Маънавий маданият асослари - Культурология - Рефераты

Маънавий маданият асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

41 KB

Маънавий маданият асослари Мустақиллик деб аталмиш улуғ неъмат халқимизга насиб этди, одамларимиз қалби, тафаккури тасаввурида ярқираган нур пайдо бўлди. Ана шундай миллий уйғониш даврида президентимиз И.А.Каримов мустақиллик билан боғлиқ барча ижтимоий-сиёсий ва иқтисодий масалалар қаторида инсон маънавияти, эркин ва озод шахс маърифати ва маънавиятига эътибор берди. “Мустақиллигимизнинг дастлабки кунлариданоқ, - деб ёзади Ислом Каримов “Ўзбекистон XXI-аср бўсағасида” асарида, - аждодларимиз томонидан кўп асрлар мобайнида яратиб келинган ғоят улкан, бебаҳо маънавий ва маданий меросни тиклаш давлат сиёсати даражасига кўтарилган ниҳоятда муҳим вазифа бўлиб қолди. Биз маънавий қадриятларни тиклашни миллий ўзликни англашнинг ўсишидан, халқнинг маънавий сарчашмаларига, унинг илдизларига қайтишдан иборат узвий, табиий жараён деб хисоблаймиз”. Президентимизнинг, бутун фаолияти, асарлари ва маърузалари ватанимиз тинчлиги, халқимиз фаровонлиги, одамларимиз маънавиятини юксалтиришга қаратилган. “Маданият” тушунчаси арабча “Мадина” шаҳри номидан олинган бўлиб, “янги шаҳар” деган маънони англатади. Аввало “Маънавият” сўзининг маъноси ва мазмунини кўриб чиқмоқ зарур. “Маънавият” сўзи арабча сўз бўлиб, “маъно” феълидан олинган руҳ, ақл, онг, идрок, руҳий ҳолат, дадиллик, жасорат, хусусият, моҳият, ғамҳурлик, дид каби бир қанча маъноларни англатади. Аввало одамларни “маънавиятли” ва “маънавиятсиз”ларга ажратиб бўлмайди. Чунки одамзод пайдо бўлибдики, у ижтимоий тараққиёт жараёнида албатта “маънавиятли” бўлиб шаклланади. Маънавиятсиз одам йўқ, фақат маънавияти баркамол ёки тубан, бой ёки қашшоқ, юксак ёки паст бўлиши мумкин. Лекин “маънавиятсиз” шахс учрамайди. Умуман онгсиз одам бўлмайди. Шунинг учун “маънавият”ни кенг қамровли деб тушунмоқ зарур.”Маънавият” сўзини

ўз жойида тадбиқ этиш ва ўз қўламида ишлатиш зарур. Маънавият- инсоннинг маълум даражадаги жисмоний, ақлий, ахлоқий ва рухий балоғати ва дунёқарашини ифодаловчи тушунчадир. Маънавият тушунчаси ўз ичига маданият, маърифат ва мафкура тушунчаларини сингдирсада, у анча кенг маънони қамрайди. Маънавият инсон хали хат-саводли, маърифатли, маданиятли бўлиб улгурмасдан олдинроқ унинг тили, онги, тафаккури билан дунёга келади. Одамийлик, инсонийлик каби асосий сифат белгилари, фазилатлари шакллана боради. Соддароқ қилиб айтганда, инсон оқ-қорани, яхши-ёмонни, хунуклик ва гўзалликни англай бошлайди. Табиатга, жонзотга ва дунёга қизиқиш уйғонади зеро, маънавият қандайдир бир жонзот ёки бирор бир махлуқот белгиси бўлмай, балки хазрати инсоннинг сифат, инсонийлик даражаси, одамийлик унвони бўлиб барқарорлашади. Маънавият ва маданият эгизак ва муштарак тушунчалардир. Инсонда онг шаклланиб, тилнинг пайдо бўлиши маданиятнинг илк қадамлари саналади. Одамзот хали маърифатли бўлмасдан аввал расм чизишлари, куй ва диний расм-русумларни бажо келтиришни ўзи маданиятнинг дастлабки шаклланиши ва ривожланишидан дарак беради. Сўнгра инсоният ўз тарихий тараққиёт йўлига тушиб олгач аста-секин маърифатли бўла бошлайди ва маданиятнинг юксак поғоналарига кўтарилади. Бу жараён, шубхасиз маънавиятни маданият ва маърифатдан ажралмаган ҳолда бирга ва ўзаро алоқадорликда бўлишини, маълум дунёқараш билан мустахкамланишини тақозо этади. Маънавият ва мафкура орасидаги алоқадорлик ҳам мураккаб. Мафкура тор тушунча бўлиб, у айрим синф ва сиёсий партиялар, гуруҳларнинг қарашларини йиғиндисидир. Маънавият эса юқорида зикр этилгандай, ўз ичига мафкурани, дунёқарашни, ҳам олади. Инсон борки унинг маънавияти бор, бу маънавият унинг маданияти, маърифати ва маълум мафкурага, дунёқарашга эътиқодини, белгилайди. Мафкура маънавиятга нисбатан тор тушунча бўлсада, у доим сиёсий, фалсафий ва юридик тизимлар қўлидаги қурол бўлгани учун ўзида реал куч

имкониятларини жамлайди ва маънавиятига тез дадил таъсир қилиш хусусиятига эга. Шунинг учун маънавият ва мафкура алоқадорлигида инсонийлик, миллат ва жамият тараққиёти асосий мезон қилиб олинсагина мафкура маънавиятга хизмат қилади. Агар мафкура маънавият устидан зўравонлик қилса ёки воситачи сифатида фойдаланса маънавиятнинг эволюцион тараққиётига путур етказилади. Маънавиятсиз шахс бўлмайди. Бироқ у кимдадир сустроқ, кимдадир ўртача, кимдадир юксакроқ бўлиши мумкин. Яъни хар бир шахс, ҳар бир оила, ҳар бир жамоа ва хатто ҳар бир касб эгасининг ўзига хос шаклланган маънавияти бўлади. “Маънавият” тушунчаси инсон қалбига, онгига тасаввурига ва дунёқарашига таъсир этадиган моддий ва руҳий қадриятлар мажмуасидан ташкил топади. (“ҳаёт”, “олам”,”мухаббат”, “ўлим”, ва хоказо). Хулоса қилиб айтганда И.А.Каримовнинг сўзларини келтириш жоиздир.“Бизнинг маънавиятимиз ва маданиятимиз асрлар давомида миллион-миллион кишилар тақдири билан шаклланган. Уни ўлчаб ҳам, поёнига етиб ҳам бўлмайди. У инсон учун бутун бир олам, ер, оила, ота-она, болалар, қариндош-уруғлар, қўни-қўшнилар, халқ, мустақил давлатимизга садоқат, инсонларга ҳурмат, ишонч, хотира, виждон, эркинлик- маънавиятнинг маъноси жуда кенг”.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.Каримов “Ўзбекистон XXI-аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент 1997й. 2. “Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар” Тошкент «Ўзбекистон» 2000 й. 3. «Маънавият ва комиллик» Тошкент 1997 й. 4. И. Абдуллоҳ “Маънавият ва маърифат”, «Миллий тикланиш» газетасининг 1998 йил 12 ноябр сони. 5. С.Мирвалиев “Маънавият уфқлари”, “Мулоқот” журнали, 1997-йил 6-сон . 6. М.Хайруллаев, Д.Шорахмедов “Маданият ва мерос”. Тошкент «Санъат» нашриёти, 1973 й. 7. Н.Жўраев, Т.Файзуллаев, Қ Усмонов “Ўзбекистон тарихи” Тошкент-1998 йил.

Похожие

Оммавий маданият ва шахс маънавий оламининг шаклланиши

Диний маданият

Диний маданият

Анъанавий маданият

Маданиятшунослик ва диний маданият. Техноген маданият