o’tkazilgandagina haqiqiy hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Oila kodeksining birinchi moddasida nikoh fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd yetish organlarida tuzilishi lozimligi ko’rsatilgan. Nikohdan o’tivchilar FHDYOga ariza berganlaridan keyin bir oy o’tgach, Shaxsan ularning ishtirokida amalga oshiriladi. Uzrli sabablarga ko’ra FHDYO bir oy sinov muddati o’tgunga qadar nikoh tuzishga ruxsat berishi mumkin. Balog’atga yetmaganlarning nikohga kirishining oldini olish, ularning sog’ligini himoya qilish maqsadida hamda oilani qurish uchun ma’lum hayotiy tajriba, jismoniy va ma’naviy etuklik talab qilinishini e’tiborga olgan holda, qonun nikoh yoshini erkaklar uchun o’n sakkiz yosh, ayollar uchun o’n yetti yosh etib belgilangan. Uzrli sabablar bulgan, alohida hollarda nikoh yoshi erkak va ayollarga bir yoshga kamaytilishi mumkin. Bu sabablarga, masalan: nikohga kiruvchi ayol homilador bo’lib qolishi, bir taraf og’ir kasal bo’lgan yoki harakatdagi armiyaga ketayotgani va boshqa Shunga o’xshash hollar kiradi. Bunda nikoh davlat ro’yxatidan o’tkaziladigan joydagi tuman, shahar hokimi nikoh yoshini ko’pi bilan bir yilga kamaytirishi mumkin. Nikoh, nikohga kiruvchilarning ixtiyoriyligi, erkin roziligi asosida tuziladi. Nikohni tuzish uchun bo’lajak er-xotin o’z roziligini erkin ifoda yetish qobiliyatiga ega bo’lishi kerak. Agar shaxs o’z hatti-harakatlari oqibatni tushunmaydigan holda (qattiq mastlik, ruhiy holatining vaqtincha buzilishi) yoki aldov oqibatda nikohdan o’tgan bo’lsa, bunday nikoh qonunda belgilangan tartibda haqiqiy emas deb topiladi. Nikoh tuzishga majbur qilish qonun bilan taqiqlanadi. Ayolni o’z erkiga xilof ravishda erga tegishga majbur qilish O’zbekiston Respublikasi Jinoyat Kodeksining 136-moddasiga ko’ra jazolanadi. Nikoh tuzish haqidagi arizani berishda shaxsni aniqlovchi hujjatlar: pasport, harbiy bilet, ofitser, praporshikning shaxsiy guvohnomasi, nikohlanuvchilarning biri ilgari nikohda bo’lgan bo’lsa, nikohdan ajralganlikni tasdiqlovchi hujjat (guvohnoma yoki sud qarori), nikohni haqiqiy emas deb topilganligi to’g’risidagi sud qarori, erxotindan birining o’limi to’g’risidagi guvohnoma ko’rsatilishi kerak. Nikoh nikohlanuvchilarning xohishiga ko’ra tantanali ravishda qayd etilishi mumkin. Bu oila tuzilishi va yaratilishining huquqiy jihatlari. Axloq nazariyasi nuqtai nazaridan oilaning asosi bo’lmish nikoh – ezgu maqsadga yo’naltirilgan, zimmasiga zurriyot qoldirishdek yuksak mas’uliyat yuklangan sevgi, sevishning ijtimoiylashgan ko’rinishi. Sevgi-muhabbat faqat erkinlikda namoyon bo’lishini hisobga olinadigan bo’lsa, nikohni ma’lum ma’noda, an’analar, urf-odatlar va e’tiqodlarga moslashtirilgan sevgining yashash sharti deyish mumkin. O’zbek oilasining dunyodagi boshqa oilalarga o’xshash tomoni ko’p, shu bilan birga o’ziga xos jihatlari bor. Xalqimizning: "Nikoh eng avvalo Arshi a’loda o’qiladi, keyin esa yerda" degan naqli behuda aytilmagan. Ota-bobolarimizning azaliy tushunchalari bo’yicha nikoh ilohiy ahd, oila muqaddasdir. "Xotinlaringiz ziroatgohingizdir" deyiladi Qur’oni karimning Baqara surasi 223-oyatida. Oila qurishdan asosiy maqsad farzand ko’rishdir. Oilaviy muhit. Oilaning mustahkamligi oila a’zolarining axloqiy tarbiyasiga bog’liq. Xalqimizda bejiz “Sog’lom turmush tarzi mustahkam oilaning garovidir”debaytilmagan. Sog’lom turmush tarzi deganda biz nafaqat oiladagi er va xotinning bir – biriga bo’lgan munosabati, balki ulardagi axloqiy fazilatlar, imonlilik, poklik, halollik, rostgo’ylik, shirinso’zlik, kabi axloqiy me’yorlarga amal qilgan holda urf – odatlarga asoslangan, zamonaviy oilani tushunamiz. Oilada eng asosiy narsa – bir - birini tushunish, qadrlash va e’zozlashdir. Er – xotindan birining kamchiligini ikkinchisining fazilati bilan yopilib yurmog’i lozim. Oilada ikki yosh bir butun bo’ladi, muhabbat – nikoh iplarini mustahkamlaydigan, axloqiy mas’uliyatni yanada oshiradigan hissiyotdir. Ikki yosh hissiy holatlarini o’zaro tushunib borishi natijasida oilada mo’tadil kayfiyat qaror topadi, qarashlar uyg’unligi tug’iladi. Zero, muhabbat faqat o’zaro hissiy qoniqishgina bo’lib qolmasdan, munosabatlar go’zalligiga aylanadi. Oila - bu kichik jamoadir. Unda o’zaro muomalaning barcha qoidalariga amal qilinishi kerak. Kattalarga hurmat, kichiklarga izzat; bir – biriga mehribon bo’lish, ayniqsa, ayollarni izzat qilish kabi qoidalar kundalik odatga aylanib borishi kerak. Ota - ona bolalariga namuna. Shuning uchun ular oilada axloq madaniyatiga to’la rioya qilishlari shart. Oilaviy munosabatlar nisbatan mustaqil hodisa bo’lib, oilaning ichki ishlariga hech kim aralashishga haqqi yo’q. Shu sababli ham oila muqaddas va daxlsiz hisoblanadi. Oilaviy munosabatlar jamiyatdagi mavjud ijtimoiy, iqtisodiy, mafkuraviy va ma’naviy munosabatlar bilan belgilanadi va ular ta’sirida o’zgarib boraveradi. Oilalarda nafaqat oilaviy munosabat, balki qon-qarindoshlik munosabatlari madaniyati ham yuksak darajada rivojlangan bo’ladi. Bunday oilada bobo, buvi, otaona, amaki, aka-uka, opa-singil, jiyan, kuyov, kelin quda-anda, qaynota- qaynona kabi o’nlab qarindoshchilik darajalarini bildiruvchi mezonlarga amal qilinadi. Bu munosabatlarda milliylikning asl o’zagi namoyon bo’ladi. Bu munosabatlarning afzalliligi Shundaki, bunda qarindosh-urug’lar bilan oqibatli bo’lib yashash, farzandlarni milliy udum, qadriyatlar ruhida tarbiyalash uchun imkoniyat tug’iladi hamda ular qarindoshlar orasida ham moddiy va ma’naviy tayanch-suyanch bo’lib yashashga odatlanadilar. Bunday oilalarda tarbiyalangan farzandlar ham barcha bilan munosabatda tezda kirishib keta oladigan, munosabat madaniyatiga rioya etadigan inson bo’lib shakllanadilar, chunki bu bolalarni bitta oila emas, bir necha oila tarbiyalaydi. Oilaviy sharoit u yoki bu oila a’zolarining kelajakda hayotiga bevosita ta’sir qiladi. Oilaning tarqalishi har bir oila a’zolariga ta’sir qiladi. Axloqshunoslikda oila tarqalishining uch turi ko’rsatiladi. Birinchisi, nikohni bekor qilinishi bilan tarqalishi – bunda oilaviy mulk va farzandlar tarbiyasi qonun asosida taqsimlanadi. Bunday sabab o’zaro kelishmovchilik hamda tushunmovchilik, o’zaro muhabbatning yo’qligi natijasida paydo bo’ladi. Ikkinchisi, tabiiy tarqalishi bo’lib – oila a’zolarining biri falokat, yoki kassallik tufayli vafot etgan oila mulkining meros sifatida taqsimlanishiga sabab bo’luvchi tarqalishdir. Uchinchisi – axloqiy tarqalish bo’lib, bunda bolalar balog’atga yetib, oila qurilishlari – ota-onalar ular uchun oilaviy mulkdan uy-joy, turli maishiy jihozlar ajratib berishlari belgilanadi. Shunga ko’ra, oilada har bir a’zoning o’ziga yarasha majburiyatlari mavjud. Ayniqsa, o’z odatiy turmush tarzini o’zgartirib, o’zga oilaga kelin bo’lib kelgan qizlarimizning yangi oila a’zolari bilan bo’lgan o’zaro munosabatlari juda muhim hisoblanadi. Kelin bo’lish odobi: Biz o’zbeklarning turmush tarzimizda ajoyib udum – kelinlik bo’lib, bu nafaqat kelinning o’zi, balki yoshi kattalar uchun ham muhim xususiyat kasb etadi. Ba’zilar uchun bu hayotning ma’nosiga aylanib qolganligi hayron qolarli emas. Kelin odobi — yangi xonadonda hamisha samimiy va halol bo’lish, rostgo’ylik va o’zini tuta bilish, so’zlashish va muosharat, kuyov xonadonidagi oila a’zolari bilan til topishib kyetish, hurmatini qozonish, kamtarlik, saranjom-sarishtalik kabilarni o’zida qamrab olgan. Momolar, yangalar o’giti "...Kelin bo’ldingiz, umr yo’ldoshingizni jon dildan seving, unga vafodor va sadoqatli bo’ling, kelin bo’lib kelgan kuningizdanoq yangi oilangizni hamma yumushiga aqlingiz, kuchingiz yetganicha qarashing, mehnatda pishiysiz, qadr topasiz, hurmatli bo’lasiz. Bilmaganlaringizni o’rganishga intilishingiz ham sizga nisbatan mehr uyg’otadi. Qaynota va qaynonangizni hurmatini joyiga qo’ying". Har tongda kelinning salomidek ko’ngilni ko’taradigan narsa bo’lmasa kerak. Muomalaning har qanday sharoitda ham muloyim va e’tiborli bo’lishi, tabassum va mayinlik bilan gapirishi lozim. “Kechagina kelib”, hamma gapga ham aralashaverish, kattalarni boshqarishga intilish, keksalar oldida bolalarni urushish, “o’zini uddaburonligini” barchani oldida ko’z-ko’z qilish, boshqalar oldida “kim qiyin hayot kechirayotgani” borasida musobaqa o’ynash – bechoradan olib o’zini bechoraga solish – atrofdagilar nazarida juda xunuk ko’rinish kasb etadi. Milliy qadriyatlarimizdan biriga aylangan Islom dinida ayol kishining ikki majburiyati belgilangan – birinchisi turmush o’rtog’ini ko’nglini olish, ikkinchisi – agar sog’lig’i bunga yo’l bersa, farzand ko’rish hisoblanadi. Hammaga yoqish, uy, ro’zg’or bo’yicha kuyib pishish birinchi navbat turmaydi. Demak, kelin avvalambor, uni baxtli qilishi mumkin bo’lgan turmush o’rtog’iga e’tiborli bo’lishi zarur. Eriga haqoratomuz yoki qattik tik boqish, zarda qilish, bo’lar-bo’lmasga gap talashaverish, uni pastga urish kelajakda oilani “darz” kyetishiga asos bo’lib xizmat qiladi. Erkak kishi buni unutmaydi. Kamsuqum va mehribon bo’lish, umr yo’ldoshni ko’chadan uyga tortadi. Xalqimizda "Chiqqan qiz — chig’iriqdan tashqari" degan ibora bor. Oila qurdingizmi, demak Shu xonadon sizning uyingiz. Huda-behudaga uyni tashlab kyetish, o’zini ota-ona, kelini va aka-ukalar oldida mazluma qilib ko’rsatish uchun gap tashimang, qo’ni-qo’shniga, qarindosh- urug’ga, dugonalarga yangi oila, ro’zg’or, ayniqsa, shaxsiy munosabatlar haqida barcha narsani gapirish, xullas siringizni tashqariga chiqarish yaramaydi. Barcha sizga achinadigan, o’z oilasini omadsiz keliniga qaragandek, hatto ular sizni ota- onangiz bo’lsa ham, qarashlariga yo’l qo’ymaslik lozim. Qo’ni-qo’shnilarga, onaxon-otaxonlarga, katta-kichikka hamisha ochiq chehra, aql-farosat bilan muomala qilish nafaqat boshqalarda, balki insonning o’zida ham ko’tarinki kayfiyatni paydo qiladi. Albatta, kechagina bola bo’lib yurgan qizlar birdan uy bekalikning talablariga javob berish juda qiyin masala. Demak, har qanday sharoitda ham kelinlar o’zlarini unutmasligi lozim. Bunda biz jismoniy – salomatlik bilan bog’liq, ruhiy, axloqiy va estetik jihatlarni nazarda tutyapmiz. Jismoniy salomatlik – tibbiy yordamni unutmaslik, o’zini tibbiy madaniyatga ega ekanligi, yaxshi ovqatlanishi, xullas doimo sog’lig’ini nazorat qilab turish lozim. “Sog’liqni saqlash san’ati odam gavdasini uning munosib va yoqadigan narsalarini saqlash orqali o’sha tabiiy ajal (kasallik bilan bog’liq bevaqt o’limlarni oldini olish – uzoq umr ko’rishga intilish. F.A.) debataladigan yoshga yetkazishdan iborat”. Axloqiylikka kelsak – ba’zida kattalarning xatosi yoshlarni noto’g’ri yo’ldan yurishi – yolg’onchi, g’iybatchi, noShukr hamda hiylakor bo’lib qolishiga sabab bo’lib qoladilar. Oilani bunday yo’llar bilan saqlab qolishingiz mumkin, ammo keyinchalik kimga aylanib qolishi mumkinligi borasida o’ylab qo’ygan ma’qul. Bu kelajakda farzandlarga ham ta’sir qilishi tabiiy: “Bolalarni kattalarning aytadigan so’zlari emas, ularning qilgan amallari tarbiyalaydi” Bunda ziddiyatlarni axloqiy anglashni rivojlantirish – adabiyotlar, axloqiy tafakkurni boyitishga harakat qilish orqali hal qilsa bo’ladi. Sog’lomlashtirishning ruhiy jihatlari – ko’proq kelinlarning o’zini kayfiyatini yuqori kayfiyatda saqlab turishiga bog’liq. O’ziga oro berish ham bir tomondan boshqalarga sizni munosabatingizni o’zgartirsa, ikkinchi tomondan insonni ruhini ko’taradigan xususiyatlardan biridir. Kelinlik liboslari . Kelinning odobi, uning o’zligi, borligini namoyon etadigan tomonlardan biri, uning garderobi, ya’ni kiyinishidir. Uch-to’rt ko’ylakni yuvib dazmollab o’qishga, ishga kiyib tejamkorlikka o’rgangan qizlar to’y munosabati bilan keyin birdaniga ikki yoqdan bir necha o’n sidra sarpolik bo’lib qoladilar. Zotan, borini bordek ko’rsatish, kamini yashirib, sevinib yurish ayollarning qo’llarida. Birinchi navbatda ikki tomon sarpolarini qishligini- qishlikka, yozligini-yozlikka ajratiladi. Keyin kiyimlar yana qishligi-qishlikka, uyligi-uylikka ajratiladi. O’z navbatida, ular yana sarxillanadi, masalan: liboslar ichidan atoqlik mehmonga kiyiladiganlarini (kelin salomlar, to’y-hashamlar) kiyim javoningizning to’riga chiroyli qilib ilib qo’ying. Kerak paytda darrov kiyib chiqasiz. Uyliklar ham bir sidra saralanadi. Masalan: mehmon kelganda kiyiladiganlari alohida osiladi. Mavsumga qarab ertalab, peshinda, kechqun kiyiladiganlari, bayram-hayitlarda kiyiladiganlari, ajratiladi. Ayrimlar kelinlar doimo yasanib yurishlari kerak, tez-tez kiyim almashtirish kerak deb bir yilga qolmay barcha kelinlik liboslari ohorini to’kib kir tog’orada chiritadi. Ertalab hovli supurganda uy yig’ishtirganda sun’iy matodan to’qilgan ko’ylak lozim kiygan ma’qul (homiladorlik vaqti bundan mustasno). Yuvganda aynimaydi. Nonushtani tayyorlab bo’lgach, odatda oshxonada ovqati isi kelib turmaslik uchun, nonunushtaga ko’pchilik bilan o’tirishdan avval libosni almashtirgan ma’qul. To’g’ri yaltirog’i bor kiyimlar kelin liboslarining ko’rki hisoblanadi. Ammo oshirvormaslik, ya’ni bachkanalik darajasiga ko’tarmaslik lozim. Ish yoki o’qishga qatnaydigan kelinlar yaltirog’i yo’q kiyimlar kiygani ma’qul. Kelinman deb, bosh oyoq yaltiroq kiyganlar boshqalar diqqatini tortadi xolos. Tungi kiyimlar alohida saqlangani ma’qul. Yana bir nozik masala – ayrim kelinlarning xonasi egasi ko’chib ketgan uyga o’xshaydi. Hamma joyda kiyim, lozim, ko’ylak, xalat. Divanda er kiyimi, stulda xalat, krovatda ro’mol-u ko’ylak. Turlanish kerak ekan deb kiyimni duch kelgan erga uloqtirib, boshqasini kiyib ketaverish yaxshi emas. To’g’ri, yoshlarning ham kattalarga, ham ro’zg’orga, hamda keti tugamaydigan mehmonlarga xizmat ko’rsatishi bunday nozik jussiga og’irlik qiladi. Ammo birinchi navbatda turmush o’rtog’i, so’ng o’zingiz e’tiborga loyiq ekanligingizni unutmaslik lozim. Kelinning xonadonga xizmatchi bo’lib kelishi – kelajakda uni professional darajadagi xizmatchiga, uy bekasi bo’lib kelishi esa uy bekalikka olib keladi. O’ziga nisbatan e’tiborsizlik atrofdagilarni ham shunday munosabatda bo’lishiga sabab bo’lishi mumkin. Ammo hadeb turlanaverish ham ayol ko’rkini “sindiradi”. Borabora bunday ayollar o’zini yanada chiroyli ko’rsatishning eng murakkab yo’llarini qidirishga majbur bo’lib qoladilar. Zeb-ziynatning, taqinchoqning o’ziga yarasha ma’naviy yuki, o’ziga yarasha ma’naviy qadriyati, tarbiyaviy ahamiyati bor. Taqinchoqlar xilini xiliga, rangini rangiga, kiygan libosga moslab taqiladi. Bu taqinchoqlar uncha qimmat ham bo’lmas, ularning bezagi kiygan libos bilan uyg’unlashib, go’zal ansambl tashkil etadi. Lekin bu degan kelin bo’lish rusmlarini joy-joyiga qo’yaman deb, ota-ona, opasingil, aka-ukalar rizqini qiyib bo’lsa-da, boshqalardan qolishmaslik eng yomon narsadir. Bu bilan baxtli bo’laman degan odam qattiq adashadi. Yomon niyatda bo’lgan odam baribir, qanday e’tiborli bo’lishingizdan qat’iy nazarda sizga bo’lgan munosabatini o’zgartirmaydi. Aybni doimo barchadan va barcha narsalardan topsa bo’ladi. Beayb parvardigor. Ota-onalar ne azobda qiynalib qiziga qilib bergan bu sarpolar hech qancha vaqt o’tmay sandiqda keraksiz narsa bo’lib yotishini unutmaslik lozim. Ortiqcha xarajat, uvol va isrof keyin o’zining samarasini beradi. Agar yoshlar avvaldan kirim va chiqim borasida o’ylamasalar, bunday oilaning kelajakdagi iqtisodiyotini tasavvur qilish mumkin. Kelinning kiyinish madaniyati Yaxshi kiyinish ham o’ziga xos san’at hisoblanadi. Yaxshi did, avvalo, kiyimlarni bir-biriga moslab kiyishda namoyon bo’ladi. Moslab kiyilgan kiyim ma’lum sharoitga munosib, kishining mashg’uloti, voqea, muhit va Shu kabilar bilan muvofiq, hamda vaqti va joyiga qarab bashang bo’lishi mumkin. Moda deganda muayyan ijtimoiy guruh, kishilar orasida ularning ta’biga, didiga mos kiyinish odatining ma’lum vaqtgacha urf bo’lishi tushuniladi. Moda liboslarning o’zgarishigina bo’lib qolmay, o’ziga xos estetik uslubni qidirib topish, yurish-turish tarzi, did va ichki madaniyatning namoyon bo’lishi hamdir. Moda uzoq tarixga ega. Turkiy xalqlar ayollarida asosiy bosh kiyim do’ppi, ro’mol, oyoq kiyimi maxsi, kavush, ich kiyim – ko’ylak, ust kiyim – kaltacha, kamzul, nimcha, chopon bo’lgan. Respublikamiz iqlimi issiq bo’lganligi bois bizning sharoitda ayollar uchun eng qulay moda – ko’krak burma va pasti yaxlit bichimli "o’zbekcha" ko’ylak hisoblanadi. Buning afzalligi shundaki, issiq avjiga chiqib, kishi terlab turganda ham kiyim badanga yopishib qolmaydi. Shuning uchun ham ko’krak burma ko’ylak hech qachon modadan qolmaydi. Faqat ayrim detallari biroz o’zgartirilib, zamonaviy tus bergan holda yangilanaveradi. Chiroyli atlas, tovor kabi matolar qadimdan o’zbek ayollari sevib kiyadigan milliy matolardir. Qancha-qancha zamonlar o’tib ketsa ham, bu matolardan o’z davriga moslab yarashtirib, xoh o’zbekcha, xoh yevropacha tikilgan kiyimlar hamisha modadadir. Qaddi-qomati kelishgan ayollarga moda jurnalidagi modellarning har biri to’g’ri kelaverishi mumkin. to’ladan kelgan ayollarga belning past qismidan ulangan va keng etak bo’lib tushgan ko’ylaklar kiyish tavsiya etilmaydi. Ozg’in ayollar esa tor badanga yopishib turadigan ko’ylaklar kiymasliklari lozim. Bo’yni uzun ayollar ko’proq yelkalik ko’ylak kiyganlari ma’qul. Bo’yni kalta ayollarga tik yoqali va bo’yin atrofidan o’yilgan ko’ylaklar yarashmaydi. Kiyimning rangi, rasmlari, guli ham mos bo’lishi kerak. Ayollar ko’pincha kiyimlar rangini o’zlarining o’z, soch va teri ranglariga moslab oladilar. Ammo bunda rangning kishiga tushishidadir. Katak-katak kiyimlarni matoli va yo’l-yo’l matolardan tikilgan kiyimlarni birga kiyish tavsiya etilmaydi. Bo’ylamasiga yo’l bo’lib tushgan gazlamalar ayollarning qaddi-qomatini nozik, bo’y-bastini uzaytirib ko’rsatadi, ularni to’ladan kelgan ayollarga kiyishni tavsiya yetish mumkin. Ozg’in va baland bo’yli ayollar bunday matodan kiyim kiymaganlari ma’qul, ko’ndalang, yo’l-yo’l ko’ylaklar qaddi-qomatni to’laroq ko’rsatadi. Rang va ranglarning bir-biriga mos tushishi ham o’ziga xos ahamiyatga ega. To’q va qora ranglar jussaning to’laligini bilintirmay tursa, oq ranglar yanada to’laroq ko’rsatadi. Yashil, binafsha, ko’k rang qaddi-qomatni rostlab ko’rsatsa, sariq, jigarrang, qizil va rangdor rasmlar jussani bir muncha to’la qilib o’rsatadi. Ortiqcha bezaklar kiyimni bachkanalashtirib yuboradi. Uy kiyimlari asosan yuvilishi oson ip gazlamalar, shtapel matolardan tikiladi, u keng va qulay bo’lishi lozim. Yoz paytlarida uyda odmi rangli mayin gulli ko’ylak va xalatlar kiyish maqsadga muvofiq. Ish kiyim qulay, kundalik kiyishga mos va qulay bo’lishi, ayniqsa ko’ylakkostyumlar kiyish ko’pdan urf bo’lib keladi. Ozodalik, orastalik, pokizalikni bir umr o’ziga hamroh qilgan kelinlar, shoshib qolmaydilar, ayniqsa ishlasalar yoki o’qisalar – bu fazilatlar insonga o’ziga ishonch va ruhiy muvozanat baxsh etadi. Parcha-yu kimxoblardan kiyim, zeb-ziynatlar taqib, bir davraga kirsangizu, birinchi tabassumingizda tishingizni sarig’i ko’rinsa, kishilarning siz haqingizda fikri o’zgaradi. Eng so’nggi moda bilan kiyinsangizu, sochlaringiz to’zib yotgan bo’lsa, hech qachon sizni orasta deyishmaydi. Yangi kiyimlar, chiroyli liboslar notozalikni yashira olmaydi. Salomlashish odobi Ertalab turgach, yuvinib, qaynota-qaynona, oila a’zolari bilan muloqotni iltifot bilan salom berish, "Yaxshi dam oldingizmi?" degan so’zni aytish bilan boshlash joiz. Assalomu-aleykum, arabcha so’z bo’lib, "Sizga tinchlik tilayman" deganidir, bu so’z to’liq aytilishi kerak. "Assalom-alayka", "Va alayka", "Salom", "Salom alaykum", "Salom berdik", "Alaykum" kabi qisqa so’zlar ishlatilmasligi kerak. Oiladagi bajarilishi lozim bo’lgan talablar, ko’chadagidan kam emas. Tashqarida tavoze bilan, uyda qo’pol bo’lgan odam hammadan kamroq hurmatga loyiq. «Rahmat»», «kechirasiz», «iltimos» so’zlari shartli bo’lsa ham juda zarur ahamiyat kasb etadi. Ba’zida ayollar erlarining buyruqlarini bajarish bilan charchaganlardan dugonalariga shikoyat qilishini guvohi bo’lamiz. Kundalik ayolning vazifasiga kiradigan narsalar uchun er iltimos qilishi shart emas. Ammo u ayol kishini izmida bo’lgan so’zlarni: «iltimos sigaretim olib kel, ishdan chalg’igim kelmayapti» qabilidagi tushunchalarni aytishi shart. Bunda «iltimos» ni ayolga nisbatan qo’llashni or qiladigan erkaklar uchun «azizim, onajonisi, ….xon» kabi shirin so’zlarni ishlatishlari mumkin. Agar ayol har kuni dasturxonga taom olib kelsa, er hadeb rahmat deyaverishi shart emas. Yoki ayol kyetishdan oldin er uning ustiga paltosini kiydirib qo’ysa ham ayolni minnatdorchilik bildirish zaruriyat taqozo etmaydi. Ammo «Vanaxonadagi xalatim olib keling» degan iltimoslarga minnatdorchilik bildirish lozim. Insonlar bilan munosabatda ohang asosiy o’rinni egallaydi. «Choy quy» degan so’zning o’zi ham iliq muhabbat bilan yo’g’rilgan ohangda eshitilishi, «Choy quying, iltimos! » deb aytilgan qo’rs ohang ko’ngilni og’ritishi mumkin. Yuvingandan so’ng albatta, vanna yoki rakovinani yuvib qo’ying. Bu hammaning burchidir. Idish yuvadigan rakovinaga tuflash, og’iz chayish, tish yoki yuzni yuvish madaniyatsizlikdir. Xullas, uyni ozoda tutish faqat uy bekasiga bog’liq emas, bu barcha oila a’zolarini ishidir. Ota-onaning tashqi ko’rinish ham, ayniqsa, farzandlar oldida muhim ahamiyat kasb etadi. Bolani bog’chadan olgani borganda, bolalar kichkina bo’lsa ham solishtirish xususiyatiga egaligini unutmasligi lozim. Bolalar ota-onalaridan uyalishga yo’l qo’ymaslik lozim. Bunda «Ota-onani, ayniqsa, onani sevish shart» deb qo’yilgan talablar doimo o’zini oqlayvermaydi. Men kelinman, qaynona- qaynotamga qaraymi, erimgami yoki bolalargami deb boshqalarni ham o’zini ham aldaydigan kelinlar oxir-oqibat soxtalikni ko’rsatib qo’yadilar. Atrofdagilarni, ayniqsa bolalarni bunday uslub bilan o’ziga tortish, ularni rahmini keltirish o’xshovsiz hiyla xolos. Axloqshunoslikda muhabbat erkinlikda namoyon bo’ladi, degan ilmiy xulosani nazardan chetda qoldirmang. Hech qachon bolalarning mehnati uchun «pora» bermaslik lozim. «Buni qilsang, uni olib beraman» qabilida. Buning o’rniga unga ixtiyor bergan ma’qul. Istagan ishni tanlab olsin. Ammo bajarsin. Mehnatsiz yashab bo’lmaslikka o’rgatish lozim. Agar o’zingiz namuna bo’lmasangiz bunday «tarbiya»ning hech foydasi bo’lmaydi. Bolalar oldida bir-birining vazifalarini «eslatib» urushmaslik kerak. Agar sizdagi o’zaro ziddiyatni bolalar bilib qolsalar, ular sizdan foydalana boshlaydilar. Bunga qarshi faqat va faqatgina oiladagi axloqiy muhit choradir. Oilaviy bayramlar – har bir oilaning Shaxsiy ishidir. Ammo tug’ilgan kunda birlaShuv va hamjihatlikning bo’lishi turgan gap. Hammaga ma’lumki ayollar o’z tug’ilgan kunlarini erlari yoddan chiqarishlarini juda og’ir qabul qiladilar. Er-xotinlar o’rtasidagi asosiz paydo bo’laveradagian bahslarning qat’iy chorasi – ko’p hollarda ajrashish bilan tugaydi. Ammo bunga noiloj vaziyatlardagina yo’l qo’yish mumkin. Munozaradagi ma’lum qoidalarga amal qilib, bu baxtsizlikdan qutulish mumkin. Masalan, hech qachon o’z norozilikarni kinoyali ohangda aytmaslik lozim – bu odamni haqoratlaydi va instinktiv ravishda qarshilik qilishga undaydi. Yurakdagi dardning hammasini faqat mulozamat, muloyimlik va bosiqlik bilan ayta olish mumkin. Bu oilada ijobiy javob – tushunishni vujudga keltiradigan yagona ohangdir. Muomala qila olishning ziddi jizzaki, buyrug’ona ohangdir. Ochiqdan-ochiq odamga achinishni e’lon qilish ham, aksil ta’sir beradi. Bundan tashqari fikrni oxirgacha aytmaslik, «yopiqlik» ham munosabatni qiyinlashtiradi. Urushayotganda o’zini o’ldirish bilan «qo’rqitish» ham insoniylikka to’g’ri kelmaydi. Ikkita odamning bahslaShuvida uchinchi odamning fikrini asos sifatida keltirish yaramaydi. Er-xotinlar o’rtasidagi juda yaxshi do’stona munosabat birontasining onasi yoki boshqa bir odamning keltirgan firklariga asoslanishning o’ziyoq janjalga sabab bo’lishi mumkin. Oilaviy mojarolarda turli umumiyliklardan – «Sen doimo...» kabi so’zlardan yiroqroq bo’lish lozim. Aniq bir fakt yoki asosga tayangan holdagina so’zlash lozim. Ta’na muhabbatni o’ldiradi. Bu hatto asosli ayblov ham bo’lishi mumkin. Shu bois bunday holatlarga kamroq murojaat qilgan yaxshi. Dashnom berayotgandagi yuzimizning istinkiv ko’rinishining aks ta’siri bizdan qochish istagini paydo qiladi. Bu esa aloqani buzilishiga sabab bo’lishi mumkin. Yaqinlarni doimiy tanbehlar bilan charchatib qo’ymaslik kerak. Biror narsa haqida tanbeh beradigan bo’lsangiz, buni muloyimlik va do’stonalik bilan bajarish lozim. Uni qayta takrorlash, ayniqsa, avvalgidan ham balandroq ohangda aytish foyda bermaydi. Tanbehni eshitgan odamni yodidan ko’tarilishi mumkin emas, aksincha bu narsa yo unga yoqmaganidan, yoki imkoni yo’qligidan e’tibor bermagan bo’lishi mumkin, bu bilan hech narsaga erisholmaysiz. Yaqin odamlarni g’alati harakatlarini yoki biron talablarni bajarmasligini kechirish mumkin, zero «Beayb Parvardigordir! » Ammo kechirimli bo’lishga da’vat yetish, hamma narsaga e’tiborsilik qilish degani emas. O’ziga nisbatan talabchan bo’lgan inson, boshqalardan ham buni kutadi. Ammo bunday talablarga hamisha o’z vaqti hamda usulini topa bilish lozim. «Qisqa kelishmovchiliklar» dan qochishning iloji yo’q. Asosiysisi, ularning haqiqatan ham qisqa bo’lishidadir. Imkon qadar darhol o’zaro uzrlashib, normal munosabatlarni qayta tiklab olish muhimdir. Yarashuvdan so’ng kelishmovchilikning sababi va janjalning o’zi ham unut bo’lishi kerak. Albatta, shunday vaziyatlar bo’ladiki, o’zaro munosabatlarga alohida aniqlik kiritishga ehtiyoj paydo bo’ladi, lekin imkon qadar ulardan o’zni chetga olmoq durust. Hammasidan ham mojarodan o’t chiqmasdan o’chirgan afzal. Umuman olganda «munosabatlarni kelishib olish» yaxshi variant emas. Bir odamning o’zini tutishi boshqasini hamisha tushunib yetishiga olib kelavermaydi. Ba’zida juftingizdan nima uchun u unday qilayotganini so’rashingiz mumkin. Ammo uning javobi sizni qoniqtirmay qolsa, «kavlashtirishni» hojati yo’q. Ba’zi biz «erishgan haqiqat» bizga yoqmasligi mumkin. Zero qarshingizdagi odam sizni xafa qilmaslik uchun indamasa ham, uni «siqishni» boshlaganingizdan so’ng hammasini aytib yuborishi mumkin. Oilaviy axloq o’z juftini ishonch xalqalari bilan bog’lanishini taqozo etadi. Shu bois o’z yaqiningizni yolg’onchilikda ayblash yoki biron narsada «ushlashga» harakat qilish vaziyatni og’irlashtiradi xolos. Bu ishonchsizligingiz sizga nisbatan ichki dushman sifatida qarashga olib kelish mumkin. Albatta me’yorida, siz uchun aziz bo’lgan odam sifatida chiroyli rashk qilish mumkin. Bu hatto aloqani mustahkamlaydi. Ammo yarim haqorat shaklidagi rashklar, juftingizni qilmagan ishini qilishga undashi mumkin. Yaqiningiz bilan bo’lgan munosabatda «tilga suyak qo’yib qo’ygan» yaxshi. «Jinni bo’libsiz! » degan so’z albatta ajrashishga sabab bo’lmasligi mumkin, ammo sizni chiroyli ko’rsatmaydi. Undan ko’ra: «Adashyapsiz azizim! » deb aytgan durustroq. Hattoki, hazilomuz murojaatlarda ham o’tkir tushunchalardan hayiqmoq lozim. Bizning so’zlarimiz biz istagan darajada doimo natija bermasligi mumkin, o’zimiz bilmagan holda boshqalarni qalbini yaralashdan uzoqroq bo’lganimiz ma’quldir. Yomon ma’noda so’z aytgan bo’lsangiz, unda uni ifodalashdan ne ma’ni bor?! Gap bilan «chaqilgan» kishi sizni kechirishi mumkin. Ammo qalbiga otilgan bu «nayzaning» izi o’chishi qiyin. Bundan siz ham foyda ko’rmaysiz. Va eng asosiysi, erkaklar uchun: rafiqasi bilan bo’lgan har mojaroda ayolni o’ziga qaratadigan «Azizam» degan murojaati masalani ijobiy tus oldirishi mumkin. Ammo erkaklarning bunday so’zlarni ishlatishlari nihoyatda kam uchraydi. Uy. O’zbek xalqida «O’z uyim o’lan to’shagim! » degan maqol bejiz emas albatta. Butun umrimizni yashash joymizni chiroyli va qulay qilishga intilamiz. Shuning uchun ishlaymiz, tejaymiz. Zero, o’zbek xalqi mehmondo’st xalq. Birov kelsa, uyat bo’lmasin qabilida tirishib-tirmashadi. Chunki uyga kelgan mehmon mezbonning uy tutishidan uning kimligini bilib oladi. Ammo eng katta muammo uyga kelin kelganda boshlanadi. O’zining hayot tarzi va tartib qoidalari bilan kelar ekan, bu bilan bevosita paydo bo’lgan mayda ziddiyatlar, tushunmovchiliklarni chetlab o’tish juda qiyin. Xo’sh qanday qilib bu masalani hal qilish mumkin? Buning uchun avvalambor uyning o’zi toza va batartib bo’lishi lozim. Barcha narsalarning o’z joyida turishi va hamma bu tartibga amal qilishlari lozim. Ertalab har joyda yoyilib yotgan narsalar kayfiyatni ko’tarmasligini o’zingiz ham yaxshi bilasiz. Yaxshi osilmagan yoki taxlanmagan ko’ylak er-xotini asabini buzsa, joyiga qo’yilmagan narsalar qaynona-qaynotani sizdan norozi bo’lishiga sabab bo’lishi mumkin. Uydagi tartib faqat ayolga bog’liqmi? Ham to’g’ri ham noto’g’ri. Qadimdan erkak oilasini boqish uchun ko’chaga chiqar, ayol esa – uyga, bolalar tarbiyasiga qarar edi. Hozirgi davrga kelib esa  Halol oila ro’zg’orini tebratish uchun bir erkakning ishlashi yetarli emas. Talablar o’zgargan. Hozirda bir farzandning o’zini kelajagini qurish uchun faqat to’qqiz yillik o’qishnining o’zi yetarli emas. Uyimizning ichki ko’rinishi, tabiiyki bizning odatimiz va didimizga bog’liq. Asosiysi, biz va oila a’zolarimiz o’zini qulay va shinam joyda his qilishni ko’zda tutish lozim. Shunga qaramay sizni e’tiborga olinadigan bir qancha masalalar bor. Aytaylik, uyni narsalar bilan to’ldirib tashlab, uni magazinga o’xshatib qo’ymaslik lozim. Uyni yasatish va saranjomlashda derazalarga alohida e’tibor berish kerak. Xohishga qarab ular orqali xonani kengaytirishi yoki, aksincha kichraytirish mumkin. Derazalarni jonli rasmga aylantirish mumkin. Yoki ularni musavvirlik bilan drapirovka bilan berkitish mumkin... Har qanday holatda ham derazalar sizni butun olam bilan bog’lab tursin va uyga imkoni boricha ko’proq toza havo kiritib turish kerak. Agar farzandlar bo’lsa (ayniqsa, go’daklar), bolalar yashayotgan joyda mebel jihozlari va uyning umumiy saranjomligi, kichik odamchalarning erkin harakatlanishi va tabiiy o’sishiga halaqit bermasligi lozim. Diqqat qiling: agar siz bolalarga haddan ziyod tanbehlar berayotgan bo’lsangiz, (Tegma! Chiqma! Yugurma! va h.k.) aybdor bola emas, mebel joylaShuvining o’quvsizligi (yoki sizning qobiliyatsizligingizdir). Har qanday uyda asosiysi har holda narsa emas (qanday qiymatga ega bo’lishidan qat’iy nazar) – inson. Shu bilan birga o’zingiz, yaqinlaringiz, qariyalaringiz, farzandlaringiz ham. Buni yoddan chiqarmaslik muhim ahamiyat kasb etadi. Tanishlarni uydagi boylik va qimmatli jihozlar bilan to’ldirib hayratga solishga intilmagan ma’qul. Qimmatbaho va zamonaviy jihozlar uyda doimo shinamlikni tug’dirmaydi. Ba’zida buning aksi bo’lishi ham mumkin. Boshqa tomondan esa, uyni eski narsalar bilan to’ldirib tashlamaslik ham lozim. Ayniqsa, agar ulardan anchandan beri foydalanilmayotgan bo’lsa. Hech bo’lmaganda bir yilda bir marotaba uyni eski kerakmas narsalardan bo’shatib turish maqsadga muvofiq. Oshxona, vannaxona va hojatxonani alohida tozalikda saqlash lozim. Har qanday uyni gullar go’zallashtiradi. Ayniqsa, yangi uzilgan, chiroyli tanlangan guldastalar, quruq o’t va gullar majmuasi, turli xonadon gullari bo’lsa nur ustiga a’lo nur. Bu yerda xayolotingizning imkoniyatlari cheksizdir. Ammo gullar boshqa barcha narsalar kabi uyda ozodalik, e’tibor va parvarishni talab qiladi. Faqatgina ulardan haqiqiy xayolot va san’at asari darajasiga ko’tarila oladiganigina xonangizni yasatishi mumkin. Lekin oshirib yubormaslik ham joiz. Uy hayvonlari – akvarium baliqlari, muShuk, qushlar va h.k. – nafaqat uyni o’zgartirib yuboradi, iliqlik va jon bag’ishlaydi, balki o’ziga xos tarzda uyga oro beradi (gullar kabi). Ammo jonzotlar bo’lgan uyda yoqimsiz hidlarning bo’lishi yomondir. Uy hayvonlari va uning egalarining doimiy ifloslik va betartiblikda bo’lishi undan ham yomonroq. Ko’pchilik erkak ayollar «yaxshi pul topa boshlasalar» oilani boshqaruvining o’z qo’llariga oladilar degan hadik mavjud. Bo’lmagan gap. Bu erkakka bog’liq. Mamlakatimizda ayol kishining daromadi qanchaligidan qat’i nazar uning buromadi bilan erkak shug’ullanadi. Boshliq ham u. Lekin bu degan ayolning ishga «sho’ng’ib» kyetishi degani emas. Ayolning ishi oilaga xalaqit bermasligi lozim. Bolalarni ozoda bo’lishga, batartib ish yuritishga, munosabatlar – bularni rivojlantirishning barchasi ayolning zimmasida. Erkaklar esa «ishlab keldim» deb, faqat shoir iborasi bilan aytganda «tirik hamyon» vazifasini o’tashi yaxshi emas. Bu ayolni ham jismonan ham ruhan toliqtiradi. Uydagi og’ir ishlar, bozor-o’char ko’proq erkakning zimmasida. Agar bunga imkon topa olmasa, ayol uchun sharoit yaratib berish lozim. Texnik masalalarda – issiq va sovuq suv, ayolga yordamchi mashinalar – go’sht maydalagich, kir yuvadigan mashina va h.k. Zero, ular ketadigan vaqt hamda mehnatni tejaydi. Ammo ularning yo’qligi ozodalik va tartiblilikni bo’lmasligi degani emas. Har qanday sharoitda yashayotgan ayolning uyiga kirib borgan kishi uning sharoitiga emas, uy tutishiga baho beradi. Barcha narsalar va sharoit mavjud bo’lgan uydan ko’ra, kichkina xonalar bo’lsa ham odmigina sharoitsiz uy ham chiroyliroq ko’rinish kasb yetishi mumkin. Shu sababdan, ba’zida uyingizga kirgan mehmonlar «uyingiz shinamgina ekan  a?!» dyeyishlari bejiz emas. Ammo faqat «odamlarning ko’ziga» uyni tutish yaxshi emas. U yerda siz yashaysiz. Hurmat avvalambor o’zdan boshlanadi. Avvalambor, o’ziga va oilasiga qulaylik tug’dirgan odamdan oqil odam yo’q. Batartib oilada yashagan bola ham ozoda bo’ladi. U ota-onasidan qanday qilib kelishuv asosida oila boshqarishni o’rganadi. Ayollar! Uyning qulayligi erkakni uydan kyetishini «og’irlashtiradi». Hadeb bir og’aynilarini, bir hamkasabalarini va bir qarindoshlarini bahona qilib «qochish»ga harakat qilmaydi. Erkaklar! Siz ayollarga yaratib beradigan sharoit qiymatli bo’lish shart emas, buni qo’l bilan ham bajarasa bo’ladi. Ayol kishining ishi qancha yengil bo’lsa, uning fe’li ham har narsaga buzilavermaydi. Demak, sizning ham kayfiyatingiz yaxshi bo’ladi. Ota  onalar! Bolalarni uyni boshqarishga jalb eting. Ular bunda paydo bo’ladigan barcha muammolarni bilishlari va hal qilinish jarayonlaridan boxabar bo’lishlari lozim. Bu bolalarning sizga bo’lgan munosabatini ijobiy tomonga o’zgartiradi. O’g’il-bola, qizbola deb ajratmaslik lozim. O’g’illarni katta bo’lganda divandan tushmaydigan dangasalarga aylantirib qo’yasiz. Katta bo’lgan sari sekin-asta erkaklar qiladigan ishlar – deraza sinsa, rom oshig’idan chiqib ketsa, lampa kuysa va h. k. larga otalar o’rgatib oladilar. Ungacha esa sizga va oilangizga yordamchi qilish kerak. Qizlarni esa uy tartibidan tashqari muomalaga, akasini yoki ukasini «ishlata» olishiga, tashqi ko’rinishga e’tiborni qaragan ham yaxshi. Bolalar tarbiyasida ziyolilikka inrtilish katta ahamiyat kasb etadi. Ota-onalarni qanday sohada va qanday ma’lumotga egaligi emas, balki qay darajada ziyolilikka intilishi muhimdir. Bolalar va ota-onalarning ilmdan, yangiliklardan doimo xabardor bo’lishi bolalarni tushunishga, bir oz zamonaviyroq bo’lishga undasa, bolalarning kitob o’qishga bo’lgan qiziqishi otaonalarning aytmoqchi bo’lgan gaplarini aniqroq anglashga yordam berishini unutmaslik zarur. Tartiblilik faqat harakat orqali emas – u tilda ham dilda ham bo’lishi lozim. Erkaklar! Bir yilda bir marotaba bo’ladigan tug’ilgan kunlarga bee’tibor bo’lmang. Bu bilan erkaklar ayollarga bo’ysunganini tan olmaydi, aksincha ayollar uchun bu – haqiqiy erkaklik xususiyatidir. Ko’pchilik go’yoki narsaga ko’ngli bog’langanmi yoki mengami, deb sinamoqchi bo’ladilar. Ular qattiq adashadilar. Ko’ngil moddiylikni ichida – ya’ni tanada yashaydi. Ularni ajratish, ularni o’ldirish bilan barobar. Axir yigitlik chog’ida sevgi izhor qilish yoki qizning qo’lini so’rash uchun gul ko’tarib borar edingiz  ku! O’zingizni o’zingiz rad etmang. Bir og’iz shirin so’z va uch dona gul (ko’proq bo’lsa undan ham yaxshi) hech kimni o’ldirmaydi. Muhabbat gulga o’xshaydi. Uni parvarishlash lozim. Muhabbatga quyiladigan suv bu – e’tibordir. Ayolingizning sizdan ko’ngli qolishi oilani buzishgacha olib kelishi ham mumkin. Ayollar! Eringizga nima sovg’a qilishni o’rgatmang. Bu bilan qadringizni tushirgan bo’lasiz. O’zi so’ragan taqdirda aytish mumkin. Uning o’rniga, sizni tabriklagani kelishlarini aytishning o’zi kifoya. Agar shunda ham hech qanday o’zgarish bo’lmasa, tug’ilgan kun o’tgandan so’ng eringizdan hol-ahvol so’ragan maqul. Balki biron tashvishi bordir. Agar u oldindan sovg’a berishga o’rganmagan bo’lsa, bu yaxshi – ayollar bilan munosabat qilishni bilmaydi va u – faqat sizniki! Uning tug’ilgan kunida, ishdagi darajasi ortganda yoki kasb bayramida uning o’ziga sovg’alar qilib o’rgatish mumkin. Ammo ochiqchasiga sovg’asiz yoki tabriksiz qolganini tan olish – bu ayollar uchun mag’lubiyatdir. Chunki erkakning unga bo’lgan bee’tiborligini - u ham, er ham, tan olgan bo’ladi. Ba’zida achchiq haqiqatdan ko’rsa shirin yolg’on ham ko’ngilga xush keladi. O’zbek xalqiga mansub har bir oilada mehmonlar uchun alohida mehmonxona, bolalar, ota-onalar uchun alohida yotoqxonalar, dam olib suhbatlashadigan umumiy xona, oshxona va qo’shimcha xonalar bo’lishiga intilish mavjud. Yotoqxona uchun shinam, shovqin-surondan xoli, bahavo xona ajratiladi. Yotoqxonada ko’rpalar, ko’rpachalar alohida, sandiq va quti ustiga did bilan yig’ib, oq choyshablarga o’rab qo’yiladi. Ota-ona uchun alohida, o’g’il bolalar va qiz bolalar uchun alohida-alohida yotoqxonalar bo’lishi lozim. U yerda shkaf javoni bo’lishi zarur. Har bir kishiga yuvib almashtirish uchun ikkitadan choyshab va yostiq g’iloflari bo’lgan yaxshi. Yotoqxonaga ortiqcha narsalar, devorlarga osilgan gilamlar, televizor, muzlatgich kabilar qo’yilmaydi. Oshxona: O’zbek xalqida xonadonga sovchi yoki mehmon kelsa, avvalo, oshxonaga e’tibor beradi. Oshxona yorug’, shinam, shamollatish oson va qo’shni xonalarga yaqin bo’lishi lozim. Oshxona kuniga bir marta tozalanib, yuvib, shamollatib turiladi. U yerda sabzavot va meva po’choqlari uchun va suyak, ovqat qoldiqlari uchun alohida chelak bo’lishi lozim, idishlar yuvilgach, qaynoq suvda chayiladi. Sanchqi va qoshiqlar artiladi. Sovitgichda esa sariyog’, go’sht, sut, taomlar, ho’l mevalar og’zi yopiq holda saqlanadi. Farosatli bo’lish bunda muhim. Singan, cheti uchgan idishlarda choy yoki taom keltirilmaydi. Er xotinlar Oila a’zolari bir-birining odati, didi va qarashlarini hurmat qilishi lozim. O’zini namuna sifatida ko’rsatib tanqidga berilish yaramaydi. Yotoqda kitob o’qishni yaxshi ko’rasizmi? Unda boshqaga ham televizor orqali berilayotgan futbol matchini ko’rishga imkon bering! Er yakshanba kuni do’stlari bilan uchrashishni yaxshi ko’radi. Bu degani qo’shnilar kabi er bilan aylangani chiqishdan mahrum bo’lasiz degani. Xo’sh nima qilibdi? Ammo siz yakshanbadan tashqari boshqa kunlari eringiz sizning ixtiyoringizda! Agar siz ham yoringizga imkoniyat yaratsangiz, undan ham Shuni kutishingiz mumkinligini yodda tuting. Oila a’zolari bir-birining qiziqishiga xalaqit berishi, erkinliklarini bo’g’ishi, tanqid qilishi, yoki ovozini ko’tarishi, o’zining salbiy munosabatini bildirishi, eng zarur paytda magnitofonni ovozini baland qilib, asabga tegishi yaxshi emas. Oila a’zolarining har biri tartibni yaxshi tutib turishi lozim. Kirganda tashqi eshikni yopib, oyog’ini artishi, chiroyli salomlashishi va xayrlashishi lozim. Xat yozishlar doimo sir saqlanishi lozim. Kattalar bolalarning xatlarini so’ramasdan yoki aytmasdan ochishlari yaxshi emas. Bu ularni ota-onalariga nisbatan bo’lgan ishonchni so’ndiradi. Er-xotinlar bir-birining sirlari bilan qiziqish, xatlari va narsalarini titish, ayb topishga intilish, tekshirish yaramaydi. Bu vaziyatni yengillashtirmaydi, aksincha, og’irlashtiradi. Qaynona-qaynota ham yoshlarning sirlari bilan qiziqishi, ular berkitgan ma’lumotlarni bilishga intilishi noo’rindir. Ular nafaqat farzand, balki shaxs ekanliklarini ham yoddan chiqarmaslik lozim. Bu ularning shaxsiyatiga tegadi. Bir-birining xonasiga kirishdan oldin eshikni taqillatishi shartmi? Bu borada har bir oilaning o’ziga yarasha qoidalari bor. Har holda ertalab yoki kechqurun xonaga kirganda taqillatmoq kerak. Bizda qaynota nafaqat yotoqxona, balki kelin uchun ajratilgan ikki xonaga ham odob yuzasidan kirmaydilar. Qaynonalar kiraveradilar. (Ayol ayolga sirdosh sifatida). Ba’zida esa kelinlar hatto qaynonalaridan ham uyalishadi. (O’g’illarining ayoli sifatida). Qadimda esa qaynona tugul ona ham bunday vaziyatlarda hayo pardasi ortidan ish ko’rar edi. Qizning ota-onasi esa umuman kuyovning uyiga qadam bosmaslikka harakat qilardilar. Har holda ota. Buni begonalikdan emas, balki odob yuzasidan qilinar edi. Dasturxon atrofida o’tirganda «yoqimli ishtaha» dyeyish shart emas. Ammo taom uchun minnatdorchilik bildirish lozim. Er-xotinlik mulozamati – bu san’at. Hozirda ko’pchilik agar er ayoliga tavozeli bo’lsa, oilada ayol hukmron ekan degan noto’g’ri fikrga keladilar. Ayol erini sevsa, hurmat qilsa – unga buni o’rgatishning keragi yo’q. Oilada o’zini tutish etiketi erkaklar: • Doimo ayoli kiygan libosi bo’yicha biron bir munosabatni bildirish lozim. • Rafiqasining oldida boshqa ayollarga o’grilib qaramaslik joiz; • «Seni boqyapman» deb da’vo qilish noo’rin – bu erkak burchidir; • Uydayarimyalang’och holatda yurmaslik; • ishga bormaydigan vaqtda uydan chiqishdan oldin ayoliga qayerga borayotganini aytish «erkaksiz yashashga o’rganib qolishning» oldini oladi; • pishirilgan taomni tanqid qilish yaramaydi, kezi kelsa boshqa biron vaziyatda gap orasida aytish mumkin; • ayolingiz uyda nima ish bilan band ekanligiga ba’zan qiziqib qo’yish kerak; • rafiqasi bilan ro’zg’or masalalaridan tashqari boshqa mavzular bo’yicha ham suhbatlashib turiish munosabatlarni mustahkamlaydi, ziddiyatlarni oldini oladi. Ayollarga maslahatlar: • turmush o’rtog’iga narsalar olayotganda, dugonalarning emas, uni o’zining ham didi bilan qiziqqan ma’qul; • Eringiz yaxshi ko’rgan taomni ko’proq tayyorlash uning kayfiyatini yaxshilaydi; • Uning uchun qadrli bo’lgan narsalardan foydalish munosabatlarni suiste’mol qilish bilan baravardir; • Davrada barcha uchun allaqachon ma’lum bo’lgan voqeani aytib berayotganda ham, uning so’zlarini kiprik qoqmasdan diqqat bilan eshitish kerak. Uning gapini bo’lmang. So’zlariga ishonchsizlik bildirish uni yerga uradi; • Bolalarni oldida otani tanqid qilish nafaqat eringizni sizga bo’lgan munosabatini yaxshilamaydi, balki bolalarni ham uy boshlig’iga nisbatan hurmatini yo’qotadi. Bunda bolalar ota-onani omadsiz oila a’zolariga qaragandek munosabat qilishlariga olib kelishi mumkin; • Nazorat va tekshiruv o’rtasiga olish yaramaydi. Bu uni xafa qilishi mumkin. Juda zaruriyat tug’ilsa, va bu tez-tez takrorlanadigan taqdirda bolalarni shirin tillaridan foydalagan ma’qul. • Onasiga bo’lgan tabiiy bog’lanishini tanqid qilish noto’g’ri. Bu uni mustaqil erkak sifatida yerga uradi. • Uni maqtab turish, uning maslahatini qabul qilib turish lozim; • U yoqtirmagan mehmonlarni taklif qilish, unga yoqmaydigan joylarga mehmonga borish tavsiya etilmaydi. Oyat va hadislarda ham ayollarga yaxshi muomalada bo’lish haqida ko’p martalab ta’kidlangan. Hazrat Rasululloh sallollohu alayhi vasallam: “Mo’min kishi mo’mina ayoldan nolimasin, agar uning bir xulqidan norozi bo’lsa, ikkinchi xulqidan rozi buladi”, deydi. (Imom Muslim rivoyati). Bu hadisi sharifda aytilayaptiki, inson bolasi nuqsonsiz va aybsiz bo’lmaydi. Shuning uchun erkak kishi ayolning ayrim nuqsonlariga chidam va sabr bilan qarashi zarur, chunki har bir insonda bir necha ijobiy xulq va sifatlar bor. Yaxshi gap bilan sekin-asta nuqsonlarni tugatish mumkin va yaxshi sifatlarni taraqqiy ettirish mumkin. Hazrat Rasululloh sallollohu alayhi vasallamdan ayolning erdagi huquqlari nimadan iborat deb so’raganlarida, Rasululloh: “Taom yesang xotiningga ham yedir, yangi kiysang, xotiningga ham yangi kiyim olib ber”, dedilar (Abu Dovud rivoyati). Erning xotindagi haqlari ham oyat va hadislarda bayon qilingan: “Agar ma’siyatga (gunohga) yurmasa xotin erga itoat yetishi kerak, uydagi ashyoni sarishta qilib saqlash ham ayolning burchidir. Eridan ruxsatsiz xotinlar, hatto ibodat bo’lsa ham, nafl ro’za tutmasligi zarur, eridan ruxsatsiz uydan chiqib ketmasligi va eri norozi bo’ladigan ishni qilmasligi kerak”. Oilaviy tantanalar Agar siz oilaviy tantana uyushtirib, o’z uyingizga ko’proq mehmon taklif qilmoqchi bo’lsangiz, albatta, yetarlicha turli xildagi sovuq gazaklar haqida o’ylab ko’rish kerak. Bunday mehmondorchilik mezbonlar uchun qulay, mehmonlar sog’lig’i uchun foydalidir. Bunday holatda mezbonlar bir pas mehmonlar o’tirib suhbatlashib olishga imkon topiladi. Mehmonlar ham o’zlarini erkinroq his qiladilar, ma’lum bir qoidaga qarab emas, istagan vaqtlarida tanovul qilish imkoniyati paydo bo’ladi. Bunday «usul» da mehmon kutish uchun albatta oldindan tayyorlanib olish zarur – ana shunda, tinch sharoitni vujudga keltirib, bevosita suhbat qilishga erishish mumkin. Odatdagidek, stoldan boshlaymiz. Uyidagi eng katta stolni tanlash va polgacha tushib turadigan oppoq dasturxon yozish lozim. Stolni mehmonlar uch tarafdan yaqinlashishlari uchun devorga qadab joylashtirish kerak. Stolning eni bo’ylab faqat uchdan ikki qismidangina foydalanish yaxshiroq, zero haddan ziyod devorga yaqin taomni olmoqchi bo’lgan mehmon bilmasdan to’kib yoki turtib yuborishi mumkin. Ba’zida uni mehmonxonani markaziga joylashtirish ham mumkin. Bunda taxminan qancha mehmonlar tashrif buyurishiga bog’liq. Stolning ikki yoniga to’p bilan kosalar, qoshiqlar va ichimlik uchun salfetka solingan idishlar qo’ying. Ba’zida milliy «stolimiz» – xontaxta joy masalasini to’g’ri hal qiladi. Uyingizni kichkina deb bilgan paytda xontaxtadan foydalanish mumkin. Agar joy bo’lmasa qiyaliroq stoldan foydalanish mumkin. Xizmatdan mezmonlarning ko’ngli to’q bo’lsa ham bo’ladi. Mehmonlar o’z o’ziga xizmat ko’rsatadi. Uy egalari vaqtida kosalarni toza idishlarga almashtirib tursalar bas. Oiladagi yoshi kattalar bilan munosabat Avvalambor – odob va tartib. Odob sizni botiniy munosabatlaringizga yordam bersa, batartiblik tashqi masalarda muvaffaqiyat keltiradi. Ko’p hollarda yosh oilalar ota-onalari bilan bir uyda yashashlariga to’g’ri kelib qoladi. Bunday vaziyatlarda, albatta yoshlar kattalarni hurmat qilishlari, ularga qattiq gapirmasliklari, ularga nisbatan tavoze’lik bo’lmoqliklari kerak. Ularning fikrlariga va ixtiyorlariga hurmat bilan qarashlari lozim. Qaynona bilan birga yashash ko’pincha ziddiyatlarni keltirib chiqaradi. Chunki uyda birdaniga ikkita uy bekasi paydo bo’lib qoladi. Xo’sh, unda ular qanday huquqqa ega va ro’zg’ordagi bekalik majburiyatlarni qanday taqsimlashi mumkin? Bunday vaziyatda universal javob topilmaydi. Ammo ma’lum bir qoida va maslahatlar bor. Birinchidan uy bekalik huquqiga ikkalalari ham egadirlar. Kelin nafaqat o’qish, ish bilan band bo’lib, uy ishlari bilan shug’ullanishga vaqti bo’lmasligi mumkin. Ammo baribir uning uy bekalikda huquqi bor. Ikkinchi tarafdan, qaynona yoki ona sog’lig’i yaxshi bo’lmagani uchun uy yumushlari bajarishga imkoni bo’lmasligi mumkin. Lekin u hurmatga loyiq, uyning to’ri uniki bo’lishi lozim. U oilaviy tadbirlarning barchasida e’zozli mehmon sifatida ishtirok etadi. Kelin yoki kuyovni ko’rgani kelgan yoshlar bilan onalarning o’tirish unchalik shart emas. Odatga ko’ra yosh mehmonlar kelishgach, dasturxonni ona fotiha bilan ochib beradi. Kyetishda esa ham «javobni» ular berishlari lozim. Yoshi kattalarning yoshlar tomonidan qilingan mulozamatini juda xush ko’rishlariga e’tibor berin lozim. To’g’ri, hozirda bunday masalaga e’tibor bermaydigan oilalar ham bor. Oiladagi sizga bo’lgan yaxshi munosabatdan g’ururlanib, shirinso’zlik va adablilikni unutmang. Doimo shirinso’zlik bo’lish joiz. Ikkiyuzlamachilik va munofiqlikni ishga solmang! To’g’ri gapiring, ammo chiroyli gapiring. O’zini hech qachon yerga urmaslik kerak. Siz tomonidan so’zlayotgan shirinso’zlarning hammasi «yashash uchun bo’lgan kurash» emas, aksincha odob yuzasidan ekanligini bildiring. Ayniqsa, qizg’in, xursandchilik kunlarida hammaning oldida qaynonangizni charchab qolishidan «qo’rqib» unga dam olishni maslahat bermang. Umuman, qarilikni ta’kidlab turadigan ifoda usullaridan saqlanish yaxshiroq. Qaynonalar yoshlarning shaxsiy hayotiga, ularning o’zaro munosabatiga aralashmasliklari lozim. Bu madaniyatsizlikdir va sizni ularni oldida yerga uradi. Ayrim hollarda qaynona va kelin andishani yig’ishtirib qo’yib, har birlari o’z gaplarini o’tkazishga harakat qilishlarini kuzatishimiz mumkin. Bunday kelishmovchiliklarni oldini olish uchun kattalar yoshlarning kiyinishida, sochlarini turmaklashida, yoqtirgan kuy va ashulalari, shuningdek, ba’zi boshqa masalalarda ularni o’z hollariga qo’yishlari lozim. Yoshlar ham, o’z navbatida iloji boricha otaonalarni tushunishga intilishlari, ularning g’ashiga tegadigan noo’rin qiliq va odatlardan o’zlarini tiyilishlari kerak. Kelin kelinligining birinchi kunidanoq hamma narsani keragicha bilishi, katta tajribaga ega bo’lgan qaynonasi darajasida turishi juda qiyin. U ham mayli-ya, lekin bilishni istamasa qiyin. Shuning uchun onalar qizlariga ovqat pishirishni, meva va sabzavotlarni qishga sharbat, tuzlama, murabbolar tayyorlashni, uy-joyni saranjomsarishta tutishni, did bilan mehmon kutishni va Shu kabi uy-ro’zg’or ishlarini o’rgatishga alohida e’tibor berishlari zarur. Kelinlik vazifasidan tashqari qaynona va qaynotalarning ham vazifasi borligini unutmang. Bir nima olishdan asosiysi – mehringizni ayamang. Uy va o’g’lingizni ro’kach qilavermang. Minnat farzandning shaxsiyatiga tegadi. Ota-ona minnatni kechirishi mumkin, lekin farzand  Chunki ota  ona o’g’liga bog’liq bo’lishni baxt deb biladi, ammo farzand ota-onaga bog’liq bo’lishni umuman xohlamaydi. O’g’lingiz bo’lmasa, u boshqa kishiga turmushga chiqishi mumkin edi. Uyi bo’lmasa, o’g’lingizga qiyin bo’lardi. «Mening davrimda  » yoki «Men unday qilardim, bunday qilardim» degan gaplarni kamroq aytgan ma’qul. Agar yoshlarni o’z hayotlaridan mamnun bo’lishlarini, shukr qilib yashashni o’rgatmoqchi bo’lsangiz – o’zingiz namuna bo’lish lozim. Bolalar doimo bolaligicha qoladi. Ular sizning so’zingiz bilan amalingiz qandayligini solishtiradilar. Bolalarni doimo duo qiling. Kattalar kichiklarga bizda rahmat demaydilar. Ammo yaxshi niyat bilan qilingan samimiy duo kuchliroq ta’sirga ega. Ba’zida ota-onani oldida o’tirib, ularni ko’nglini oling, hadyalarni o’zingiz qiling, kelin o’zi topshirgan sovg’a bilan, (garchi sizning hisobingizdan bo’lsa ham) siz topshirgan sovg’adan yer bilan osmonchalik farqi bor. Qaynonalarga bir necha maslahatlar: juda ko’p narsa qaynonalarga bog’liq. Yoshlarning hayotiga aralashuvni kamaytirishlari maqsadga muvofiqdir. O’zingizni tanbeh beraverishdan tiying. Keliningiz yoki kuyovingizdan onalik da’vo qilmang (har holda ona bitta bo’ladi). O’g’il oldida kelinni, qiz oldida kuyovini «muhokama» qilish munosabatlarni yanada ziddiyatlashtiradi. Hadeb shikoyat qilavermaslik kerak. Minnatdorlik tuyg’usi nima ekanligini bilmagan ota-onalar o’z farzandlaridan buni kutishlari qiyin masala. So’ralmagan tanbeh yoki buyruqlardan o’zni tiyish zarur. «Xonangiz betartib» yoki «Idishlarni darhol yuvib qo’yish kerak» qabilidagi «maslahatlar» – birovning hayotiga aralaShuvdir. Garchi yoshlar bizga yaqin bo’lsalar-da, ularning o’z hayotlari va oilalari borligini unutmaslik joiz. Bu esa otaonalarning ham o’z hayotlari bor ekanligini anglatadi. O’z hayotining davomini bolalarda davom ettirmaslik lozim. Ular o’z hayoti uchun o’zlari javob berishlari, o’zlari yashashlari joiz. Ushalmagan orzular, yoki armonlar, alam va ginalar bolalar hyotiga “o’tib” ketmasligi zarur. Agar bolalar bilan yashash qiyin bo’lsa, bu otaonaning aybi. Bola tarbiyasida qandaydir xato o’tgan. Shaxs bo’lib voyaga yetgandan so’ng, o’zi ota-onalikka da’vo qilayotgan bir paytda bunday aralaShuv befoyda. Men bolam uchun qayg’uryapman qabilidagi “bahonalar” sizni hamon tinch qo’ymayotgan nafs ekanligini unutmang. Bunday holatda Zigmund Froydning “sublimatsiya” nazariyasi qo’l keladi. Nafsni boshqa – ijobiy tomonga yo’naltirish maqsadga muvofiq. Ya’ni o’z hayotingizni yo’lga qo’ygan ma’qul. Kerakli muolajalar, sanatoriy yoki dam olish maskanlari, chiroyli shaharga sayohatlar, kitob mutolaasi – xullas o’zini xursand qilishning yo’llari ko’p. Shunday qilingki, bolalar sizga talpinsinlar, siz ularga emas. Qo’shnilar Bir «dom»da turadigan qo’shnilar garchi bir-birlarini yaxshi tanishmasalar- da, ko’rishishlari shart. Qo’shnilarning burchlari ko’pdir, ammo asosiysi – boshqalarga kamroq xalaqit berish. Bu quyidagini bildiradi: bolalarni to’polon qilishlariga, derazadan baqirishlari va sakrashlariga ruxsat berish; radio ovozini baland qilish; bolta bilan biror narsa maydalash, uydagilar bilan janjal qilish, trubada mashq qilish yaxshi emas. Agar mehmondorchilik yoki ta’mir qilish uchun birovning tinchini buzishga to’g’ri kelib qolsa, bu haqda qo’shnilarni ogohlantirib qo’yish lozim. Har holda ular bu shovqinning tugash paytini taxminiy bilishadi va bir oz xotirjam bo’ladilar. Tabiiyki, qo’shnilar o’z telefonlaridan foydalanishga izn berar ekanlar, faqat zaruriyat nuqtai nazardan ularni bezovta qilish mumkin. Qo’shnichilik yuzasidan biz shakar, dazmol kabi narsalarni berib turamiz, ammo ularni o’z vaqtida qaytarish shart. Bizning buyumlarimizga bo’lgan qo’shnilarning «hujumi» chegaradan chiqsa, unda ularga: «Afsuski, chang yutgich yaxshi ishlamayapti, yordam berolmayman» dyeyishga to’g’ri keladi. To’g’ri, qo’shnilarni xafa qilish yaxshi emas, ammo boshqa chora yo’q. Qo’shnilarning santexnikning manzilini olish uchun uyiga bostirib kirib, yana qanday yashashlari bilan qiziqish yaramaydi. Agar qo’shni ushbu manzilni yo’lakda turib aytsa, buni shartli holat sifatida qabul qilishi lozim. Do’kondan qaytayotgan qo’shnining xaltasi bilan qiziqish, kim qayerdan pul topayotganini g’iybat qilish to’g’ri emas. Qiya ochilgan eshikdan oyoq tovush eshitilgandayoq, kim qayerga kim bilan va nima uchun ketayotganiga qiziqish yaramaydi. Atrofdagilarning shaxsiy hayoti madaniyatli odamlar uchun mavzu bo’la olmaydi. Zamonaviy hayot jabhasida kimdir devor ortida pianino chalishi kabi shovqinlarning noqulayliklaridan qutulishning iloji yo’q. Hech qaysi qonun bunday «harakatlarni» ta’qiqlamaydi. Ayniqsa, bu haqda qo’shnilar bilan kelishib olish mumkin bo’lsa. Bunday vaziyatlarda, masalan, devorga tovush o’tkazmaydigan narsalar osib qo’ygan ma’qul. Boshimizdan do’ppillagan oyoq tovushlari ham ko’p noxushliklar paydo qiladi. Tarbiyali odamlarga uyda shippak kiyib yurish katta mehnat talab qilmaydi. Umumiy kvartirada noxush ziddiyatlar ko’p bo’ladi. Aynan uyda boshqalarga qarshi o’laroq erkinroq yashashga, o’zi istagan narsa bilan shug’ullanishga har birimiz intilamiz. Eng yomoni, kundalik mayda ziddiyatlar bora-bora “harbiy vaziyatni» keltirib chiqaradi. Bu darajaga olib kelmaslik uchun uning oldini olish lozim. Umumiy kvartirada umumiy joyni egallash masalasini oldindan kelishib olgan yaxshi. Jamoat sarhadlari – yo’lak, oshxona, vannaxonada «oyoq uchida yurgan» ma’qul. So’zlashuvda, uy kiyimida, hatti-harakatlarda e’tiborli bo’lish lozim. Yangi zamonaviy falsafiy yo’nalish namoyondalaridan biri Jan Pol Sartr inson faqat erkin jamiyatdagina erkin bo’la oladi degan g’oyani ilgari suradboi. Boshqalarning erkini «bo’g’ib» qo’yib, erkin yashashni umid qilish nodonlikdir. Uyingizning xonasida yashashiga qaramay, ijarachi ham tinch yashash huquqiga ega. Bu – uning xonasi, unga pul to’laydi. Uy egalari bu xonaga eshikni taqillatmasdan kirmaydilar, qayerga ketyapti, qayerdan kelyapti, kimni qabul qilyapti, kim ko’ylagini yuvib beryapti, nima uchun kefir ichishni yaxshi ko’radi, jamadonlarini ko’rish yaramaydi. Bularning hammasi ba’zida yodlab turish kerak bo’lgan oddiy narsalardir. Shu o’rinda ham ijarachi uy egalarining jihozlariga ehtiyotkor bo’lishi lozim. Uy egasi bilan ijarachi o’rtasidagi huquqlar teng emasligini u hamisha yodda tutmog’i lozim. Sirasini aytadigan bo’lsak, o’sha yerdagi odatlarga moslashishi shart emas. Budilnikdan foydalanish mumkin, ammo butun uyni oyoqqa turg’izish shart emas, uyda kiyish mumkin bo’lgan xalat, pijamalarda yurish mumkin. Kiyimlar va narsalar har joyga tashlab ketmaslikka, o’tkir hidli ovqat tayyorlamaslik va boshqa uy egalariga xush kelmaydigan narsalarni qilmaslik lozim. Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. -T., Ma’naviyat, 2008. 2. Abdulla Sher. Axloqshunoslik. O’zbekiston milliy faylasuflari jamiyati. – Toshkent, 2010. 3. Abu Ali ibn Sino. Tib qonunlari. 1-jild. - Toshkent, Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1994. 4. Alimardonova O., Nazarov Q. Hayot va turmush odobi. - T.,” Sharq”, 1996. 5. Axmadjon B. Islom odobi va madaniyati. - T., Cho’lpon. 1995. 6. Rahmatov R. Quloqqa aytiladigan gaplar. - T., “Ibn Sino”, 1994. 7. Sattor M. O’zbek udumlari. - T., Adolat.2004. 8. Usmonov R. Saodatnoma. - T., O’qituvchi, 1995. 9. Shoumarov G’. B. Muhabbat va oila. - T., “Ibn.Sino”, 1994. 10. Husanov B., G’ulomov V. Muomala madaniyati. - T., Iqtisod-moliya, 2009. 11. Sartr J.P. Ekzistensializm to’g’risida. A. Sher tarjimasi. «Jahon adabiyoti jurnali». – T., 2011, 2-soni.

Похожие

Biznesmen etiketi
Marosimlar etiketi
Sayohat etiketi. Turizm
Mehmon va mezbon etiketi
Rahbar xodimlarning etikasi va etiketi